Ο εντυπωσιακός χορωδιακός άμβωνας του Donatello, στο Duomo της Φλωρεντίας
Μια εντελώς ιδιόμορφη προσωπικότητα, άρχοντας της γλυπτικής σε μάρμαρο και χαλκό, από τις θεόρατες κορυφές της Αναγέννησης. Δεν παντρεύτηκε ποτέ, τύπος μοναχικός, με βαθιά γνώση στην ιστορία της Τέχνης και τις δαντέλες της, έμεινε μακριά από ουμανιστικά ρεύματα αφοσιωμένος μόνο στην προαγωγή του ταλέντου του, πολύ περισσότερο από τον απλό ορισμό ενόςΡεαλιστή.
Μαρμάρινος Δαβίδ, ένα πρώιμο έργο
Ο Ντονατέλο, (Donato Niccolò Betto 1383-1466), είχε πατέρα έναν κατεργαστή μαλλιού και δεν είναι ακριβώς γνωστό πότε ξεκινά η καριέρα του. Με δάσκαλο όμως τον Ghiberti, και κολλητό τον Brunelleschi δεν υπήρχαν περιθώρια αποτυχίας.Εργάστηκαν μαζί στο Πάνθεον, ο Ντονατέλο έχει εντούτοις ήδη τα πρώτα ραντεβού του με το μύθο. Το μεγαλείο του ξεκινά με τον μαρμάρινο Δαβίδ για το Δημαρχείο της Φλωρεντίας, και συνεχίζει με το τεράστιο άγαλμα του Ευαγγελιστή Ιωάννη. Αργότερα τα δίνει όλα με τα αγάλματα του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Μάρκου, και αμέσως ξεχωρίζει απ’ όλους τους συγχρόνους του με τις απολαυστικές γραμμές και τις ολόφρεσκες εκφράσεις των έργων του.Ανατρεπτικός και απρόβλεπτος, τολμηρός και ασταμάτητος φιλοτεχνεί φαλακρούς και αγένειους προφήτες. Όταν δημιουργεί τον έξοχο άμβωνα της χορωδίας στον καθεδρικό της Φλωρεντίας (Cantori, Duomo), αφήνει μαγεμένα άφωνους τους πάντες με το ανεξάντλητο ρεπερτόριο και την προπαιδεία του στην αρχαία Ρώμη. Κάπου εκεί άλλωστε η ζήλεια χτυπά το φίλο του Brunelleschi, που τον εγκαταλείπει με αναθέματα.
Το μεγαλειώδες αριστούργημα του Donatello. Ένα άγουρο αχημάτιστο αγόρι, σαν αρχαίος αθλητής σε αιφνιδιαστική έκδοση, λουλούδια και γιρλάντες ψηλά ενώ πατά το κεφάλι του Γολιάθ. Με εκτυφλωτική ισορροπία, πρωτότυπο, καθηλώνει από κάθε γωνία
Η ώρα των αριστουργημάτων φτάνει όπου νά΄ναι, και μάλιστα σε μπρούτζο. Μετά τα δύο αγάλματα των Αρετών για τον καθεδρικό της Σιένα, η δημιουργία του χάλκινου Δαβίδ, του πρώτου γυμνού της Αναγέννησης, φθάνει σε ουράνια κατάκτηση. Αρμονική γαλήνη, με τέλειες αναλογίες σε εξαιρετική ισορροπία, αποτελεί το κλασικό του κομάτι. Δεν αργεί αμέσως μετά να αγκαλιάσει την πρόκληση : Ο γνωστός μισθοφορικός διοικητής Erasmo da Narmi με το προσωνύμιο Gattamelata, μόλις είχε πεθάνει και στην παραγγελία ενός έφιππου ανδριάντα ο Ντονατέλλο δεν αρνήθηκε. Σκανδαλωδώς κόντρα στις συνήθειες όπου μόνον επίσημοι διοικητές απεικονίζονταν καβάλα στ΄ άλογο, πραγματοποίησε για την Πάδοβα ένα μεγαλειώδες σύμπλεγμα με το μισθοφόρο ηγέτηνα κρατά σύμβολα εξουσίας πάνω σ’ έναν ίππο τρομακτικής δύναμης. Φυσικά ξεσηκώθηκε θύελλα συζητήσεων υπέρ και κατά σ΄ όλη την Ιταλία, μια συνθήκη που εκτίναξε τη φήμη του ανυπέρβλητου γλύπτη.
Στον Άγιο Αντώνιο της Πάδοβα, ο Gattamelata χαρακτηρίζει όλη την ισχύ της πόλης
Ο κόσμος του γερασμένου Donatello έχει αλλάξει. Η ουμανιστική διάθεση κι η απόδοση της ψυχικής διάθεσης, δίνουν μιαν άλλη λάμψη στο ταλέντο του, όπως στην περίφημη "Μαγδαληνή".
Όταν οι οθωμανοί τούρκευαν την Πόλη, συμπτωματικά ο Ντονατέλο είχε διακόψει να εργάζεται (1450-1455). Περνώντας αυτή την περίοδο ομφαλοσκόπησης, μας έδωσε τελικά μερικά δείγματα της ιερής τέχνης του και σε ξύλο, τέτοια που σοκάρισαν το κοινό. Ειδικά στη Μαρία Μαγδαληνή αποτυπώθηκε ένα αραχνοειδές εξαϋλωμένο κορμί, αντίθετα με όσα μας είχε συνηθίσει. Το 1966 τετρακόσια χρόνια μετά, κατά τις πλημμύρες της Πάδοβας, το έργο έπαθε ζημίες και στις εργασίες αποκατάστασης αποκαλύφθηκαν απίστευτες λεπτομέρειες της σάρκας που σχεδίαζαν τα υπέροχα δάχτυλά του. Πολυπαραγωγικός, με αστείρευτη φαντασία, Μέγιστος από κάθε άποψη πέθανε υπέργηρος (89) το 1466 στη Φλωρεντία, και τάφηκε στο Ναό του San Lorenzo, για τον οποίο τόσα είχε προσφέρει στην διακόσμηση και την ανάδειξη του ως “βωμό-οδηγό” προς την Αναγέννηση. xartografos
