ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΠΙΝΑΚΑ

γράφει η Μαριλένα Κασιμάτη*

Σπάνιο το φαινόμενο στην νεοελληνική ζωγραφική. Εδώ σας έχω λάδι του Παύλου Μαθιόπουλου, με τον γερ-Νικηφόρο Λύτρα, τρία χρόνια πριν πεθάνει (1897). 
Στέκει καμαρωτός μπροστά στο δικό του έργο: "Το Ψαριανό μοιρολόι", με θέμα τον θρήνο από τον χαμό του πατέρα/γιου ναυτικού (π. 1888). 
Ένα έργο που όταν πρωτοεκτέθηκε θεωρήθηκε ημιτελές, τυλιγμένο σε μια ατμόσφαιρα χωρίς λάμψη,με κρυμμένο το δραματικό του μυστικό, χωρίς την λεπτομερή ακαδημαϊκή ολοκλήρωση. 
Κανένας στόμφος, μόνο θλίψη χωρίς συναισθηματισμό. Πόσο το παρεξήγησε όμως ο άξιος μεν, του "σαλονιού" δε Παύλος Μαθιόπουλος με τον δικό του στόμφο, την υπερβολή στη λεπτομέρεια, χωρίς το ψυχολογικό βάθος που έδωσε ο Λύτρας υπερβαίνοντας το γνωστό ζήτημα της ηθογραφίας. Πώς βρέθηκε στην επίδραση του γαλλικού ρεαλισμού του Κουρμπέ και του Μιλέ ο Λύτρας! Ένα θαύμα αυτό το "Ψαριανό μοιρολόι" μαζί με δύο κόσμους που έκτοτε συγκρούονται.

*Της Εθνικής Πινακοθήκης φυσικά.

*Η Μαριλένα Κασιμάτη είναι ιστορικός τέχνης

ΓΥΖΗΣ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ

γράφει η Μαριλένα Κασιμάτη*

Κοντά στο τέλος του 1895, ο πρόεδρος της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων Δημήτριος Βικέλας (στο Παρίσι), που είχε συνεργαστεί με τον Γύζη (στο Μόναχο) στην εικονογράφηση των διηγημάτων του, αναθέτει πολύ βιαστικά τον σχεδιασμό του διπλώματος για να είναι έτοιμο μέσα σε τρεις μήνες, να προλάβει να λιθογραφηθεί και να τυπωθεί στην Αθήνα (κακοτυπώθηκε δυστυχώς).
 Ο Γύζης είναι έτοιμος τον Μάρτιο 1896 και προτείνει δύο εκδοχές, και οι δύο στο πνεύμα του Συμβολισμού. Και να πώς περιγράφει την υλοποιημένη (χωρίς την αποφυγή ενός διακριτικού χιούμορ): 
"«Εις το μέσον και άνωθεν του Διπλώματος μακράν φαίνονται τα ερείπια του Παρθενώνος, επ' αυτών κυματίζει η ελληνική Σημαία, περί τον Παρθενώνα προβαίνει λαμπαδηφορία, της οποίας τα φώτα και οι καπνοί μόνον φαίνονται. Όπισθεν των ερειπίων, διασκορπών τους πυκνούς καπνούς, φαίνεται υψούμενος μέγας φοίνιξ. Εις το Vordergrund [πρώτο πλάνο] δεξιά η πάλιν εμψυχωθείσα Άπτερος Νίκη, ως άγαλμα ωραίον και ζωντανόν, κρατούσα κλάδον ελαίας, όπως ευαγγελίση την από το απέναντι μέρος καθημένην Ελλάδα. Τρέχουσα σταματά, όπως μη την ενοχλήση, ακούουσαν παρά του όπισθεν αυτής Χρόνου ύμνον παλαιάς λαμπρής εποχής και βυθισμένην εις αναμνήσεις. Πετούν αι γλαύκες εκ των ερειπίων και μία, η της Αθηνάς, φθάνει και καθίζει πλησίον της Ελλάδος […]. Η περιγραφή μου είναι άσχημη, ελπίζω η ζωγραφιά μου να είναι ωραιοτέρα». Και συμπληρώνει με κάτι πολύ ωραίο: "Η Ελλάς, ήτις με επαίδευσε πάντοτε, με παιδεύει και στο Δίπλωμα. Δεν ημπορώ να την ζωγραφίσω τόσον ωραίαν ως την αισθάνομαι...".

Αθλείται όμως και ο καλλιτέχνης, και δη επίπονα, όταν αναζητά την ανατομικά ορθή απεικόνιση του σώματος, το οποίο, ως γνωστόν, ακόμη και κάτω από τον αρχαιοπρεπέστερο πέπλο, παραμένει διαρκώς γυμνό. Ιδού λοιπόν τα προσχέδια για την αναπαυτικά και περιστρεφόμενη περί άξονα καθιστή Ελλάδα, οι διαδοχικές σαν κινηματογραφικές προσπάθειες επίλυσης της θέσης του χεριού, και το προσχέδιο για την "τρέχουσα" που σταματά Άπτερο Νίκη. Και τα τρία εξαιρετικά, αυτόνομα και πληρέστατα έργα τέχνης.

Το δεύτερο, λιτό άρα απορριπτέο προσχέδιο δίνει τον τίτλο: "Η Αναγέννησις των εν Ελλάδι Ολυμπιακών Αγώνων", με την Αθηνά αντί για την "ευαγγελίζουσα" Νίκη,φυλάσσεται στην Εθνική Πινακοθήκη, όπως και τα τρία παραπάνω προσχέδια.

*Η Μαριλένα Κασιμάτη είναι ιστορικός τέχνης

ΤΟ ΠΙΘΑΡΙ ΤΗΣ ΜΥΚΟΝΟΥ, Η ΓΚΕΡΝΙΚΑ ΤΟΥ 670 π.Χ.

της Μαριλένας Κασιμάτη*

Όπως μας αποκαλύπτει ο σπουδαίος καθηγητής της Κρήτης Νίκος Σταμπολίδης, γύρω από τον πιθαμφορέα από τηνιακό εργαστήριο με τις πλούσιες ανάγλυφες παραστάσεις του από τον Τρωϊκό Πόλεμο, πρόκειται να στηθεί μια πρωτοποριακή ψηφιακή έκθεση στο Μουσείο της Μυκόνου που θα βασιστεί στην τρισδιάστατη σάρωση των αναγλύφων και θα ακολουθήσουν οπτικοακουστικές προβολές. 

Όπως θα έχετε ήδη αντιληφθεί, η χρονολόγηση του πιθαριού συμπίπτει με την περίοδο στην οποία τοποθετείται η συγγραφή των ομηρικών επών και η εικονογραφία του ταυτίζεται με τις δραματικές σκηνές από την Άλωση της Τροίας: Ο Δούρειος Ίππος, 14 Αχαιοί πολεμιστές, ο αφανισμός των παιδιών των Τρώων, η αρπαγή των γυναικών ως λάφυρα πολέμου, το ξεκλήρισμα των Τρώων, νάτες οι "Τρωάδες" του Ευριπίδη. 

Για την πρώτη Γκερνίκα της ιστορίας μας κάνουν λόγο οι εμπνευσμένοι αρχαιολόγοι της Εφορίας Κυκλάδων που θα παρουσιάσουν όλα αυτά με αναγνώσεις από τα Έπη και τον Ευριπίδη την Παρασκευή 22.7. στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου. 

Ωραία νέα.

*Η Μαριλένα Κασιμάτη είναι ιστορικός τέχνης

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ (1922-2016)

γράφει η Μαριλένα Κασιμάτη*

Πέθανε τη νύχτα προς τις 16 Ιανουαρίου ένας σπουδαίος γλύπτης που, παρόλο που στα στερνά του είχε μια έστω στοιχειώδη παρουσία στη χώρα καταγωγής του, δεν αφομοιώθηκε το έργο του στον βαθμό που θα έπρεπε, άφησε τους περισσότερους ομότεχνους αμήχανους και ξένους. Ξένος έμεινε και ο ίδιος στην Αυστρία όπου βρέθηκε ως αιχμάλωτος και δούλεψε σε καταναγκασμό από τους Ναζί αλλά παρέμεινε στη Βιέννη και σπούδασε γλυπτική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών ύστερα από την επίδειξη ενός κεφαλιού. Δέκα χρόνια μετά την αποφοίτησή του, εκλέγεται καθηγητής γλυπτικής και διδάσκει για 25 χρόνια.

Το 1962 συμμετέχει στη Biennale της Βενετίας, το 1964 στην Documena του Kassel. Εδώ ουδεμία σημασία δόθηκε. Τα 90 του, πριν από 3 χρόνια, γιορτάστηκαν με έκθεση στο τεράστιο Kunsthistorisches. Πάλι ουδεμία σημασία εδώ.

Το 1997 ήρθε πρώτη φορά με έργα του για έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη (τα έργα του σε ελάχιστους "άρεσαν"). Τα εγκαίνια προγραμματίστηκαν για τα μέσα Ιουλίου (τρελός ο καύσων), επομένως παρέστησαν οι 3 κι ο κούκος. Δώρισε ωστόσο το σύνολο των εκθεμάτων στην Πινακοθήκη. Μου έλεγε πόσο ξένη τού ήταν η Ελλάδα και πόσο ξένη τού ήταν η Αυστρία. Είχε γεννηθεί στο Μπακού. Λογικό. Λίγο αργότερα την έκθεση είδαν στην Πολιτιστική Θεσσαλονίκης (όπου είχε βγει και ένας κατάλογος με ένα σωρό δικές μου μτφρ. μα δεν τον είδα ποτέ!).

* Το έργο του Polis βρίσκεται εδώ και χρόνια τοποθετημένο στο προαύλιο της Neue Nationalgalerie στο Βερολίνο, κτήριο του Mies van der Rohe με γειτονικό ένα γλυπτό του Alexander Calder. Beat that! Ένας σοβαρός, γλυκύτατος και ασυνήθιστα ευγενικός και απόμακρος άρχοντας με μεγάλο έργο που παρακολούθησε με ενδιαφέρον ο γερμανόφωνος χώρος. Εδώ σχεδόν καθόλου.

*Η Μαριλένα Κασιμάτη είναι ιστορικός τέχνης

Οι Λίστες των Τεχνών κάθε Κυριακή Zωντανά 12-2
www.amagi.gr

MAX ERNST (1891-1976)

γράφει η Μαριλένα Κασιμάτη *

"Η Παρθένος τιμωρεί τον μικρό Ιησού ενώπιον τριών μαρτύρων", 1926.

Όταν το έργο εκτέθηκε για πρώτη φορά στο Salon des Independants ξέσπασε μέγα σκάνδαλο. Τα τρία κεφάλια στο άνοιγμα, σαν τους τρεις μάγους, ανήκουν στον ίδιο τον Max Ernst, στον André Breton και στον Paul Éluard. Κάτω δεξιά, εκεί που έχει πέσει το φωτοστέφανο, έβαλε ο ζωγράφος την υπογραφή του. Στο Παρίσι διαδήλωσαν καθολικοί καλλιτέχνες και τo 1927, στην Κολωνία, ο αρχιεπίσκοπος απαίτησε την απομάκρυνση του έργου και τον αφορισμό του ζωγράφου, ο οποίος έκτοτε εξοικονομούσε, όπως δήλωνε, τον εκκλησιαστικό φόρο. Ο βασικός λόγος της έκρηξης του Καθολικού προκαθήμενου δεν ήταν άλλος από το ό,τι τόλμησε να ρίξει το μικρό φωτοστέφανο καταγής. Πέρα από τα αυτοβιογραφικά χαρακτηριστικά που όλοι υποθέτουμε, ότι δηλαδή η μαμά του του έριχνε ξυλιές παρόλο που τον λάτρευε σαν Χριστούλη, έχει πιθανώς κάποια αξία η σύγκριση του καθιστού κορμού με ένα Ignudo του Michelangelo από την Capella Sixtina.

Ο καλλιτέχνης είναι πάντοτε παρών.

* Η Μαριλένα Κασιμάτη είναι ιστορικός τέχνης