Στη μνήμη ενός σύγχρονου ευεργέτη του Παναγιώτη Κουβουτσάκη

Σε ένα αδημοσίευτο άρθρο του με τον τίτλο «Η αναζήτηση του ορατού» ο Παναγιώτης Κουβουτσάκης έγραφε:

«Στη σημερινή εποχή η τέχνη φαίνεται να έχει θυσιάσει το ορατό για χάρη της εντύπωσης, αντικατοπτρίζοντας άλλοτε τα προσωπικά πάθη ή τα συναισθηματικά αδιέξοδα των καλλιτεχνών και άλλοτε επιδεικτικά και επιτηδευμένα το τυχαίο σε παραλλαγές του αόρατου ή του σχεδόν τίποτε. Τα δε αισθητικά πρότυπα έχουν αμβλυνθεί για χάρη της πρωτοπορίας, του χαώδους μεταμοντέρνου και της κερδοσκοπίας μιας πολύ υποσχόμενης αγοράς έργων τέχνης δήθεν μουσειακής αξίας.

Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και η φιλοσοφική μελέτη παρατήρησαν τον άνθρωπο ως μηχανισμό αντίστοιχο του σύμπαντος σαν μια μονάδα που αντιδρά όμοια αλλά είναι και μέρος αυτού.

Στο Βυζάντιο οι τέχνες έφθασαν στην τέλεια μορφή συστοιχίας αντιλήψεως και συγχρονισμού με την αντίληψη του σύμπαντος.

Στην εποχή της Αναγέννησης προσπάθησαν να αντιγράψουν και επέτυχαν την εξύψωση του ανθρώπου ως επίκεντρου των αντιλήψεων του σύμπαντος θέτοντας τις βάσεις μιας ανθρωπιστικής θεωρίας, του ουμανισμού.

Μετά τον 18ο αιώνα, κινούμενοι από ορθολογιστικά πρότυπα, αντέγραψαν τους κανόνες της αρχαίας ελληνικής τέχνης, αδιαφορώντας όμως για τη λιτότητα, την αρμονία και τη λεπτότητα των έργων τους.

Στον 20ό αιώνα ανακαλύπτουν τον φορμαλισμό και την εννοιολογία, απόψεις που συνδέονται με τη μανιεριστική αντίληψη της αλήθειας όπου διαστρεβλωμένα πλέον πηγάζουν οι φόρμες και όχι η εικόνα. Η ένδεια του ορατού και η ζωγραφική φτώχεια των φανατικών της αντιτέχνης, η κενή εικονογραφία, η ζωγραφική του τυχαίου και η επαναστατική νομιμότητα των οπαδών της μοντερνικότητας φαίνονται πλέον σαν προσχήματα μιας ανούσιας φιλολογίας και αερολογίας.

Τα αποτελέσματα της αυθαίρετης ερμηνείας των αρχαίων ελληνικών απόψεων για την τέχνη ήταν άλλοτε μεν πομπώδη και μεγαλειώδη, με πρόθεση εντυπωσιασμού, ή υπερβολικά συναισθηματικά, ή διακοσμητικά χωρίς διαχρονική αξία, ή με δεξιοτεχνία τερατωδώς διογκωμένη, άλλοτε δε με σχολιασμό και φιλολογία ακατανόητα και χαοτικά.

Εν τέλει διαπιστώνουμε ότι η τέχνη έφθασε στο τέλος της ή ότι η ανάγκη επιστροφής στους κανόνες της αρμονικής συμμετρίας είναι πλέον διεξοδική. Παρ' όλες τις δοκιμασίες όμως η αναφορά της δεν έπαψε να υπάρχει, έστω και αν μόνο σε λίγες περιπτώσεις επιτεύχθηκε ή προσεγγίστηκε.

Ο αντικειμενικός στόχος της τέχνης παραμένει η διαχρονική αναζήτηση της ομορφιάς μέσω των αρχετύπων ιδεών της εικόνας. Η επιστροφή όμως στην ακεραιότητα του βλέμματος προϋποθέτει μια εκ νέου επεξεργασία των σημερινών δεδομένων, διαφορετικά κινδυνεύει να συνθέσει ένα ακόμα ανούσιο σοβινιστικό ή βερμπαλιστικό ιδεολόγημα σαν τα πολλά που η τέχνη του παρελθόντος έχει να επιδείξει.

Ελπίζω ότι από τα απομεινάρια της παλαιάς γνώσης και τα διδάγματα του παρελθόντος θα συνθέσουμε ένα σύγχρονο «όλο» αναπροσανατολισμένο όσον αφορά τις προτεραιότητες και τις αξίες στη ζωή μας».