Τζιάκομο Λεοπάρντι, Ποιήματα

της Λένας Καλλέργη Πηγή Ο Giacomo Leopardi γεννήθηκε στο Recanati της Ιταλίας το 1798. Γιος  αριστοκρατικής οικογένειας, έλαβε ευρεία μόρφωση και σε πολύ νεαρή  ηλικία είχε ξεπεράσει τους δασκάλους του. Συνέχισε την εκπαίδευσή  του μόνος του, χρησιμοποιώντας τη βιβλιοθήκη του πατέρα του, και  μέχρι να γίνει 21, έμαθε Λατινικά, Αρχαία Ελληνικά, Αγγλικά, Εβραϊκά,  Γερμανικά και Ισπανικά, ξεκινώντας παράλληλα το έργο του στη μετάφραση  και το σχολιασμό των Κλασσικών. Η εξαιρετική του μνήμη και διάνοια  καλλιεργήθηκαν σε βάθος, η υγεία του όμως ήταν πάντα πολύ εύθραυστη και  η όρασή του κακή. Δεν έγινε κληρικός, όπως ήθελαν οι γονείς του, ούτε  πραγματοποίησε τις ακαδημαϊκές του φιλοδοξίες. Είχε πάντα δυσκολίες  με τις κοινωνικές συναναστροφές και κυρίως με τις γυναίκες. Και οι τρεις  μεγάλοι έρωτες της ζωής του δεν βρήκαν ανταπόκριση και βασανιζόταν  από την απομόνωση και την κακή του υγεία. Ταξίδεψε στη Ρώμη,  όπου απογοητεύτηκε από την έλλειψη πνευματικών ερεθισμάτων,  έζησε κατά διαστήματα στο Μιλάνο και στη Φλωρεντία, όπου έγραψε  μεγάλο μέρος των έργων του, επιστρέφοντας συχνά στην πατρίδα του,  κυρίως για οικονομικούς λόγους. Άφησε την τελευταία του πνοή στη  Νάπολη το 1837. Κεντρικά θέματα της ποίησής του είναι η ελπίδα, που αποδεικνύεται πλάνη,  η μονοτονία της ύπαρξης, και ο πόνος για τη σκληρή μοίρα του ανθρώπου.  Απαισιόδοξη και τραγική στον πυρήνα της, λυρική στην έκφρασή της, η  ποίησή του έχει εξαιρετική ομορφιά και προκαλεί μάλλον ψυχική ανάταση  παρά μελαγχολία.  Είναι επίσης βαθιά φιλοσοφική, αν και το φιλοσοφικό του  έργο εντοπίζεται κυρίως στα πεζά του (Operette Morali, Pensieri, και στο εκτενές  σημειωματάριό του, Zibaldone). Αν και στη διάρκεια της ζωής του ο  Leopardi είχε ελάχιστη επιρροή στους σύγχρονούς του, μετά το θάνατό του  έτυχε μεγάλης εκτίμησης, κυρίως με τη βοήθεια του κριτικού Francesco De Sanctis.  Πρόγονος των Ρομαντικών, έχει επηρεάσει, μεταξύ άλλων, τους Pirandello,  Ungaretti, Cardarelli και Quasimodo, αλλά και φιλόσοφους όπως ο  Nietzsche και ο Schopenhauer.  Σήμερα θεωρείται από πολλούς ως ο  σπουδαιότερος ποιητής της Ιταλίας μετά το Δάντη, και, μαζί με τον  Πετράρχη, ο σπουδαιότερος λυρικός ποιητής της χώρας του. Τα ποιήματα που ακολουθούν περιλαμβάνονται στα Canti, όπου συγκεντρώνεται  το μεγαλύτερο μέρος του ποιητικού έργου του Leopardi. Tα ποιήματα ‘ Το άπειρο’ και ‘Στη σελήνη’ είναι από τα διασημότερά του, ενώ τα ποιήματα  ‘Από το ελληνικό του Σιμωνίδη’ και ‘Του ιδίου’ αποτελούν ένα δίδυμο  που ο ποιητής εμπνεύστηκε από ένα επίγραμμα του Σιμωνίδη της Αμοργού. Στη σελήνη Τώρα που έκλεισε έναν κύκλο ο χρόνος Θυμάμαι, ερχόμουν με τόση αγωνία Εδώ στον λόφο και σε κοιτούσα Σελήνη μου, γεμάτη χάρη. Κι εσύ, εκκρεμής πάνω απ’ το δάσος Το φώτιζες ολόκληρο, όπως τώρα. Τότε όμως Το πρόσωπό σου ήταν θολό κι αβέβαιο  Από τα δάκρυα που έρχονταν στα βλέφαρά μου Γιατί ήταν βάσανο η ζωή μου, κι είναι ακόμα, Δεν αλλάζει, σελήνη αγαπημένη. Κι όμως, μ’ ευχαριστεί  Ν’ αναπολώ την εποχή της δυστυχίας μου.  Είναι γλυκό, όταν είσαι νέος Και η πορεία της μνήμης είναι σύντομη Ενώ η ελπίδα έχει μεγάλο δρόμο Να θυμάσαι τα περασμένα Κι ας ήταν λύπες, κι ας κρατάει ο πόνος. Το άπειρο Πάντα αγαπούσα τον έρημο λόφο Κι αυτόν τον φράχτη, που σχεδόν κρύβει  Τον μακρινό ορίζοντα απ’ το βλέμμα. Μα όπως κάθομαι και κοιτάζω Τους αχανείς χώρους εκεί έξω Τις υπεράνθρωπες σιωπές και τη βαθιά ησυχία Βυθίζομαι στις σκέψεις, κι ο φόβος Αγγίζει την καρδιά μου. Κι όταν ακούω Τον άνεμο να μαίνεται στα δέντρα Εκείνη φέρνω την ατέλειωτη σιωπή Δίπλα σε τούτη τη φωνή, κι έρχεται το άπειρο Στο νου μου, κι οι εποχές που φεύγουν Και η τωρινή που ζει, κι ο ήχος της. Έτσι Στην απεραντοσύνη αυτή πνίγεται η σκέψη μου Και ναυαγώ γλυκά σε τέτοια θάλασσα. Από το ελληνικό του Σιμωνίδη  Όλα στον κόσμο αυτό Είναι στου Δία το χέρι, γιε μου Του Δία, που κάθε πράγμα διευθετεί Κατά την θέλησή του. Μα η σκέψη μας, τυφλή, φροντίζει και μοχθεί  Για εποχές μακρινές Κι ας είναι η τύχη μας στα χέρια τ’ ουρανού Κι η πορεία των ανθρώπων  Από μέρα σε μέρα. Όλους μας τρέφει η όμορφη ελπίδα Με οπτασίες γλυκές, που μας κουράζουν. Άλλοι την φίλη αυγή Άλλοι το μέλλον μάταια περιμένουν. Κανείς δεν ζει στη γη χωρίς να σκέφτεται Ότι τον χρόνο που έρχεται  Εύσπλαχνοι θα ‘ναι, επιεικείς Ο Πλούτωνας κι οι άλλοι θεοί. Όμως, πριν φτάσει η ελπίδα στο λιμάνι Ήδη πολλούς τα γηρατειά έχουν δέσει Κι άλλους η ασθένεια οδηγεί στη σκούρα Λήθη. Αυτόν ο σκληρός Άρης, κι εκείνον Το κύμα του πελάγους έχει αρπάξει. Άλλοι από μαύρες έγνοιες λιώνουν  Ή λυπημένο κόμπο δένουν στο λαιμό  Υπόγειο ζητώντας καταφύγιο. Έτσι από χίλια πάθη βασανίζονται Άγριος κι ανόμοιος όχλος   Οι δύστυχοι θνητοί. Εγώ όμως λέω ότι όποιος είναι συνετός Και δεν θέλει να σφάλλει Δεν θ’ ανεχόταν να υποφέρει τόσο Και ν’ αγαπήσει μόνο Τα βάσανα και τον δικό του πόνο. Του ιδίου  Όλα τ’ ανθρώπινα διαρκούν μια στιγμή Το είπε ο σοφός γέροντας της Χίου  Κι είχε δίκιο: τα φύλλα κι οι άνθρωποι Έχουν την ίδια μοίρα. Λίγοι όμως μέσα τους κρατούν Τη φωνή αυτή. Στην ανήσυχη ελπίδα Κόρη της νεανικής καρδιάς Όλοι δανείζουν χώρο. Όσο είναι το άνθος άλικο Κι η ηλικία μας άγουρη Μάταια η ψυχή, κενή και φαντασμένη Τρέφει εκατό γλυκές ελπίδες Χωρίς να περιμένει γηρατειά και θάνατο. Για την αρρώστια, ο υγιής  Και ρωμαλέος άνθρωπος Δεν νοιάζεται ποτέ. Μα είναι άμυαλος όποιος δεν βλέπει Της νεότητας τα γρήγορα φτερά  Κι ότι απ’ την κούνια ο θάνατος δεν είναι μακριά. Εσύ, έτοιμος να κάνεις το μοιραίο βήμα Για το βασίλειο του Πλούτωνα Θυμήσου: Στις ηδονές του σήμερα Αφιέρωσε τη σύντομη ζωή σου.