Ο ελευθερωτής της Λατινικής Αμερικής
Γόνος αριστοκρατικής οικογένειας κρεολών με ισπανικές ρίζες, ο Μπολιβάρ γεννήθηκε στο Καράκας της Βενεζουέλας. Οι γονείς του πέθαναν όταν ο Μπολιβάρ βρισκόταν ακόμη σε νηπιακή ηλικία και την κηδεμονία του ανέλαβε ένας θείος, ο οποίος φρόντισε για τη μόρφωση και την καλλιέργεια του ανιψιού του προσλαμβάνοντας άριστους παιδαγωγούς, όπως ο Σιμόν Καρένιο Ροντρίγκες, ο οποίος έκανε τον νεαρό Μπολιβάρ να αγαπήσει τα έργα των ευρωπαίων διανοητών, από τον Τζον Λοκ ως τον Βολταίρο και τον Ρουσό.
Στα 16 του χρόνια ο Μπολιβάρ έκανε το πρώτο του ταξίδι στην Ευρώπη για να συμπληρώσει τη μόρφωσή του και έμεινε στην Ισπανία τρία χρόνια. Εκεί, το 1801, παντρεύτηκε μια νεαρή αρχοντικής οικογενείας, η οποία όμως πέθανε από κίτρινο πυρετό λίγους μήνες μετά την επιστροφή των νεονύμφων στο Καράκας.
Τρία χρόνια αργότερα, το 1804, ο Μπολιβάρ επέστρεψε στην Ευρώπη. Με τις ιδέες των γάλλων Διαφωτιστών για λάβαρό του ο νεαρός Μπολιβάρ σε μια επίσκεψή του στη Ρώμη ορκίστηκε πάνω στον Ιερό Λόφο (Monte Sacro) να ελευθερώσει τη χώρα του από τον ζυγό των Ισπανών. Και ο Μπολιβάρ τίμησε τον όρκο του.
Ο διανοούμενος στρατηγός
Επιστρέφοντας στο Καράκας ο Μπολιβάρ άρχισε αμέσως να παίρνει μέρος στις μυστικές συγκεντρώσεις των επαναστατικών οργανώσεων εναντίον των Ισπανών. Το κίνημα της Ανεξαρτησίας της Λατινικής Αμερικής ξεκίνησε το 1808 και διευκολύνθηκε από την αδυναμία στην οποία βρισκόταν η Ισπανία λόγω των προβλημάτων της με τον Ναπολέοντα. Στη Βενεζουέλα ο ισπανός κυβερνήτης εκδιώχθηκε και τα διοικητικά καθήκοντα της χώρας ανέλαβε μια χούντα από ντόπιους στρατιωτικούς κατά το πρότυπο των πατριωτικών ενώσεων (juntas) της Ισπανίας που πολεμούσαν τον Ναπολέοντα. Ο Μπολιβάρ ανέλαβε την αποστολή να μεταβεί στο Λονδίνο για να ζητήσει βοήθεια από τους Αγγλους. Οι Αγγλοι όμως αρνήθηκαν την παραμικρή ανάμειξη. Το μόνο κέρδος από αυτό το ταξίδι ήταν ότι ο Μπολιβάρ συνάντησε τον εξόριστο Φρανσίσκο ντε Μιράντα, ο οποίος είχε προσπαθήσει το 1806 να ελευθερώσει τη Βενεζουέλα αλλά απέτυχε, και τον έπεισε να επιστρέψει στο Καράκας για να αναλάβει την ηγεσία του απελευθερωτικού κινήματος.
H Βενεζουέλα κήρυξε την ανεξαρτησία της στις 5 Ιουλίου 1811 (Πρώτη Δημοκρατία της Βενεζουέλας) και ο 28χρονος Μπολιβάρ κατατάχθηκε στον στρατό. Πολύ σύντομα όμως άρχισαν να εκδηλώνονται διαφωνίες ανάμεσα στον Μπολιβάρ και στον Μιράντα με αποτέλεσμα οι Ισπανοί να κατορθώσουν να επιβληθούν και πάλι. Ο Μιράντα συνελήφθη και πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του στα ισπανικά κάτεργα.
Ο Μπολιβάρ ωστόσο ήταν αποφασισμένος να συνεχίσει τον αγώνα. Κατέφυγε στην Καρταχένα της Νέας Γρανάδας (σημερινή Κολομβία) όπου δημοσίευσε την πρώτη του πολιτική διακήρυξη, το Μανιφέστο της Καρταχένας, στο οποίο ανέλυε τις αιτίες της ήττας στη Βενεζουέλα και παρακινούσε τους επαναστάτες να συντρίψουν τους Ισπανούς.
Αναλαμβάνοντας την αρχηγία του εκστρατευτικού σώματος ο Μπολιβάρ νίκησε τους Ισπανούς σε έξι συνεχόμενες μάχες και μπήκε στο Καράκας (6 Αυγούστου 1813) ως Ελευθερωτής (Libertador), έχοντας κερδίσει επάξια αυτόν τον τίτλο, αλλά και ως δικτάτορας. Οι πολιτικές αντιπαραθέσεις όμως στις τάξεις των επαναστατών πολύ σύντομα οδήγησαν σε εμφύλιο πόλεμο και έδωσαν πάλι την ευκαιρία στους Ισπανούς να καταλύσουν και τη Δεύτερη Δημοκρατία της Βενεζουέλας.
Πολιτικοί σχεδιασμοί
Εξόριστος και πάλι στη Νέα Γρανάδα και μετά στην Τζαμάικα, ο Μπολιβάρ έγραψε το 1815 μια σειρά κείμενα σε μορφή επιστολών, τo Γράμμα από την Τζαμάικα, όπου ανέλυε το όραμά του για την απελευθέρωση όλων των χωρών που βρίσκονταν υπό ισπανική κυριαρχία, από τη Χιλή και την Αργεντινή ως το Μεξικό. Μετά την κατάκτηση της ανεξαρτησίας τους οι χώρες αυτές θα έπρεπε να γίνουν συνταγματικές δημοκρατίες, μια παραλλαγή του πολιτεύματος της Μεγάλης Βρετανίας. Θα υπήρχε δηλαδή Ανω και Κάτω Βουλή, και ενώ τα μέλη της Ανω Βουλής θα είχαν κληρονομικό δικαίωμα, τα μέλη της Κάτω Βουλής θα εκλέγονταν από τον λαό. Αρχηγός του κράτους θα ήταν ο πρόεδρος της δημοκρατίας, ισόβιος και με διευρυμένες εξουσίες.
Προτού όμως φθάσει στη μορφή του πολιτεύματος, ο Μπολιβάρ έπρεπε να διώξει τους Ισπανούς. Ούτε η Αγγλία ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες δέχθηκαν να βοηθήσουν. Μόνο η μικρή δημοκρατία της Αϊτής, η οποία είχε μόλις αποκτήσει την ανεξαρτησία της από τους Γάλλους, πρόσφερε χρήματα και όπλα στον Μπολιβάρ. Ακολούθησαν τρία χρόνια μαχών με τους Ισπανούς, με νίκες και με ήττες. Την άνοιξη του 1819 ο Μπολιβάρ, οδηγώντας τους 2.500 άνδρες του μέσα από χιονισμένα δύσβατα ορεινά μονοπάτια, εισέβαλε στη Νέα Γρανάδα και, αιφνιδιάζοντας τους Ισπανούς, την απελευθέρωσε. Ο Μπολιβάρ εκλέχθηκε πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Μεγάλης Κολομβίας, στην οποία θα υπάγονταν η Νέα Γρανάδα (Κολομβία), η Βενεζουέλα και η επαρχία Κίτο (σημερινό Εκουαδόρ). Ωστόσο η Ομοσπονδία υπήρχε μόνο στα χαρτιά, δεδομένου ότι οι δύο από τις τρεις χώρες της βρίσκονταν ακόμη κάτω από τον ισπανικό ζυγό.
H Μεγάλη Κολομβία
Το όνειρο όμως δεν άργησε να γίνει πραγματικότητα. Τον Ιούνιο του 1821 ελευθερώθηκε η Βενεζουέλα και ένδεκα μήνες αργότερα ελευθερώθηκε και το Εκουαδόρ. Στο Εκουαδόρ ο Μπολιβάρ συνάντησε τη γυναίκα των ονείρων του, την επαναστάτρια Μανουέλα Σάενς, η οποία έκτοτε τον ακολούθησε στη δόξα αλλά και στην απογοήτευση.
H Μεγάλη Κολομβία ήταν πλέον πραγματικότητα και η κυβέρνησή της αναγνωρίστηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά οι φιλοδοξίες του Μπολιβάρ δεν σταμάτησαν εκεί. H Χιλή και η Αργεντινή είχαν ελευθερωθεί από τον Χοσέ ντε Σαν Μαρτίν, ο οποίος είχε εισβάλει και στο Κάτω Περού αλλά, συναντώντας δυσκολίες, ζήτησε βοήθεια από τον Μπολιβάρ. Ο Μπολιβάρ φαίνεται ότι εκτόπισε τον Σαν Μαρτίν αναλαμβάνοντας ο ίδιος την απελευθέρωση του Περού. Πράγματι τον Σεπτέμβριο του 1823 ο Μπολιβάρ έφθασε στη Λίμα και οι Ισπανοί παραδόθηκαν.
Μόνο το Ανω Περού παρέμενε σε ισπανικά χέρια. Ο Μπολιβάρ αποφάσισε να ξεκαθαρίσει την κατάσταση: Περνώντας πάνω από τις Ανδεις οι άνδρες του κατατρόπωσαν τους Ισπανούς σε μια σειρά μάχες και τον Απρίλιο του 1825 το τελευταίο απομεινάρι των ισπανικών κτήσεων στην αμερικανική ήπειρο ελευθερώθηκε. Το Ανω Περού, προς τιμήν του Ελευθερωτή του, ονομάστηκε Βολιβία.
Πηγή: Το Βήμα 30/11/2003
Στα 16 του χρόνια ο Μπολιβάρ έκανε το πρώτο του ταξίδι στην Ευρώπη για να συμπληρώσει τη μόρφωσή του και έμεινε στην Ισπανία τρία χρόνια. Εκεί, το 1801, παντρεύτηκε μια νεαρή αρχοντικής οικογενείας, η οποία όμως πέθανε από κίτρινο πυρετό λίγους μήνες μετά την επιστροφή των νεονύμφων στο Καράκας.
Τρία χρόνια αργότερα, το 1804, ο Μπολιβάρ επέστρεψε στην Ευρώπη. Με τις ιδέες των γάλλων Διαφωτιστών για λάβαρό του ο νεαρός Μπολιβάρ σε μια επίσκεψή του στη Ρώμη ορκίστηκε πάνω στον Ιερό Λόφο (Monte Sacro) να ελευθερώσει τη χώρα του από τον ζυγό των Ισπανών. Και ο Μπολιβάρ τίμησε τον όρκο του.
Ο διανοούμενος στρατηγός
Επιστρέφοντας στο Καράκας ο Μπολιβάρ άρχισε αμέσως να παίρνει μέρος στις μυστικές συγκεντρώσεις των επαναστατικών οργανώσεων εναντίον των Ισπανών. Το κίνημα της Ανεξαρτησίας της Λατινικής Αμερικής ξεκίνησε το 1808 και διευκολύνθηκε από την αδυναμία στην οποία βρισκόταν η Ισπανία λόγω των προβλημάτων της με τον Ναπολέοντα. Στη Βενεζουέλα ο ισπανός κυβερνήτης εκδιώχθηκε και τα διοικητικά καθήκοντα της χώρας ανέλαβε μια χούντα από ντόπιους στρατιωτικούς κατά το πρότυπο των πατριωτικών ενώσεων (juntas) της Ισπανίας που πολεμούσαν τον Ναπολέοντα. Ο Μπολιβάρ ανέλαβε την αποστολή να μεταβεί στο Λονδίνο για να ζητήσει βοήθεια από τους Αγγλους. Οι Αγγλοι όμως αρνήθηκαν την παραμικρή ανάμειξη. Το μόνο κέρδος από αυτό το ταξίδι ήταν ότι ο Μπολιβάρ συνάντησε τον εξόριστο Φρανσίσκο ντε Μιράντα, ο οποίος είχε προσπαθήσει το 1806 να ελευθερώσει τη Βενεζουέλα αλλά απέτυχε, και τον έπεισε να επιστρέψει στο Καράκας για να αναλάβει την ηγεσία του απελευθερωτικού κινήματος.
H Βενεζουέλα κήρυξε την ανεξαρτησία της στις 5 Ιουλίου 1811 (Πρώτη Δημοκρατία της Βενεζουέλας) και ο 28χρονος Μπολιβάρ κατατάχθηκε στον στρατό. Πολύ σύντομα όμως άρχισαν να εκδηλώνονται διαφωνίες ανάμεσα στον Μπολιβάρ και στον Μιράντα με αποτέλεσμα οι Ισπανοί να κατορθώσουν να επιβληθούν και πάλι. Ο Μιράντα συνελήφθη και πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του στα ισπανικά κάτεργα.
Ο Μπολιβάρ ωστόσο ήταν αποφασισμένος να συνεχίσει τον αγώνα. Κατέφυγε στην Καρταχένα της Νέας Γρανάδας (σημερινή Κολομβία) όπου δημοσίευσε την πρώτη του πολιτική διακήρυξη, το Μανιφέστο της Καρταχένας, στο οποίο ανέλυε τις αιτίες της ήττας στη Βενεζουέλα και παρακινούσε τους επαναστάτες να συντρίψουν τους Ισπανούς.
Αναλαμβάνοντας την αρχηγία του εκστρατευτικού σώματος ο Μπολιβάρ νίκησε τους Ισπανούς σε έξι συνεχόμενες μάχες και μπήκε στο Καράκας (6 Αυγούστου 1813) ως Ελευθερωτής (Libertador), έχοντας κερδίσει επάξια αυτόν τον τίτλο, αλλά και ως δικτάτορας. Οι πολιτικές αντιπαραθέσεις όμως στις τάξεις των επαναστατών πολύ σύντομα οδήγησαν σε εμφύλιο πόλεμο και έδωσαν πάλι την ευκαιρία στους Ισπανούς να καταλύσουν και τη Δεύτερη Δημοκρατία της Βενεζουέλας.
Πολιτικοί σχεδιασμοί
Εξόριστος και πάλι στη Νέα Γρανάδα και μετά στην Τζαμάικα, ο Μπολιβάρ έγραψε το 1815 μια σειρά κείμενα σε μορφή επιστολών, τo Γράμμα από την Τζαμάικα, όπου ανέλυε το όραμά του για την απελευθέρωση όλων των χωρών που βρίσκονταν υπό ισπανική κυριαρχία, από τη Χιλή και την Αργεντινή ως το Μεξικό. Μετά την κατάκτηση της ανεξαρτησίας τους οι χώρες αυτές θα έπρεπε να γίνουν συνταγματικές δημοκρατίες, μια παραλλαγή του πολιτεύματος της Μεγάλης Βρετανίας. Θα υπήρχε δηλαδή Ανω και Κάτω Βουλή, και ενώ τα μέλη της Ανω Βουλής θα είχαν κληρονομικό δικαίωμα, τα μέλη της Κάτω Βουλής θα εκλέγονταν από τον λαό. Αρχηγός του κράτους θα ήταν ο πρόεδρος της δημοκρατίας, ισόβιος και με διευρυμένες εξουσίες.
Προτού όμως φθάσει στη μορφή του πολιτεύματος, ο Μπολιβάρ έπρεπε να διώξει τους Ισπανούς. Ούτε η Αγγλία ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες δέχθηκαν να βοηθήσουν. Μόνο η μικρή δημοκρατία της Αϊτής, η οποία είχε μόλις αποκτήσει την ανεξαρτησία της από τους Γάλλους, πρόσφερε χρήματα και όπλα στον Μπολιβάρ. Ακολούθησαν τρία χρόνια μαχών με τους Ισπανούς, με νίκες και με ήττες. Την άνοιξη του 1819 ο Μπολιβάρ, οδηγώντας τους 2.500 άνδρες του μέσα από χιονισμένα δύσβατα ορεινά μονοπάτια, εισέβαλε στη Νέα Γρανάδα και, αιφνιδιάζοντας τους Ισπανούς, την απελευθέρωσε. Ο Μπολιβάρ εκλέχθηκε πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Μεγάλης Κολομβίας, στην οποία θα υπάγονταν η Νέα Γρανάδα (Κολομβία), η Βενεζουέλα και η επαρχία Κίτο (σημερινό Εκουαδόρ). Ωστόσο η Ομοσπονδία υπήρχε μόνο στα χαρτιά, δεδομένου ότι οι δύο από τις τρεις χώρες της βρίσκονταν ακόμη κάτω από τον ισπανικό ζυγό.
H Μεγάλη Κολομβία
Το όνειρο όμως δεν άργησε να γίνει πραγματικότητα. Τον Ιούνιο του 1821 ελευθερώθηκε η Βενεζουέλα και ένδεκα μήνες αργότερα ελευθερώθηκε και το Εκουαδόρ. Στο Εκουαδόρ ο Μπολιβάρ συνάντησε τη γυναίκα των ονείρων του, την επαναστάτρια Μανουέλα Σάενς, η οποία έκτοτε τον ακολούθησε στη δόξα αλλά και στην απογοήτευση.
H Μεγάλη Κολομβία ήταν πλέον πραγματικότητα και η κυβέρνησή της αναγνωρίστηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά οι φιλοδοξίες του Μπολιβάρ δεν σταμάτησαν εκεί. H Χιλή και η Αργεντινή είχαν ελευθερωθεί από τον Χοσέ ντε Σαν Μαρτίν, ο οποίος είχε εισβάλει και στο Κάτω Περού αλλά, συναντώντας δυσκολίες, ζήτησε βοήθεια από τον Μπολιβάρ. Ο Μπολιβάρ φαίνεται ότι εκτόπισε τον Σαν Μαρτίν αναλαμβάνοντας ο ίδιος την απελευθέρωση του Περού. Πράγματι τον Σεπτέμβριο του 1823 ο Μπολιβάρ έφθασε στη Λίμα και οι Ισπανοί παραδόθηκαν.
Μόνο το Ανω Περού παρέμενε σε ισπανικά χέρια. Ο Μπολιβάρ αποφάσισε να ξεκαθαρίσει την κατάσταση: Περνώντας πάνω από τις Ανδεις οι άνδρες του κατατρόπωσαν τους Ισπανούς σε μια σειρά μάχες και τον Απρίλιο του 1825 το τελευταίο απομεινάρι των ισπανικών κτήσεων στην αμερικανική ήπειρο ελευθερώθηκε. Το Ανω Περού, προς τιμήν του Ελευθερωτή του, ονομάστηκε Βολιβία.
Πηγή: Το Βήμα 30/11/2003
Ισόβιος πρόεδρος
Τώρα πλέον ο Μπολιβάρ είχε φθάσει στο ύψιστο σημείο της σταδιοδρομίας του. Ανακηρύχθηκε ισόβιος πρόεδρος της Μεγάλης Κολομβίας και του Περού. Τα μέτρα της κατάργησης της δουλείας και της παραχώρησης γης στους στρατιώτες του απελευθερωτικού στρατού έκαναν τον Μπολιβάρ πολύ δημοφιλή στις μάζες, όχι όμως και στην παράταξη των φιλελευθέρων που θεωρούσε τον θεσμό του ισοβίου προέδρου αντιδραστικό.
Με κλονισμένη υγεία αλλά με ασίγαστη τη φιλοδοξία του ο Μπολιβάρ προσπάθησε να βάλει σε εφαρμογή ένα ακόμη σχέδιό του: τη δημιουργία συνομοσπονδίας των αμερικανικών κρατών. Το 1826 συνήλθε στον Παναμά μια παναμερικανική συνδιάσκεψη όπου τα κράτη της Μεγάλης Κολομβίας, το Περού, η Βολιβία, το Μεξικό, η Κεντρική Αμερική και οι Ενωμένες Επαρχίες του Ρίο ντε λα Πλάτα (η σημερινή Αργεντινή) υπέγραψαν συνθήκη συμμαχίας και κάλεσαν και τα υπόλοιπα κράτη της αμερικανικής ηπείρου να την προσυπογράψουν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες όμως αρνήθηκαν και γρήγορα άρχισαν να εμφανίζονται σύννεφα και ανάμεσα στα μέλη της συμμαχίας.
H αυταρχική διακυβέρνηση του Μπολιβάρ ξεσήκωσε αντιδράσεις. Ξέσπασαν εμφύλιοι πόλεμοι και άρχισαν οι αυτονομιστικές τάσεις. Οι φιλελεύθεροι ήθελαν πλέον να απαλλαγούν από τον δικτάτορα και αποπειράθηκαν να τον δολοφονήσουν. Δεν τα κατάφεραν όμως χάρη στον φύλακα άγγελο του Μπολιβάρ, τη Μανουέλα Σάενς. Αρρωστος με φυματίωση και καταπονημένος από τις κακουχίες, ο μόλις 47 χρόνων Ελευθερωτής της Λατινικής Αμερικής παραιτήθηκε από το αξίωμα του προέδρου και αποφάσισε να φύγει για την Ευρώπη. Δεν πρόλαβε όμως. Πέθανε στις 17 Δεκεμβρίου του 1830 στη Σάντα Μάρτα της Κολομβίας.
