Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΒΙΒΛΙΟ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΒΙΒΛΙΟ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 10 Ιουνίου 2016

"Ιστορία" Κριτόβουλος ο Ίμβριος



επιμέλεια σειράς: Δημήτρης Τσουγκαράκης


[...] Στο ιστοριογραφικό του έργο, το οποίο αφιέρωσε στον Πορθητή (το αυτόγραφο σώζεται ακόμα στην Κωνσταντινούπολη στη βιβλιοθήκη του Σεραγίου), περιγράφει τα πρώτα 17 χρόνια της αρχής του σουλτάνου (1451-1467). Το βιβλίο είναι γραμμένο υπό την οπτική της μεταφοράς της εξουσίας από τους Ρωμαίους στους Οθωμανούς, με πρότυπο τον Ιώσηπο και το έργο του για την άλωση των Ιεροσολύμων από τους Ρωμαίους. Αποτελεί μία από τις κυριότερες πηγές για την Άλωση και τις υπόλοιπες εκστρατείες του Μεχμέτ, αλλά μας δίνει και πολλές άλλες πολύτιμες πληροφορίες, π.χ. για την πολιτισμική πολιτική του σουλτάνου. Λογοτεχνικά πρότυπα είναι εκτός από τον Ιώσηπο προπάντων ο Θουκυδίδης, ο Ηρόδοτος και ιδιαίτερα ο Αρριανός με την "Ανάβαση του Αλεξάνδρου".



Το χρονικό της Πόλης


Της Ολγας Σελλα

«Είναι το πιο σημαντικό βιβλίο του πρώτου εξαμήνου του 2012, ίσως και ολόκληρου του έτους». Αυτό έγραφε η τουρκική Hurriyet στις 20 Μαΐου, μία ημέρα πριν από την επίσημη παρουσίαση ενός ιδιαίτερα σημαντικού βιβλίου όχι μόνο για την ιστορία της Κωνσταντινούπολης, της άλωσής της και του Μωάμεθ του Πορθητή, αλλά και για την παγκόσμια ιστοριογραφία. Συγγραφέας αυτού του πολύ σημαντικού βιβλίου, το πρωτότυπο κείμενο του οποίου διασώθηκε σ' ένα κιτρινισμένο χειρόγραφο στο αρχείο του Τοπ Καπί, είναι ένας Ιμβριος. Ο Μιχαήλ Κριτόβουλος, που γεννήθηκε περίπου το 1410 στην Ιμβρο.
Στην «Ιστορία» του, την οποία αφιερώνει στον Μωάμεθ, περιγράφει το διάστημα από το 1451 ώς το 1467, δηλαδή τα δύο τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και τα πρώτα 15 χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Και είναι η πρώτη φορά που την ιστορία του Κριτόβουλου θα τη διαβάσουν Τούρκοι αναγνώστες, από την εξαιρετικά καλαίσθητη έκδοση που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Heyamola, αφού είναι η πρώτη φορά που μεταφράζεται στα σύγχρονα τουρκικά, ενώ στις σελίδες της παρατίθεται σε φωτογραφική ανατύπωση το χειρόγραφο που βρέθηκε στο Τοπ Καπί.
Η πρώτη έκδοση
Η πρώτη φορά που εκδόθηκε αυτή η σημαντική ιστορική αφήγηση ήταν το 1870, ενώ στα αγγλικά εκδόθηκε το 1954. Στα οθωμανικά τουρκικά το μετέφρασε, το 1910, ο Παύλος Καρολίδης και το εξέδωσε ως ένθετο στο περιοδικό Tarih-i Osmani Encumeni, με το οποίο συνεργαζόταν. Στα ελληνικά, η «Ιστορία» του Κριτόβουλου κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Κανάκης» το 2005.
Γιατί θεωρείται μείζον ιστοριογραφικό έργο η «Ιστορία» του Κριτόβουλου; Γιατί συνέταξε την πλέον ευρεία και αντικειμενική ιστορία της περιόδου, επωφελούμενος τόσο από Βυζαντινούς όσο και από Οθωμανούς αυτόπτες μάρτυρες. Γιατί δίνει αυθεντικές και λεπτομερείς πληροφορίες σε θέματα όπως η ανοικοδόμηση και η επανακατοίκηση της Κωνσταντινούπολης. Γιατί αποτελεί μία από τις κυριότερες πηγές για την Αλωση και τις εκστρατείες του σουλτάνου. Γιατί καταγράφει επίσης, με κατατοπιστικές λεπτομέρειες, όψεις της καθημερινής και της στρατιωτικής ζωής της Κωνσταντινούπολης.
Γιατί είναι η μοναδική πηγή που υπάρχει αναφορικά με την ιστορία κατάκτησης των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου, αφού ήταν αυτόπτης μάρτυρας. Και γιατί είναι ένα κείμενο που απολαμβάνει κανείς να διαβάζει για τη ζωντάνια και τη γλαφυρότητά του: «Αυτή τη φορά, όμως, όλα τελείωσαν και της πήραν όλα τα καλά. Εχασε τα πάντα· πλούτο, δόξα, εξουσία, περηφάνια, τιμή, λαμπρότητα του γένους, αρετή, παιδεία, σοφία, ιεροσύνη, αυτοκρατορία· με μια λέξη, όλα. Οσο ψηλά είχε ανεβεί στην κορυφή της ευημερίας και της ευτυχίας τόσο βαθιά έπεσε στον βυθό της δυστυχίας και της συμφοράς. Προηγουμένως, τη μακάριζαν πολλοί και τώρα την αποκαλούν όλοι δυστυχισμένη και κακότυχη.
Πλούτος και φτώχεια
Η δόξα της στο παρελθόν είχε φτάσει μέχρι τα πέρατα της οικουμένης και τώρα γέμισε όλες τις χώρες κι όλες τις θάλασσες με τη δυστυχία της και τις πότισε με την ντροπή της, με το να στείλει παντού τους κατοίκους της ως μάρτυρες της συμφοράς, άνδρες και γυναίκες και παιδιά, διασκορπισμένους με αισχρό τρόπο για αιχμαλωσία, δουλεία και κακοποίηση. Κι αυτή που πριν κατείχε πολλά έθνη, με τιμή, δόξα, πλούτο και περηφάνια, κατέχεται τώρα από άλλους με φτώχεια, ντροπή, καταφρόνηση κι αισχρή δουλεία.
Αυτή που ήταν παράδειγμα για όλα τα καλά κι εικόνα λαμπρής ευδαιμονίας, είναι τώρα πρότυπο της δυστυχίας, μνημείο των πιο φοβερών συμφορών, σύμβολο της κακής τύχης και δίδαγμα για τη ζωή. Ετσι, τίποτε από τα ανθρώπινα δεν είναι βέβαιο ή σταθερό, αλλά όλα στροβιλίζονται άνω κάτω σαν το Εύριπο από τις μεταβολές του βίου, μια υποκείμενα και μια αντικείμενα στο παιχνίδι της ζωής. Και ποτέ δεν θα σταματήσει την κίνηση αυτή η άτακτη φορά και αστάθεια, η αλλοπρόσαλλη παλίρροια και μεταβολή, όσο τα όντα έχουν το είναι τους», γράφει για την Αλωση.
Το βιβλίο παρουσιάστηκε στις 21 Μαΐου στο κατάμεστο αμφιθέατρο του Μουσείου του Πέραν με ομιλητές τον μεταφραστή της έκδοσης, λογοτέχνη και καθηγητή Φυσικής στο Ζωγράφειο Αρη Τσοκώνα, τον διευθυντή του Μουσείου του Τοπ Καπί Υλμπέρ Ορταϋλί και την καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου Νεβρά Νετζίπογλου. Ακόμα δύο άνθρωποι μόχθησαν για να ολοκληρωθεί αυτή η έκδοση και να διοργανωθεί η παρουσίασή της: ο πρώην πρόξενος της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη Βασίλης Μπορνόβας και η τουρκολόγος και μέχρι πρότινος υπεύθυνη πολιτιστικών στο Σισμανόγλειο Μέγαρο, στην Κωνσταντινούπολη, Αρτεμις Παπαθεοδώρου. Την έκδοση στήριξε με τη χορηγία του το ίδρυμα Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου.
Απο αρχοντική οικογένεια της Ιμβρου
Καταγόταν από αρχοντική οικογένεια της Ιμβρου, σπούδασε πιθανόν μαζί με τον Γεώργιο Σχολάριο στην Κωνσταντινούπολη και μετά έζησε στην πατρίδα του.
Μετά την Αλωση διαπραγματεύθηκε την ειρηνική παράδοση του νησιού στους Τούρκους και χρημάτισε διοικητής της Ιμβρου, πρώτα για τον Πορθητή και μετά για τον Δημήτριο Παλαιολόγο. Διατηρούσε σχέσεις με πολλούς της εποχής του, π.χ. τον Γεώργιο Σχολάριο, τον Ιωάννη Ευγενικό, τον Γεώργιο Αμιρούτζη και τον Θεόδωρο Αγαλλιανό. Ετος θανάτου του θεωρείται το 1468, μάλλον στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Κριτόβουλος είναι ο «ιστορικός που είχε τον Θουκυδίδη στις αποσκευές του. Ηταν ο ιστορικός της μετάβασης, την οποία απέδωσε με νηφαλιότητα, χωρίς να χαριστεί σε κανένα», όπως υπογράμμισε στην παρουσίαση της έκδοσης στην Κωνσταντινούπολη ο Βασίλης Μπορνόβας.
Έντυπη
Κριτόβουλος Ίμβριος




1. Βιογραφικά στοιχεία

Ο Μιχαήλ Κριτόβουλος διακρίθηκε ως ιστορικός, λόγιος και αξιωματούχος κατά την Υστεροβυζαντινή περίοδο. Ήταν γνωστός και ως Κριτόβουλος ο Ιμβριώτης ή Νησιώτης. Γεννήθηκε περί το 1410 και πέθανε πιθανότατα στην Κωνσταντινούπολη περί το 1470. Για τη ζωή του υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες. Καταγόταν από πλούσια και ευυπόληπτη οικογένεια της Ίμβρου. Έλαβε καλή μόρφωση πιθανόν στηνΚωνσταντινούπολη, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Γεννάδιου Σχολάριου, του πρώτου Οικουμενικού Πατριάρχη μετά την Άλωση της βυζαντινής πρωτεύουσας από τους Οθωμανούς. Αναφορές στο πρόσωπο του Κριτόβουλου βρίσκουμε και στο έργο του Ιταλού εμπόρου, λογίου και συλλέκτη αρχαιοτήτων Κυριακού της Αγκόνας, ο οποίος περιγράφει την επίσκεψή του στην Ίμβρο το 1444 και αναφέρει ότι συναντήθηκε μαζί του.1 Από το έργο του Κριτόβουλου γνωρίζουμε ότι έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Ίμβρο. 

Μετά το 1453, ορισμένοι από τους επιφανείς κατοίκους του νησιού εγκατέλειψαν τον τόπο προς αναζήτηση σωτηρίας από την αυξανόμενη πίεση και τις βλέψεις των ιταλικών ναυτικών δημοκρατιών για τα νησιά του Αιγαίου. Ο Κριτόβουλος τέθηκε επικεφαλής όσων ήταν διατεθειμένοι να αναγνωρίσουν την εξουσία του Μωάμεθ Β΄ (1451-1481), λόγω του ότι ήταν αντίθετοι στην προσέγγιση με τη λατινική Δύση. Το 1456 ο Οθωμανός σουλτάνος όρισε τον Κριτόβουλο διοικητή στην Ίμβρο. Στη σύγχρονη ιστοριογραφία υποστηρίζεται επίσης η άποψη ότι ο Κριτόβουλος υπήρξε προσωπικός γραμματέας του Μωάμεθ Β΄, ωστόσο δεν υπάρχουν ασφαλείς αποδείξεις γι’ αυτό.2 Ως έπαρχος του σουλτάνου ο Κριτόβουλος συνέβαλε στην παράδοση της Λήμνου στους Οθωμανούς. Δέκα χρόνια αργότερα, λόγω της βενετικής κατάληψης της Ίμβρου και των γειτονικών νησιών Θάσου και Σαμοθράκης, ο Κριτόβουλος αναγκάστηκε να μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη. Στην πρωτεύουσα έγινε μάρτυρας μιας από τις πολλές επιδημίες πανούκλας το 1467. Ο λόγιος περιγράφει τα συμπτώματα και την εμφάνιση της ασθένειας με ιατρική ακρίβεια στην Ιστορία του. Λίγο αργότερα ο Κριτόβουλος πέθανε.

2. Το έργο του Κριτόβουλου

Ο Κριτόβουλος συνέγραψε το έργο Ξυγγραφή Ιστοριών (ή Ιστορία), στο οποίο περιγράφει την κατάκτηση της χερσονήσου του Αίμου από τους Οθωμανούς. Το έργο αυτό πήρε από το Ρουμάνο μελετητή V. Grecu τον τίτλο Η ζωή του Μωάμεθ Β΄. Ο λόγιος έγραψε και κάποια θεολογικά έργα.3

Το ιστοριογραφικό του έργο Ξυγγραφή Ιστοριών αποτελείται από πέντε βιβλία και καλύπτει την περίοδο από το 1451 έως το 1467. Για πολλά χρόνια η Ιστορία του Κριτόβουλου θεωρούνταν εγκώμιο της βασιλείας του Οθωμανού σουλτάνου και υποστηριζόταν ότι γράφτηκε με προσταγή του ίδιου του Μωάμεθ Β΄. Ο F. Babinger χαρακτηρίζει τον Κριτόβουλο «απολογητή του Μωάμεθ».4 Ωστόσο η απολογητική ως είδος στη βυζαντινή λογοτεχνία προϋποθέτει την ύπαρξη εγκωμιαστικού ύφους προς το περιγραφόμενο πρόσωπο, ενώ κάτι τέτοιο δεν υπάρχει στο εν λόγω έργο.

Το μοναδικό ιδιόχειρο χειρόγραφο της Ιστορίας του Κριτόβουλου αποκαλύφθηκε το 1859 στη Βιβλιοθήκη των Σουλτάνων στην Κωνσταντινούπολη (Topkapı saray). Το χαρτί που έχει χρησιμοποιηθεί για το χειρόγραφο είναι βενετικής προέλευσης και, όπως δείχνουν τα υδατόσημα που έχουν εντοπιστεί πάνω στο υλικό, το έργο κατά πάσα πιθανότητα ολοκληρώθηκε μεταξύ 1465 και 1467. Η αποκάλυψη τηςΙστορίας οφείλεται στο Γερμανό ερευνητή C. Tischendorf. Η πρώτη έκδοση του κειμένου δημοσιεύτηκε στο Fragmenta Historicorum Graecorum V 1 στο Παρίσι το 1870. Κριτικές εκδόσεις του κειμένου δημοσίευσαν ο V. Grecu το 1963 και o D. Reinschτο 1983.5 Η Ιστορία του Μωάμεθ έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, γερμανικά, ρουμανικά, τουρκικά, βουλγαρικά και σε άλλες γλώσσες.6

Η Ιστορία του Μωάμεθ αρχίζει με επιστολή του Κριτόβουλου «προς τον μέγιστον Αυτοκράτορα, περιεχούσα τον σκοπόν του βιβλίου και τα εν αυτώ ιστορούμενα κατ’ επιτομήν και την αιτίαν δηλούσα της ξυγγραφής». Το κατά πόσο η επιστολή αποτελεί μαρτυρία για ανάθεση της συγγραφής του έργου στον Κριτόβουλο από το Μωάμεθ Β΄ ή απλώς αποτελεί μόνο ένα περίτεχνο σχήμα λόγου είναι δύσκολο να διευκρινιστεί. Σε αυτό το εισαγωγικό μέρος ο Κριτόβουλος ζητά από τους ομοεθνείς του να μην τον κρίνουν επειδή περιγράφει τις δυστυχίες τους, καθώς ο ίδιος δε θα ήθελε αυτές να λησμονηθούν. Το περιεχόμενο διαιρείται σε πέντε μέρη, με τα πρώτα τέσσερα να παρουσιάζουν γεγονότα τριών ετών το καθένα και το τελευταίο τεσσάρων ετών. Στο έργο περιγράφεται η βασιλεία του σουλτάνου Μωάμεθ. Στο πρώτο μέρος ιστορείται η ανάρρησή του στο θρόνο, η μάχη για την Κωνσταντινούπολη και η Άλωση της βυζαντινής πρωτεύουσας. Το δεύτερο περιλαμβάνει τις εκστρατείες του σουλτάνου προς τον Αίμο, την κατάκτηση του σερβικού κράτους από τους Οθωμανούς, καθώς και τη μοίρα των νησιών Λήμνου, Θάσου και Σαμοθράκης. Στο τρίτο βιβλίο γίνεται λόγος για τις εκστρατείες των Οθωμανών στην Πελοπόννησο και τη χώρα των Ιλλυριών (Αλβανία). Το τέταρτο βιβλίο αφηγείται την κατάκτηση της Τραπεζούντας και της Λέσβου και τις πρώτες εκστρατείες προς τη Βοσνία και τη Βλαχία. Το τελευταίο μέρος της Ιστορίας περιγράφει τις νέες εκστρατείες στη Βοσνία και τη χώρα των Ιλλυριών, καθώς και τις μάχες με τους Βενετούς στην Πελοπόννησο.

Στη συγγραφή του έργου του ο Κριτόβουλος χρησιμοποιεί διάφορες πηγές: οθωμανικά έγγραφα, αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων, προσωπικές παρατηρήσεις, όπως και κάποια παλαιότερα έργα.

Εντύπωση προκαλεί η προσπάθεια του Κριτόβουλου να αποστασιοποιηθεί όσο περισσότερο μπορεί από τα γεγονότα που περιγράφει, προκειμένου να διατηρήσει την αντικειμενικότητά του. Για τον εαυτό του μιλά σε τρίτο πρόσωπο, όταν χρειάζεται να εξιστορήσει γεγονότα στα οποία έχει λάβει μέρος ο ίδιος. Σχεδόν απουσιάζουν αναφορές όχι μόνο στη χριστιανική θρησκεία αλλά και στο Ισλάμ. Πολύ σπάνια εντοπίζονται άγνωστοι για τους Βυζαντινούς όροι. Ο ηγεμόνας των Οθωμανών συχνότερα ονομάζεται «βασιλεύς», «σατράπης», αλλά όχι σουλτάνος ή με άλλη ορολογία οθωμανικής προέλευσης. Κατά τον Κριτόβουλο, όπως περιγράφει στο κεφάλαιο 1.8 «απόκρισις του βασιλέως Μεχέμετι προς τους πρέσβεις» (του Κωνσταντίνου), ο νέος ηγεμόνας «ημών» (των Ρωμαίων) πρέπει να κυβερνά εν ειρήνη και δικαιοσύνη τη χώρα των Ρωμαίων.7 Η δε οθωμανική εξουσία δεν είναι ολέθρια για τους Βυζαντινούς, αλλά εμφανίζεται από το συγγραφέα ως «λογική» ιστορική συνέχεια στην κυριαρχία των εθνών.8

Από το κείμενο του έργου φαίνεται ότι ο συγγραφέας γνώριζε καλά την αρχαία ιστοριογραφία – ο ίδιος περιγράφει τον εαυτό του ως συνεχιστή του Ιώσηπου Φλάβιου «ο οποίος αγαπούσε την αλήθεια και γνώριζε καλά την πορεία της ιστορίας».9 ΣτηνΙστορία του Κριτόβουλου είναι φανερή η επίδραση που άσκησαν οι αρχαίοι ιστορικοί, ιδίως ο Θουκυδίδης, καθώς επίσης οι: Ηρόδοτος, Ξενοφώντας και Αρριανός. Ακολουθώντας την παράδοση της βυζαντινής ιστοριογραφίας, ο Κριτόβουλος αρχαΐζει ως προς το ύφος, και ιδίως όσον αφορά τα τοπωνύμια. Έτσι, στην αφήγησή του οι Αλβανοί είναι Ιλλυριοί, οι Σέρβοι Τριβαλλοί, οι Βλάχοι Γέτες, οι Ούγγροι Παίονες κ.λπ. Η αφήγηση διέπεται από λογική, τα πραγματολογικά στοιχεία είναι ακριβή, οι ημερομηνίες υπολογίζονται με βάση το βυζαντινό σύστημα, το ύφος είναι λιτό, χωρίς περιττή συναισθηματικότητα, με μόνη εξαίρεση τη δραματική περιγραφή της τύχης της βυζαντινής πρωτεύουσας και των κατοίκων της.




1. Bodnar, E. – Mitchell, C., Cyriacus of Ancona’s journeys in the Propontis and the Northern Aegean 1444-1445 (Philadelphia 1976), σελ. 35, 36.


2. Ангелов, Д., Възход и залез на една империя (София 1991), σελ. 427.


3. Μεταξύ αυτών και την Ομιλία για τα Πάθη του Χριστού κ.ά. Για πληροφορίες σχετικά με τα θεολογικά έργα του Κριτόβουλου βλ. Reinsch, D., “Kritobulos of Imbros – Learned Historian, Ottoman raya and Byzantine Patriot”, ZRVI 40 (2003), σελ. 298.


4. Babinger, F., Мahomet II le Conquérant et son temps 1432-1481 (Paris 1954), σελ. 132.


5. Critobul din Imbros, Din domnia lui Mahomed al II-lea anii 1451-1467, Grecu, V. (επιμ.), (Scriptores byzantini IV, Bucarest 1963)· Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983).


6. Kritovoulos, History of Mehmed the Conqueror, Riggs, C. (μτφρ.), (Princeton – New Jersey 1954, επανέκδ. 1970)· Reinsch, D., Mehmet II. erobert Konstantinopel. Das Geschichtswerk des Kritobulos von Imbros, übersetzt, eingeleitet und erklärt (Graz – Wien – Köln 1986)· Critobul din Imbros, Din domnia lui Mahomed al II-lea (1451-1467), Grecu, V. (μτφρ.), (Bucureşti 1963)· Kritovulos, İstanbul'un Fethi (İstanbul 2005)· Критовул, Животът и управлението на Мехмед II Ал-Фатих (Завоевателят), Ирина Радевска (μτφρ.), (София 2004).


7. «εἴ γε βούλοισθε τὴν εἰρήνην ἄγειν, εἰ μή που καὶ αὐτοὶ τῆς διαβάσεως ταύτης εἴργειν ἡμᾶς βούλοισθε», βλ. Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983), I, 8.5-5. Βλ. σχόλια στο Ангелов, В., Българите и техните съседи на Балканите във византийската историопис от XV в.(София 2007), σελ. 48.


8. Οι θέσεις για ιστορικό ρόλο των «δυνατών» εθνών αναπτύσσονται αναλυτικότερα στο κεφάλαιο «παραίτησις» και πριν από το κεφάλαιο «αρχή της ιστορίας», βλ. Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983), I, 4, σελ. 14-15.


9. «τοῦτο τοίνυν καὶ Ἰώσηπος ὁ Ἑβραῖος εἰδὼς φιλαλήθης ὢν καὶ τοῖς πράγμασι καλῶς ἐφιστῶν ἐπαινεῖ μὲν ἐν τῷ τῆς ἁλώσεως βιβλίῳ τὴν Ῥωμαίων τύχην καὶ ἀρετὴν», βλ.Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983), I, 4, σελ. 14-15.








Πέμπτη 26 Μαΐου 2016

Ινδοευρωπαϊκή ποίηση και μυθολογία


Το βιβλίο αποτελεί μετάφραση από τα αγγλικά ενός κλασικού εγχειριδίου για τις συγκριτικές σπουδές των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών και φιλολογιών (Indo-European Poetry and Myth, 2007). Οι Ινδοευρωπαίοι, ομιλητές μιας προϊστορικής γλώσσας από την οποία κατάγονται σχεδόν όλες οι σύγχρονες γλώσσες της Ευρώπης και πολλές της νότιας Ασίας, έζησαν πριν έξι περίπου χιλιετίες στις στεπώδεις περιοχές στα βόρεια της Μαύρης και της Κασπίας Θάλασσας. Αντικείμενο του βιβλίου είναι η συγκριτική εξέταση των στοιχείων που αφορούν τις ποιητικές, θρησκευτικές και μυθολογικές παραδόσεις των ινδοευρωπαϊκών λαών, με απώτερο στόχο να εντοπιστούν τα στοιχεία εκείνα τα οποία αποτελούν κοινή κληρονομιά από τη μητρική παράδοση της πρωτοϊνδοευρωπαϊκής. Σημαντικό άξονα αναφοράς του βιβλίου αποτελεί η Ελλάδα, καθώς διερευνώνται οι επιβιώσεις της ινδοευρωπαϊκής παράδοσης στα ομηρικά έπη και σε άλλα πρώιμα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας.
Ανάμεσα στα επιμέρους θέματα που εξετάζονται είναι: η θέση του ποιητή και της ποίησης, οι θεοί, από τον πατέρα Ουρανό και τη μητέρα Γη μέχρι τον θεό Ήλιο και την κόρη του, τους θεούς του κεραυνού, των ανέμων και της φωτιάς, τις Νύμφες και τα στοιχειά, οι παρακλητικοί ύμνοι και τα ξόρκια, οι κοσμολογικές αντιλήψεις, οι αντιλήψεις για τον θάνατο και την υπέρβαση του θανάτου με το κλέος, η τυπολογία του βασιλιά και του ήρωα, ο ήρωας ως πολεμιστής, τα στερεότυπα της αφήγησης της μάχης.
Το βιβλίο απευθύνεται σε όσους ασχολούνται όχι μόνον με τις κλασικές σπουδές αλλά και με τις άλλες ινδοευρωπαϊκές παραδόσεις, όπως τη σανσκριτική, την ιρανική, τη σλαβική, την κελτική, τη γερμανική, καθώς και σε μη ειδικούς αναγνώστες που ενδιαφέρονται για μυθολογικά θέματα και τις νεότερες λαογραφικές επιβιώσεις τους.
Ο καθηγητής M. West (1937-2015) αναγνωρίστηκε ως ο λαμπρότερος και πιο παραγωγικός ελληνιστής φιλόλογος της γενιάς του, όχι μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ανάμεσα στα πολυάριθμα έργα του περιλαμβάνεται και το πληρέστερο σύγχρονο εισαγωγικό εγχειρίδιο που διαθέτουμε σήμερα για την αρχαία ελληνική μετρική (κυκλοφορεί επίσης από τις εκδόσεις του ΙΝΣ, 2004).



Παρασκευή 1 Απριλίου 2016

Αργεντίνοι Ποιητές





[…]Θα μπορούσα να είμαι τόσο ευτυχισμένη αυτήν τη νύχτα!
Ακόμη μένουν όνειρα ανεκπλήρωτα.
Και τόσα βιβλία! Και τόσα φώτα!
Και τα λίγα μου χρόνια! Γιατί όχι;
Ο θάνατος είναι μακριά. Δε με κοιτά.
Τόση ζωή Κύριε!
Για ποιο λόγο τόση ζωή;


Πέμπτη 19 Νοεμβρίου 2015

Παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Μανόλη Πολέντα "Βροχή στο Ναύπλιο και άλλα ποιήματα"



Ο ρ/σ 105,5 Στο Κόκκινο και οι εκδόσεις Ταξιδευτής σας προσκαλούν στην παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Μανόλη Πολέντα "Βροχή στο Ναύπλιο και άλλα ποιήματα"

Την Κυριακή 22 Νοεμβρίου στις 7 μ.μ στο polis art café, Στοά Πεζμαζόγλου
Για το σύνολο του έργου του ποιητή θα μιλήσει ο κριτικός λογοτεχνίας, Σάββας Μιχαήλ

Για τον ποιητή θα μιλήσει ο συγγραφές Βαγγέλης Ραπτόπουλος
Εισηγητής και συντονιστής ο κριτικός λογοτεχνίας, Νίκος Κουρμουλής
Στην εκδήλωση θα εκτεθεί και η σειρά με τους πίνακες του Μίλτου Μιχαηλίδη, ένας εκ των οποίων κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου και θα προβληθούν βίντεο με τον ποιητή να διαβάζει ποίηση δημοσίως.

Ο βιρτουόζος της κλασσικής κιθάρας Γιώργος Τοσικιάν θα παίξει μικρές συνθέσεις του Yann Tiersen και του Γιώργου Βαρσαμάκη.

Τετάρτη 18 Νοεμβρίου 2015

"Η αλεπού της σκάλας και άλλες ιστορίες" Ηλίας Λ. Παπαμόσχος


Οι εκδόσεις Κίχλη παρουσιάζουν το βιβλίο του Ηλία Λ. Παπαμόσχου με τίτλο Η αλεπού της σκάλας και άλλες ιστορίες.
Θα μιλήσουν οι:
Ελισάβετ Κοτζιά κριτικός λογοτεχνία
Θανάσης Θ. Νιάρχος συγγραφέας
Σπύρος Γιανναράς κριτικός λογοτεχνίας-συγγραφέας

Λίγα λόγια για το βιβλίο:
ΣΤΙΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΠΑΠΑΜΟΣΧΟΥ δεσπόζουν τα θέματα της μνήμης, του χρόνου, της απώλειας, του πόνου ως θεμελιώδους στοιχείου του ανθρώπινου βίου, της σχέσης μας με τα ζώα και τη φύση, από την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω τους έως την ενοχή.
Τα πεζά του ανά χείρας βιβλίου δεν στηρίζονται στην καθαρόαιμη μυθοπλασία· αξιοποιούν τρόπους και τεχνικές της νεωτερικής πεζογραφίας, της ποίησης αλλά και του νεωτερικού αυτοβιογραφικού λόγου. Κάποια διηγήματα αρθρώνονται γύρω από ένα δίχτυ υπαινιγμών, δεξιοτεχνικά απλωμένο, ενώ άλλα οργανώνονται γύρω από πυκνούς συνειρμούς της μνήμης και της σκέψης που δημιουργούν επάλληλους κύκλους παρεκβάσεων – και οι δύο τρόποι λειτουργούν παρελκυστικά ως προς τον κρυμμένο πυρήνα των διηγημάτων. Ορισμένα από τα κείμενα του βιβλίου διαποτίζονται από την υπόγεια (αλλά δραστική) λειτουργία λέξεων-εννοιών που έχουν ενδυθεί ένα συμβολικό νόημα, ενώ άλλα νοηματοδοτούνται από τη διαφαινόμενη αλληγορική τους σκηνοθεσία. Σε κάποια άλλα πάλι οι μέθοδοι ανοικείωσης και αιφνιδιασμού –που επιτυγχάνονται με παραλληλισμούς θεμάτων σε ειρωνική αντίστιξη και ενίοτε με την πλήρη αντιστροφή της έκβασης των αφηγουμένων– δημιουργούν μιαν υπόκωφη ένταση. Εκείνα, τέλος, στα οποία τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα έχουν τον πρώτο λόγο καταφέρνουν, χάρη στους συνεχείς μετατονισμούς, να αποκτήσουν καθολικότερο χαρακτήρα.
Με μια γλώσσα απείθαρχη που αρδεύεται από ποικίλες πηγές, με τον ρυθμό του λόγου να παίζει βαρύνοντα ρόλο, διερευνώντας και δοκιμάζοντας τα όρια μεταξύ πεζού και ποιητικού λόγου, ο συγγραφέας δημιουργεί έναν δικό του κόσμο και ένα εντελώς ιδιαίτερο, προσωπικό ύφος. Συγχρόνως, ακροβατώντας στοχαστικά στη μεθόριο μεταξύ ύπαρξης και ανυπαρξίας, ο Ηλίας Παπαμόσχος επιχειρεί να ψηλαφίσει το αίνιγμα της ζωής, καθώς, παραφράζοντας τα λόγια του, «πιασμένοι είμαστε στον ιστό των αινιγμάτων, στο κέντρο του παραμονεύει ο καθρέφτης, συμπυκνωμένη άμμος ερήμου».



Τρίτη 17 Νοεμβρίου 2015

"Ετερότητα"

Το συλλογικό βιβλίο της διαδικτυακής ομάδας CRAFT, με γενικό θέμα ετερότητα, με 91 συμμετοχές με ποίηση, πεζά, ζωγραφική, φωτογραφία, θα παρουσιαστεί για τα νότια προάστεια στο συμπαθέστατο και πολύ ψηλής παιδεία café-βιβλιοπωλείο Booktalks. Είναι μία πολύ καλή ευκαιρία να συστηθούμε και εκεί, σε ένα πολύ φιλικό προς το βιβλίο περιβάλλον. Για το βιβλίο θα μας μιλήσουν οι συμμετέχουσες και με γραπτά τους ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ, ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΠΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ, ΠΟΛΥ ΧΑΤΖΗΜΑΝΩΛΑΚΗ.


Είναι δύσκολο, όπως αποδεικνύεται στην πράξη να δεχθείς την ετερότητα, όταν αυτή αποκτά πρόσωπο, όταν σε αγγίζει, σου μιλά, όταν διεκδικεί το ισομοίρασμα του χώρου σου; Μόνον τότε, όμως, και η ετερότητα αποκτά σώμα, γίνεται συνειδητή πράξη, αναδεικνύεται σε κομμάτι αυτού  του εξαιρετικού παζλ που συνιστά τον κόσμο μας.
Ο άλλος γίνεται συγκεκριμένος, γίνεται φίλος σου, γίνεται καθρέφτης σου, καθόσον κι εσύ είσαι διαφορετικός γι’ αυτόν. Πόσο βαρετό θα ήταν αν όλοι ήμασταν ίδιοι και όμοιοι!
Γνωρίζεις εδώ, διαδικτυακά,  ανθρώπους που καθημερινά επικοινωνείς μαζί τους, ανταλλάσσεις ιδέες, απόψεις, διαβάζεις τις σκέψεις τους, νιώθεις ότι είναι φίλοι σου, κι ας είναι μόνο εικόνες και λόγια σε μια οθόνη. Και έρχεται μια συλλογική δουλειά, και όλα αυτά αποκτούν αληθινή υπόσταση, με σάρκα και οστά. Και μιλάς πια μαζί τους με την οικειότητα που σου δίνει αυτή η καθημερινή επαφή, η εικονική. Η διαδικτυακή επικοινωνία είναι φτιαγμένη με τέτοια υλικά, που εύκολα μεταλλάσσεται σε πραγματική, αρκεί να έχει μέσα της ειλικρίνεια, αρκεί να είναι ανυπόκριτη από την αρχή. Είναι ένας δρόμος για να συναντήσεις τον άλλον. Αρχικά στην οθόνη. Μετά οπουδήποτε. Μαγικό δεν είναι;
Όλοι διαφορετικοί αλλά και όλοι μιλάμε και εκθέτουμε για όλους τους διαφορετικούς, όπως ο καθένας εισπράττει την ετερότητα γύρω του αλλά και μέσα του.









«...Ο Ξένος, ο Άλλος, ο Αταίριαστος με είχε επισκεφτεί χωρίς να το έχω συνειδητοποιήσει. Παρδαλός, ιδιόρρυθμος, «χρυσομηλιγγάτος» – σαν τον Μανώλη τον Προυσαλή, τον Ελόγου του, με το πρόβλημα στο μάτι, σαν τον Σταμάτη τον Αταίριαστο, στα «Ρόδιν᾿ ἀκρογιάλια», εκείνον που ήταν παρδαλός και ιδιόρρυθμος, όπως λέει ο Παπαδιαμάντης, είχε έναν πύργο με χρωματιστά μπαντερόλια, σημαίες, σαν το μικρό βοσκόπουλο, εκείνον τον Σουραυλή, που έμελπε τη χαρμόσυνη μελωδία καθισμένος χωρίς να φαίνεται στο λόφο του κοιμητηρίου, χωρίς να λαμβάνει υπ’ όψιν του το πένθιμον του τόπου, επισύροντας την οργή της γραίας Λούκαινας, που ήθελε να μοιρολογήσει για τα παιδιά της, για τους νεκρούς της, στους οποίους θα προσετίθετο και η μικρή Ακριβούλα, η εγγονή της...»

«Τις νύχτες ακούγονται αχνά στους δρόμους οι ήχοι αυτών που έχουν ξεμάθει να ονειρεύονται.
Υπόκωφοι, ερημικοί, δεν απευθύνονται πουθενά...»


«Ο πατέρας μου είχε κι άλλη μία τρέλα. Μας έφτιαχνε (γιατί έχω και μια αδελφή) χαρταετούς ζωγραφίζοντας πάνω τους το άλογο της Γκουέρνικα. Αυτό κακό δεν ήταν αλλά επέμενε πεισματικά, όταν όλοι οι άλλοι μπαμπάδες φτιάχνανε τεράστιους χαρταετούς με θέματα τα είδωλα των παιδιών τους, οι δικοί μας να είναι μικροί για να πετάνε ψηλά. Τι σημασία έχει να τους βλέπουμε, μας έλεγε, εμάς μας ενδιαφέρει να πάνε ψηλά.»

ΜΑΧΗ ΤΖΑΒΕΛΛΑ "Κόκκινος Αύγουστος"


ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΡΑΦΟΜΗΧΑΝΗ
Τ.Θ. 6068, Κορώνη Μεσσηνίας : 213 0348515 : grafomixani@outlook.com.gr
Κεντρική Διάθεση: 1. Ε. Τζανακάκης – Παρ’ ημίν | Χ. Τρικούπη 11α, Αθήνα | 210 3811210 | parimin@otenet.gr
                                 2. Αχιλλέας Σίμος | Μαυροκορδάτου 9, Αθήνα | 210  3830491





ΜΑΧΗ ΤΖΑΒΕΛΛΑ

Κόκκινος Αύγουστος


ΣΕΙΡΑ: ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ


ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ: ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ  2015




Οι εκδόσεις ΓΡΑΦΟΜΗΧΑΝΗ παρουσιάζουν τη νουβέλα Κόκκινος Αύγουστος της συγγραφέα Μάχης Τζαβέλλα, το οποίο μόλις κυκλοφόρησε στα βιβλιοπωλεία.

Πού μπορεί να οδηγήσει η παρόρμηση μιας στιγμής; Μια πράξη απερίσκεπτη ή καθοδηγούμενη από σκοτεινά ένστικτα, θα προκαλέσει μια αλληλουχία αντιδράσεων και αποκαλύψεων. Οι συνέπειές της θα είναι καθοριστικές στις ζωές των ηρώων. Η αδυναμία τους να ελέγξουν τις επιπτώσεις θα ποτίσει τον μήνα Αύγουστο και την ψυχή τους με χρώμα κόκκινο.

:::

…«Χρειάζομαι επειγόντως αέρα», ψιθυρίζει ο Αδριανός, παρατώντας τον μισοσκισμένο φάκελο πάνω στο γραφείο του. Βάζει τ’ αθλητικά παπούτσια και κατεβαίνει με φόρα τη σκάλα. Εύχεται να μην δει κανέναν από τους «κάτω». Κοντοστέκεται. Από την κλειστή πόρτα ακούει τον ηλικιωμένο να λέει: «Άφαντο. Πουθενά. Μόνο εδώ από πίσω είδα λίγο φρέσκο χώμα, πάνω στα ξερόχορτα. Περίεργα πράγματα. Θα ’χουμε κακά ξεμπερδέματα». Ένα συναίσθημα ενοχής, χαιρεκακίας, αλλά συνάμα και περίεργης διεστραμμένης ευφορίας, τον καταλαμβάνει. Του άρεσε να παίζει με τα μυαλά των άλλων. «Για να δούμε», σκέφτεται, και κλείνει έως πάνω το φερμουάρ του φούτερ. Έχει σουρουπώσει. Το φως κοκκινίζει στον ορίζοντα παλεύοντας να κρατηθεί στις πλαγιές των βουνών. Τρία κυπαρίσσια ξεχωρίζουν κατάμαυρα στο βάθος. Ο ουρανός κρατάει λίγο μπλε, κόντρα στο κόκκινο. Σύντομα, τίποτα δεν ξεχωρίζει, παρ’ εκτός οι λίγες σκόρπιες ψηλές λάμπες, που τις αποφεύγει. Δεν βλέπει ούτε τον άντρα που στέκεται πίσω από ένα κυπαρίσσι, στα πενήντα μέτρα μπροστά του…





ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ: Η Μάχη Τζαβέλλα γεννήθηκε το 1968 στο σπίτι, στο Μαντείο Δωδώνης Ιωαννίνων, κοντά στο αρχαίο θέατρο και απολαμβάνει ιδιαίτερα την καταγωγή αυτή. Εκτιμά ότι η λογοτεχνία, συντροφιά με την κλασική μουσική, είναι από τα μεγάλα παράθυρα στη ζωή. Αγαπημένο της απόφθεγμα: «Όταν δεν ρισκάρεις τίποτα, ρισκάρεις τα πάντα!». Διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί στα συλλογικά έργα Οδός Δημιουργικής Γραφής, αριθμός 2, Εκδόσεις Οσελότος, 2013, Ανθολογία Σύντομου Διηγήματος, Εκδόσεις Γραφομηχανή, 2014, και στον ιστότοπο www.dimiourgikigrafionline.com. Ο «Κόκκινος Αύγουστος» είναι το πρώτο της μυθιστόρημα.




Ο Θ Ρ Η Ν Ο Σ Τ Η Σ Κ Α Ρ Υ Α Τ Ι Δ Ο Σ

Οι εκδόσεις Έναστρον  &  ο Χρήστος Γιαννάκος
σας προσκαλούν στην παρουσίαση του βιβλίου του
Ο  Θ Ρ Η Ν Ο Σ  Τ Η Σ  Κ Α Ρ Υ Α Τ Ι Δ Ο Σ

την Κυριακή 22 Νοεμβρίου 2015 στις 12 το μεσημέρι
στο Βιβλιοκαφέ Έναστρον, Σόλωνος 101, Αθήνα


Για το βιβλίο θα μιλήσει η Έφη Ριζά, υπεύθυνη των εκδόσεων Έναστρον

Αποσπάσματα θα διαβάσει η ηθοποιός Μαρία Τζομπανάκη


Βιβλιοκαφέ Έναστρον

Σόλωνος 101
10678 Αθήνα


Δευτέρα 2 Νοεμβρίου 2015

"Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΡΧΕΤΑΙ ΟΠΟΤΕ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΕΙ"


Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα


Η συλλογή διηγημάτων του Σπύρου Γιανναρά με τον τίτλο Ο βασιλιάς έρχεται όποτε του καπνίσεικυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Άγρα (σελ.: 176, τιμή: 14,50 €).
Φωτογραφία εξωφύλλου: Paul Strand, Λευκό άλογο, Λουτσάρα, Ιταλία, 1953.
Συνέντευξη του συγγραφέα στο Πρώτο Πρόγραμμα μπορείτε να ακούσετε εδώ.

Είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο να μιλήσει ένας συγγραφέας ή ακόμα χειρότερα να περιγράψει, ένα του βιβλίο. Ο συγγραφέας παλεύει να αποδώσει όσο καλύτερα μπορεί, το είδος που τάχθηκε να υπηρετήσει. Λέξη, λέξη, σαν την υφάντρα που αυγατίζει το εργόχειρό της βελονιά τη βελονιά. Ό,τι έχει να πει, παλεύει να το πει με το γραπτό του. Η όποια αξία του κάθε γραπτού, έγκειται σε αυτό ακριβώς που χάνεται με την παράφραση ή την απόπειρα περιγραφής του. Η περίληψη δεν αποτελεί μια εν σμικρώ απόδοσή ενός λογοτεχνικού έργου, αλλά ακρωτηριασμό του.
Γι’ αυτό και είναι εφιάλτης για έναν συγγραφέα, να γράψει το κείμενο του οπισθόφυλλου στο βιβλίο του.
Το μόνο, λοιπόν, που απομένει όταν σου ζητούν να μιλήσεις για το βιβλίο σου είναι να δώσεις ορισμένες εκ των υστέρων κρίσεις για αυτό. Εκείνο που σήμερα καταλαβαίνω, όσο δηλαδή περισσότερο απομακρύνομαι από τη συγκεκριμένη συλλογή, είναι πως παρά τα όσα ισχυρίζομαι στο οπισθόφυλλο, δεν είναι μια συλλογή διηγημάτων για τον έρωτα, αλλά για την απουσία του. Συνεπώς αν ο τίτλος δεν παραπλανά, πράγμα που απεύχομαι, το οφείλει μονάχα στην βαθιά ειρωνεία του.
Ο βασιλιάς έρωτας δεν είναι μια αυθύπαρκτη οντότητα με τη δική της αυτόνομη βούληση και τις δικές της παραξενιές που έρχεται και φεύγει όποτε του καπνίσει. Γιατί, αν αφήσουμε κατά μέρος τις παρομοιώσεις, τι είναι κατά βάθος ένας βασιλιάς, αν όχι ο πιο ανελεύθερος άνθρωπος, η παραμικρή κίνηση του οποίου ρυθμίζεται από κάποιο απρόσωπο πρωτόκολλο;
Ο έρωτας είναι από τα ουσιώδη της ζωής (πιθανώς το ουσιωδέστερο) που σκοτώσαμε στο όνομα της ελευθερίας, στο όνομα της απελευθέρωσης του ανθρώπου από αναχρονιστικούς κοινωνικούς περιορισμούς. Γιατί λόγω ιστορικής διαστροφής ταυτίσαμε την ελευθερία με την ατομική κατοχύρωση, εκείνη δηλαδή την αυτάρκεια που αρδεύεται από τα νερά της ισχύος. Έτσι, από πολύ νωρίς, απ’ την απαρχή δηλαδή των νεότερων χρόνων –μια νεότητα που εδράστηκε σε αυτήν ακριβώς την ανώριμη πράξη– τοποθετήσαμε τον άνθρωπο στο επίκεντρο του σύμπαντος, ταυτίζοντάς τον με το κέντρο του κόσμου, αποθεώνοντας το «Εγώ» του.

Έτσι, ταυτίζοντάς τον με την ατομική ηδονή, σκοτώσαμε τον έρωτα ο οποίος, μιλώντας πάλι μεταφορικά, συνίσταται αντίθετα στο να σκοτώνει κανείς το «Εγώ» του. Κι έτσι καταλήξαμε ανέραστοι εν πολλοίς καταναλωτές εφήμερων ηδονών. Κι οι σχέσεις μας, ένας ψυχοφθόρος φαύλος κύκλος εναλλαγής συντρόφων, τον οποίο αδυνατούμε να σπάσουμε, καθώς αδυνατούμε να απεγκλωβιστούμε από το ίδιο μας το θωρακισμένο «Εγώ». Που ξέρει μονάχα να απαιτεί και να κερδίζει. Έναν φαύλο κύκλο συνοδευόμενο από ένα θανατερό αίσθημα ερήμωσης το οποίο κατακλύζει τον θηρευτή της ηδονής για την ηδονή, που σταδιακά βυθίζεται σε έναν πυρίμαχο κυνισμό, εντυπωσιακά ανθεκτικό στις θερμοκρασίες εκείνες όπου εξανεμίζεται και ο τελευταίος κόκκος ανθρωπιάς.

Αυτή τη φαινομενικά ατελεύτητη κυκλική κίνηση (με όλα τα αναγκαία αντίβαρα για το αντιστάθμισμά της) υιοθετούν και τα διηγήματα της εν λόγω συλλογής σε μια προσπάθεια να αποδώσουν μια αλλαγή στον τρόπο που σχετιζόμαστε. Μια λεπτή ανθρωπολογική μεταβολή που μοιάζει να χωρίζει την ανθρωπότητα σε ένα πριν και σε ένα μετά, η οποία δεν αποδίδεται ως ένα απλό χάσμα γενεών.
Αυτός υπήρξε ο οιονεί ακατόρθωτος στόχος μιας συλλογής διηγημάτων, για την οποία ο συγγραφέας της θεωρεί ότι επιτυγχάνει τον σκοπό της, κάθε φορά που κάποιος αναγνώστης της, μετά την ολοκλήρωση της πρώτης ανάγνωσης, ξαναπιάνει το βιβλίο από την αρχή.

Σπύρος Γιανναράς



Ο ΣΠΥΡΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ γεννήθηκε το 1972 στην Αθήνα. Σπούδασε γαλλική φιλολογία και θεωρία της λογοτεχνίας στο Παρίσι. Εργάστηκε για δέκα χρόνια στην εφημερίδα Καθημερινή γράφοντας κείμενα (κυρίως για το βιβλίο, τη φωτογραφία και τα εικαστικά) και παίρνοντας συνεντεύξεις από Έλληνες και ξένους συγγραφείς. Έχει συνεργαστεί με αρκετά λογοτεχνικά περιοδικά, όπως η Νέα Εστία, το Εντευκτήριο, η Ευθύνη, το ΦρέαρL’atelier du roman κ.ά., δημοσιεύοντας κυρίως βιβλιοκριτικές και διηγήματα.
Έχει εκδώσει τις συλλογές διηγημάτων Ο λοξίας (Ίνδικτος, 2008) και Ζωή χαρισάμενη (Πόλις, 2011).
Ασχολείται με την κριτική βιβλίου και τη μετάφραση. Έχει μεταφράσει Pierre Assouline, Paul Auster, Michel Houellebecq, Laurent Mauvignier, Matthew Quick (Η καλή τύχη εδώ και τώρα – The good luck of right now, Εκδόσεις Ίκαρος, 2015).
Το κείμενο του πολυβραβευμένου γάλλου συγγραφέα Laurent Mauvignier Αυτό που εγώ ονομάζω λήθη παρουσιάζεται έως τις 6 Δεκεμβρίου 2015, κάθε Σάββατο και Κυριακή, στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων [ΚΕΤ] (Κύπρου 91Α & Σικίνου 35Α, Κυψέλη, Αθήνα, τηλ: 213-0040.496), σε μετάφραση του Σπύρου Γιανναρά (Eκδόσεις Άγρα), σκηνοθεσία της Άσπας Τομπούλη και ερμηνεία του Νίκου Νίκα.
Το έργο και ο συγγραφέας παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε θεατρική μορφή, με την υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος και του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας.

Τετάρτη 7 Ιανουαρίου 2015

Τα βιβλία της χρονιάς μας 2

PΟP 14: Τα βιβλία της χρονιάς μας

Τέσσερις από τους σημαντικότερους ανθρώπους στο χώρο του βιβλίου γράφουν για τα αναγνώσματα που έκαναν τη χρονιά τους καλύτερη.
ΠΗΓΗ: http://popaganda.gr/
popaganda_xmas_14_VIVLIO_2
Οι επιλογές της Κατερίνας Σχινά:
(Η Κατερίνα Σχινά είναι κριτικός λογοτεχνίας, μεταφράστρια, συγγραφέας)
Τα μεταφρασμένα
Το βιβλίο που ξεχώρισα και θα με συνοδεύει για καιρό είναι το επικό αριστούργημα Ζωή και πεπρωμένο του Βασίλι Γκρόσμαν (μετ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Γκοβόστη). Από τις μάχες του Στάλινγκραντ στα ανακριτικά γραφεία της μεταπολεμικής Μόσχας, από τα λάγκερ στα γκουλάγκ και από την συντριβή στην ελπίδα, είναι ταυτόχρονα σπουδή πάνω στον ολοκληρωτισμό, βαθύς στοχασμός για το κακό, την ελευθερία, την δυναμική της επιστήμης, την ηθική της επανάστασης, υπαρξιακό δράμα αδιάκοπης έντασης.
unnamed (1)1404839899
Αντιστικτικά, ξαναδιάβασα το Μηδέν και το Άπειρο του Άρθουρ Καίσλερ σε νέα μετάφραση του Ανδρέα Παππά (εκδ. Πατάκη) γιατί στο επίκεντρο βρίσκονται οι δίκες της Μόσχας, μέσα από τις οποίες εξοντώθηκε όλη η παλιά φρουρά των Μπολσεβίκων. Τα δυο βιβλία συναντιούνται στο ψυχολογικό επίπεδο, καθώς διερευνούν τις ενδοψυχικές συγκρούσεις που καλλιέργησε ο ολοκληρωτισμός , τον εφιάλτη των υποβολιμαίων ενοχών, την διάβρωση της προσωπικότητας και τον εκμηδενισμό του ατόμου.
Παραμένοντας στους κλασικούς, επέστρεψα στον Αντρέ Ζιντ και τη νέα διαυγή μετάφραση των Κιβδηλοποιών από τον Ανδρέα Παππά (εκδ. Πόλις): περίπλοκο αλλά συναρπαστικά προσπελάσιμο δίχτυ πολλαπλών αφηγήσεων και εστιάσεων όπου διασταυρώνονται αριστοτεχνικά το καλό και το κακό, το χάσμα των γενεών, η εξέγερση εναντίον της οικογένειας, η σεξουαλική απόκλιση, το ζήτημα της θρησκείας, η σχέση γνήσιου και πλαστού, το πρόβλημα της αυθεντικότητας,  η σχέση της λογοτεχνίας με τη ζωή.
Ο συγγραφέας που ενδεχομένως θα αποτελέσει έναν από τους κλασικούς του 21ου αιώνα είναι ο Ρίτσαρντ Πάουερς. Το μυθιστόρημά του Ο ποταμός της μνήμης (μετ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Εστία) είναι μια αριστοτεχνική διερεύνηση των αινιγμάτων της συνείδησης και της αίσθησης του εαυτού, με επίκεντρο έναν πολυτραυματία που ξυπνά από κώμα και αναψηλαφεί τον κόσμο.
Και δυο βιβλία, τέλος που επενδύουν στην ιλαρότητα: ο Ρομπέρτο Μπολάνιο με το βιβλίο του Η ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική (μετ. Κρίτων Ηλιόπουλος, εκδ. Άγρα) στήνει ένα φανταστικό βιογραφικό λεξικό, λημματογραφώντας επινοημένους από τον συγγραφέα ποιητές, μυθιστοριογράφους και εκδότες που υποτίθεται ότι συμμερίζονται φασιστικές ή ακροδεξιές πολιτικές πεποιθήσεις, σε μια σάτιρα του λογοτεχνικού συναφιού και ο Μιχαήλ Μπουλγκάκωφ στην Καρδιά σκύλου (μετ. Ελένη Μπακοπούλου, εκδ. Αντίποδες), με όχημα την επιστημονική φαντασία, διακωμωδεί την αναμορφωτική εμμονή του πρώιμου σοβιετικού καθεστώτος.
to_miden_kai_to_apeiro
Τα ελληνικά:
 Δύο ιδιαίτερα βιβλία που αντιστέκονται στις ταξινομήσεις και στους ειδολογικούς προσδιορισμούς ξεχωρίζουν από την πρόσφατη σοδειά της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής: η σκανδαλωδώς ευφυής, παιγνιώδης και βέβηλη συναγωγή κειμένων που στην πρώτη τους ζωή αποτέλεσαν αναρτήσεις στο facebook Το παρόν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας τηςΜαργαρίτας Ζαχαριάδου (εκδ. Πόλις) και η περιπλάνηση σε ανησυχητικούς, ποιητικούς ονειρόκοσμους που επιχειρεί η Εύα Στεφανή με τα Μαλλιά του Φιν (εκδ. Πόλις): φαντασιακές περιδινήσεις και υπερβατικές εικόνες γίνονται δίοδοι προς εσωτερικά τοπία, ελεύθεροι συνειρμοί οδηγούν σ’ ένα ψυχικό εργαστήρι που λειτουργεί έντονα και αδιάλειπτα.
to_paron_jpg
Κι ακόμη, άκρως ανταποδοτική ήταν για μένα η ανάγνωση των πυκνών και στοχαστικών διηγημάτων του Νικόλα Σεβαστάκη Γυναίκα με ποδήλατο (εκδ. Πόλις), των δεξιοτεχνικών ως προς το ύφος και την γλώσσα αφηγημάτων με τα οποία η Λίλα Κονομάρα παρακολουθεί την ελληνική περιπέτεια στην διαχρονία της (Οι ανησυχίες του γεωμέτρη εκδ. Κέδρος), και του σκληρού και αποκαλυπτικού σπονδυλωτού μυθιστορήματοςΠέτρα, ψαλίδι, χαρτί του Νίκου Μάντη (εκδ. Καστανιώτη), που προσεγγίζει την κρίση με έκδηλη την απέχθεια προς τα στερεότυπα και τον ηχηρό καταγγελτισμό.
ex_Sev_podilato1
  Τι επέλεξε ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου
(Ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου είναι κριτικός λογοτεχνίας στην εφημερίδα Το Βήμα της Κυριακής.) 
 Τα Ελληνικά
Τι να πρωτοδιαλέξει κανείς από την υπερπαραγωγή της ελληνικής λογοτεχνίας και από το πλήθος των μεταφράσεων που παρά την κρίση συνέχισαν και κατά τη διάρκεια του 2014 να κατακλύζουν τις προθήκες και τα ράφια των βιβλιοπωλείων;  Οι τίτλοι στους οποίους θα μείνω είναι δειγματοληπτικοί και έχουν να κάνουν με το καθαρώς προσωπικό μου γούστο – με την επιπρόσθετη σημείωση πως πολλές από τις πρόσφατες εκδόσεις δεν έχω προλάβει καν να τις ξεφυλλίσω. Ξεκινώντας από την ελληνική λογοτεχνία, να θυμίσω μια σημαντική επανέκδοση: τη Μεγάλη πλατεία (Κέδρος) του Νίκου Μπακόλα (φέτος συμπληρώθηκαν δεκαπέντε χρόνια από τον θάνατό του), που άνοιξε σε μια σχεδόν ανύποπτη εποχή, στα τέλη της δεκαετίας του 1980, τον δρόμο για τη δραστική ανανέωση του ιστορικού μυθιστορήματος εν Ελλάδι. Ένα βιβλίο που προδίδει αμέσως τόσο το εύρος του εποπτικού του πεδίου όσο και τη μεγάλη καλλιτεχνική του δύναμη. 
  Από τους καθιερωμένους πεζογράφους που έβγαλαν βιβλίο τον τελευταίο καιρό, εγγύηση παραμένει ο μεστός λόγος του Δημήτρη Πετσετίδη. Με τη συλλογή διηγημάτων του Επί τέσσερα (Εστία), ο Πετσετίδης αποδεικνύει για άλλη μια φορά την ικανότητά του να συμπλέκει την Ιστορία (εν προκειμένω το μνημονικό τραύμα του Εμφυλίου) με τα πάθη της καθημερινότητας: απέριττη αφήγηση, χαμηλοί έως και υποβλητικοί τόνοι, αδρές και ταυτοχρόνως πολύσημες εικόνες. 
afiste-me-huge
  Από τη δουλειά των νεώτερων, θέλω να επισημάνω δύο περιπτώσεις: τη συλλογή διηγημάτων Αφήστε με να ολοκληρώσω (Πόλις) του Γιώργου Γκόζη και το μυθιστόρημα Πέτρα ψαλίδι χαρτί (Καστανιώτης) του Νίκου Α. Μάντη. Ο Γκόζης παρωδεί ή διακωμωδεί την καθημερινή ζωή μέσω μιας υπόγειας έντασης της γλώσσας του, που εντάσσει όλες τις λογικές της υπερβάσεις σε ένα λειτουργικό σύστημα ποιητικών αφαιρέσεων. Ο συγγραφέας χρειάστηκε πάνω από δέκα χρόνια για να περάσει από το πρώτο στο δεύτερο βιβλίο του, αλλά η καθυστέρηση ήταν μόνο για καλό. Το κλίμα του Μάντη είναι εντελώς διαφορετικό. Πρόκειται για μιαν ολομέτωπη αντιμετώπιση της κρίσης χωρίς όμως καμιά διάθεση καταγγελίας, πολιτικολογίας και ηθικολογίας. Οι μυθιστορηματικές καταστάσεις είναι ριζωμένες στον ψυχισμό των ηρώων ενώ την ίδια ώρα εικονογραφούν ζοφερά το ανθρωπολογικό τους βάθος. Και ο κύκλος της ελληνικής λογοτεχνίας κλείνει με έναν πρωτοεμφανιζόμενο: τον Άκη Παπαντώνη και τη νουβέλα τουΚαρυότυπος (Κίχλη). Ένα βιβλίο για τη σωματική βία της πολιτικής, αλλά και για τη στοργή, την ορφάνια και, το κυριότερο, την απόλυτη μοναξιά. Ο Παπαντώνης δείχνει πόσο σοβαρά προετοιμάζουν και οργανώνουν την πορεία τους στις ημέρες μας οι νέοι συγγραφείς.      
petra_psalidi_charti
Και τα ξένα
  Από την ξένη λογοτεχνία, θα προτάξω το μυθιστόρημα του Ρίτσαρντ Πάουερς Ο ποταμός της μνήμης (μετάφραση Μιχάλης Μακρόπουλος, Εστία) και τη συλλογή διηγημάτων της Αλίς Μονρό Ακριβή μου ζωή (μετάφραση Σοφία Σκουλικάρα, Μεταίχμιο). Απρόθυμοι να ξεφύγουν από το ασφυκτικό οικογενειακό τους περιβάλλον και υπόλογοι στη συνείδησή τους για όσα εκποίησαν προκειμένου να προσθέσουν πόρους στη δημόσια εικόνα τους, οι ήρωες του Πάουερς εκπροσωπούν κάτι περισσότερο από το κλίμα ακινησίας των μεσοδυτικών πολιτειών της Αμερικής μέσα στο οποίο καλούνται να δράσουν: απηχούν έναν βουβό θρήνο για την απώλεια της ταυτότητας σε έναν κόσμο που δεν επιτρέπει καμία ατομική ανθοφορία. Τα διηγήματα της Μονρό αποτελούν από τη μεριά τους μια περιπλάνηση στα αγροτικά τοπία και τις μικρές, επαρχιακές πόλεις του Καναδά κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ή και των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων: λεπτές φέτες καθημερινής διαβίωσης φωτισμένες με ένα παράξενο φως, που θα προικίσει το χειροπιαστό και το οικείο με μιαν ακανόνιστη  έως και αλλόκοτη διάσταση. 
upl542c10614d660
  Και από τη Βόρεια Αμερική και τον Καναδά στη μεσοπολεμική Διέππη της Βόρειας Νορμανδίας. Ο λόγος για το μυθιστόρημα του Ζορζ Σιμενόν Ο άνθρωπος από την Αγγλία (μετάφραση Αργυρώ Μακάρωφ, Άγρα). Με απολύτως κλειστοφοβική δράση, στην οποία θα κυριαρχήσουν το γκρίζο θαλασσινό τοπίο και οι σποραδικές νυχτερινές φωταψίες, ο Σιμενόν θα μας δώσει πρωτίστως ένα βιβλίο χαρακτήρων. Κορυφαίος ανάμεσά τους, ένας πρώην ακροβάτης και νυν σαλταδόρος, που δεν θα πιάσει ποτέ ζεστό χρήμα στα χέρια του και θα υπομείνει έντρομος τη μοίρα του, αδύναμος να υπερασπιστεί καθ΄ οιονδήποτε τρόπο τον εαυτό του.
  Συνέχεια με το μυθιστόρημα του Αυστριακού Μανές Σπέρμπερ Πιο βαθιά κι από την άβυσσο (μετάφραση Εύη Βαϊκούση, Καστανιώτης), δεύτερο μέρος της τριλογίας Δάκρυ στον ωκεανό : ένας κατά κράτος διαψευσμένος κομμουνιστής, που θα δει τον φίλο του να πεθαίνει αβοήθητος και θα συγκρουστεί κατ΄επανάληψη με τους παλαιούς του συντρόφους, από τη μια θυμώνοντας για τις πολιτικές τους ψευδαισθήσεις κι από την άλλη νιώθοντας απόγνωση τόσο για το δικό τους όσο και για το δικό του αδιέξοδο. Κι όλα αυτά ενώ οι στρατιές του Χίτλερ ετοιμάζονται να μπουν στο κοσμοπολίτικο Παρίσι. 
  Θα τελειώσω με έναν ακόμα αυστριακό συγγραφέα, έναν σύγχρονο κλασικό. Ο τόμος υπό τον τίτλο Αμόκ (μετάφραση Μαρία Αγγελίδου, Άγρα) περιλαμβάνει πέντε από τις πιο διάσημες νουβέλες του Στέφαν Τσβάιχ. Ο Τσβάιχ μπορεί να γράφει για την αυτοκτονία, οι ιστορίες του, εντούτοις, δεν επιβαρύνονται από κανένα καταθλιπτικό στοιχείο: συνιστούν, σντιθέτως, συναρπαστικές αφηγήσεις, με πρόσωπα που δεν βιάζονται να παραδώσουν το κλειδί για την αποκρυπτογράφηση των μυστηρίων τους, εντείνοντας έτσι στο έπακρο το αναγνωστικό σασπένς.
bookspot1_1