Πρόκειται για πλουσιότατη ποιητική ανθολογία από 3.700 επιγράμματα 370 και πλέον ποιητών καταχωρισμένων σε δεκαπέντε κεφάλαια («βιβλία»). Βασίζεται σε συλλογή την οποία συνέταξε στις αρχές του δέκατου αιώνα ο Βυζαντινόςκληρικός και λόγιος Κωνσταντίνος Κεφαλάς, βασιζόμενος σε αρχαίες συλλογές. Πήρε το όνομά της από την Παλατινή Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης στην οποία βρέθηκε το χειρόγραφο, ο κώδικας Palatinus 23, από τον Γάλλο λόγιο Σαλμάσιους(Claude de Saumaise). Σήμερα το μεγαλύτερο κομμάτι της βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης (MS Pal. gr. 23) και ένα μικρότερο στο Παρίσι (Par. Suppl. gr. 384).[13]
Παλατινή Ανθολογία ή «Παλατινή ή Ελληνική Ανθολογία» ή «Ελληνική ή Παλατινή Ανθολογία» αποκαλείται εναλλακτικά και το σύνολο των ποιημάτων του Παλατινού χειρογράφου (της «Παλατινής Ανθολογίας» σύμφωνα με τον προηγούμενο ορισμό) με την προσθήκη των 400 περίπου ποιημάτων της Ανθολογίας του Πλανούδη ως 16ο βιβλίο, συνολικά περίπου 4100 επιγράμματα/ποιήματα. Σημειώνεται ότι ο ορισμός αυτός έρχεται σε αντίθεση με τον πρώτο ορισμό, κατά τον οποίο με τον όρο Παλατινή Ανθολογία αναφέρονται αποκλειστικά τα ποιήματα του Παλατινού χειρογράφου.
Τέλος, σε έναν τρίτο ορισμό, από κάποιες πηγές ο όρος Παλατινή Ανθολογία είναι λίγο έως πολύ ισοδύναμος με τον όρο Ελληνική Ανθολογία. Σημειώνεται ότι ο ορισμός αυτός έρχεται σε αντίθεση με έναν από τους ορισμούς της Ελληνικής Ανθολογίας, σύμφωνα με τον οποίο Ελληνική Ανθολογία είναι το σύνολο των ελληνικών επιγραμμάτων και ποιημάτων, όχι μόνο από τις δυο συλλογές (Παλατινή και του Πλανούδη), αλλά και από πολλές άλλες πηγές.
Σημειώνεται λοιπόν ότι οι πηγές χρησιμοποιούν (είτε -σπανιώτερα- ρητά, είτε -συνηθέστερα- έμμεσα) κάποιον από τους παραπάνω τρεις ορισμούς, οι οποίοι έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Στο παρόν κείμενο, περιγράφεται αναλυτικά η Παλατινή Ανθολογία κατά κύριο λόγο σύμφωνα με τον πρώτο ορισμό, δηλαδή αφορά περισσότερο το Παλατινό χειρόγραφο.
Η αξία της Ανθολογίας είναι μεγάλη γιατί διέσωσε το ελληνιστικό επίγραμμα, σημαντικό είδος της ελληνικής ποίησης από τους Αλεξανδρινούς χρόνους μέχρι την εποχή του Ιουστινιανού. Μεγάλη επίσης είναι και η επίδραση που άσκησε στη δυτική φιλολογία.
Τα ονόματα της Παλατινής Ανθολογίας - ορολογία
Στη βιβλιογραφία χρησιμοποιούνται διαφορετικές ονομασίες για την Παλατινή Ανθολογία, άλλες από αυτές ακόμη και σε σημερινές εκδόσεις και άλλες χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν:
- το παλατινό χειρόγραφο
- ο παλατινός κώδικας (codex Palatinus), αναφερόμενο είτε στο σύνολο της Παλατινής Ανθολογίας, είτε στο τμήμα του κώδικα που βρίσκεται στην Παλατινή Βιβλιοθήκη, το MS Pal. gr. 23
- Ανθολογία του Κεφαλά. Αν και σήμερα είναι γνωστό οτι η Παλατινή Ανθολογία έχει βασιστεί στην, αλλά δεν είναι η Ανθολογία του Κεφαλά, και στο παρελθόν αλλά σε μερικές περιπτώσεις και σε σύγχρονες δημοσιεύσεις χρησιμοποιείται ο όρος Ανθολογία του Κεφαλά για να περιγράψει την Παλατινή
- ο κώδικας του Βατικανού (codex Vaticanus), όρος που χρησιμοποιούνταν όταν το χειρόγραφο βρισκόταν στη Ρώμη, στο Βατικανό, πριν τη μετακίνησή του στο Παρίσι (μεταξύ 1623-1797)
- ο Παρισινός κώδικας (codex Parisinus), αναφερόμενο στο σύνολο της Παλατινής Ανθολογίας για όσο καιρό το χειρόγραφο βρισκόταν στο Παρίσι (1797-1815). Όταν γίνεται αναφορά στον Παρισινό κώδικα σε σύγχρονες πηγές εννοείται ο Par. Suppl. gr. 384, το τμήμα της Παλατινής Ανθολογίας που βρίσκεται σήμερα στο Παρίσι.
- Ελληνική Ανθολογία: Η Παλατινή Ανθολογία βρίσκεται σε πολλές εκδόσεις με τίτλο Anthologia Graeca ή Anthologie Grecque ή Greek Anthology. Επιπλέον σε κάποιες αναφορές αναφέρεται ως «Παλατινή ή Ελληνική Ανθολογία» ή και αντίστροφα «Ελληνική ή Παλατινή Ανθολογία». Σημειώνεται ότι ο όρος Ελληνική Ανθολογία σήμερα αναφέρεται συνηθέστερα είτε στο σύνολο των ποιημάτων / επιγραμμάτων της Παλατινής και της Ανθολογίας του Πλανούδη, είτε στο ευρύτερο σώμα ελληνικών επιγραμμάτων που έχουν βρεθεί, ενώ στο παρελθόν ήταν συνώνυμο με το έργο που σήμερα ονομάζουμε Ανθολογία του Πλανούδη.
Σημειώνεται οι παραπάνω ονομασίες όπως παλατινός κώδικας, κώδικας του Βατικανού ή Παρισινός κώδικας χρησιμοποιούνται μόνο στο πλαίσιο κειμένων που αναφέρονται στην Παλατινή ή την Ελληνική Ανθολογία, γιατί με τις ονομασίες αυτές αποκαλούνται όλοι οι κώδικες που βρίσκονται στις συγκεκριμένες βιβλιοθήκες (δηλαδή κάθε κώδικας της Παλατινής Βιβλιοθήκης αποκαλείται Παλατινός κώδικας, ο οποιοσδήποτε κώδικας που φυλάσσεται στο Βατικανό λέγεται codex Vaticanus κλπ.).
Η προϊστορία - Οι πρώτες συλλογές επιγραμμάτων
Η Παλατινή Ανθολογία στηρίχτηκε σε προγενέστερες συλλογές επιγραμμάτων, της ρωμαϊκής αυτοκρατορικής και ύστερης ρωμαϊκής εποχής:
- Πρώτος ο Μελέαγρος από τα Γάδαρα της Συρίας συστηματικά συγκέντρωσε (περί το 70 π.Χ.) επιγράμματα διαφόρων ποιητών, κατά αλφαβητική σειρά, σε μια συλλογή που την ονόμασε Στέφανο, όπου πρόσθεσε και δικά του ποιήματα (οΣτέφανος του Μελεάγρου). Στον πρόλογο της συλλογής του αναφέρει τους ποιητές που ανθολόγησε και παρομοιάζει τον καθένα μ’ ένα λουλούδι. Στο τέλος λέει ότι περιέλαβε ποιήματα και άλλων ποιητών των οποίων τα ονόματα δεν αναφέρει.
- Γύρω στο 40 μ.Χ. ο Φίλιππος ο Θεσσαλονικεύς «αντανέπλεξε Στέφανον» σε αλφαβητική κι αυτός σειρά, που περιλάμβανε έργα ποιητών μετά τον Μελέαγρο καθώς και δικά του, τον Στέφανο του Φιλίππου του Θεσσαλονικέως.
- Ο Διογενειανός ο Ηρακλειώτης το 140 μ.Χ. εξέδωσε το Επιγραμμάτων ανθολόγιον που περιλάμβανε επιγράμματα διαφόρων ποιητών• ο ίδιος δεν ήταν ποιητής.
- Τον Β΄ μ.Χ. αιώνα ο ποιητής Στράτων εξέδωσε τη συλλογή Μούσα Παιδική που για πολλούς αποτελούσε το όνειδος της αρχαίας Ελληνικής ποίησης. Περιείχε παιδεραστικά επιγράμματα από τους «Στεφάνους» που αναφέρθηκαν παραπάνω, αλλά και νεότερα και πολλά δικά του. Η παιδεραστία ήταν μια μορφή έρωτα αρκετά διαδεδομένη στην αρχαιότητα και μερικά από τα ποιήματα αυτά είναι πλημμυρισμένα από γνήσιο αίσθημα και συναγωνίζονται σε ομορφιά τα ωραιότερα ερωτικά ποιήματα. Πολλά βέβαια είναι στ’ αλήθεια αθυρόστομα μέχρις αισχρότητας.
- Τον ΣΤ΄ μ.Χ. αιώνα συγκροτήθηκε ο Κύκλος των νέων επιγραμμάτων από τον Αγαθία, ποιητή και ιστορικό. Περιλάμβανε ποιήματα δικά του και άλλων συγχρόνων του καταταγμένα ανάλογα με το περιεχόμενό τους, κατάταξη που μιμήθηκαν οι κατοπινοί ανθολόγοι.
Στον «Κύκλο» σταματά η αρχαία επιγραμματική ποίηση. Τα λίγα επιγράμματα που προστέθηκαν από ‘κεί και πέρα (Σωφρονίου, Λεοντίου, Φωτίου κ.λ.) είχαν χριστιανικά θέματα και διαφορετική αισθητική αξία.]
Οι βυζαντινές κωδικοποιήσεις
Όμως, το έργο των αρχαίων επιγραμματοποιών θα μας ήταν ολότελα άγνωστο αν δεν υπήρχαν οι κωδικοποιήσεις βυζαντινών φιλολόγων της Μακεδονικής Αναγέννησης Στα τέλη του 9ου αι., ο πρωθιερέας (πρωτοπρεσβύτερος) της αυτοκρατορικής Αυλής της Κωνσταντινούπολης, Κωνσταντίνος Κεφαλάς, συνέθεσε το κύριο σώμα της Ανθολογίας, βασιζόμενος στους στεφάνους της αρχαιότητας και στα μετέπειτα επιγράμματα όπως αυτά του Παύλου Σιλεντιάριου και του Αγαθία. Στο έργο αυτό ο Κεφαλάς βοηθήθηκε από τον μάγιστρο Γρηγόριο από την Κάμψα, ο οποίος είχε φέρει πολλά επιτύμβια επιγράμματα και άλλες έμμετρες επιγραφές από την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία (αυτά πέρασαν στη συλλογή του Κεφαλά ως ανώνυμα). Αυτό καθαυτό το χειρόγραφο του Κεφαλά έχει χαθεί, μπορεί όμως να ανασυντεθεί από την υπάρχουσα μορφή της Παλατινής Ανθολογίας, επειδή γύρω στα 980, ένας ανώνυμος συντάκτης το αντέγραψε εμπλουτίζοντάς το με τα βιβλία που σήμερα αριθμούνται ως Ι, ΙΙ, III, VIII, XIII. Στο ίδιο πρόσωπο αποδίδεται και η θεματική κατάταξη των ποιημάτων.
Ο Μάξιμος Πλανούδης, ιερωμένος και αυτός, συνέθεσε την Ανθολογία του στα 1299. Περιείχε 2.400 επιγράμματα με 15.000 στίχους, στηριζόμενος στην Ανθολογία του Κεφαλά, από την οποία όμως παρέλειψε ή διασκεύασε όσα θεωρούσε άσεμνα. Ωστόσο, ο Πλανούδης πρόσθεσε 388 επιγράμματα που δεν περιλαμβάνονται στη συλλογή του Κεφαλά, αν και έχει υποστηριχθεί ότι αυτά τα ποιήματα προέρχονται από χαμένα χειρόγραφα του Κεφαλά. Και η δική του κατάταξη ήταν θεματική, διαφορετική όμως από αυτή της προηγούμενης ανθολογίας.
Το χειρόγραφο και η ιστορία του
Το χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας αποτελείται από 709 σελίδες. Το τμήμα που βρίσκεται σήμερα στην Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης (MS Pal. gr. 23) αποτελείται από τις σελίδες 1-614 και το άλλο που βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού (Par. Suppl. gr. 384) αποτελείται από τις σελίδες 615-709 (94 σελίδες).
Το χειρόγραφο γράφτηκε από τέσσερις γραφείς γύρω στα 980 και ένα μέρος του ελέγχθηκε από διορθωτή και σχολιάστηκε από «λημματιστή».
Οι γραφείς ήταν οι εξής:
- γραφέας Α: σελίδες 4-9.384.8
- γραφέας J: σελίδες 9.348.9-9.563 (πιθανώς ο Κωνσταντίνος ο Ρόδιος)
- γραφέας Β: σελίδες 9.564-11.66.3
- γραφέας Β2: σελίδες 11.66.4-11.118.1
- γραφέας Β: σελίδες 11.118.1-13.31
O γραφέας J έκανε διορθώσεις στο κείμενο του γραφέα Α και τέλος ένας διορθωτής C (Corrector) έκανε πολλές διορθώσεις στο κείμενο και του Α και του J
Το χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας «ανακαλύφθηκε» το 1606, αλλά το 1554, ο Ερρίκος Στέφανος (Henri Estienne) (με τη λατινο-ελληνική εκδοχή του ονόματος Enricus Stephanus) προχώρησε στην εκτύπωσή του πρώτου του βιβλίου Ανακρεόντια, με μια σειρά ποιημάτων που θεωρούσε ότι ανήκαν στον Ανακρέοντα, από χειρόγραφο που βρήκε λίγα χρόνια πριν στη Λουβέν (Louvain) του σημερινού Βελγίου. Εκ των υστέρων φάνηκε ότι τα ποιήματα αυτά δεν είχαν καμιά διαφορά από εκείνα που βρέθηκαν στο χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας και θεωρείται ότι στη Λουβέν ο Εστιέν είχε βρει το Παλατινό χειρόγραφο, το οποίο, άγνωστο πώς, κατέληξε στη συνέχεια στην Παλατινή Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης.
Μέχρι το 1606 ήταν γνωστή μόνο η ανθολογία του Πλανούδη, η οποία είχε γραφεί το 1299 και εκτυπωθεί το 1494. Το 1606 ο νέος τότε Γάλλος λόγιος Σαλμάσιος (Claude de Saumaise) ανακάλυψε το χειρόγραφο της Ανθολογίας στην Παλατινή Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης (ήταν τότε πρωτεύουσα της γερμανικής ηγεμονίας του Κάτω Παλατινάτου· από εδώ έγινε γνωστή ως Παλατινή Ανθολογία). Στα 1623 ο Μαξιμιλιανός της Βαυαρίας χάρισε όλο το χειρόγραφο στον Πάπα Γρηγόριο ΙΕ΄, ενώ το 1797 ο Ναπολέων αξίωσε να δοθεί το χειρόγραφο στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού. Μετά την πτώση του Ναπολέοντα, το 1815, οι Γερμανοί ζήτησαν το χειρόγραφο αλλά επιστράφηκε μόνο το μεγαλύτερο μέρος του, ο Παλατινός Κώδικας 23 (Χαϊδελβέργη, Codex Palatinus 23), που περιλάμβανε τα πρώτα 13 βιβλία της Ανθολογίας. Ένα τμήμα του (Parisinus Suppl. Gr. 384), με τα δύο τελευταία βιβλία, έμεινε στο Παρίσι.
Διάρθρωση της Ανθολογίας - τα επιγράμματα και το μέτρο τους
Το παλατινό χειρόγραφο του 980 (Palatinus 23 και Parisinus Suppl. Gr. 384) χωρίζεται σε δεκαπέντε βιβλία, για τα οποία έχει καθιερωθεί η λατινική αρίθμηση.
Πριν από την έναρξη του πρώτου βιβλίου υπάρχουν επιγράμματα τα οποία έχουν καταγραφεί στις πρώτες σελίδες που ήταν κενές, κάποια άλλα στις τελευταίες και κάποια ενδιάμεσα τα οποία δε θεωρούνται μέρος της Παλατινής Ανθολογίας, αλλά συνήθως αναφέρονται ως μια από τις Syllogae minores, τις μικρότερες δηλαδή συλλογές που έχουν διασωθεί, με το όνομα Sylloge Σπ (Συλλογή Σπ). Τα επιγράμματα αυτά είναι 58 σε αριθμό και είναι ίδια με κάποια από αυτά της Ευφημιανής συλλογής.
- Το βιβλίο Ι περιέχει 123 χριστιανικά επιγράμματα.
- Το βιβλίο ΙΙ περιέχει «εκφράσεις» δηλ. περιγραφές των αγαλμάτων που βρίσκονταν στο δημόσιο γυμναστήριο του Ζευξίππου στην Κωνσταντινούπολη. Η “Έκφρασις” αυτή γράφτηκε από τον Χριστόδωρο και έχει 416 δακτυλικούς εξάμετρους στίχους• το γυμναστήριο καταστράφηκε από φωτιά λίγον καιρό μετά τη σύνθεση του ποιήματος.
- Το βιβλίο ΙΙΙ έχει δεκαεννέα επιγράμματα, τα «Κυζικηνά», που ήταν γραμμένα στον ναό της Απολλωνίδας στην Κύζικο.
- Το βιβλίο IV περιέχει τα προοίμια των Στεφάνων, του Μελέαγρου και του Φιλίππου, και του Κύκλου του Αγαθία, καθώς και δύο ακόμη ποιήματα του τελευταίου.
- Το βιβλίο V περιέχει 310 ερωτικά επιγράμματα απ’ όλες τις συλλογές. Πολλά απ’ αυτά είναι αληθινά αριστουργήματα σε αίσθημα και ύφος.
- Το βιβλίο VI περιέχει 358 αναθηματικά επιγράμματα. Είναι αυτά που γράφτηκαν (ή υποτίθεται ότι γράφτηκαν) για να συνοδεύσουν τα αφιερώματα γνωστών ιστορικών προσώπων (Παυσανίας, Λαΐς κ.α.) ή απλών ανθρώπων, κυνηγών, ψαράδων, γεωργών κ.α.
- Το βιβλίο VII, από τα καλύτερα της Ανθολογίας, περιέχει 748 επιτύμβια επιγράμματα, πραγματικά ή φανταστικά, σε τάφους γνωστών και αγνώστων προσώπων.
- Το βιβλίο VIIΙ περιέχει 254 επιγράμματα του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού.
- Το βιβλίο IX έχει 827 επιγράμματα «επιδεικτικά», με διάφορα θέματα.
- Το βιβλίο X έχει 126 επιγράμματα προτρεπτικά, ηθικού και φιλοσοφικού περιεχομένου.
- Το βιβλίο XI περιέχει 442 επιγράμματα, από τα οποία τα πρώτα 64 είναι συμποτικά και τα υπόλοιπα σκωπτικά.
- Το βιβλίο XII είναι η Μούσα Παιδική του Στράτωνα (258 επιγράμματα).
- Το βιβλίο XIII περιέχει 31 επιγράμματα όλα με μέτρο διάφορο από το ελεγειακό δίστιχο.
- Το βιβλίο XIV έχει 150 προβλήματα, αινίγματα και χρησμούς.
- Το βιβλίο XV περιέχει 51 «σύμμικτα», δηλ. διαφόρων θεμάτων.
Τα τρία τελευταία βιβλία με τις χριστιανικές παρεμβολές, τα «τεχνοπαίγνια» του XV βιβλίου, τα προβλήματα, αινίγματα κ.τ.λ. υστερούν κι αυτά σε λογοτεχνική αξία.
Σε εκδόσεις της Ελληνικής Ανθολογίας, μετά τα δεκαπέντε βιβλία της Παλατινής Ανθολογίας, παρουσιάζεται ως βιβλίο XVI, κεφάλαιο με τα 388 επιγράμματα της Ανθολογίας του Μάξιμου Πλανούδη που δεν περιλαμβάνονται στο χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας
Η Παλατινή Ανθολογία αποτελείται από περίπου 3.700 ποιήματα με πάνω από 23.000 στίχους συνολικά Η έκτασή τους ποικίλλει. Το πιο μακρύ επίγραμμα έχει 76 στίχους (Ι 10). Υπάρχουν μερικά που έχουν πάνω από 20 στίχους και μερικά μονόστιχα, αλλά τα περισσότερα έχουν 2-12 στίχους. Το μέτρο των ποιημάτων της Παλατινής Ανθολογίας είναι το ελεγειακό δίστιχο, δηλ. ο δακτυλικός εξάμετρος που απαντάται και στα ομηρικά έπη, συναρμοσμένος με τον δακτυλικό πεντάμετρο σε ένα είδος στροφής. Υπάρχουν βέβαια κάποιες εξαιρέσεις αλλά το ελεγειακό δίστιχο κυριαρχεί.
Σύγκριση με την Ανθολογία του Πλανούδη
Η Παλατινή αλλά και η Πλανούδειος Ανθολογία γράφηκαν με βάση την Ανθολογία του Κεφαλά. Η σύγκρισή τους δείχνει ότι η Παλατινή Ανθολογία είναι πολύ πιο ακριβής στην αντιγραφή των κειμένων, ενώ στην Πλανούδειο, ο Πλανούδης εκτός από αρκετά λάθη, είχε συμπληρώσει ή μεταβάλλει κάποια επιγράμματα. Φαίνεται ότι η Παλατινή Ανθολογία αντέγραψε και τη μορφή της Ανθολογίας του Κεφαλά, ενώ ο Πλανούδης είχε ταξινομήσει στα επιγράμματα με πολύ διαφορετικό τρόπο, ανά θέμα. Επιπλέον, δεν είχε αντιγράψει όλη την Ανθολογία αλλά άφησε σημαντικό αριθμό από επιγράμματα: Η Πλανούδειος έχει 2.400 επιγράμματα ενώ η Παλατινή 3.700. Παρόλα αυτά, 388 από τα επιγράμματα που αναφέρονται στην Πλανούδεια Ανθολογία δεν υπάρχουν στην Παλατινή. Τα επιγράμματα αυτά στη συνέχεια καταγράφηκαν ως το 16ο βιβλίο των εκδόσεων της Ελληνικής Ανθολογίας, αναφερόμενο ως Appendix Planudea. Μετά την ανακάλυψη και δημοσίευση των επιγραμμάτων του Παλατινού χειρογράφου, η Ανθολογία του Πλανούδη δεν έχει πια την αξία που είχε και χρησιμεύει μόνο ως βοήθημα.
Οι ποιητές που συμπεριλαμβάνονται στην Παλατινή Ανθολογία
«Ὁ Ζεύς τήν Δανάην χρυσοῦ, κἀγώ δέ σέ χρυσοῦ· πλείονα γάρ δοῦναι τοῦ Διός οὐ δύναμαι».Παρμενίωνος V.33
Σαν τη Δανάη εσύ, κι εγώ σαν Δίας να σε χρυσώσω. Μα από τον Δία πιο πολλά δεν έχω να σου δώσω.
«Καί πενίη καί ἔρως δύο μοι κακά· καί τό μέν οἴσω κούφως, πῦρ δέ φέρειν Κύπριδος οὐ δύναμαι».Παρμενίωνος V.34
Φτώχια και Έρως: δυο δεινά που το καθένα τυραννά. Και αν τη φτώχια τη βαστώ τον Έρωτα αδυνατώ.
Σαν ρόδο υποπόρφυρο, εκδ.ΕΝΔΥΜΙΩΝ
Η Παλατινή Ανθολογία είναι ένας χώρος στον οποίο, όπως έχει λεχθεί, «αριστουργήματα συντρίβουν αριστουργήματα» και στην οποία πρωταγωνιστούν ελάσσονες και άγνωστοι, στους πολλούς, ποιητές της ελληνιστικής και της πρωτοβυζαντινής εποχής, όπως οι Καλλίμαχος, Ήριννα, Ανύτη, Ασκληπιάδης, Λεωνίδας ο Ταραντίνος, Διοσκορίδης, Αντίπατρος ο Σιδώνιος ,Μελέαγρος, Κριναγόρας, Φίλιππος ο Θεσσαλονικεύς, Μάρκος Αργεντάριος, Παλλαδάς, Ρουφίνος, Φιλόδημος, Αγαθίας, Παύλος ο Σιλεντιάριος.
Περιέχει βέβαια και λαμπρά ονόματα, όπως οι Όμηρος, Αίσωπος, Πυθαγόρας, Πιττακός, Αλκαίος, Αρχίλοχος, Μίμνερμος,Σαπφώ,
Κλεόβουλος ο Ρόδιος, Ανακρέων αλλά τα επιγράμματά τους και ελάχιστα είναι και ψευδεπίγραφα τα περισσότερα. Το ίδιο ισχύει και για άλλους σημαντικούς ποιητές και συγγραφείς όπως οι Σιμωνίδης ο Κείος (αν και είναι ο πατέρας του επιτύμβιου επιγράμματος), Αισχύλος, Βακχυλίδης, Εμπεδοκλής, Ευριπίδης, Θουκυδίδης, Πλάτων (που εξόρισε τους ποιητές από την Πολιτεία του), Μένανδρος, Θεόκριτος και Λουκιανός και που οπωσδήποτε η παρουσία τους στην Ανθολογία δεν μπορεί να σταθεί δίπλα στην άλλη τους πνευματική παραγωγή.
Κρίσεις
Κατά τον Αριστόξενο Σκιαδά η Ανθολογία «αποτελεί θησαυρό ανεκτίμητης αξίας για την κλασική φιλολογία» Ο Άρης Δικταίος μιλά για «το εκπληκτικό θαύμα...που φωτίζει την ελληνική μοίρα μας από τα προομηρικά ως τα μέσα βυζαντινά χρόνια». Πολλά από τα επιγράμματα είναι μικρά αριστουργήματα, αληθινά έργα τέχνης που συμπυκνώνουν με αξιοθαύμαστη βραχύτητα ένα υψηλό νόημα, μιαν ομορφιά σπάνιας ευαισθησίας ή το χαρακτηριστικά αστραποβόλο πνεύμα. Ο Βάλτερ Κράντς λέει ότι πολλά από τα επιτάφια επιγράμματα της ελληνιστικής εποχής «έχουν ομορφιά ξεχωριστή». Κι αν υπάρχουν μερικοί που θεωρούν ότι η βραχύτητα ενός έργου τέχνης αφαιρεί από την αξία του, υπάρχουν άλλοι που πιστεύουν πως όσο λιτότερα κατορθώσει ο καλλιτέχνης να δώσει τελικά την εντύπωση που θέλει, τόσο πιο πετυχημένος είναι. Κατά τον Παλαμά οι ποιητές της Ανθολογίας κατόρθωσαν να κάνουν «ένα τετράστιχο κι’ ένα δίστιχο επίγραμμα… να αξίζη ολόκληρο ποίημα». Όμοια εγκωμιαστικοί οι λόγιοι Κάρλ Ότφριντ Μίλερ (Karl Otfried Muller) και Άλμπιν Λέσκι (Albin Lesky)
Οπωσδήποτε η Ανθολογία έχει και τα ελαττώματά της. Ανάμεσα στα τόσα ποιήματα δεν ήταν δυνατόν να μην να έχουν εισχωρήσει και μερικά που η ποιότητά τους υστερεί. Είναι ορισμένα χωρίς αξιόλογο νόημα ή ποιητική πνοή, άλλα που είναι απλά στιχουργικά παιχνίδια (τεχνοπαίγνια, ακροστιχίδες, στίχοι με τα 24 γράμματα της αλφαβήτου κλπ). Υπάρχουν τέλος τα πορνικά και αθυρόστομα του ΧΙI βιβλίου, αν και δεν λείπει από αυτά το πάθος και το πνεύμα. Τέλος υπάρχουν αρκετά επιγράμματα λίγο ή πολύ όμοια στο περιεχόμενο, ακόμα και στη διατύπωση. Η ομοιότητα αυτή κάνει πολύ προβληματική την αξιολόγηση των ποιητών τους. Βέβαια η έμπνευση θα πρέπει να αποδοθεί στον αρχαιότερο ποιητή αλλά, με την αβεβαιότητα που υπάρχει ως προς την πατρότητα πολλών ποιημάτων και τα βιογραφικά των ποιητών, τα πράγματα περιπλέκονται κάπως. Πολλά επιγράμματα δεν ανήκουν, αναμφίβολα, στους ποιητές στους οποίους αποδίδονται, άλλων αμφισβητείται η πατρότητα ή προτείνονται άλλοι ποιητές από αυτούς που αναγράφει το κείμενο.
.jpg)
