Πηγή:http://www.toperiodiko.gr/πριν-τη-λευκή-σελίδα-οι-δουβλινέζοι-το/
Γράφει: Αλέξανδρος Στεργιόπουλος - Λογοτεχνία + Ποίηση - 09/11/2014
Τι υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν
αναγνώστες βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή που
«περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή που
κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και το ξεσκονίζουμε, ο
δημιουργός «ξεσκονίζει» τις σκέψεις του, τις προσλαμβάνουσες
και τα ερεθίσματα που θα οδηγήσουν το χέρι του στο χαρτί
για να γράψει κάτι καινούριο. Η διαδικασία ίσως είναι επίπονη
και κοπιαστική πνευματικά για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τι ήταν
αυτό που άναψε τη σπίθα για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε.
Πώς «γεννήθηκαν» «Οι Δουβλινέζοι» του Τζέιμς Τζόις
«Οι Δουβλινέζοι» κλείνουν 100 χρόνια φέτος. Και οφείλουν την ύπαρξη
τους στην Ιρλανδία. Στο Δουβλίνο. ΟΤζόις σε γράμμα του σε εκδότη,
τον Μάιο του 1906, ξεκαθάριζε τι είχε στο μυαλό του όταν έγραφε τα
διηγήματα:
Πρόθεσή μου ήταν να γράψω ένα κεφάλαιο για την ηθική ιστορία
της χώρας μου και διάλεξα το Δουβλίνο για σκηνικό, διότι έμοιαζε να είναι το κέντρο της παράλυσης.
Το Δουβλίνο που γνώρισε ο Τζόις ήταν μια πόλη σε παρακμή, αποτύπωνε
την σύγχυση των ιδεών και ανθρώπων γύρω από τα ζητήματα της ταυτότητας
και της κουλτούρας. Ο ιρλανδικός εθνικισμός είχε αρχίσει ήδη να
αναπτύσσεται. Στο ξεκίνημα του 19ου αιώνα ήταν η δεύτερη πόλη
των Βρετανικών Νήσων και μια από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη.
Ελκυστική αρχιτεκτονική, κομψή δόμηση και ένα πολύβουο λιμάνι φτιαγμένο
για ευχάριστη αστική ζωή. Αργότερα όμως, το Μπέλφαστ το ξεπέρασε
και έγινε αυτό η πιο σημαντική πόλη της Ιρλανδίας. Παράλληλα, η οικονομία
του Δουβλίνου είχε συντριβεί. Τα μοντέρνα αρχοντικά είχαν μετατραπεί σε απαίσιες τρώγλες με ανεπαρκή αποχέτευση και άβολες συνθήκες διαβίωσης. Τα λιμάνια είχαν πληγεί από την ύφεση και οι πιθανότητες προόδου για την
κατώτερη και μεσαία τάξη ήταν ελάχιστες. Σε αυτές στρέφει το
βλέμμα ο συγγραφέας και οπτικοποιεί τη φιλόδοξη πρόθεση του.
Οι νεανικές εμπειρίες του γίνονται κομμάτι της αφήγησης. Μάλιστα, δεν
τις άφησε να αναμιχθούν με αυτές της ενήλικης περιόδου της ζωής του. Οι ιστορίες των παιδικών του χρόνων ήταν, μερικές απ’ αυτές, πιο αιχμηρές
από κάποιες της ενηλικίωσης. Στην ιστορία «Η συνάντηση», ο αφηγητής,
ένα σχολιαρόπαιδο, λαμβάνει τη διαταραγμένη σεξουαλικότητα του άντρα
που συναντά με σχετική ειλικρίνεια και ευκολία. Παρεμπιπτόντως, το
διήγημα αυτό βασίζεται σε αληθινή συνάντηση που είχε ο νεαρός Τζόις
σύμφωνα με τον αδελφό του Στάνισλος. Στο διήγημα «Αραβία», η
εμμονική αγάπη ενός νεαρού αγοριού για ένα κορίτσι είναι απόλυτα
σεξουαλική.
Στο γράμμα προς τον εκδότη αποκαλύπτει τη διάρθρωση και τα
θεμελιώδη συγγραφικά στοιχεία των«Δουβλινέζων»:
Προσπάθησα να το παρουσιάσω στο αδιάφορο κοινό
προτάσσοντας τέσσερα θέματα: παιδική ηλικία, εφηβεία,
ωριμότητα και δημόσια ζωή. Οι ιστορίες είναι τοποθετημένες
με αυτή τη σειρά. Το έγραψα με ύφος σχολαστικής ευτέλειας με
πεποίθηση να αναγνωριστεί ότι πρόκειται για άνθρωπο
τολμηρό που επιχειρεί να μεταβάλει το προαίσθημα και να
παραμορφώσει ό,τι είδε και άκουσε.
Η ανάγκη, λοιπόν, του Τζόις να υπερασπιστεί κατά κάποιο τρόπο το
Δουβλίνο και οι μνήμες της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας, έδωσαν
ζωή σε αυτό το εξαιρετικό σύνολο διηγημάτων.
Η περίπλοκη εκδοτική ιστορία
των «Δουβλινέζων»
«Οι Δουβλινέζοι» έχουν
περίπλοκη εκδοτική ιστορία. Τρεις
ιστορίες δημοσιεύθηκαν στην
εβδομαδιαία έκδοση του Irish
Organisation Society το 1904 και
άλλες εννιά
γράφτηκαν το 1905. Οι
«Δύο ιππότες» και
το«Ένα συννεφάκι» προστέθηκαν μετά από διαπραγματεύσεις με
τους εκδότες Grant Richards καιMaunsel. Το 1906 «Οι αδελφές» και
δύο ακόμη ιστορίες αναθεωρήθηκαν και ο Τζόις ενίσχυσε τη συλλογή με τον«Νεκρό» το 1907. Η έκδοση όπως την ξέρουμε σήμερα έγινε τον
Ιούνιο του 1914!
Γιατί, όμως, αυτή η καθυστέρηση; Σημειώστε ότι ο Τζόιςήταν 32 ετών
όταν φτάσαμε στην τελική έκδοση και οι πρώτες ιστορίες
εμφανίστηκαν στα 23 του. Σχεδόν μια δεκαετία χρειάστηκε η
κυκλοφορία των 15 διηγημάτων. Η καθυστέρηση οφείλεται στην
ανησυχία των εκδοτών για το σεξουαλικό περιεχόμενο των ιστοριών.
Φυσικά, σήμερα δεν θα γινόταν συζήτηση για κάτι τέτοιο. Δεν ήταν μόνο
αυτό, ωστόσο. Ήταν και τα πολιτικά/κοινωνικά θέματα που θίγει ο
συγγραφέας στη συλλογή του.
«Οι Δουβλινέζοι» είναι το πρώτο μεγάλο έργο του Τζόις.
Έπονται το «Πορτραίτο του καλλιτέχνη σε
νεαρά ηλικία», ο «Οδυσσέας», η «Αγρύπνια των Φίννεγκαν». Αν και
σήμερα θεωρείται αριστούργημα, η καθυστέρηση στην έκδοση
μετέβαλλε τη δημόσια υποδοχή του. Όταν το βιβλίο πήγε στο κοινό, ήταν
έτοιμο για δημοσίευση το Πορτραίτο. Οι πειραματισμοί τού τελευταίου με
το ύφος της συνειδησιακής ροής προκάλεσε μεγαλύτερη προσοχή σε
σχέση με τον άμεσο αφηγηματικό τρόπο των «Δουβλινέζων». Για πολλά
χρόνια επισκιάστηκαν από τις πειραματικές προσπάθειες του Τζόις.
Ήρεμη δύναμη
Ο στόχος του Τζόις να γράψει ένα κεφάλαιο για την ηθική ιστορία της
χώρας του ήταν μεγαλεπήβολος. Οι ιστορίες ξεφεύγουν απ’ αυτή την
περιγραφή. Σε αυτές, το Δουβλίνο του Τζόις είναι ένα χωριό
γεμάτο ονειροπόλους και καιροσκόπους, τους οποίους τοποθετεί σε ένα
ιδιότυπο κλουβί. Στα περισσότερα διηγήματα οι χαρακτήρες αγρυπνούν,
είναι ανήσυχοι. Οι επιθυμίες τους επιβάλλονται σε αυτούς και τους κάνουν
σχεδόν άγριους στο κυνήγι. Ξεπετάγονται και προβαίνουν σε
ανασφαλείς χειρονομίες. Ο Τζόις δεν τους κρίνει, αλλά ήταν απολύτως
έτοιμος για τις αδυναμίες και τις αποτυχίες τους. Ενδιαφερόταν να τους
κάνει δίκαιους, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε μάταιη ελπίδα τους ωθούσε.
Το πορτραίτο της πόλης και των ανθρώπων δεν είναι πάντα κολακευτικό.
Ποτέ δεν ωραιοποιεί τη φτώχεια και εξερευνά πώς η κοινωνική παγίδευση
επιδρά αρνητικά στους χαρακτήρας. «Οι Δουβλινέζοι» έλκουν με την
απλότητα και τη διακριτικότητα τους. Ο Τζόις μεθοδικά και σταθερά
αποκαλύπτει την αλήθεια που κρύβεται στο παρασκήνιο μυαλού,
σκέψης, πράξης. Ήρεμη δύναμη που δεν μπορείς να της αντισταθείς.
Όπως και στην αποτύπωση των χαρακτήρων που ενεργούν σε μια
ξεχωριστή όσο και ζοφερή πόλη. Και οι οποίοι αργότερα θα εμφανιστούν
στις επόμενες αφηγήσεις του μεγάλου Ιρλανδού συγγραφέα.
Πηγές
-gradesaver.com
-«Οι Δουβλινέζοι», Ελευθεροτυπία, 2006
-«Οι Δουβλινέζοι» μτρφ. Κοσμά Πολίτη, εκδ. Ζαχαρόπουλος
Κεντρική φωτογραφία-Illustration: Chip Zdarsky, από το Slate magazine http://www.slate.com Διαβάστε, στα αγγλικά, ένα ενδιαφέρον άρθρο, στο ίδιο περιοδικό, του Ιρλανδού Marc o’Connell, με αφορμή τα 100 χρόνια
από την έκδοση των «Δουβλινέζων».
