Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΘΕΩΡΙΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΘΕΩΡΙΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 1 Μαΐου 2015

Διάκριση των όρων «πολιτισμός» και «κουλτούρα»

Ο «πολιτισμός» και στα ελληνικά συγχέεται συχνά με ένα γνήσιο υποσύνολό του, τον όρο «κουλτούρα». Ιστορικά, οι δύο αυτοί όροι αντανακλούν μέσα από τις διαφορετικές σημασίες που τους έχουν κατά καιρούς αποδοθεί και τις διαφορετικές χρήσεις στις οποίες έχουν αξιοποιηθεί πολλές καίριες ιδέες, συνθήκες, εμπειρίες και συγκρούσεις που προσδιόρισαν τη φυσιογνωμία και την εξέλιξη της σύγχρονης εποχής. Η λέξη πολιτισμός, καθώς και η συγγενής της και συχνά χρησιμοποιούμενη σήμερα ως συνώνυμη λέξη κουλτούρα(ως culture) εμφανίστηκαν ίσως απροσδόκητα αργά στην ιστορία. Η πρώτη χρήση τους εντοπίζεται στη Δ.Ευρώπη κατά τα τέλη το 18ου αιώνα και την καθιέρωσή τους τον 19ο αιώνα, κατά την εποχή που αποκαλείται συνήθως νεότεροι χρόνοι ή νεωτερικότητα. Οι δύο αυτές λέξεις σε σύντομο χρονικό διάστημα απέκτησαν τόσο πολλές και διαφορετικές σημασίες, όσο και παρεξηγήσεις σχετικά με τον ορισμό τους. Ουσιαστικά αναδείχθηκαν σε βασικούς όρους όλων των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, από τη φιλοσοφία και την αρχαιολογία, έως την ιστορία, την κοινωνιολογίακαι την εθνολογία. Ωστόσο, ακόμα και στο πλαίσιο της επιστημονικής χρήσης τους, φαίνεται πως δεν υπάρχει συμφωνία σε ό,τι αφορά στο νόημά τους.
Οι πρώτοι χρήστες του όρου «πολιτισμός», του απέδιδαν πιθανόν τη σημασία της εκλεπτυσμένης συμπεριφοράς, της εξελικτικότητας του ατόμου, της ευγενείας και της απελευθέρωσης των ηθών, ως στοιχεία που έπονται της συμπεριφοράς κάποιου που ζει σε μια πόλη, κάποιου «πολιτισμένου». Αυτή η σύλληψη, αριστοκρατικής καταγωγής, περιείχε τη ιδέα της εξέλιξης του συνόλου προς το καλύτερο, και είχε ως κεντρική ιδέα έναν προοδευτικό πολιτισμό και μία πολιτισμένη και εκπολιτιστική Δύση. Σύμφωνα με τον Albert Sanon:
«Πάντα με το άρθρο να προηγείται στον ενικό αριθμό, ο πολιτισμός εξέφρασε την ανάγκη παγκοσμιοποίησης του διαφωτισμού και την πίστη του σε μία πρόοδο δίχως τέλος ολόκληρης της ανθρωπότητας, με τις ανθρώπινες κοινωνίες να οφείλουν - η καθεμία με τον ρυθμό της- να γίνουν συμμέτοχοι του ενιαίου πολιτισμού, ακολουθώντας το παράδειγμα των πιο προχωρημένων μεταξύ τους κοινωνιών» [5]. Τον 19ο αι. ο όρος πολιτισμός συνδεόταν ακόμη με την έννοια της προόδου, της τελειοποίησης και της αξιολόγησης (με την έννοια της κρίσης).
Το 1952 οι εθνολόγοι Άλφρεντ Κρέμπερ (Alfred Kroeber) και Κλάιντ Κλάκχον (Clyde Kluckhohn) κατέγραψαν 164 διαφορετικούς ορισμούς της κουλτούρας, και έκτοτε ο αριθμός αυτός αυξήθηκε. Τούτη η εννοιολογική διάσταση είναι εντονότερη στην Ελλάδα καθώς η λέξη «κουλτούρα» είναι γλωσσικό δάνειο το οποίο στερείται παραγώγων στην ελληνική γλώσσα. Το σημαντικότερο πιθανώς πρόβλημα είναι ότι και οι δύο έννοιες δεν έτυχαν συστηματικής επεξεργασίας και εφαρμογής, καθώς δεν διαθέτουμε μακρά και πλούσια παράδοση στις κοινωνικές επιστήμες. Είναι ενδεικτική η μοίρα της «κουλτούρας», η ξενικότητα της οποίας προκαλεί συχνά αντιδράσεις Ο Μ. Πλωρίτης λόγου χάρη, διερωτάται αγανακτισμένος «πότε επιτέλους θα αντικαταστήσουμε την ξενική και κακόηχη λέξη κουλτούρα με τη θαυμάσια ελληνική και ταυτόσημη λέξη Παιδεία;»[6] Προτάσεις έχουν γίνει επίσης προκειμένου αποδοθεί η ξένη λέξη ως «πνευματική καλλιέργεια»[7], «πνευματικός πολιτισμός»[8], «πολιτιστικό σύστημα»[9] «πολιτιστικό μόρφωμα»[10] κ.α.
Σήμερα, με τον όρο πολιτισμό έχουμε την τάση να συμπεριλαμβάνουμε τις διάφορες κουλτούρες. Ο Lévi-Strauss μιλάει για έναν ενιαίο πολιτισμό (civilisation) ο οποίος απαρτίζεται από διάφορες κουλτούρες (cultures). Έτσι ο όρος πολιτισμός (civilisation) κρατάει μία υπερεθνική έννοια, ενώ ο όρος κουλτούρα (culture) χρησιμοποιείται κυρίως σε (ενδο)κοινωνικό επίπεδο και μπορεί να αναφέρεται σε μία ομάδα ή μια κατηγορία. Υπό αυτό το πρίσμα θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο πολιτισμός αντιπροσωπεύει την ενότητα και η κουλτούρα την διαφοροποίηση.
Ο πολιτισμός ως αντιστοίχιση της λέξης culture/kultur διαχωρίζεται στην στενότερη έννοια του όρου και την πιο ευρεία, ανθρωπολογική του έννοια. Σύμφωνα με την Δήλωση της Mondiacult, της παγκόσμιας συνόδου για την πολιτιστική πολιτική (politique culturelle) που διοργανώθηκε το 1982 στο Μεξικό: « Με την ευρεία του έννοια ο πολιτισμός αντιπροσωπεύει σήμερα το σύνολο των διαφοροποιών στοιχείων, πνευματικών και υλικών, διανοητικών και συναισθηματικών που χαρακτηρίζουν μία κοινωνία ή μία κοινωνική ομάδα. Συμπεριλαμβάνει, εκτός των γραμμάτων και των τεχνών, τον τρόπο ζωής, τα βασικά δικαιώματα του ανθρώπου, το σύστημα αξιών, τις παραδόσεις και τα δόγματα. [...]. Με την στενή του έννοια εννοεί κυρίως το σύνολο των αξιών καθώς και τις γνωστικές και αισθητικές συνήθειες μίας κοινότητας και υπό αυτό το πρίσμα περιλαμβάνει την πολιτιστική κληρονομιά, τις τέχνες, τη λογοτεχνία και τα κινήματα σκέψης.» [11]

Η culture διάσταση του πολιτισμού

Η θέση του Τέιλορ

Ο Βρετανός Εθνολόγος Έντουαρντ Μπάρνετ Τέιλορ (Edward Burnet Tylor) στην εισαγωγή του βιβλίου του «ο Πρωτόγονος Πολιτισμός» εισήγαγε την καινοτόμο άποψη ότι ο πολιτισμός αποτελεί έκφραση της ζωής του ανθρώπου και «σύνθετο σύνολο που περιλαμβάνει τη γνώση, την πίστη, την τέχνη, το νόμο, τα ήθη και τα έθιμα και άλλες δεξιότητες που απέκτησε ο άνθρωπος ως μέλος μιας κοινωνικής ομάδας». Διαχώρισε έτσι την έννοια του πολιτισμού από αυτήν της λεγόμενης «υψηλής κουλτούρας» διευκρινίζοντας παράλληλα ότι ο πολιτισμός δε σχετίζεται με τη βιολογική κληρονομικότητα αλλά διαμορφώνεται σταδιακά από τους κοινωνικούς όρους που τον προσδιορίζουν.
Ο Τέιλορ όμως, επηρεασμένος από το πνεύμα του Διαφωτισμού και πεπεισμένος ότι οι κοινωνικές συνθήκες διαμορφώνουν τον πολιτισμό, θεώρησε ότι υπάρχουν συγκεκριμένες και αξιολογήσιμες εξελικτικές φάσεις ενός πολιτισμού που ορίζουν την -παγκοσμίως κοινώς αποδεκτή- πρόοδό του.

Η θέση του Μποάζ

Ο Φραντς Μποάζ (Franz Boas), υποστηρίζοντας τη θέση του Τέιλορ περί μη φυλετικής αναγωγής των πολιτισμικών όρων, προχώρησε τη συλλογιστική του ένα βήμα πιο πέρα και αντιτέθηκε στη θεώρηση του πολιτισμού ως αξιολογήσιμου μεγέθους με κοινώς αποδεκτά κριτήρια. Ο Μπόας, θεμελιωτής εξάλλου της έρευνας πεδίου, διετύπωσε την ρηξικέλευθη για την εποχή άποψη ότι κάθε πολιτισμός αποτελεί μία μοναδική ενότητα (που δεν μπορεί να ερμηνευτεί με κοινά εξελικτικά μέτρα).

Η γερμανική προσέγγιση και η επιρροή του Λάμπρεχτ

Η Γερμανία υπήρξε το επίκεντρο μιας τελείως διαφορετικής θεώρησης που, αν και και διαποτισμένη από τον ιδεαλισμό και μερικές φορές αντίθετη με κάθε πνεύμα επιστημονικότητας, σημάδεψε όμως βαθιά τη θεωρία του πολιτισμού. Πρόδρομος της γερμανικής θεώρησης υπήρξε ο φιλόσοφος Γιόχαν Χέρντερ (Johann G. Herder), ο οποίος υποστήριξε το 1774 ότι κάθε λαός χαρακτηρίζεται από μία λαϊκή ευφυΐα (Volkgeist). Καθοριστικός παράγοντας όμως στη διαμόρφωση της γερμανικής σκέψης στάθηκε η σχολή της Λειψίας και ο ιστορικός Καρλ Λάμπρεχτ (Karl Lambrecht).
Ο Λάμπρεχτ εφηύρε την έννοια της “λαϊκής ψυχής” (Volksseele) η οποία θεωρεί ότι περιγράφει την πολιτιστική σύνθεση κάθε λαού. Η προοδευτική εξέλιξη του λαϊκού αυτού εγγενούς συστατικού περνάει μέσα από διάφορες «πολιτιστικές εποχές» (Kulturzeitalter) που οδηγούν στη συγκρότηση κράτους και στο σχηματισμό πολιτιστικής εθνικής ταυτότητας. Σημαντικό παράγοντα συγκριτικής αξιολόγησης του πολιτισμού αποτελεί το τυπικό πλαίσιο του "γίγνεσθαι" κάθε λαού (Typik des Völkerwerdens).
Στη Γερμανία, αυτή η σύλληψη υπογράμμιζε τη σημασία της παραδοσιακής λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής κουλτούρας που προερχόταν από τα λαϊκά στρώματα σε αντιδιαστολή με τον εξειδικευμένο επιστημονικά και φιλοσοφικά Διαφωτισμό. ¨Έτσι ο γερμανικός όρος kultur που προέκυψε αναφέρθηκε κυρίως στα πνευματικά δημιουργήματα, τη γλώσσα, τη θρησκεία και την ηθική (στον αντίποδα της διαφωτιστικής τεχνολογίας) που αποτελούν την κληρονομιά κάθε λαού και το διαφοροποιό στοιχείο του από άλλους.
Πάνω στη θεωρητική βάση που προσέφερε ο Λάμπρεχτ αναπτύχθηκε σημαντικά η Λαογραφία η οποία όμως έτσι αρχικά επιφορτίστηκε με την αναγωγή των επιμέρους παραδοσιακών στοιχείων σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εθνικής συνείδησης. Στις θέσεις του Λάμπρεχτ άλλωστε βασίστηκε μεταγενέστερα ο ναζισμός έτσι ώστε να στοιχειοθετήσει την ανωτερότητα της αρίας φυλής.

Η λειτουργιστική προσέγγιση

Η λειτουργιστική προσέγγιση, επηρεασμένη από την κοινωνιολογία, βασίστηκε πάνω σε σχετικιστικές θέσεις του Ντιρκάιμ (Durkheim) και του Μος (Mauss), οι οποίοι -προτιμώντας πάντα τη χρήση του όρου civilisation ή αναλόγων του και όχι του culture- είχαν στηρίξει την άποψη ότι κάθε λαός έχει τον πολιτισμό του ανεξαρτήτως φυλής. Βρήκε τον κυριότερο εκφραστή της στον Μπρόνισλαβ Μαλινόβσκι, που ενώ εισήγαγε ενδιαφέρουσες ιδέες, δεν κατόρθωσε να σχηματίσει ένα επαρκές θεωρητικό πλαίσιο για τον πολιτισμό. Σημαντική πάντως παραμένει η παρατήρησή του ότι δεν είναι εφικτή η αναγωγή ενός πολιτισμού στις ρίζες του, καθώς και η τοποθέτησή του περί ανεδαφικότητας της εξελικτικής-αξιολογικής θεώρησης του πολιτισμού, μετακυλίοντας έτσι παράλληλα το βάρος της έρευνας περισσότερο στην επεξήγηση της εσωτερικής συνοχής του.

Η δομιστική προσέγγιση

Σύμφωνα με τη δομιστική προσέγγιση που εξέφρασε πρώτος ο Λεβί Στρως υφίσταται ένας υπερκείμενος πολιτισμός, οφειλόμενος στην κοινή καταγωγή των ανθρώπων που περιλαμβάνει τις επιμέρους εκφράσεις του, όπως αυτές διαμορφώνονται από τις κοινωνικές συνθήκες. Στόχος των δομιστών ήταν να παρουσιάσουν ένα μοντέλο που περιλαμβάνει όλα τα επιμέρους στοιχεία από τα οποία αυτό εξαρτάται και να προβλέψουν τις αλλαγές που μπορεί να επιφέρει μία συγκεκριμένη μεταβολή ενός στοιχείου πάνω στην αρχική δομή του μοντέλου. Ο ίδιος ο Στρώς είχε ισχυριστεί ότι «κάθε πολιτισμός μπορεί να θεωρηθεί ως ένα σύνολο συμβολικών συστημάτων» [12]. Κατά την εξέλιξη του δομισμού στην Αμερική διατυπώθηκε η θέση ότι κοινωνία και πολιτισμός είναι έννοιες αλληλοεξαρτώμενες και σχεδόν ταυτόσημες.
Οι απόψεις των δομιστών παρότι προσέφεραν ένα ολοκληρωμένο θεωρητικό πλαίσιο, επικρίθηκαν ότι εγκλωβίζουν μονοδιάστατα τη μελέτη στις δομές της κοινωνίας και αποτυγχάνοντας τελικώς να ερευνήσουν το αντικείμενο του πολιτισμού.

Το «μέτρο» του πολιτισμού

Ένας πολιτισμός είναι μια πολυδιάστατη φράκταλ δομή, ένας τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας που γεννάται από το μαθηματικό σπόρο της συλλογικής νοημοσύνης. Ως εκ τούτου δεν έχει χαρακτηριστική κλίμακα μέτρησης ώστε να αποτιμηθεί, είναι δύσκολο δηλαδή να βαθμολογήσουμε έναν πολιτισμό λαμβάνοντας υπόψη τις λεπτομέρειες όλων των σημείων που του δίνουν υπόσταση και για το λόγο αυτό υπήρχαν και υπάρχουν έντονες διαμάχες ακόμα και για τον ίδιο του τον ορισμό. Ένα μη ποιοτικό μέτρο της ανάπτυξης ενός πολιτισμού πρότεινε το 1964 ο Ρώσος αστρονόμος Νικολάι Καρντάσεφ με την κλίμακα Καρντάσεφ, που κατατάσσει έναν πολιτισμό σύμφωνα με την ενέργεια που είναι σε θέση να καταναλώνει και να χειραγωγεί. Το σκεπτικό ήταν πως οι ενεργειακές ανάγκες ενός πολιτισμού αντικατοπτρίζουν το βαθμό ανάπτυξής του και ταυτόχρονα την εξάπλωσή του στον Κόσμο. Η βασική βαθμονόμηση γίνεται με βάση τρεις ενεργειακές θέσεις στην κλίμακα που αντιστοιχούν στην ικανότητα πλήρους διαχείρισης των ενεργειακών πόρων: ενός πλανήτη που κατοικεί ή αποικίζει ο πολιτισμός (τύπος Ι), του άστρου του αντίστοιχου ηλιακού συστήματος (τύπος ΙΙ) και του γαλαξία του (τύπος ΙΙΙ).[13] [14] Ο Καρλ Σαγκάν επέκτεινε την κλίμακα Καρντάσεφ πριν τον τύπο Ι ώστε να μπορεί να βαθμολογηθεί ο ανθρώπινος πολιτισμός στα στάδια της ως τώρα εξέλιξής του. Έτσι ο ανθρώπινος πολιτισμός, αν ξεκινά να μετράται με την αστικοποίηση που επέβαλλε την καλλιέργεια της γης για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της ζωής στην πόλη, κάνει τότε το πρώτο σημαντικό ενεργειακό του άλμα. Το έτος 1900, κατά τη βιομηχανική επανάσταση, βαθμολογούμαστε κοντά στο 0,58 και το 2011 στο 0,72 - ο ανθρώπινος πολιτισμός δηλαδή βρίσκεται ακόμα στο στάδιο μηδέν, πριν από το στάδιο Ι. [15] Με το ρυθμό αύξησης των ενεργειακών αναγκών κατά μέσο όρο 3% το χρόνο σήμερα, υπολογίζεται πως το 2110 θα είμαστε πολιτισμός τύπου Ι. Η μετάβαση από πολιτισμό τύπου μηδέν σε τύπου Ι ενέχει υπαρκτό κίνδυνο να αφανιστεί ο πολιτισμός πριν την ολοκλήρωση της πλήρους μετάβασης σε τύπου Ι. Η εκτίμηση αυτή προκύπτει λόγω της πιθανής δυνατότητας χρήσης των νέων, παγκόσμιας κλίμακας, καταστρεπτικών πηγών ενέργειας (πυρηνική ενέργειαπρόκληση σεισμών κλπ) από μηχανισμούς όπως η τρομοκρατία.[4]

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Άλμα πάνω Ο προσωπικός ζωτικός χώρος (en:Personal space) του ανθρώπου οριοθετείται από ένα «απωστικό δυναμικό» για άλλους ανθρώπους γύρω του και μέσα σε αυτόν νιώθει ασφαλής. Μέσα στο ζωτικό χώρο οι μη οικείοι άνθρωποι θεωρούνται εύκολα εισβολείς και οι ισορροπίες παύουν εύκολα να είναι ευσταθείς καθώς κυριευόμαστε από το πρωτόγονο αίσθημα του φόβου. Το δυναμικό αυτό το αισθανόμαστε όταν συνταξιδεύουμε με αγνώστους σε ένα ασανσέρ για παράδειγμα. Ο οικογενειακός δεσμός, με αντίθετη δράση, προκαλεί ένα αντίθετο, ελκτικό δυναμικό, που επιτρέπει την προσπέλαση στο ζωτικό χώρο και δίνει τη δυνατότητα στα μέλη της οικογένειας να ζουν μαζί, να μοιράζονται πράγματα και να αγκαλιάζονται για παράδειγμα. Πέραν της οικογένειας ο ζωτικός χώρος γίνεται προσπελάσιμος και σε φίλους και γνωστούς, αν και σε μικρότερο βαθμό. Οι καλοί τρόποι είναι ένας τεχνητός τρόπος ώστε να αναπτύσσεται επίσης ένα δυναμικό που μας ηρεμεί και μας κάνει να αισθανόμαστε ασφαλείς ώστε να επιτρέπουμε σε αγνώστους να πλησιάζουν περισσότερο σε «απαγορευμένες» αποστάσεις για μη οικείους. Χωρίς αυτούς οι γειτονιές μέσα σε μια πόλη θα ήταν εμπόλεμες ζώνες, καθώς ο προσωπικός ζωτικός μας χώρος προεκτείνεται να περιλαμβάνει και την περιουσία μας. Προσωπικός χώρος και κοινωνική συμπεριφορά - Ο όρος δυναμικό χρησιμοποιείται καθώς το «πεδίο» του ζωτικού χώρου ομοιάζει με το ηλεκτρικό πεδίο γύρω από τα πρωτόνια που τείνει να τα κρατά σε απόσταση μεταξύ τους. Οι οικογενειακοί δεσμοί και οι καλοί τρόποι ομοιάζουν με την ισχυρή πυρηνική δύναμη που μπορεί και κρατά τα πρωτόνια ενωμένα στον πυρήνα ενός ατόμου, εξουδετερώνοντας την ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση (Εικόνα:Personal_Space.svg).
  2. Άλμα πάνω Χρησιμοποιείται ο όρος «culture» αντί του ελληνικού «κουλτούρα» καθώς ο τελευταίος συγχέεται με την επιφανειακή και για λόγους επίδειξης ενασχόληση με πνευματικά ή πολιτιστικά ζητήματα (-κουλτουριάρης).
  3. Άλμα πάνω Η μόδα είναι ένα στοιχείο κυρίως ταξικό που ανέκαθεν οριοθετεί τη διαστρωμάτωση της κοινωνίας παρά την ενώνει. Παρόλα αυτά σήμερα έχει ρόλο στην παγκοσμιοποίηση της «κουλτούρας», τη συνένωση δηλαδή των πολιτισμών, μέσω κοινών στοιχείων όπως το είδος της μουσικής, το στυλ ντυσίματος κλπ.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Άλμα πάνω Μπαμπινιώτης, Γεώργιος. «Το πολιτιστικό έλλειμμα της πολιτικής».
  2. Άλμα πάνω Lucinda Holdforth, επιμ. (2009). Why Manners Matter: The Case for Civilized Behavior in a Barbarous World. Putnam: Amy Einhorn. ISBN 0399155325, 9780399155321.
  3. Άλμα πάνω Kaku, Michio. «if you had a once-in-a-lifetime opportunity to travel in time, where would you go and why? - the future of civilisation»Exclusive Interview By Kulvinder Singh Chadha. Astronomy Now.
  4. ↑ Άλμα πάνω, στο:4,0 4,1 Kaku, Michio. «Type zero and type I civilizations, What are the dangers?»A conversation with physicist Michio Kaku. The Daily Page.
  5. Άλμα πάνω Sanon, 1978
  6. Άλμα πάνω Πλωρίτης, 1980
  7. Άλμα πάνω Α. Ελευθερόπουλος, O Κοινωνικός βίος των Ανθρώπων 1930, σ. 76 κ.ε.
  8. Άλμα πάνω Π. Κανελλόπουλος, Ιστορία και Κριτική των Κοινωνιολογικών Θεωριών 1929, σ. 196)
  9. Άλμα πάνω Γκιζέλης, 1980 σ. 1 κ.ε.)
  10. Άλμα πάνω Αγραφιώτης, 1987, σ. 24
  11. Άλμα πάνω Conférence mondiale sur les politiques culturelles,1982
  12. Άλμα πάνω Clément, 1996
  13. Άλμα πάνω Kardashev, Nikolai (1964). «Transmission of Information by Extraterrestrial Civilizations» (PDF). Soviet Astronomy 8: 217.
  14. Άλμα πάνω Kardashev, Nikolai. "On the Inevitability and the Possible Structures of Supercivilizations", The search for extraterrestrial life: Recent developments; Proceedings of the Symposium, Boston, MA, June 18–21, 1984 (A86-38126 17-88). Dordrecht, D. Reidel Publishing Co., 1985, p. 497–504.
  15. Άλμα πάνω Dr. Michio Kaku about Future Civilizations.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Αγραφιώτης Δ. Πολιτιστικές Ασυνέχειες, Ύψιλον, Αθήνα, 1967.
  • Γκιζέλης Γ., Το Πολιτισμικό Σύστημα. Ο Σημειωτικός και Επικοινωνιακός Χαρακτήρας του, Γρηγορόπουλος, Αθήνα, 1980.
  • Φίλιας Βασίλης, Κοινωνιολογία του Πολιτισμού: Βασικές Οροθετήσεις και κατευθύνσεις, 1ος τόμος, Αθήνα, εκδόσεις Παπαζήση, 2000, ISBN 960-02-1392-5
  • Πασχαλίδης Γ. «Εισαγωγή στην έννοια του πολιτισμού» στο Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό, ΕΑΠ Πάτρα 1999 ISBN 960-538-054-4
  • Πλωρίτης Μ., «Πολιτισμικός στασιμο-πληθωρισμός», εφ. Το Βήμα (270480)
  • Journet, Nicolas: "Penser la culture", περιοδικό Sciences Humaines: Cultures, la construction des identites (No110 - Νοέμβριος 2000), ISSN 0996-6994
  • Sanon, Albert, «Vocabulaire critique des relations culturelles internationales», Παρίσι, La maison du dictionnaire, 1978
  • Schwarz, Georg, Kulturexperimente im Altertum, Berlin 2010
  • Conférence mondiale sur les politiques culturelles (Mexico 1982). Rapport final, Paris : Unesco, 1982
  • Clément, Catherine, "De la structure a l'Europe", περιοδικό Magazine Litteraire: 1966-1996, la passion des idées (hors série/ειδικό αφιέρωμα 1996), ISSN 0024-9807

Παρασκευή 3 Απριλίου 2015

O θεατρικός συγγραφέας Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (1564-1616)


Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (αγγλικά: William Shakespeare, ήταν ένας από τους σπουδαιότερους ποιητές και θεατρικούς συγγραφείς. Θεωρείται μια από τις κορυφαίες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου, ενώ τα θεατρικά του παίζονται έως σήμερα, διατηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον. Ο Σαίξπηρ κατάφερε να χειριστεί με απόλυτη δεξιοτεχνία τόσο την κωμωδία όσο και το δράμα και την τραγωδία. Τα έργα του διαπνέονται από μία βαθειά κατανόηση της ανθρώπινης φύσης και παραμένουν επίκαιρα. Η επίδραση του, ειδικότερα στην αγγλική λογοτεχνία, θεωρείται τεράστια.




Βιογραφία

Το σπίτι που γεννήθηκε ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ στο Στράτφορντ (αμφισβητείται ωστόσο αν ο Σαίξπηρ του Statford συνδέεται πράγματι με το θεωρούμενο σήμερα ως σαιξπηρικό έργο). Πολλοί ιστορικοί συμφωνούν πως ο ηθοποιός, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Ουίλλιαμ Σαίξπηρ αποτελεί πράγματι ένα και μοναδικό πρόσωπο, όπως πιστοποιούν σημαντικά ιστορικά ευρήματα.

Ο Σαίξπηρ γεννήθηκε στην πόλη Stratford-upon-Avon (ή απλά Stratford) τον Απρίλιο του 1564. Πατέρας του ήταν ο John Shakespeare, πετυχημένος έμπορος και μητέρα του η Mary Arden, κόρη εύπορης οικογένειας. Ο πατέρας του Σαίξπηρ, συμμετείχε για ένα διάστημα στις δημόσιες υποθέσεις, ασκώντας καθήκοντα δημοτικού συμβούλου περίπου στα 1560, θέση που αργότερα έχασε καθώς κατηγορήθηκε για παράνομο εμπόριο. Έχει επικρατήσει να θεωρείται ως ημερομηνία γέννησης του Σαίξπηρ η 23η Απριλίου. Η ακριβής όμως ημερομηνία παραμένει έως σήμερα άγνωστη. Η μόνη γνωστή πληροφορία που υπάρχει σχετικά, είναι πως η βάφτισή του έγινε στις 26 Απριλίου, όπως καταγράφεται στα μητρώα εκκλησίας του Στράτφορντ. Επιπλέον είναι γνωστό πως την εποχή εκείνη, η τελετή της βάφτισης γινόταν λίγες μόνο ημέρες μετά τη γέννηση.

Για την παιδική ηλικία του Σαίξπηρ ελάχιστα είναι γνωστά. Θεωρείται πιθανό πως έλαβε την εκπαίδευσή του στο σχολείο του Στράτφορντ, όπου πρέπει να ήρθε σε επαφή με την κλασική λογοτεχνία και τα λατινικά. Έχοντας μελετηρό χαρακτήρα, ο Σαίξπηρ διάβαζε πολύ στα νεανικά του χρόνια, αν και δεν έγραφε πολύ. Κανένα στοιχείο δεν μπορεί να πιστοποιήσει κατά πόσον η εκπαίδευσή του συνεχίστηκε αργότερα.

Στις 28 Νοεμβρίου του 1582 ο Σαίξπηρ παντρεύτηκε την Anne Hathaway, οκτώ χρόνια μεγαλύτερή του και ήδη τριών μηνών έγκυο όταν παντρεύτηκαν. Ο γάμος τους έγινε στο ναό Grafton κοντά στην πόλη του Statford. Μαζί απέκτησαν τρία παιδιά. Στις 26 Μαΐου του 1583 βαπτίστηκε η κόρη τους Susanna ενώ στις 2 Φεβρουαρίου του 1585 καταγράφεται η βάπτιση των δύο δίδυμων παιδιών τους, του Χάμνετ και της Ιουδήθ.

Ο Σαίξπηρ κατά καιρούς υπέφερε πολύ από φτώχεια. Μολοταύτα είχε τις φιλοδοξίες του και ήλπιζε. Το 1587 πήγε στο Λονδίνο για να προσπαθήσει να καλυτερέψει την οικονομική του κατάσταση. Διαφορετικές εκτιμήσεις κάνουν λόγο για φυγή του από το Statford με την κατηγορία κλοπής ή για συνεχείς μετακινήσεις του στη χώρα με την ιδιότητα του δασκάλου. Η υπογραφή του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (από τη διαθήκη του).

Στο Λονδίνο, ο Σαίξπηρ έδειξε ενδιαφέρον για το θέατρο. Επειδή δεν είχε τα μέσα να πληρώνει για τα εισιτήρια, προσπαθούσε να κερδίζει χρήματα κρατώντας τα άλογα των θεατών του θεάτρου. Αργότερα έγινε ηθοποιός, και αφού απέκτησε αρκετή πείρα, άρχισε να βοηθά θεατρικούς συγγραφείς στο γράψιμο των χειρογράφων. Με το ανέβασμα του πρώτου του έργου "Αγάπης Αγώνας Άγονος", περί τα 1590, άρχισε τη σταδιοδρομία του.

Το 1594 ο Σαίξπηρ εμφανίζεται να συμμετέχει στη θεατρική ομάδα Lord Chamberlain's Men, η οποία χρηματοδοτείται από τον λόρδο Chamberlain. Ο θίασος αυτός θεωρείται πως είχε σημαντική αναγνώριση καθώς το 1603 ο νέος μονάρχης, James I, συνέχισε να τον συντηρεί οικονομικά αφού μετονομάστηκε σε King's Men. Ο Σαίξπηρ συμμετείχε ως ηθοποιός και θεατρικός συγγραφέας. Αρκετά νομικά έγγραφα της εποχής που διασώζονται πιστοποιούν πως στη διάρκεια αυτής της περιόδου ο Σαίξπηρ κέρδισε αρκετά χρήματα. Αναφέρονται χαρακτηριστικά η απόκτηση του σπιτιού του (New Place) στο Στράτφορντ, το 1597, το οποίο ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο σπίτι στην περιοχή καθώς και η αγορά έκτασης στο Blackfriars του Λονδίνου. Παράλληλα φέρεται ως συνιδιοκτήτης του θεάτρου Globe στο Λονδίνο. Την ίδια περίοδο θεωρείται πως είναι γραμμένα μερικά από τα πιο γνωστά του έργα, μεταξύ των οποίων οι τραγωδίες Αντώνιος και Κλεοπάτρα, Ιούλιος Καίσαρ, Άμλετ, Βασιλιάς Ληρ, Μακβεθ και Οθέλλος.

Τα πρώτα σονέτα του Σαίξπηρ δημοσιεύτηκαν το 1609, αν και γράφτηκαν λίγα χρόνια νωρίτερα και αποτελούσαν ως επί το πλείστον ερωτικά ποιήματα. Τα τελευταία οκτώ χρόνια της ζωής του καταγράφονται μόλις τέσσερα θεατρικά του έργα εκ των οποίων το τελευταίο είναι ο Ερρίκος ο Η' , του 1613. Μετά το 1613, ο Σαίξπηρ διέκοψε τη συγγραφή και αποσύρθηκε σε ένα ωραίο καινούργιο σπίτι του Stratford. Όμως πρόλαβε να αφήσει πίσω του ένα εντυπωσιακό αριθμό έργων. Πέθανε στις 23 Απριλίου του 1616 και ο τάφος του βρίσκεται στο ιερό της εκκλησίας της Αγίας Τριάδας του Statford. Ο ενταφιασμός του στο ιερό ήταν μια ιδιαίτερη τιμή που του έγινε όμως όχι λόγω της συγγραφικής του ιδιότητας, αλλά διότι είχε εξαγοράσει ένα μερίδιο της εκκλησίας έναντι 440 λιρών, ποσού σημαντικό για την εποχή.

Στον τάφο του Σαίξπηρ τοποθετήθηκε έπειτα από δική του επιθυμία η παρακάτω επιγραφή:

Good friend, for Jesus' sake forbear,
To dig the dust enclosed here
Blest be the man that spares these stones,
But cursed be he that moves my bones.

και σε ελεύθερη μετάφραση:

Καλέ φίλε, στο όνομα του Θεού συγκρατήσου,
Στο να σκάψεις τη σκόνη που εσωκλείεται εδώ.
Ευλογημένος όποιος ήσυχες αφήσει αυτές τις πέτρες,
Καταραμένος όμως όποιος ανακινήσει τα κόκκαλα μου.

Σχετικά με την επιγραφή αυτή, καλλιεργήθηκε ένας μύθος σύμφωνα με τον οποίο, αδημοσίευτα έργα του Σαίξπηρ πιθανόν να βρίσκονται εντός του τάφου. Μέχρι σήμερα δεν έχει αποπειραθεί να διαπιστωθεί η αλήθεια αυτής της υπόθεσης.

Το πρόβλημα της ταυτότητας του Σαίξπηρ

undefined
Τα τελευταία χρόνια, συγγραφείς όπως ο Ουώλτ Ουίτμαν, ο Μαρκ Τουέην ή ο Χένρυ Τζέημς, αλλά και προσωπικότητες όπως ο Σίγκμουντ Φρόυντ εξέφρασαν τη δυσπιστία τους σχετικά με την υπόθεση πως ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ του Statford ταυτίζεται με τον συγγραφέα που έδωσε τα σαιξπηρικά έργα. Ο σκεπτικισμός αυτός στηρίζεται σε διάφορες ενδείξεις μεταξύ των οποίων η απουσία κάποιου βιβλίου ή χειρόγραφου έργου στην - κατά τα άλλα λεπτομερή - διαθήκη του.

Πολλοί αποδίδουν αυτήν την διαφωνία στην γενική έλλειψη και ασάφεια γύρω από πολλά ιστορικά στοιχεία της περιόδου κατά την οποία έζησε ο Σαίξπηρ. Ακόμη και το πορτραίτο του στην εθνική πινακοθήκη (National Portrait Gallery) του Λονδίνου αμφισβητείται έντονα πως απεικονίζει πράγματι τον Σαίξπηρ ενώ και ένα δεύτερο διάσημο πορτραίτο του αποδείχθηκε με την βοήθεια χημικής ανάλυσης ότι στην πραγματικότητα δημιουργήθηκε τον 19ο αιώνα. Ορισμένοι μελετητές του έργου που αποδίδεται στον Σαίξπηρ, θεωρούν πως ένα μέρος του πιθανά ανήκει σε άλλους συγγραφείς, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται συχνά ο Φράνσις Μπέηκον, ο Κρίστοφερ Μάρλοου καθώς και ο 6ος κόμης του Derby William Stanely. Ο Edward de Vere, 17ος κόμης της Οξφόρδης, θεωρείται επίσης ένας από τους πιθανούς συγγραφείς κάποοιων έργων που αποδίδονται στον Σαίξπηρ. Ιστορικά στοιχεία γύρω από την ύπαρξη του κόμη de Vere έγιναν γνωστά περίπου το 1920 και αρκετοί πιστεύουν πως τα γεγονότα της ζωής του εμφανίζουν ομοιότητες με καταστάσεις που αποτυπώνονται και στο έργο του Σαίξπηρ.

Η πλειοψηφία των ακαδημαϊκών μελετητών δεν δέχεται τις παραπάνω εκτιμήσεις, ωστόσο θεωρεί πιθανό το ενδεχόμενο ο Σαίξπηρ να μην αποτελεί και τον μοναδικό συγγραφέα των έργων του, δεδομένου ότι την εποχή εκείνη πολλοί δραματουργοί και θεατρικοί συγγραφείς συνεργάζονταν στενά μεταξύ τους.

Έργο

Η γνώση της ανθρώπινης φύσης, το πλούσιο λεξιλόγιό του και η βαθειά αντίληψη της δραματικής τέχνης, έδωσαν την ικανότητα στον Σαίξπηρ να γράψει θεατρικά έργα που είναι εξίσου επίκαιρα και συγκινητικά όπως και στην εποχή που γράφτηκαν. Τα ιστορικά του δράματα δίνουν μια διαυγή εικόνα της Αγγλικής ιστορίας. Οι κωμωδίες του εκτείνονται από τη γελωτοποιία του Πακ στο Όνειρο Θερινής Νυκτός, ως το πιο λεπτό χιούμορ των έργων του που περιγράφουν τα ήθη της εποχής. Χρησιμοποίησε τη βαθειά του δραματική αντίληψη στις μεγάλες του τραγωδίες, όπως ο "Άμλετ", ο "Οθέλος", "Μάκβεθ" και "Βασιλιάς Ληρ".

Τα έργα του Σαίξπηρ έχουν παιχτεί και παίζονται στα θέατρα όλου του κόσμου συνεχώς από την πρώτη τους παράσταση, ενώ πολλά εξ αυτών έχουν μεταφερθεί και στη μικρή και μεγάλη οθόνη. Η πρώτη έκδοση του πλήρους έργου του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ χρονολογείται στα 1623 και διατηρείται σήμερα στην βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Τα έργα του κατά παράδοση διακρίνονται σε τραγωδίες, κωμωδίες και ιστορικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές από τις ακριβείς χρονολογίες των έργων του Σαίξπηρ δεν είναι μέχρι σήμερα γνωστές.

Κωμωδίες

* Η Κωμωδία των Παρεξηγήσεων, (έτος συγγραφής, περίπου 1592-1593)
* Το Ημέρωμα της Στρίγγλας, (έτος συγγραφής, περίπου 1593-1594)
* Οι Δύο Άρχοντες της Βερόνας, (έτος συγγραφής, περίπου 1593-1594)
* Αγάπης Αγώνας Άγονος, (έτος συγγραφής, περίπου 1594-1595)
* Όνειρο Θερινής Νυκτός, (έτος συγγραφής, περίπου 1595-1596)
* Ο Έμπορος της Βενετίας, (έτος συγγραφής, περίπου 1596-1597)
* Πολύ κακό για το τίποτα, (έτος συγγραφής, περίπου 1598-1599)
* Όπως σας αρέσει, (έτος συγγραφής, περίπου 1599-1600)
* Δωδέκατη νύχτα, (έτος συγγραφής, περίπου 1599-1600)
* Οι Εύθυμες Κυράδες του Ουίντσορ, (έτος συγγραφής, περίπου 1600-1601)
* Τέλος καλό, όλα καλά, (έτος συγγραφής, περίπου 1602-1603)
* Με το ίδιο μέτρο, (έτος συγγραφής, περίπου 1604-1605)
* Περικλής, (έτος συγγραφής, περίπου 1608-1609)
* Το χειμωνιάτικο παραμύθι, (έτος συγγραφής, περίπου 1610-1611)
* Η Τρικυμία (έτος συγγραφής, περίπου 1611-1612).

* Η παραπάνω σειρά χρονικής περιόδου συγγραφής κάθε έργου είναι αυτή που δημοσιεύθηκε στο ομώνυμο βιβλίο Σαίξπηρ του Ε.Κ. Chambers (1930) και που αναδημοσίευσε σε εδική έκδοση "Απαντα Σαίξπηρ" η ελληνική εφημερίδα "Το Βήμα" (2009)

Ιστορικά έργα

* Βασιλιάς Ιωάννης
* Ριχάρδος ο Β'
* Ερρίκος ο Δ' (πρώτο μέρος)
* Ερρίκος ο Δ' (δυέτερο μέρος)
* Ερρίκος ο Ε'
* Ερρίκος ο Στ' (πρώτο μέρος)
* Ερρίκος ο Στ' (δεύτερο μέρος)
* Ερρίκος ο Στ' (τρίτο μέρος)
* Ριχάρδος ο Γ'
* Ερρίκος ο Η'

Τραγωδίες

* Τρωίλος και Χρυσηίδα
* Κοριολανός
* Τίτος Ανδρόνικος
* Ρωμαίος και Ιουλιέτα
* Τίμων ο Αθηναίος
* Ιούλιος Καίσαρας
* Μάκβεθ
* Άμλετ
* Βασιλιάς Ληρ
* Οθέλλος
* Αντώνιος και Κλεοπάτρα
* Κυμβελίνος (λογίζεται σήμερα ως κωμωδία)

Ποιήματα

Στο λογοτεχνικό έργο του Σαίξπηρ περιλαμβάνονται ακόμα:
* Σονέτα
* Μεγαλύτερης έκτασης ποιήματα:
o Αφροδίτη και Άδωνις
o Ο βιασμός της Λουκρητίας
o Ο περιπαθής προσκυνητής
o Ο φοίνικας και η τρυγόνα
o Το παράπονο ενός εραστή

Ελληνικές μεταφράσεις

Από τον Άμλετ
 τρικυμία: Δρμα Ουϊλιέλμου Σαίξπηρ, μετάφρασις . Πολυλ, (Ιάκωβος Πολυλάς), Κέρκυρα, 1855.
μλέτος, βασιλόπαις τς Δανίας: Τραγωδία τογγλου Σαιξπήρου,νστίχως μεταφρασθεσαπό ωάννου . Περβάνογλου (Ιωάννης Περβάνογλου) Αθήνα: Τυπ. Νικολαΐδου Χ. Φιλαδελφέως 1858.
* Σαικσπείρου,  Βασιλεύς Λήρ -- μελέτη Σ. Ν. Βασιλειάδη, (Σπυρίδων Βασιλειάδης), Αθήνα: Τυπ. Περρ & Βάμπα, 1870.
 τρικυμία: Δρμα Σαιξπήρου ες πράξεις πέντε, κ το γγλικο κειμένου μετάφρασις πό Παντολέοντος Καβάφη; (Παντολέων Καβάφης), Κωνσταντινούπολη: Τυπ. Βουτυρ 1874.
* Ριχάρδος  Γ' : Δράμα ες πράξεις πέντε, μεταφράσθη πό Κλεάνθους Ν. Τριανταφύλλου : Κωνσταντινούπολη, Βουτυρ, 1874.
 μπορος τς Βενετίας : Δρμα ες πράξεις πέντε, κδίδεται πό Ι. Δ. Μανώλη, Κωνσταντινούπολη: Τυπ. Βουτυρ, 1874.
* Σακσπείρου, Ρωμαος καί ουλιέτα; ; θέλλος καί  Βασιλεύς Λήρ, τραγωδίαι κ το γγλικο μεταφρασθεσαι πό Δημ. Βικέλα, Δημήτριος Βικέλας, Αθήνα, Τυπ. Περρ 1876.
 δωδεκάτη νύχτα: Δρμα ες πράξεις πέντε, Παντολέων Καβάφης, Κωνσταντινούπολη: Τυπ. Βουτυρ, 1881.
ντώνιος καί Κλεοπάτρα: Δρμα ες πράξεις πέντε, μεταφρασθέν κ τςγγλικς πό Μ. Ν. Δαμιράλη, Μιχάλης Δαμιράλης, Αθήνα: 1882.
* Σαικσπείρου,  μπορος τς Βενετίας: ποσπάσματα ξ νεκδότου, μετάφραση Δημήτριος Βικέλας, Αθήνα, 1883.
θέλλος, τοι  Μαρος τς νετίας, τραγδία το γγλου Σαιξπήρου,κδίδοται πό Δ. ντωνοπούλου, Αθήνα, 1883.
* Κοριολανός: Δρμα ες πράξεις πέντε, Μιχάλης Δαμιράλης, Αθήνα, Παρνασσός, 1883.
θέλλος: Τραγωδία, Δημήτριος Βικέλας, Αθήνα: Τυπ. Κορομηλ, 1885.
ούλιος Κασαρ: Τραγδία ες πράξεις 5, μεταφρασθεσα κ τς γγλικςπό Μ. Ν. Δαμιράλη, Αθήνα: Τυπ. Παπαλεξανδρ, 1886.
μλέτος: Τραγδία Σαικσπείρου,μμετρος μετάφρασις μέ προλεγόμενα καί σημειώσειςακ. Πολυλά (Ιάκωβος Πολυλάς, Αθήνα, 1889.
μλετ: Τραγδία ες πράξεις πέντε, μεταφρασθεσα κ το γγλικο πό Μιχ. Ν. Δαμηράλη, (Μιχάλης Ν. Δαμιράλης), Αθήνα, 1890.
* Σαικσπείρου: Τραγωδίαι Δημήτριος Βικέλας. Περιεχόμενα: τ.Α'. Ρωμαίος και Ιουλιέτα - τ.Δ'. Μάκβεθ - τ.Ε'. Αμλέτος - τ.ΣΤ'. Ο έμπορος της Βενετίας, Αθήνα, 1882-1890.
 περίφημη στορία το μπόρου τς Βενετίας...καί τό κέρδισμα τς πεντάμορφης νύφης Πορσίας μέ την κλογή τν τριν κουτιν, γραμμένηπό τόν γγλο ποιητή Γουΐλλιαμ Σαιξπρο, μεταφρασμένη πιστά καί ρυθμικά πό τόν λέξ. Πάλλη, Αλέξανδρος Πάλλης, στία, 1894.
* Σαικσπείρου, δράματα: Μάκβεθ, μμέτρως μεταφρασθέντα κ τογγλικο πό Δημητρίου Βικέλα, Δημήτριος Βικέλας, Αθήνα, Τυπ. Κασδόνη, 1896.
* Χάμλετ: Τραγδία ες πράξεις πέντε, μεταφρασθεσα κ το γγλικο πό Μ. Ν. Δαμιράλη μετά μελέτης περί το ποιητο, Μιχάλης Δαμιράλης, Αθήνα, 1900.
* Κυμβελνος: Τραγδία ες πέντε πράξεις, μεταφρασθεσα κ τς γγλικςπό Μιχ. Ν. Δαμιράλη, Μιχάλης Δαμιράλης, Αθήνα, 1903.
* Σαικσπείρου, ριστουργήματα, κατ' μμετρον μετάφρασιν γγ. Βλάχου, Άγγελος Βλάχος, Αθήνα, 1905.
* Ριχάρδος  Γ' : Τραγδία ες πράξεις πέντε, μεταφρασθεσα κ τςγγλικς πό Μιχαήλ Ν. Δαμιράλη, Μιχάλης Δαμιράλης, Αθήνα, 1909.
 θέλλος,  Μαρος τς Βενετίας, τραγδία το Γουΐλιαμ Σαίξπηρ, μεταφρασμένη πό τόν Κωνσταντνο Θεοτόκη, Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Αθήνα : Βασιλείου, 1915.
 Βασιλεύς Λήρ: Τραγωδία ες πράξεις πέντε, μετάφραση Μ. Αγέρη, Μάρκος Αυγέρης, Φέξης, 1916.
 τρικυμία: Τραγδία τοΓουλιέλμου Σαίξπηρ = The tempest, μεταφρασμέναπό τόν Κωνσταντνο Θεοτόκη, Κωνσταντίνος Θεοτόκης,λεξάντρεια, Γραμμάτης, 1916.
 μπορος τς Βενετίας: Δρμα ες πράξεις πέντεμ μετάφραση Μ. Αγέρη, Μάρκος Αυγέρης, Αθήνα: Φέξης 1916.
* Μάκβεθ: Τραγωδία, Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Αθήνα, λευθερουδάκης, 1923.
νειρο καλοκαιρινς νυχτις, μετάφραση Βασίλης Ρώτας, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1928.
* Χειμωνιάτικο παραμθι, μετάφραση Σ. Κέντ, Ιωάννης Οκονομίδη, Αθήνα, Τυπ. Ζηκάκη, 1928.
 ούλιος Καίσαρας, μετάφραση Κώστας Καρθαίος, Τυπ. Δημητράκου, 1932.
 μπορος τς Βενετίας: Δρμα ες πράξεις πέντε, μετάφραση Μάρκος Αυγέρης, Αθήνα, Βασιλείου, 1932.
* Βασιλέας Λήρ, μετάφραση Βασίλης Ρώτας, Αθήνα, Μουσικά Χρονικά, 1933.
* Ο κυράδες το Ουΐνζωρ: Κωμωδία, μετάφραση Νικόλαος Ποριώτης, Αθήνα, Γκοβόστης, 1938.
 μπορος τς Βενετίας: Κωμωδία, μετάφραση Αλέξανδρος Πάλλης, Αθήνα, Σαλίβερος, 1938.
* Πολύ κακό γιά τίποτε: Κωμωδία, μετάφραση Νικόλαος Ποριώτης, Αθήνα, Γκοβόστης, 1938.
 Βασιλις Ριχάρδος  Γ', μετάφραση Κώστας Καρθαίος, Αθήνα, Γραφεο Πνευματικν πηρεσιν, 1939.
πως σς ρέσει: Κωμδία, στή γλσσα μας πό τόν Μ. Γ. Σκουλούδη (Μανώλης Σκουλούδης, Αθήνα, Πυρσός, 1940.

Πηγές
Δικτυακοί τόποι
Διάφορες παλις λληνικς μεταφράσεις (Βικέλα, Πολυλ κλπ.) βρισκονταιδ μ ναζήτηση μ τν ρο "Σαίξπηρ", δωρεν σ μορφ pdf.
Open Source Shakespeare - Περιέχει όλα τα έργα του Σαίξπηρ.
Βρετανική βιβλιοθήκη - Περιέχει 93 πρωτότυπα κείμενα
Πηγές για τη διδασκαλία του Σαίξπηρ
Online θεατρικά έργα του Σαίξπηρ
Βιογραφία του Σαίξπηρ

Τα έργα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ
Τραγικά έργα
undefined
Ρωμαίος και Ιουλιέτα  · Μάκβεθ  · Βασιλιάς Ληρ  · Άμλετ  · Οθέλος  · Τίτος Ανδρόνικος  · Ιούλιος Καίσαρ  · Αντώνιος και Κλεοπάτρα  · Κοριολανός  · Τρωίλος και Χρυσηίδα  · Τίμων ο Αθηναίος
Κωμωδίες    
Όνειρο Θερινής Νυκτός  · Τέλος καλό, όλα καλά  · Όπως αγαπάτε  · Κυμβελίνος  · Αγάπης Αγώνας Άγονος  · Με το ίδιο μέτρο  · Ο Έμπορος της Βενετίας  · Οι εύθυμες κυράδες του Γουίνδσορ  · Πολύ κακό για το τίποτα  · Περικλής, ο πρίγκιπας της Τύρου  · Το ημέρωμα της στρίγκλας  · Η κωμωδία των παρεξηγήσεων  · Η Τρικυμία  · Δωδέκατη νύχτα  · Δυο άρχοντες από τη Βερόνα  · Οι δυο συγγενείς άρχοντες  · Χειμωνιάτικο παραμύθι

Ιστορικά έργα           
Βασιλιάς Ιωάννης  · Ριχάρδος ο Β'  · Ερρίκος ο Δ', μέρος 1  · Ερρίκος ο Δ', μέρος 2  · Ερρίκος ο Ε'  · Ερρίκος ο ΣΤ', μέρος 1  · Ερρίκος ο ΣΤ', μέρος 2  · Ερρίκος ο ΣΤ', μέρος 3  · Ριχάρδος ο Γ'  · Ερρίκος ο Η'

Ποιήματα και σονέτα           
Σονέτα του Σαίξπηρ  · Αφροδίτη και Άδωνις  · Η αρπαγή της Λουκρητίας  · Ο περιπαθής προσκυνητής · O Φοίνικας και η Χελώνα · Tο παράπονο ενός εραστή




Πηγή: http://www.hellenica.de/Theater/WilliamShakespeare.html