Το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης & Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων – Συλλογή Φοίβου Ανωγειανάκη (Διογένους 1, Πλάκα) διοργανώνει μέσα στον Φεβρουάριο ένα σεμινάριο-αφιέρωμα στους πρωτοποριακούς Έλληνες συνθέτες Ανέστη Λογοθέτη, Ιάννη Ξενάκη και Γιάννη Χρήστου, με θέμα «Η Ελληνική ταυτότητα και παράδοση στο έργο τους».
Το Σάββατο 18 Φεβουραρίου στις 11.00 π.μ. θα πραγματοποιηθεί το σεμινάριο για τον Γιάννη Χρήστου, με τίτλο «Η λαϊκή ταυτότητα και η σημασία της παράδοσης στο έργο του» – το οποίο θα περιλαμβάνει προβολή της ταινίας και θεματική διάλεξη από τον Κωστή Ζουλιάτη. Το αφιέρωμα στον Λογοθέτη(12/2) και τον Ξενάκη(19/2) εισηγείται ο συνθέτης και μουσικολόγος Αντώνης Αντωνόπουλος.
Η συμμετοχή σε όλα τα σεμινάρια είναι ελεύθερη, ενώ δεν απαιτούνται ειδικές μουσικές γνώσεις για την παρακολούθησή τους.
Η
ενασχόληση του Αντώνη Κ. Λάβδα με τον αρχαίο λόγο ξεκίνησε με τη σύνθεση μουσικής
για αρχαία τραγωδία και τη μελοποίηση ποίησης. Σύντομα το ενδιαφέρον του κέντρισε η μελέτη
των μουσικών στοιχείων του αρχαίου
Ελληνικού λόγου. Η πολύχρονη και σε βάθος έρευνά του πάνω στο θέμα, κατέληξε
στην εμπεριστατωμένη εργασία του Η
Μουσική και ο Λόγος στην αρχαία Ελλάδα. Στην εργασία αυτή, κατέδειξε ότι
στην αρχαιότητα το «Λογώδες μέλος» της γλώσσας (κατά την ορολογία του
Αριστόξενου του Ταραντίνου) είχε, αντίθετα με ό,τι ισχύει σήμερα, μιαν
αυθύπαρκτη υπόσταση: κατά τον προσωδιακό τονισμό της αρχαίας γλώσσας (σε
αντίθεση με το σημερινό δυναμικό τονισμό) τα τονικά ύψη εκφοράς των συλλαβών
ευρίσκοντο σε μιαν αντικειμενική διαστηματική σχέση μεταξύ τους. Κι αυτό,
βεβαίως, είχε σημαντικές συνέπειες στην εξέλιξη της ίδιας της μουσικής. Η εργασία αυτή που «συνδυάζει τις γνώσεις
ενός θεωρητικού της μουσικής με την θαυμαστή, αλήθεια, κατοχή των φιλολογικών
πηγών», όπως είχε γράψει ο καθηγητής Λυπουρλής,
σήμαινε μια μακρά και σε βάθος μελέτη της αρχαίας γραμματείας, μέσα από την
οποίαν – παράπλευρα – προέκυψαν και κάποιες μεταφράσεις, όπως αυτές που
παρατίθενται εδώ.
Οι "Εαρινές Μελωδίες" της Κηφισιάς δημιουργήθηκαν πριν από πέντε χρόνια από μία ιδέα του Προέδρου του Συλλόγου "Οι Φίλοι της Ορχήστρας Ποικίλης Μουσικής Κηφισιάς"Φραντσέσκο Βιανέλλο.
Ανοιξη στην καταπράσινη και ολάνθιστη Κηφισιά είναι ο πιό ωραίος συνδυασμός !Ομως κάτι έλειπε για να συμπληρωθεί η ωραία αυτή εικόνα.Φυσικά η Μουσική.Και έτσι ξεκίνησαν οι Μελωδικές συναυλίες στην Κηφισιά, έκτοτε το 2012 μέχρι και σήμερα, από αυτήν την ιδέα του Βενετσιάνου Προέδρου και έγινε θεσμός και από τα πιό αγαπητά μουσικά δρώμενα της Κηφισιάς...
Γι αυτή τη χρονιά θα γίνουν δύο συναυλίες.
Η πρώτη θα γίνει στις 19 Απριλίου, ημέρα Τρίτη στις 20:00μ.μ., στην Αίθουσα του Πολιτιστικού του Δήμου Κηφισιάς και είναι αφιερωμένη στα 260 χρόνια από τη γέννηση του W.A.Mozart.
O Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ γεννήθηκε στο Ζάλτσμπουργκ στις 27 Ιανουαρίου 1756 και πέθανε στη Βιέννη το 1791 σε ηλικία μόλις 36 ετών.Η καριέρα του υπήρξε τόσο σύντομη όσο και λαμπερή.
Η δεύτερη συναυλία θα πραγματοποιηθεί στις 23 Απριλίου, μέρα Σάββατο και ώρα 20:00μ.μ., στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και είναι αφιερωμένη στο Μεγάλο Ιάπωνα Συνθέτη Τακάσι Γιοσιμάτσου (γεν.1953), γνωστό ως ο "Συνθέτης των πουλιών".
Στόχος του Συλλόγου μας "Οι Φίλοι της Ορχήστρας Ποικίλης Μουσικής Κηφισιάς" είναι και εφέτος να πετύχουμε τη σύζευξη της "Ανοιξιάτικης Κηφισιάς" με την "ομορφιά" της μουσικής.
Ο Αντώνιος Λάβδας γεννήθηκε στην Αθήνα, στις 10 Απριλίου του 1926. Γιος του Κωνσταντίνου Λάβδα, ναυτικού από την Άνδρο, και της Αλεξάνδρας, το γένος Παπαϊωάννου από το Σούλι Ηπείρου η οποία, εγκατεστημένη από πολύ μικρή ηλικία, λίγο πριν το γύρισμα του 20ου αιώνα, στην Αθήνα με τους γονείς της, επιδόθηκε σε ερασιτεχνική ενασχόληση με τη Μουσική, έχοντας σπουδάσει βιολί με τον Τόνυ Σούλτσε στο Ωδείο Λότνερ (μετέπειτα Ελληνικό Ωδείο). Η μητέρα του υπήρξε ο πρώτος του σύνδεσμος με τη λόγια μουσική, υποβοηθώντας τον στα πρώτα χρόνια της μουσικής του εκπαίδευσης, η οποία άρχισε το 1935 στην περίφημη «Αθηναϊκή Μανδολινάτα», ένα μουσικό σωματείο (Ωδείο), με σημαντική θέση στα μουσικά πράγματα της Αθήνας του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Τελούσε υπό τη διεύθυνση του θείου του Λάβδα (1879-1940), ονομαστού μαέστρου, συνθέτη, παιδαγωγού, και διδάκτορος φυσικών επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ιδρυτικό μέλος της υπήρξε και ο Κωνσταντίνος Λάβδας, αδελφός του Νικολάου, ενώ ένας ακόμη αδελφός, ο αργότερα αντιστράτηγος Γεώργιος Λάβδας (1884-1950), έπαιζε και αυτός στη Μανδολινάτα.
Ο Αντ. Κ Λάβδας λοιπόν γεννήθηκε και μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον στο οποίο η μουσική έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο. Η σπουδή της μουσικής συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής µε τον Μάριο Βάρβογλη (αρµονία) και αργότερα στο Ελληνικό Ωδείο, µε καθηγητές τους Μιλτιάδη Κουτούγκο (αρµονία, ενορχήστρωση, διεύθυνση µανδολινάτας), Αντίοχο Ευαγγελάτο (µορφολογία), Μάριο Βάρβογλη (ιστορία της µουσικής) καθώς και, ιδιωτικά, µε τον Αλέκο Κόντη (πρακτικές εφαρμογές αρμονίας - αντίστιξη και φούγκα). Η συμμετοχή του, ως μαθητή, στην αντίσταση δεν τον εμπόδισε να παρακολουθεί την καλλιτεχνική κίνηση της κατεχόμενης Αθήνας και, όπως εδιηγήτο, να παρακολουθεί συναυλίες δίπλα σε Γερμανούς αξιωματικούς, που πιθανόν να τους είχε αντιμετωπίσει σε κάποια διαδήλωση το πρωί της ίδιας ημέρας.
Με τον Μάριο Βάρβογλη (αριστερά) στην οδό Πανεπιστημίου. Δεκαετία του 1950
Από τη δεκαετία του ’40, και κατά τις επόμενες δεκαετίες, συνέθεσε έργα μουσικής δωματίου, έργα για σόλο πιάνο και βιολί, χορωδιακά, καθώς και μουσική για το θέατρο και το ραδιόφωνο. Αντίθετα με τον κανόνα στη μεταπολεμική Ελλάδα, ουδέποτε μπήκε στον πειρασμό να συνθέσει μουσική του συρμού για λόγους εμπορικούς.
Η μακρά του σχέση με το ραδιόφωνο, η οποία κράτησε 28 χρόνια, ξεκίνησε το 1949. Υπήρξε από τους βασικούς συντελεστές της «χρυσής» εποχής της ελληνικής ραδιοφωνίας, όταν το πρόγραμμα ήταν αποτέλεσμα σχεδιασμού και αποφάσεων σχετικά με το ρόλο και την αποστολή της ραδιοφωνίας. Διετέλεσε διαδοχικώς Προϊστάμενος Μουσικού Τµήµατος και Συντονιστής Προγράμματος του Κεντρικού Ραδιοφωνικού Σταθµού Ενόπλων Δυνάμεων (1949-52), Προϊστάμενος Τµηµάτων και της Υπηρεσίας Μουσικών Εκπομπών τού Εθνικού Ιδρύµατος Ραδιοφωνίας, μετέπειτα Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης (1954-77), για την οποία είχε συνθέσει το πρώτο ηχητικό σήμα, διασκευάζοντας τον ύμνο του Πινδάρου.
Διευθύνοντας… Δεκαετία του 1940
Το 1954 ο Λάβδας πραγματοποιεί την πρώτη τεχνολόγηση της διαστηματικής τάξης τραγουδιών της βορείου Ηπείρου, που ανακοινώθηκε με επιστολή του δια του ΕΙΡ προς την Choir Moledet του Τελ Αβίβ, σε απάντηση ερωτημάτων για την Ελληνική μουσική παράδοση. Αργότερα τα ευρήματα αυτά δημοσιεύονται στο άρθρο «Πεντάφθογγοι κλίµακες εν τη δηµώδει μουσική της Ηπείρου» στην Ηπειρωτική Εστία, το1958.
Την ίδια εποχή, διηύθυνε τη «Μικρή Ορχήστρα» ΕΙΡ, σε εκπομπές προκλασικής μουσικής (1955-57).
Ενώ ήταν τακτικό μέλος της «Ενώσεως Ελλήνων Μουσουργών» από το 1959, όταν του ανατέθηκε μόνιμη στήλη Κριτικής σε εφημερίδα, δεν συνέχισε τη σχέση του με την «Ε.Ε.Μ.», για το ασυμβίβαστο των δύο ιδιοτήτων – ένα γεγονός χαρακτηριστικό του ήθους του. Έγραψε κριτική Μουσικής από το 1958 στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο, και έγινε µέλος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών από το 1987. Συνέγραψε πλήθος μελετών και κριτικών μουσικής – στον ιστότοπο της Ένωσης Κριτικών απαντούν περισσότερα από 200 κείμενά του, μια λίστα που απέχει πολύ από το να είναι εξαντλητική. Μετέφρασε ακόμα αρχαία ελληνική Ποίηση στα νέα ελληνικά («Νέα Εστία», τ. 104), συνεισέφερε πλήθος άρθρων στο «Συμπλήρωμα» της «Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας» και συνέταξε το µουσικό λημματολόγιο τού «Λεξικού του Νεοελληνικού Έθνους» (Ελευθερουδάκη). Επίσης, έγραψε αναλύσεις έργων για συναυλίες της Κρατικής Ορχήστρας και τού Φεστιβάλ Αθηνών.
Η αρχαία Κιθάρα
Το 1962, ο Αντ. Κ Λάβδας ήταν υπεύθυνος για την πρώτη ανακατασκευή αρχαίας Ελληνικής κιθάρας κατά τη σύγχρονη εποχή, τα σχέδια της οποίας έκανε βασιζόμενος σε παραστάσεις σε αρχαία αγγεία. Την εργασία, ακολουθώντας τις οδηγίες του, έφεραν εις πέρας οι έμπειροι οργανοποιοί αδελφοί Γ. και Β. Παναγή. Το όργανο χρησιμοποιήθηκε για παραστάσεις στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, για τις οποίες είχε γράψει τη μουσική υπόκρουση (Προμηθέας Δεσμώτης, 1962) και, αργότερα, για ηχογραφήσεις μελοποιημένων ποιημάτων της Σαπφούς.
Συνεργάστηκε με το Γ Πρόγραμμα του B.B.C. σε εκπομπές για την αρχαία ελληνική ποίηση και μουσική.
Δεκαετία του 1970
Η ενασχόληση του Αντ. Κ Λάβδα με τον αρχαίο λόγο δεν περιορίστηκε στη σύνθεση μουσικής για την αρχαία τραγωδία και τη μελοποίηση ποίησης. Το ενδιαφέρον του είχε ήδη αρχίσει να κεντρίζει η μελέτη των μουσικών στοιχείων του αρχαίου Ελληνικού λόγου. Η πολύχρονη και σε βάθος έρευνά του πάνω στο θέμα, κατέληξε στην εμπεριστατωμένη εργασία του Η Μουσική και ο Λόγος στην αρχαία Ελλάδα. Στην εργασία αυτή, ο Λάβδας κατέδειξε ότι στην αρχαιότητα, το «Λογώδες μέλος» της γλώσσας (κατά την ορολογία του Αριστόξενου του Ταραντίνου) είχε, αντίθετα με ό,τι ισχύει σήμερα, μιαν αυθύπαρκτη υπόσταση: κατά τον προσωδιακό τονισμό της αρχαίας γλώσσας (σε αντίθεση με το σημερινό δυναμικό τονισμό) τα τονικά ύψη εκφοράς των συλλαβών ευρίσκοντο σε μιαν αντικειμενική διαστηματική σχέση μεταξύ τους. Κι αυτό, βεβαίως, είχε σημαντικές συνέπειες στην εξέλιξη της ίδιας της μουσικής. «Τα χαρακτηριστικώς μουσικά γνωρίσματα του Λόγου, είχαν μια τόσο τυπικά διαγραφόμενη μορφολογία, ώστε να επιδράσουν και στην ίδια τη διαμόρφωση της αρχαίας ελληνικής Μουσικής, καθώς αυτή πορευόταν επί πολύ συνυφασμένη μαζί του. Η αιτία βρίσκεται στο ότι η αρχαία ελληνική λέξη είχε ένα ιδιαίτερα αντικειμενικό μουσικό σχήμα».
2006
Η μελέτη αυτή μεταδόθηκε σε σειρά εκπομπών από το ΕΙΡ στα τέλη της δεκαετίας του ’60, ενώ στοιχεία και περιλήψεις της έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς (π.χ. Αρχαιολογία, Φεβ. 1985, τχ. 14). Η εργασία συγκέντρωσε ευμενείς κρίσεις πολλών Ελλήνων και ξένων καθηγητών της κλασικής φιλολογίας. Μερικά από τα πολλά σχόλια: «..Επιθυμώ να εκφράσω τον θαυμασμό μου για το εγχείρημα της θαρραλέας αυτής έρευνας…» (K.B.K Karigren, Καθηγητής Γλωσσολογίας Πανεπιστημίων Goeteborg και Στοκχόλμης, μέλος Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών) …. «…θα χρησιμοποιήσω την εργασία σας στις παραδόσεις μου στο Πανεπιστήμιο» (J Knobloch, Καθηγητής Γλωσσολογίας Πανεπιστημίου της Βόννης)….«…Με ενδιέφερε…το μεγάλο πρόβλημα: πότε άραγε και πώς έγινε η αντικατάστασι του αρχαίου προσωδιακού τονισμού από το σημερινό δυναμικό τονισμό στη γλώσσα μας; … Η εργασία - που συνδυάζει τις γνώσεις ενός θεωρητικού της μουσικής με την θαυμαστή, αλήθεια,κατοχή των φιλολογικών πηγών – μου λύνει τώρα ένα πλήθος από απορίες που είχαν προβάλει μπροστά μου και έμειναν, στο μεγαλύτερο μέρος τους, αναπάντητες, μια και ξεκινούσα μόνο με τα εφόδια του φιλολόγου…» (Δ. Λυπουρλής, Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης). Το « Ιδρυµα Εθνικής Τραπέζης» τον εβράβευσε «…δια το…εξ’ολοκλήρου πρωτότυπον και ιδιότυπον έργον του…τεκμηριωμένο επί της φιλοσοφικής βιβλιογραφίας και των πορισμάτων της σχετικής συγχρόνου ερεύνης».
Στη δουλειά του ήταν απολύτως τελειομανής – είτε αυτό αφορούσε στην ερευνητική του εργασία, είτε στις συνθέσεις του, είτε στην κριτική μουσικής, την οποία την αντιμετώπιζε ως αποστολή και όχι ως ρεπορτάζ, όπως κάποτε γίνεται. Οι παρατηρήσεις του ήταν πάντα οξυδερκείς, επί της ουσίας και, κατά ομολογία πολλών καλλιτεχνών, ιδιαίτερα χρήσιμες για κείνους. Ο συνδυασμός ενός πραγματικά «αεροστεγούς» ορθολογισμού, μιας βαθειάς μουσικής παιδείας και αισθητικής και της απόλυτης ακεραιότητος που τον διέκριναν, τον οδηγούσε στο να μη διστάζει να συγκρουστεί με κρατούσες αντιλήψεις σε θέματα αισθητικής και τέχνης.Χαρακτηριστική είναι η άποψή του για το έργο του Ξενάκη, μιλώντας για το οποίο δεν κρύβει την πλήρη διαφωνία του με το όλο εγχείρημα – διαφωνία την οποίαν στηρίζει με επιχειρήματα ακλόνητης λογικής: «…Αυτά τα ηχητικά σύμβολα της μαθηματικής μεθόδου, δεν ημπορούν…παρά μόνον τυχαία, κατά σύμπτωσιν, να διεγείρουν διά των ήχων την σκέψι και, ιδίως, το θυμικό του ακροατού των. Διότι δεν πείθουν ότι έχουν άλλον λόγον υπάρξεως, εκτός από την πραγμάτωσιν ενός «παιγνίου»...προσωπικής ευρέσεως, ενός «τρυκ» θα ελέγαμε, εάν το όνομα δεν ενείχε τον κίνδυνο να προσβάλη την σοβαρότητα τής εργασίας αυτής στον καθαυτό επιστημονικό της χώρο...Θα ημπορούσαμε....να αποδεχτούμε...μια συνδρομή τής μαθηματικής σκέψεως στη μουσική δημιουργία...εάν η όλη διαδικασία είχε την αντίθετη φορά, εάν εκκινούσε από τα δεδομένα τής ψυχολογίας του ανθρώπου, εάν δια των υπολογισμών αναζητούσε αντικρύσματα συγκινησιακής διεγέρσεως....το ποιοι συνδυασμοί ήχων, συχνοτήτων...βεβαιωμένα συγκινούν αλλά και υποθετικά – με την εξοικείωσι- ημπορούν να συγκινήσουν...Βεβαίως, είναι απολύτως δυνατόν, να μεταφραστεί σε μαθηματικά σύμβολα οποιοδήποτε έργο τέχνης – και όχι μόνον τής μουσικής – όμως, σε αυτήν την σειρά των αριθμών και των πράξεων που τυχαία έτσι θα προέκυπτε, ποια σκόπιμη προσφορά θα έβλεπε ένας μαθηματικός για την επιστήμη του; Το ίδιο νομιμοποιείται και ένα ανάλογο ερώτημα για την αντίθετη περίπτωση (ενν. του Ξενάκη) , όπου η Τέχνη μεταφράζει απλώς έναν μαθηματικόν στοχασμόν».
Κι αν όλα αυτά δώσουν ίσως στον αναγνώστη την εντύπωση ενός αυστηρού «ακαδημαϊκού» τύπου ανθρώπου, τότε θα έχει αποκομίσει εντύπωση λανθασμένη. Διότι επρόκειτο για έναν άνθρωπο εγκάρδιο και με αστείρευτο χιούμορ.
Ο Αντ. Κ Λάβδας απεβίωσε στην Αθήνα, στις 6 Μαΐου του 2009, μετά από σύντομη ασθένεια. Ο Γιώργος Λεωτσάκος, εκπροσωπώντας την Ένωση Κριτικών, συνόψισε την προσωπικότητα του Αντώνη Λάβδα αποχαιρετώντας τον σε μερικές μεστές γραμμές: «…η προσήνεια και η πραότητα του χαρακτήρα σου και το αδαμάντινο ήθος σου, αρετή σχεδόν υπό εξαφάνισιν, αν όχι υπό διωγμόν…και....μια επιβλητική συγγραφική και συνθετική δημιουργία, απόρροια όχι μόνον των αρετών σου, αλλά και των έμφυτων χαρισμάτων σου και μιας απέραντης παιδείας».
Φθινοπωρινό τραγούδι, για βιολί και πιάνο, φινάλε
ΕΡΓΑΜΟΥΣΙΚΗ ΔΩΜΑΤΙΟΥ
Φθινοπωρινό τραγούδι, για βιολί και πιάνο (1942-43)
Κουαρτέτο για έγχορδα (1951, αναθ.1981)
Ρομάντσα, για δύο τρομπόνια
ΣΟΛΟ
Βραδινό λιµάνι, κοµµάτι για πιάνο (1958)
Μινιατούρες σε µια κασετίνα του παλιού καιρού, μικρή Σουίτα για πιάνο (1942-58)
Σονάτα για βιολί σόλο (π. 1981-85)
ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Τρία τραγούδια, σε ποίηση Τ. Άγρα, για φωνή και πιάνο:
Ι. Των ψυχών (1947)
Π. Πάλι ο δρόµος (1952)
ΙΙΙΛιµάνι αχνό (1963)
Επινίκιος, σε κείμενο Πινδάρου, για φωνή και αρχαία ελληνική κιθάρα (1968, παραγγελία Γ προγράμματος τού BBC)
Τρία τραγούδια της Σαπφώς, µελοποιηµένα σε αρχαίους ελληνικούς τρόπους και κατά προσέγγιση της αρχαίας ελληνικής προφοράς, για φωνή και αρχαία ελληνική κιθάρα (1970, παραγγελία Γ προγράμματος του BBC)
ΧΟΡΩΔΙΑΚΑ
Αµάξι στη βροχή, σε ποίηση Τ. 'Αγρα, για τρίφωνη παιδική χορωδία
Η τρελή ροδιά, σε ποίηση Ο. Ελύτη, µαδριγάλι για έξι φωνές
Οι ξενιτεμένοι, σε ποίηση Μ. Στασινόπουλου, για τετράφωνη μεικτή χορωδία
ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΑΡΧΑΙΟ ΔΡΑΜΑ
Ικέτιδες, του Αισχύλου, για χορό, και σύνολο πνευστών (1958)
Προµηθεύς δεσµώτης, του Αισχύλου, για χορό, αυλό και αρχαία ελληνική κιθάρα (1962)
ΣΚΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Η µέρα της κρίσης, του Ρόδη Ρούφου (1958)
Θεοφανώ, του Α. Τερζάκη (1958)
Γεύση από µέλι, της Σ. Ντελένεϋ (1961)
Το Πάρτυ (Τζ. Άρντεν)
Μικρό χορογραφικό πρελούδιο, για το Ελληνικό Χορόδραμα
MOYΣΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ
Ντοκυμανταίρ «Η πιο μεγάλη δύναμη» του Ροβήρου Μανθούλη (1963)
ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ
Ηρώ και Λέανδρος, του Μουσαίου (1956-57)
Ερωφίλη, του Χορτάτζη (1956-57)
ΔΙΑΦΟΡΑ
Ενορχήστρωση δηµοτικού τραγουδιού σε εναρμόνιση Σκαλκώτα: Λαφίνα
Impromptu για ορχήστρα
Εναρµόνιση τριών δηµοτικών τραγουδιών της Ηπείρου:
Ι Τρεις κοπέλες
Π. Καραγκούνα
ΠΙ Βασιλικός θα γίνω
Ενορχήστρωση τεσσάρων δηµοτικών τραγουδιών, σε εναρμόνιση Ν. Λάβδα:
Ι Βασιλική προστάζει
Π Ζαχαρούλα
ΙΙΙ Κείνο τ' αστέρι το λαµπρό
ΙV Σήμω λυγερή
ΓΡΑΠΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Κριτική μουσικής στις εφημερίδες Σημερινά, Καθημερινή, Ελεύθερος Κόσμος, και τα περιοδικά «Ελληνικά Θέματα» και «Άλφα».«Πεντάφθογγοι κλίµακες εν τη δηµώδει µουσική της Ηπείρου» (Ηπειρωτική Εστία, 1958). Η πρώτη τεχνολόγηση τής διαστηματικής τάξης τραγουδιών τής βορείου Ηπείρου που ανακοινώθηκε με επιστολή του δια τού ΕΙΡ προς το Choir Moledet του Τελ Αβίβ, σε απάντηση ερωτημάτων για την Ελληνική μουσική παράδοση (1954).«Γ. Μπραµς, ο κλασικός συμφωνιστής της Γερµανίας και τα µουσικά ρεύµατα της Ευρώπης» (Ραδιοπρόγραµµα, 1958)«Κλ. Ντεµπυσσύ και ο µύθος των πραγµάτων» (Νέα Εστία, 1962)«Η Μουσική και ο Λόγος στην Αρχαία Ελλάδα» (σειρά εκποµπών ΕΙΡ, Φεβ.-Ιούν. 1967)«Ανατολίτικο ύφος και ελληνική µουσική» (Κέντρο έρευνας και µελέτης των ρεµπέτικων τραγουδιών,1977)«Ασύµµετρες ρυθµικές µορφές στην ελληνική αρχαία ποίηση και νεότερη μουσική» (Κανονάκι,Φεβ. 1984)«Μουσική και αρχαίος ελληνικός λόγος» (Αρχαιολογία, Φεβ. 1985)«Μουσικές διαμορφώσεις στον ελληνικό λόγο» (Η λέξη, Μάρτ.-Απρ.1992)«Τον καιρό του πολέμου», διήγημα
Αλέξανδρος Α. Λάβδας, MSc, PhD (UCL)
Νευροβιολόγος, Ερευνητής στο Ελληνικό Ινστιτούτο Pasteur
Ο Ρίχαρντ Στράους θεωρήθηκε ο σπου-δαιότερος συνθέτης του πρώτου μισού του 20ού αιώνα
Το πρωινό εκείνο του Απριλίου του 1945 ο Ρίχαρντ Στράους μελετούσε αμέριμνος στο ησυχαστήριό του στο Γκάρμις, ένα ορεινό θέρετρο στη Βαυαρία. Την ηρεμία του διέκοψε ο 17χρονος συνονόματος εγγονός του, ο οποίος, θορυβημένος από την παρουσία των αμερικανών αξιωματικών στη βίλα, όρμησε στο γραφείο του παππού του και του είπε: «Ελα γρήγορα, μας διέταξαν να φύγουμε σε 20 λεπτά!».
Ο συνθέτης καθησύχασε το παιδί και ατάραχος, με αργές κινήσεις, άνοιξε ένα συρτάρι και έβγαλε από μέσα διάφορα πιστοποιητικά που βεβαίωναν την ανακήρυξή του σε επίτιμο δημότη από διάφορες αμερικανικές πόλεις, καθώς και μερικά μουσικά χειρόγραφα. Ψηλός, ευθυτενής, στάθηκε στο κατώφλι του σπιτιού του και είπε στ' αγγλικά στους αμερικανούς αξιωματικούς: «Κύριοι, είμαι ο Ρίχαρντ Στράους. Ο συνθέτης του "Ιππότη με το Ρόδο" και της "Σαλώμης". Ορίστε, ρίξτε μια ματιά, αν θέλετε...». Ο επικεφαλής έκανε ένα βήμα πίσω αμήχανος. Μετά απ' αυτό όχι μόνο κανείς δεν ενόχλησε την οικογένεια του συνθέτη, αλλά λίγες ημέρες αργότερα ο ίδιος αξιωματικός και οι άνδρες του επέστρεφαν για δείπνο μαζί του. Σύντομα ο Ρίχαρντ Στράους και η σύζυγός του έπαιρναν τον δρόμο για την Ελβετία. Το 1948, μετά τη γερμανική «αποναζικοποίηση», ο συνθέτης κατεγράφη ως «μη ενοχοποιηθείς».
Η παραπάνω ιστορία αποτελεί τον επίλογο στην πολυσυζητημένη σχέση του Ρίχαρντ Στράους με το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς της Γερμανίας, η οποία κατά καιρούς έχει πυροδοτήσει έντονες αντιπαραθέσεις. Περί τίνος επρόκειτο, άραγε; Συνειδητή ιδεολογική επιλογή; Ανθρώπινη προσπάθεια ενός πατέρα να προστατεύσει την οικογένειά του; Ουτοπική ελπίδα ενός μουσικού ότι θα μπορούσε ο ίδιος να επηρεάσει ευνοϊκά τις εξελίξεις στην τέχνη του;
Ο εικονοκλάστης «δημόσιος υπάλληλος»
Παρά την αυστηρά παραδοσιακή μουσική εκπαίδευσή του και την εμφάνισή του, η οποία παρέπεμπε σε «τακτοποιημένο» δημόσιο υπάλληλο, η δημιουργία του Ρίχαρντ Στράους προκάλεσε έντονες αναταράξεις. Τα «εικονοκλαστικά» συμφωνικά έργα του πυροδότησαν ανεξάντλητες αντιπαραθέσεις μεταξύ των ειδικών, ενώ οι όπερές του με τα τοληρά θέματά τους προκάλεσαν θύελλες διαμαρτυριών.
Συνθέτης της ύστερης ρομαντικής περιόδου, ο Ρίχαρντ Στράους γεννήθηκε στο Μόναχο στις 11 Ιουνίου 1864. Ο πατέρας του Φραντς ήταν ο πλέον περιζήτητος ερμηνευτής κόρνου στη Γερμανία και χάρη σε αυτόν έλαβε σφαιρική μουσική μόρφωση. Το 1872 και έχοντας στο μεταξύ περάσει ένα διάστημα παρακολουθώντας πρόβες της Αυτοκρατορικής Ορχήστρας του Μονάχου και μελετώντας θεωρία της μουσικής και ενορχήστρωση, άρχισε να σπουδάζει βιολί. Δύο χρόνια αργότερα άκουσε τις πρώτες όπερες του Βάγκνερ: τον «Λόενγκριν» και τον «Ταγχόιζερ». Ο πατέρας του όμως τον απέτρεψε από το να τις μελετήσει καθώς ο ίδιος αντιμετώπιζε με καχυποψία τα έργα του Βάγκνερ. Παρά την αναμφισβήτητη επιρροή του Φραντς Στράους στη διαμόρφωση της αισθητικής του γιου του, ο τελευταίος μεγαλώνοντας εξέφραζε τη λύπη του για την έχθρα του οικογενειακού του περιβάλλοντος απέναντι στα ανανεωτικά έργα του συνθέτη της μνημειώδους «Τετραλογίας».
Εχοντας παράλληλα σπουδάσει Φιλοσοφία και Ιστορία Τέχνης στο Μόναχο, ο Ρίχαρντ Στράους εγκαινίασε τη μουσική καριέρα του με τη σύνθεση και την παρουσίαση κάποιων συμβατικών συμφωνικών έργων, καθώς και με μια σειρά ρεσιτάλ πιάνου στο Βερολίνο. Εκανε ένα επιτυχημένο πέρασμα από το πόντιουμ, συνέχισε όμως το δημιουργικό έργο του στρεφόμενος σε πιο τολμηρούς μουσικούς δρόμους.
Το 1889 η παρουσίαση του έργου του «Δον Χουάν» άφησε το κοινό άναυδο: την επόμενη στιγμή οι μισοί επευφημούσαν ενώ οι άλλοι μισοί σφύριζαν αποδοκιμαστικά. «Τώρα καταλαβαίνω ότι έχω βρει τον δρόμο επάνω στον οποίο θέλω να βαδίσω με τη σταθερή πεποίθηση ότι ουδέποτε υπήρξε πραγματικός καλλιτέχνης που δεν αμφισβητήθηκε από την πλειονότητα των συγχρόνων του» σχολίαζε χαρακτηριστικά ο ίδιος.
Το 1905 με την όπερά του «Σαλώμη» ο Στράους πέρασε στην Ιστορία ως ο συνθέτης του πιο σκανδαλώδους θεάματος της γενιάς του. Η παρακμή και ο παθιασμένος ερωτισμός που απέπνεε ξένισαν την αστική κοινωνία της εποχής. Το έργο ανέβηκε στη Μητροπολιτική Οπερα της Νέας Υόρκης τη μία βραδιά για να κατέβει την αμέσως επομένη κατόπιν οργισμένης αντίδρασης του κοινού. Στην πρεμιέρα της Δρέσδης η πρώτη ερμηνεύτρια του ρόλου αντιτάχθηκε στον περίφημο «Χορό των επτά πέπλων» αναφωνώντας: «Δεν πρόκειται να το κάνω. Είμαι μια αξιοπρεπής γυναίκα!».
Η επόμενη όπερά του, η «Ηλέκτρα», όχι μόνο αναζωπύρωσε το κλίμα έντασης αλλά δημιούργησε και νέες «ζώνες πυρός». Κατόπιν όμως, τόσο ξαφνικά όσο εγκαινιάστηκε, η φάση της ανατρεπτικής δημιουργίας του Ρίχαρντ Στράους τελείωσε. Αρχίζοντας από τον «Ιππότη με το Ρόδο» και συνεχίζοντας με την «Αριάδνη στη Νάξο», τη «Γυναίκα δίχως σκιά», την «Αιγυπτία Ελένη» και την «Αραμπέλα», που κάλυψαν το διάστημα από το 1911 ως το 1933, οι εν λόγω όπερες χάρισαν στον Στράους το ευγενικό χειροκρότημα του κοινού και την αποδοχή των κριτικών, οι οποίοι βέβαια δεν έκρυψαν την έκπληξή τους για την εντυπωσιακή στροφή του συνθέτη.
Τον Νοέμβριο του 1933, μερικούς μήνες μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, ο Στράους αποδέχθηκε τον διορισμό του στη θέση του προέδρου του Κρατικού Γραφείου Μουσικής ύστερα από πρόταση του Γκέμπελς. Μερικά χρόνια πριν, το 1924, ο μοναχογιός του Φραντς είχε παντρευτεί μια γυναίκα εβραϊκής καταγωγής χαρίζοντας στον συνθέτη δύο εγγόνια. Καθώς ουδέποτε έγινε μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος και εθεωρείτο μάλλον απολίτικος, αρκετοί υποστήριξαν πως ο λόγος που αποδέχθηκε την πρόταση ήταν για να προστατέψει την οικογένειά του. Αλλοι θεώρησαν βασικότερο λόγο την ελπίδα του ότι ο Χίτλερ, φανατικός βαγκνερικός και θαυμαστής του Στράους από την εποχή της «Σαλώμης», θα προωθούσε γενικότερα τον γερμανικό πολιτισμό.
Ο Στράους άφησε την τελευταία του πνοή στις 8 Σεπτεμβρίου 1949, σε ηλικία 85 ετών. Στη διάρκεια της ζωής του θεωρήθηκε ο σπουδαιότερος συνθέτης του πρώτου μισού του 20ού αιώνα: κανείς άλλος από την εποχή του Βάγκνερ δεν είχε πιο καίρια συμβολή στην ιστορία της όπερας. Τα ύστερα έργα του, βασισμένα «στον θεϊκό Μότσαρτ στο τέλος μιας ζωής γεμάτης ευγνωμοσύνη», έχουν καταγραφεί ως οι σημαντικότερες συνθέσεις σε σχέση με οποιονδήποτε άλλον 80χρονο συνθέτ
Η καθιερωμένη Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Βιέννης, για μία ακόμη χρονιά, θα υποδεχθεί μουσικά τη νέα χρονιά.
Για τρίτη φορά - οι προηγούμενες ήταν το 2006 και το 2012 - στην τριαντάχρονη και πλέον καλλιτεχνική σταδιοδρομία του, ο Λετονός μέστρος Mariss Jansons θα διευθύνει τη Φιλαρμονική της Βιέννης στην παραδοσιακή Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία, στην αίθουσα του Μεγάρου των Φίλων της Μουσικής, της αυστριακής πρωτεύουσας.
Στο μοναδικό εορταστικό πρόγραμμα θα παρουσιαστούν έργα των Johann, Josef και Eduard Strauss, του Carl Michael Ziehrer, του Emil Waldteufel και του Josef Hellmesberger.
Η αίθουσα στο βιεννέζικο Μέγαρο, που την ημέρα της Συναυλίας διακοσμείται με 30.000 λουλούδια - δώρο από το Σαν Ρέμο, προσφέρει θέση σε 1.744 καθήμενους και 300 όρθιους επισκέπτες, όμως τα περισσότερα εισιτήρια για την εκδήλωση (οι τιμές τους φθάνουν μέχρι τα 940 ευρώ) διατίθενται σε χορηγούς, επίσημους κρατικούς προσκεκλημένους, τιμώμενους και ευεργέτες της ορχήστρας.
Για τα μόλις 700 εισιτήρια, που απομένουν προς πώληση στο υπόλοιπο κοινό, υποβάλλονται κάθε χρόνο πάνω από 60.000 αιτήσεις μέσα από την ιστοσελίδα της Φιλαρμονικής της Βιέννης μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, από τις 2 ως και τις 23 Ιανουαρίου της προηγούμενης χρονιάς. Οι «τυχεροί» για αυτά κληρώνονται, ώστε, όπως τονίζεται, να δίνεται ίση ευκαιρία σε όλους τους ανά τον κόσμο φίλους της Πρωτοχρονιάτικης Συναυλίας της Βιέννης.
Εκατομμύρια τηλεθεατές σε όλο τον κόσμο θα υποδεχθούν μουσικά τη νέα χρονιά με την δημοφιλή καλλιτεχνική εκδήλωση, η οποία θα μεταδοθεί από 90 τηλεοπτικά και 300 ραδιοφωνικά δίκτυα σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα, η συναυλία θα μεταδοθεί από την ΕΡΤ1, στις 12:15 το μεσημέρι (ώρα Ελλάδας) της Πρωτοχρονιάς.
