 |
| Ο Τριπτόλεμος ανάμεσα στη Δήμητρα και την Περσεφόνη, ανάγλυφο από πεντελικό μάρμαρο, περ. 430-400 π.Χ. |
Ο Τριπτόλεμος είναι ο κατεξοχήν ήρωας, που συνδέεται με το μύθο της Δήμητρας και τη διάδοση της καλλιέργειας της γης.
Από τις μυθικές εκδοχές της γενεαλογίας του, η επικρατέστερη είναι εκείνη που τον θέλει γιο του βασιλιά της Ελευσίνας Κελεού και της Μετανείρας. Η Δήμητρα, για να ανταμείψει τη φιλοξενία που δέχτηκε από τους γονείς του στην Ελευσίνα, χάρισε στον Τριπτόλεμο ένα άρμα, που το έσερναν φτερωτοί δράκοντες και μεγάλη ποσότητασιταριού για να το σπείρει σε όλη την οικουμένη.
Σε μερικές χώρες ο Τριπτόλεμος αντιμετώπισε αντιδράσεις. Ο βασιλιάς π.χ. των Γετών Κάρναβος, αφού έμαθε ο ίδιος την τέχνη της καλλιέργειας των δημητριακών, σκότωσε έναν από τους δράκοντες του άρματός του, για να μη διαδοθεί το μυστικό σε άλλες χώρες. Η Δήμητρα μεταμόρφωσε τον Κάρναβο σε δράκο, για να αντικαταστήσει τον σκοτωμένο. Αλλού, στην Πάτρα, ο Ανθείας, γιος του βασιλιά Εύμηλου, προσπάθησε να ζέψει τους δράκοντες στο θεϊκό άρμα μόνος του, την ώρα που ο Τριπτόλεμος κοιμόταν, αλλά έπεσε από το άρμα και σκοτώθηκε. Ο Εύμηλος και ο Τριπτόλεμος, για να τον τιμήσουν, ίδρυσαν την πόλη Άνθεια.
Όταν γύρισε στην Ελευσίνα, η Δήμητρα τον μύησε στη λατρεία της και έγινε ο πρώτος ιερέας της. Στην Ελευσίνα υπήρχε βωμός του, καθώς και το αλώνι όπου κατά το θρύλο είχε αλωνιστεί το πρώτο σιτάρι που έβγαλε η σπορά του, και που ήταν γνωστό σαν Άλως Τριπτολέμου. Ο Τριπτόλεμος λατρευόταν και στην Αθήνα, στο Ελευσίνιο άντρο, μέσα στο οποίο υπήρχε άγαλμά του.
Η εικόνα αυτή με το σκηνικό της Αποστολής του Τριπτολέμου στο αμαξίδιο ήταν πολύ δημοφιλής στους Αθηναίους, και παρουσιάσθηκε με κάθε μορφή Τέχνης, από Ζωγράφους επί αγγείων (εικόνα 3), από Γλύπτες επί μαρμάρων (εικόνα 4), από Συγγραφείς επί βιβλίων…
Ο Ιερός χώρος της Ελευσίνος, με το Σπήλαιον της Δάειρας και το Τελεστήριον των Ελευσινίων Μυστηρίων (εικόνα 7), με το Στάδιον και το Πρυτανείον, μας διδάσκει διαχρονικά τα μέγιστα νοήματα της Ζωής και του Θανάτου.
