«Ο,τι χάνεται/ διασώζεται μέσα μας/ ως αυτό που χάνεται». Χάρης Βλαβιανός

Διακοπές στην πραγματικότητα Ποιήματα· σχεδιάσματα· μεταγραφές Χάρης Βλαβιανός Βραβείο Ποίησης - Περιοδικό "Διαβάζω" [2010] ΓΑΛΑΖΙΟ …πάνω σε μια απόχρωση του Αλμπέρτι 1. Ξαφνικά η παλέτα του γέμισε με το πιο μυστικό γαλάζιο τ’ ουρανού. Έσκυψε πάνω στον καμβά του κι άρχισε να ζωγραφίζει πυκνά σύννεφα. Στο εργαστήριο αντηχούσαν οι φωνές των αγγέλων που επαναλάμβαναν δυνατά τ’ όνομά του:  "Beato Blue Angelico". 2. Ο Ραφαήλ είχε μεγάλα φτερά. Ο δάσκαλός του Περουτζίνο επίσης. Μ’ αυτά άπλωσε το δικό του γαλάζιο στην οροφή της Καπέλα Σιστίνα. Στο μέρος του Παραδείσου που του αναλογούσε, ο ήλιος δεν δύει ποτέ. 3. Η Βενετία αναπαύεται τώρα στο αστραφτερό γαλάζιο του Τισιανού· η Ρώμη στο μελαγχολικό του Πουσέν που λαμπυρίζει ανάμεσα στις ορτανσίες της Piazza Gloria. (Εκεί μικρός μύρισα για πρώτη φορά την Άνοιξη.) 4. Το γαλάζιο του Τιντορέτο με πληγώνει·  του Τιέπολο (θυμάσαι τα φατνώματα στη Villa Serbeloni;) με κάνει να χαμογελώ ανέμελα· του Γκρέκο με δοκιμάζει — μπορώ άραγε να συνεχίσω να πιστεύω σ’ αυτό το εκτυφλωτικό σκοτάδι; . 5. Στο εργαστήριο του Βελάσκεθ το γαλάζιο συστήνεται ως "Ινφάντα Μαργκαρίτα". 6. Πάρε αυτή την ωραία γαλάζια κορδέλα και δέσε την γύρω από τα χρυσαφένια σου μαλλιά. Στην προσφέρει ο φιλήδονος Γκόγια. 7. Εκρήξεις γαλάζιου μέσα στις αλληγορίες της Μεσογείου. Ο Βαν Γκογκ μία απ’ αυτές. (Η πιο έναστρη). 8. Τα δάκρυα του Μονέ ήταν γκριζογάλανα. Ο Καντίσνκυ για να τον τιμήσει έδωσε στον καβαλάρη του το άρωμα της λεβάντας. 9. Μια μέρα το πινέλο θα μιλήσει. Τότε θ’ αποκαλύψει αυτό που τα χρώματα ήδη γνωρίζουν: πως ο Ματίς ήταν πράγματι γαλαζοαίματος. (Όπως και ο Σαγκάλ εξάλλου) 10. Είμαι η γαλάζια σου σκιά. Το καθαρό περίγραμμα του σώματός σου. Για τα γερασμένα μάτια μια διαρκής παρεκτροπή. [Από τη συλλογή «Διακοπές στην πραγματικότητα», Πατάκης, 2009] H ένατη συλλογή του Χάρη Βλαβιανού έχει τίτλο "Διακοπές στην  πραγματικότητα". Χωρισμένη σε τρεις εκτενείς ενότητες, περιέχει  ποιήματα γραμμένα τα τελευταία έξι χρόνια. Αν και η θεματική των  ποιημάτων ποικίλλει, όπως αντίστοιχα και οι μορφικοί πειραματισμοί που  επιχειρούνται, βασικός άξονας του βιβλίου παραμένει το ζήτημα της  "πραγματικότητας". Ο ποιητής δείχνει αμέριστη εμπιστοσύνη σε δύο ξεχωριστά "είδωλα" της  γραφής: στο είδωλο της σκέψης και στο είδωλο που γεννά  η γλώσσα.  Γιατί κάθε ποίημα (ακόμα και στις μέρες μας, του μεταμοντέρνου  σκεπτικισμού) αποτελεί ένα είδωλο κάποιας πραγματικότητας.  Κάτι που προκύπτει από τη λέξη "είδος", δηλαδή από αυτό που φαίνεται.  Και σημαίνει αυτό που μπορεί να γίνει αντιληπτό με τις αισθήσεις μας. Να,  λοιπόν, πού συναντιούνται η γλώσσα με τη σκέψη: βασικό μέλημα της ποίησης  είναι να σταθεί απέναντι σε μια "πραγματικότητα" η οποία -το γνωρίζουμε  πια- φτιάχνεται από σημεία.  H σχέση ανάμεσα στη μυθοπλασία και την πραγματικότητα τείνει  όλο και περισσότερο να αντιστραφεί. Ζούμε σ' έναν κόσμο μυθοπλασιών.  Δεν έχει νόημα να κατασκευάζουμε realities. Η σημασία βαραίνει πλέον  την πρόθεση: "Διακοπές ΣΤΗΝ πραγματικότητα" και όχι "ΑΠΟ την  πραγματικότητα". Η ποίηση μας καλεί σε μια νέα συμμετοχή. "Ό,τι χάνεται διασώζεται μέσα μας, ως αυτό που χάνεται". Η συλλογή περιέχει τις ενότητες: "Lacrimae Amantis",  "Πρόσωπα/προσωπεία" και "Η επιφάνεια των πραγμάτων". Πηγή Αυτό το βιβλίο ξεκινά δείχνοντας αμέριστη εμπιστοσύνη (θα τολμούσα να πω  «πιστεύοντας») σε δύο αξεχώριστα «είδωλα» της γραφής: στο είδωλο της  σκέψης και στο είδωλο που γεννά η γλώσσα. Και η εκλογή του «ειδώλου» ως  διακριτού σημείου δεν είναι τυχαία, όταν μιλώ γι' αυτή τη συλλογή. Γιατί κάθε ποίημα  (ακόμα και στις μέρες μας, του μεταμοντέρνου σκεπτικισμού) αποτελεί ένα  είδωλο κάποιας πραγματικότητας. Δηλαδή κάτι που -ως κατασκεύασμα της  δεξιότητας του ποιητή (γιατί τι άλλο είναι ένα ποίημα παρά ένα λεκτικό  αρχιτεκτόνημα)- προκύπτει από τη λέξη «είδος», δηλαδή αυτό που φαίνεται,  και σημαίνει κάτι που μπορεί να γίνει αντιληπτό με τις αισθήσεις μας. Να,  λοιπόν, πού συναντιούνται η γλώσσα με τη σκέψη: αν ισχύει αυτό που  έγραψε στην ωριμότητά του ο Αμερικανός φιλόσοφος Ρίτσαρντ Ρόρτυ  (και μου θύμισε σε πρόσφατη συζήτηση ο στενός φίλος Χρήστος Χρυσόπουλος),  ότι «όλοι οι φιλόσοφοι μετά τον Νίτσε απλώς διαπραγματεύτηκαν αξιοπρεπείς  όρους για να παραδώσουν τη φιλοσοφία στους ποιητές», τότε η ποίηση μοιάζει  να είναι ο παραδειγματικός αποδέκτης αυτής της παρακαταθήκης του λόγου. Αυτή η ένατη ποιητική συλλογή έχει τίτλο: Διακοπές στην πραγματικότητα, και  φέρει τον ενδεικτικό διευκρινιστικό υπότιτλο: «Ποιήματα, Σχεδιάσματα,  Μεταγραφές». Χωρισμένη σε τρεις εκτενείς ενότητες υπό τους τίτλους:  «Lacrimae Amantis», «Πρόσωπα / Προσωπεία» και «Η επιφάνεια των  πραγμάτων», συγκεντρώνει σε ένα συνεκτικό έργο την εργασία των  τελευταίων έξι ετών, και αισθάνομαι πως (σε ό,τι με αφορά) αποτελεί το  επιστέγασμα (όχι όμως τον προορισμό) μιας ποιητικής διαδρομής. Ας  μιλήσουμε καλύτερα για έναν κόμβο. Αν στην προηγούμενη συλλογή μου  (Μετά το τέλος της ομορφιάς) με ενδιέφερε να διερευνήσω τη δυνατότητα  της μετάβασης σ' ένα αυθεντικό «μετά» που να μπορεί να μας περιέχει, στην  παρούσα εξετάζω σε βάθος την επιφάνεια του «τώρα» και τη δυνατότητα της  γλώσσας (παρά την αστάθεια και τη ρευστότητα των λέξεων) να διασώσει κάτι  από όσα προσπαθεί να παγιδεύσει. Οι Διακοπές στην πραγματικότητα επιχειρούν να κινητοποιήσουν με  διακριτικότητα αλλά και τόλμη (γιατί το πρώτο που κάνει ένας ποιητής είναι  να προσεταιριστεί τα επίθετα που θα τον στοιχειώνουν) όλες τις μεθόδους  που μπορούσα να σκεφτώ για ν' αναστοχαστώ μια πραγματικότητα που είναι  αδιάκριτη και αναιδής. Συνομιλίες με ποιητές και ποιήματα, φιλοσοφικές  παρατηρήσεις, εγκιβωτισμοί, σχεδιάσματα, γλωσσικά παιχνίδια είναι τρόποι  που δοκιμάζονται, αλλά δίχως να αποδίδεται σε κανέναν το πρωτείο, επειδή  νομίζω ότι βασικό μέλημα της ποίησης είναι να σταθεί απέναντι σε μια  «πραγματικότητα» η οποία -το γνωρίζουμε πια- φτιάχνεται από σημεία. Η σχέση ανάμεσα στη μυθοπλασία και στην πραγματικότητα τείνει όλο και  περισσότερο ν' αντιστραφεί. Ζούμε, όπως καθημερινά μάς θυμίζουν οι  τηλεοπτικές οθόνες, σ' έναν κόσμο μυθοπλασιών. Επομένως δεν έχει νόημα  να κατασκευάζουμε realities. Το στοίχημα, αν όντως υφίσταται ακόμη, είναι  να επινοήσουμε εκ νέου την πραγματικότητα και να μπορέσουμε να τη  νοηματοδοτήσουμε μέσω της γλώσσας. Γι' αυτό τον λόγο, η σημασία βαραίνει την πρόθεση: Διακοπές στην  πραγματικότητα και όχι από την πραγματικότητα. Η ποίηση μας καλεί σε μια νέα συμμετοχή.