Η μεταμόρφωση, Φραντς Κάφκα

Πηγή:http://a-book-blog.blogspot.gr/2013/07/blog-post.html

«Πρέπει απλώς να απαλλαγείς από την ψευδαίσθηση πως αυτό το πράγμα είναι ο Γγκρέγκορ. Τόσο καιρό αυτό πιστεύαμε, να ποια είναι τελικά η δυστυχία μας [..] Αν ήταν πραγματικά αυτός, θα είχε από καιρό καταλάβει πως οι άνθρωποι δεν είναι δυνατόν να συμβιώνουν με ένα τέτοιο θηρίο και θα είχε φύγει από μόνος του» (127).

Η Μεταμόρφωση (1916) είναι από τα λίγα έργα του Κάφκα που εκδόθηκαν, όσο ο ίδιος βρισκόταν στη ζωή. Το κείμενο αποτελεί μια αλληγορία για τη θέση του ατόμου στην κοινωνία και την αλλοτρίωσή του στη σύγχρονη εποχή.

Η ιδέα του έργου είναι ασύλληπτη και ο τρόπος που ο Κάφκα την περνά στη γραφή του μοναδικός. Ήδη από τις πρώτες γραμμές μας εισάγει στο θέμα και μας καθιστά συμμέτοχους της αγωνίας και του ψυχολογικού αδιεξόδου στο οποίο έχει περιέλθει ο ήρωας της ιστορίας: Ξυπνώντας κάποιο πρωί ο Γκρέγκορ Σάμσα από ταραγμένο ύπνο, βρέθηκε στο κρεβάτι του μεταμορφωμένος σ’ ένα τεράστιο έντομο (19) . Πρωταγωνιστής της νουβέλας είναι ο Γκρέγκορ Σάμσα, ένας νεαρός που μένει μαζί με την χρεοκοπημένη οικογένειά του και εργάζεται ως πλασιέ υφασμάτων για να την στηρίξει οικονομικά. Ξαφνικά, μια μέρα, ξυπνά και συνειδητοποιεί πως βρίσκεται μέσα σ’ ένα ξένο σώμα. Έχει μεταμορφωθεί σε ένα αηδιαστικό έντομο. Ωστόσο, η αλλαγή που του συμβαίνει είναι μόνο εξωτερικής φύσης καθώς συνεχίζει να σκέφτεται και να αισθάνεται όπως ένας κοινός άνθρωπος. Οι γονείς του αρνούνται να δεχτούν τη νέα κατάσταση, ντρέπονται γι’ αυτό που συμβαίνει και θεωρούν πως ζουν μια θεόσταλτη δυστυχία. Για τον ήρωα η αντιμετώπιση της οικογένειας είναι περισσότερο εφιαλτική από την ίδια τη μεταμόρφωσή του. Τον απομονώνουν στο δωμάτιό του από το οποίο και απομακρύνουν τα περισσότερα έπιπλα και προσωπικά του αντικείμενα, για να νιώθει πιο ελεύθερος. Ωστόσο, το δωμάτιο θα γεμίσει αργότερα με διάφορα άλλα ξένα αντικείμενα και έπιπλα, καθώς και κάδους απορριμμάτων, για εξοικονόμηση χώρου. Η οικογένεια αναγκάζεται να νοικιάσει ένα από τα δωμάτια του σπιτιού, καθώς έχει ανάγκη από χρήματα. Μετά τη μεταμόρφωση του Γκρεγκορ ο άνεργος γέρος πατέρας του βρίσκει δουλειά σε μια τράπεζα (φέρνει το πρωινό στους κατώτερους υπαλλήλους), η μητέρα του ως ράφτρα και η 16χρονη αδερφή του ως υπάλληλος. Όλοι έχουν επαναπροσδιορίσει το ρόλο τους σύμφωνα με τις νέες ανάγκες. Ο Γκρέγκορ πεθαίνει από ασιτία και τον βρίσκει η παραδουλεύτρα του σπιτιού. Όλοι ανακουφίζονται από το θάνατό του και δεν επιθυμούν να μιλάνε άλλο για το κακό που τους βρήκε. Η διήγηση ολοκληρώνεται με την εικόνα του εύρωστου και ευλύγιστου σώματος της αδερφής του, η οποία στο μεταξύ έχει ¨μεταμορφωθεί¨ από ευαίσθητο κοριτσάκι με καλλιτεχνικές κλίσεις σε ευσυνείδητη παραγωγική ύπαρξη που σταδιακά επιθυμεί τον θάνατο του αδερφού της. Το τέλος του είναι χαρακτηριστικό και συμπυκνώνει τα νοήματα του έργου, μέσα από το σχήμα του κύκλου: Και σαν να επιβεβαίωνε και η ίδια το νέο τους όνειρο και τις καλές τους προθέσεις, στο τέρμα της διαδρομής η κόρη τους σηκώθηκε πρώτα απ’ όλους από το κάθισμα και τέντωσε το δροσερό κορμί της (141).

Όσο ο άνθρωπος είναι παραγωγικός, είναι χρήσιμος μέσα στην οικογένειά του (και κατά προέκταση την κοινωνία) αφού μπορεί να προσφέρει σ’ αυτήν. Σε αντίθετη περίπτωση, απομονώνεται, περιφρονείται και αντιμετωπίζεται σα μίασμα από το οποίο όλοι θέλουν να απαλλαγούν.

Νομίζω πως ο συγγραφέας γράφοντας τη Μεταμόρφωση και φορώντας το προσωπείο του εντόμου-Σάμσα ήθελε πρωτίστως να μιλήσει για την προβληματική σχέση με τον αυταρχικό πατέρα του, ο οποίος ποτέ δεν κατάφερε να κατανοήσει τη διαφορετικότητά του, τις προσωπικές του ανάγκες και ταυτόχρονα τις αγωνίες και τις ενοχές που βίωνε από αυτήν ακριβώς την αντιμετώπιση.


Κάφκα Φραντς, Η μεταμόρφωση, μτφ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Πατάκη, σελ. 141.

Πηγή: