Κωνσταντίνος Μαλέας

Πηγή:http://el.wikipedia.org/wiki/Κωνσταντίνος_Μαλέας
O Κωνσταντίνος Μαλέας (Κωνσταντινούπολη, 1879 – Αθήνα, 1928) ήταν ένας από τους πλέον σημαντικούςμεταϊμπρεσιονιστές έλληνες ζωγράφους των αρχών του 20ού αι. Μαζί με τον Κωνσταντίνο Παρθένη, θεωρείται ως ο «πατέρας της μοντέρνας τέχνης στην Ελλάδα».

Ο Μαλέας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη, μακριά από τα αθηναϊκά εικαστικά πράγματα της εποχής του. Έτσι, ο νεαρός ζωγράφος δεν γνώρισε την ακαδημαϊκή αντίληψη που είχε επιβάλει τότε στην Αθήνα η Σχολή του Μονάχου. Σπούδασε στην Μεγάλη του Γένους Σχολή και έφυγε απευθείας για το Παρίσι σε ηλικία 23 χρόνων, το 1901, για να σπουδάσει αρχικά αρχιτεκτονική. Τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής τα πήρε στη διάρκεια των γυμνασιακών του σπουδών στηΜεγάλη του Γένους Σχολή από το ζωγράφο Νικόλαος Κεσσανλής. Στο Παρίσι, ο Μαλέας έμεινε μέχρι το 1909 και σπούδασε ζωγραφική στην École des Arts Décoratifs και στο εργαστήριο του Ανρί Μαρτέν (Henri Martin).

Κ. Μαλέας, Κυπαρρίσι(αχρονολόγητο;). Λάδι σε χαρτόνι, 105 εκ. x 74 εκ. Πινακοθήκη E. Αβέρωφ, Μέτσοβο.

Μετά τις σπουδές του στο Παρίσι, επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη και ταξιδεύει στη Συρία, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο και το Λίβανο για να ζωγραφίσει. Καρπός αυτών των ταξιδιών είναι ζωγραφικά έργα, σχέδια και κείμενα με φιλολογικές περιγραφές των τόπων, τα οποία δημοσιεύει ως ανταποκρίσεις σε εφημερίδες και περιοδικά της Κωνσταντινούπολη. Το 1910 επιστρέφει και πάλι στη γενέτειρά του. Το 1913 παντρεύεται, και μετά από μια σύντομη παραμονή στο Παρίσι, βρίσκεται, το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, με τη γυναίκα του στην Αθήνα. Το Νοέμβριο του 1913 εγκαθίσταται στη Θεσσαλονίκη, ως αρχιμηχανικός του Δήμου Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, σε μεγάλη πυρκαγιά που αποτέφρωσε ένα μεγάλο τμήμα του κέντρου της πόλης κάηκε άγνωστος αριθμός έργων του, γεγονός που ίσως τον οδήγησε να εγκαταλείψει τη Θεσσαλονίκη και να εγκατασταθεί στην Αθήνα, το Σεπτέμβριο του 1917.

Κ. Μαλέας, Καμμένη Σαντορίνης (π. 1918). Λάδι σε μουσαμά, 50 εκ. x 56 εκ. Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.

Σχεδόν ταυτόχρονα αναλαμβάνει τη διεύθυνση του νεοσύστατου Μουσείο Λαϊκών Χειροτεχνημάτων ,ιδρυθέν με απόφαση του Ελευθέριος Βενιζέλος. Παράλληλα συνεργάστηκε με την ομάδα των Μ. Τριανταφυλλίδη, Α. Δελμούζου, Δ. Γληνού, η οποία εργαζόταν στο Υπουργείο Παιδείας για την περίφημη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1917 και ένα πλήθος θεσμικές αλλαγές. Το 1918 κυκλοφόρησε το Αναγνωστικό της Α΄ Δημοτικού, το Αλφαβητάρι με τον Ήλιο, με δική του εικονογράφηση. Επιπλέον, δραστηριοποιείται σε επιτροπές με αντικείμενο τα εικαστικά (Εθνική Πινακοθήκη, Πανελλήνιες εκθέσεις, αξιολογήσεις κ.ά.) και αποτελεί ιδρυτικό μέλος της «Ομάδας Τέχνη» (1917), συμβάλλοντας στην ανάδειξη του νέου προσώπου της ελληνικής τέχνης και στην αντιπαράθεση στον ακαδημαϊσμό της «επίσημης» τέχνης. Έλαβε μέρος σε όλες τις εκθέσεις της στην Αθήνα και το Παρίσι (1917-1921). Το 1920 ταξίδεψε στην Πελοπόννησο, το Αιγαίο και ίσως στην Αίγυπτο για να ζωγραφίσει. Το καλοκαίρι του 1921 δούλεψε με τον αρχαιολόγο Κ. Ρωμαίο στο Θέρμο Αιτωλοακαρνανίας, ενώ από το 1921 ως το 1923 έζησε μόνος του στη Χίο και τη Μυτιλήνη. Προς το τέλος του 1923 ταξίδεψε για αρκετούς μήνες στην Αίγυπτο όπου ζωγράφισε τα τελευταία ανατολικά έργα του. Μέχρι το 1927 ταξίδεψε συχνά στην Ελλάδα και την Ευρώπη, ενώ η τελευταία πολύμηνη παραμονή του ήταν το 1927 στο Παρίσι και το Μόναχο.

Κ. Μαλέας, Τοπίο Δελφών (π. 1918). Λάδι σε μουσαμά, 61 εκ. x 77 εκ. Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.

Το 1913 εγκαταστάθηκε στην Θεσσαλονίκη, αλλά το 1917 μετακόμισε στην Αθήνα. Το 1917, έγινε μέλος της «Ομάδας Τέχνης», που έμελε να φέρει την πιο σύγχρονηευρωπαϊκή ζωγραφική στην Ελλάδα. Ταξίδεψε εκτενώς στην Ελλάδα — Μυτιλήνη, Αιτωλοακαρνανία, Πελοπόννησο και νησιά — στην Δυτική Ευρώπη, τηνΠαλαιστίνη και την Αίγυπτο, για να δημιουργήσει μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές τοπιογραφίες του.

Πέρα από την ζωγραφική, ο Μαλέας πήρε μέρος και στις κοινωνικοπολιτικές συζητήσεις του καιρού του λαμβάνοντας θέση υπέρ των μεταρρυθμίσεων που υπόσχονταν η παράταξη των βενιζελικών. Αρθρογράφησε στον Νουμά, στο Ελεύθερο Βήμα και σε περιοδικά τέχνης. Ήταν φίλος του Γληνού, του Δελμούζου και τουΤριανταφυλλίδη, και εικονογράφησε το πρώτο αλφαβητάριο που γράφτηκε στην δημοτική, το περίφημο Το Αλφαβητάρι με τον Ήλιο.

Η αξία του έργου του αναγνωρίστηκε νωρίς και τιμήθηκε αναλόγως. Το 1923 έλαβε το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών. Δυστυχώς πέθανε νέος, πριν προλάβει να δώσει περισσότερα.

Κ. Μαλέας, Καλάβρυτα, ο βράχος του Μεγάλου Σπηλαίου(αχρονολόγητο;). Λάδι σε καμβά, 32 εκ. x 40 εκ. Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, Μέτσοβο.

Η καλλιτεχνική του πορεία διακρίνεται σε τρία στάδια. Κατά το πρώτο στάδιο, με όριο το 1908, εφαρμόζει στη ζωγραφική του τις αρχές των Γάλλων συμβολιστών (E. Carrière, H. Martin), αρκετά αλληγορικά θέματα, λυρική διάθεση και ποιητικοί τόνοι, αχνή διαγραφή των όγκων, χρωματικά ενιαίο εικαστικό πεδίο σε απαλούς τόνους του γαλάζιου, γκρίζου και ρόδινου. Σε ορισμένα έργα αυτής της φάσης διακρίνονται και επιδράσεις από τους ιμπρεσιονιστές, κυρίως στη θεματική με επιφυλακτική εφαρμογή της τεχνικής τους σε τμήματα της σύνθεσης.

Κ. Μαλέας, Σπίτι στην Λέσβο (αχρονολόγητο;). Κερομπογιές και κάρβουνο σε χαρτόνι, 30 εκ. x 39 εκ. Ιδιωτική συλλογή.

Κυριότερα έργα της περιόδου:

• Τα τραγούδια της ξενητιάς,
• το Σκιόφως της ζωής και
• ο Σηκουάνας

Η δεύτερη φάση της ζωγραφικής του (1909-1917) αρχίζει με το πρώτο του ταξίδι στην Ανατολή. Η θεματική του τώρα στρέφεται κυρίως γύρω από την τοπιογραφία. Η αφαιρετική τοπιογραφία με έργα από την Αίγυπτο, το Λίβανο, τη Συρία δεσπόζουν στο πρώτο μισό αυτής της περιόδου, ενώ με την εγκατάστασή του στη Θεσσαλονίκη παρατηρείται μια στροφή προς παραστατικά θέματα, σχεδόν αποκλειστικά βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης, ίσως σε μια προσπάθεια να τονιστούν οι ιστορικοί δεσμοί της πόλης με τον Ελληνισμό, τα χρόνια μετά το 1912.

Κ.Μαλέας, Παντάνασσα Νάξου

Έργα αυτής της φάσης:

• Ο Προφήτης Ηλίας,
• Ο Άγιοι Απόστολοι Θεσσαλονίκης,
• το Μωσαϊκό του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης (το οποίο δεν σώζεται πια) κ.ά

Κ. Μαλέας, Γέφυρα Λάδι σε καμβά, 0,30 x 0,41. Τοπιογραφία. Το παρόν έργο βρίσκεται στη Συλλογή Πινάκων του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός.

Τα έργα αυτά, ιμπρεσιονιστικά τα λιγότερα, μεταϊμπρεσιονιστικά τα περισσότερα, χαρακτηρίζονται από επίπεδες απεικονίσεις, ανάγλυφο και πηχτό χρώμα με εμφανή τη διαδρομή του πινέλου ή της σπάτουλας στο εικαστικό πεδίο, σύνθεση με γεωμετρικό σχεδιασμό, όπου τα προοπτικά σημεία είναι συχνά περισσότερα από ένα, αφαιρετικές προθέσεις και γενικευτική απόδοση των όγκων και συνδέονται με το έργο του P. Cézanne και με την «αφηρημένη» ζωγραφική του C. Monet (σειρές Βενετίας-Νούφαρων).

Η τρίτη φάση της ζωγραφικής του, από το 1918 ως το τέλος της ζωής του, περιλαμβάνει τα έργα με τα οποία πέρασε στην ιστορία της νεοελληνικής ζωγραφικής ως ένας από τους πατέρες της ελληνικής τέχνης του 20ου αιώνα. Στη διάρκεια αυτής της δεκαετίας διαμορφώνεται η τεχνοτροπική και ιδεολογική ταυτότητα της ζωγραφικής του. Τα βασικά, λαμπερά χρώματα αντικαθιστούν τους απαλούς γκρίζους ρόδινους και γαλάζιους τόνους. Έτσι, επικρατεί το κίτρινο του καδμίου, τα έντονα πορτοκαλί (βερμιγιόν), το κόκκινο του καρμινίου και το μπλε ουλτραμαρίν. Τοπία από την Αττική, τις Κυκλάδες, την Πελοπόννησο, τη Ρούμελη, αλλά και από την Αίγυπτο, το Λίβανο και την Παλαιστίνη ζωγραφίζονται κατ’ αυτό τον τρόπο, στοιχειοθετώντας μια μεσογειακή ζωγραφική. Η επίπεδη απεικόνιση και η κατάργηση της ατμοσφαιρικής προοπτικής, σε συνδυασμό με τα έντονα χρώματα, παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη ζωγραφική του. Ακόμα, αναγνωρίζουμε στο έργο του στοιχεία από τη σχηματοποίηση της γιαπωνέζικης ζωγραφικής, τον περίτεχνο σχεδιασμό μοτίβων της art nouveau και τη ρωμαλέα απόδοση του όγκου των μορφών της ύστερης ζωγραφικής του P. Gauguin. Η τοπιογραφία, το κύριο θέμα της ζωγραφικής του αυτή την περίοδο διευρύνεται και αποκτά συμβολιστικό χαρακτήρα. Τα στοιχεία των τοπίων του και οι συνθετικές αναπλάσεις του διακρίνονται για τον ανθρωπομορφισμό τους, ο οποίος οδηγεί σε μια παραστατική αμφισημία (σε αντιστοιχία με έργα συμβολιστικής παραμόρφωσης του V. Van Gogh, του H. Matisse, του F. Hodler αλλά και του Κ. Παρθένη της ίδιας εποχής και του Σ. Παπαλουκά του τέλους της δεκαετίας του 1920.

Η τοπιογραφία αποκτά ψυχογραφική διάσταση και υπαινίσσεται τη σχέση του χώρου με το εθνικό, πολιτισμικό παρελθόν. Μαζί με τις μορφές της λαϊκής αρχιτεκτονικής που μελέτησε ως αρχιτέκτονας και ενσωμάτωσε στο έργο του, αρθρώνει εικαστικό λόγο με χαρακτηριστική αισθητική αυτονομία, χωρίς εθνοκεντρικές κορώνες. Η επίδρασή του στην πορεία και την εξέλιξη της ελληνικής ζωγραφικής υπήρξε τόσο μεγάλη, ώστε δικαιωματικά θεωρείται ένας από τους πατέρες της μοντέρνας τέχνης στην Ελλάδα. Ενσωματώνοντας στο έργο του χαρακτηριστικά από την παράδοση των P. Cézanne, V. Van Gogh, P. Gauguin, και καλλιτεχνών του φωβισμού κατόρθωσε να στοιχειοθετήσει ένα προσωπικό σύστημα μορφών, μοναδικό σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Επιρροή του δέχτηκε ο Σ. Παπαλουκάς, ο οποίος διατηρούσε λατρεία για το έργο του, αλλά και οι καλλιτέχνες της δεκαετίας του ’30, βοηθούμενοι από το έργο του στη σύνδεσή τους με την παρισινή τέχνη. Ακόμα, πολλοί μεταπολεμικοί καλλιτέχνες που αξιοποίησαν την τοπιογραφία ως θεματική-μέσο για να εκφράσουν τις γενικότερες καλλιτεχνικές τους προθέσεις, όπως ο Π. Τέτσης αλλά και καλλιτέχνες του ρεύματος της αφαίρεσης, όπως ο Α. Κοντόπουλος, βρήκαν στην παράδοση του Κ. Μαλέα στοιχεία έμπνευσης, θεμελιώδη για την εκφραστική τους γλώσσα. Ο Μαλέας έφερε κοντά την ελληνική ζωγραφική με τη σύγχρονη τέχνη, συνοψίζοντας τα επιτεύγματα των πηγών της ευρωπαϊκής ζωγραφικής του 20ου αιώνα και δημιούργησε με το έργο του εικαστική υποδομή για τους μεταγενέστερους καλλιτέχνες.

Εκθέσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παρουσίασε το έργο του σε ατομικές εκθέσεις

• Κωνσταντινούπολη, 1910
• Σμύρνη, 1911
• Θεσσαλονίκη, 1917
• «Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός», 1917
• «Ανατολή», 1919
• Ζάππειο, 1920, 1924
• στο εργαστήριο του καλλιτέχνη, Αθήνα, 1920-1921
• «Splendid», Σμύρνη, 1920-1921, 1926
• Ακαδημία Αθηνών, 1923
• Γυμνάσιο Μυτιλήνης, 1923
• «Paulus», Μόναχο, 1927

Οι μεταθανάτιες εκθέσεις του έλαβαν χώρα

• Ζάππειο, 1928
• «Studio», 1935
• Μπιενάλε Βενετίας, 1936
• «Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός», 1938
• ΕΠΜΑΣ, 1980.

• 
  

Επίσης, πήρε μέρος σε ομαδικές εκθέσεις

• Κωνσταντινούπολη, 1904, 1911
• Κάιρο, 1909
• Θεσσαλονίκη, 1914
• «ΣΕΚ», 1915, 1916, 1917, 1921
• «Ομάς Τέχνη», 1917, 1919
• Παρίσι, 1919
• Salon d’ Automne, Παρίσι, 1920
• Μυτιλήνη, 1922
• Πειραιάς, 1925
• «Στρατηγοπούλου, 1925

Οι μεταθανάτιες ομαδικές εκθέσεις του έλαβαν χώρα

• Καλλιθέα των ζωγράφων, Λέσχη Καλλιθέας, 1934
• Μεταμορφώσεις του Μοντέρνου,
• ΕΠΜΑΣ, 1992 κ.α.

• 
  

Τα έργα του σήμερα 

Έργα του βρίσκονται στην ΕΠΜΑΣ, στην Π.Δ. Ρόδου, στην Πινακοθήκη Αβέρωφ, στην Πινακοθήκη του Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός, στις Συλλογές Κουτλίδη, Λεβέντη, Κατσίγρα, στην Τράπεζα της Ελλάδος, στην Εθνική Τράπεζα κ.α. Δημοσίευσε επίσης άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά.

• Πέθανε στην Αθήνα το 1928. Μετά το θάνατό του εκδόθηκε το βιβλίο του Εικόνες λαϊκής αρχιτεκτονικής στην Αθήνα το 1929. ^[1]
• 
  
  

• Το έργο του γενικά

  Λέγεται ότι ο Μαλέας επηρεάστηκε κυρίως από τους τρεις μεγάλους μεταϊμπρεσιονιστές Σεζάν, Γκωγκέν και βαν Γκογκ, από τους συμβολιστές και τους φωβιστές. Αναμφισβήτητα, οι πίνακές του, που διακρίνονται για τα πολύ φωτεινά («εκτυφλωτικά») χρώματα και τις πλατιές πινελιές, έφεραν επανάσταση στα τότε στάσιμα νερά της ακαδημαϊκής αθηναϊκής ζωγραφικής.
  Οι συντηρητικοί κριτικοί της εποχής του, κατηγόρησαν τα έργα του ως «τα ιδιοτροπότερα εις χρώμα και σχέδιο». Μόνον ο Φώτος Πολίτης αναγνώρισε αμέσως την αξία των έργων του Μαλέα συνιστώντας στους νεαρούς ζωγράφους «να αφήσουν προς στιγμήν τους δασκάλους τους και να σπεύσουν να πάρουν μαθήματα από τον καλλιτέχνη».
  Σήμερα, το έργο του Μαλέα θεωρείται πάντα επίκαιρο, «ως θεμέλιο και σημείο αναφοράς για την αποφασιστική στροφή της ελληνικής ζωγραφικής προς τη μοντέρνα τέχνη».
•