Τα εις Σολωμόν

Γνωρίζω ελληνικά, σήμερα, σημαίνει μαθαίνω από το περιβάλλον, στενότερο και ευρύτερο, τη μητρική μου γλώσσα, ως μικρό παιδί, και μετά πηγαίνω στο σχολείο να μάθω τα ελληνικά μου όπως μου τα μαθαίνει ένα εκπαιδευτικό σύστημα.
Την εποχή του Σολωμού, τέλη 18ου αι. αρχές του 19ου αιώνα, τα σχολεία ήταν ελάχιστα και η διδασκαλία γινόταν, συνήθως, κατ' οίκον, ιδιαίτερα στις εύπορες οικογένειες.
Όμως το παιδί στο οποίο αναφέρομαι, ο μικρός Διονύσης, μιλούσε ελληνικά, δεν ήταν άλαλος, είχε μητέρα ελληνίδα, μια απλή γυναίκα του λαού και αν και γεννήθηκε νόθος, γεγονός που θα ξεκαθαρίσει πολύ αργότερα, αν και ο πατέρας του κόντες Νικόλαος Σολωμός παντρεύτηκε τη μητέρα του έναν χρόνο πριν τον θάνατό του. Ο Σολωμός αισθανόταν νόθος και μεγάλωνε με τη μητέρα του, Αγγελική Νίκλη, με την οποία μιλούσε ελληνικά, καθώς μια απλή ελληνίδα αυτά μιλούσε και τους επιτρόπους του.
Ωστόσο, μαρτυρείται ότι φοίτησε και σε ελληνικό σχολείο (δεν μπορώ να το επιβεβαιώσω αν και η πληροφορία υπάρχει σε βιογραφία του)...
Στα εννιά του χρόνια έφυγε για σπουδές στην Ιταλία, με τη συνοδεία του παιδαγωγού του Ρώσση, όπου φοίτησε σε ιταλικά σχολεία και ήρθε σε επαφή με λόγιους του νεοκλασικισμού και του ρομαντισμού.
Δεν έκρυβε ότι είναι Έλληνας, αντίθετα περηφανευόταν γι' αυτό, καθώς η εποχή το ευνοούσε, ας μην ξεχνάμε ότι ο νεοκλασικισμός είναι η αναβίωση του πνεύματος της αρχαιότητας, αλλά ο 19ος αιώνας είναι και η εποχή των επαναστάσεων και των φλογερών λόγων της ψυχής που εκφράζονται μέσα από τη φιλοσοφία κυρίως τη γερμανική και την ποίηση αγγλική, ιταλική, γαλλική, γερμανική.
Ο Σολωμός επέστρεψε σε μια χώρα, όπου η γλώσσα "ζητούσε" αναμόρφωση, αλλά και σε ένα περιβάλλον που η γλώσσα ήταν ιδεολογικό όπλο φώτισης με τεράστιες συγκρούσεις γύρω από αυτήν, κοινωνικές και ιδεολογικές, συγκρούσεις "πάνω στο άπλαστο κορμάκι της".
Μαζί με το νέο ελληνικό κράτος φτιάχτηκε και γλώσσα. Η γλώσσα έγινε η σημαία κάτω από την οποία δημιουργήθηκε η χώρα, χώρος που τότε οριοθετήθηκε , μια χώρα νέα που κλήθηκε να "κλείσει μέσα της την Ελλάδα", του παρελθόντος την αρχαία κι ένδοξη και να γεννήσει το μέλλον της, τη νέα Ελλάδα.
Ο Σολωμός άρπαξε το κοντάρι της γλώσσας σαν ξίφος και το κράδαινε εναντίον όλων, φωνάζοντας Ελευθερία πατώντας τον Θάνατο. Η Ελευθερία ήταν η Μούσα του, αυτή του παραστάθηκε στις δυσκολίες, την έφερε μαζί του ως Αναστημένη Ιδέα και από την Ευρώπη, που συγκλονιζόταν από το κλίμα των επαναστάσεων για Ελευθερία αλλά ως σύνθημα του Διαφωτισμού. Μαζί της μιλούσε και πάλευε όταν έγραφε ποίηση. Αυτήν την Ιδέα πάσχιζε να υποτάξει μέσα στο ποιητικό υλικό.
Η Ελευθερία θα γίνει πράξη στον ηρωικό αγώνα των Ελλήνων και θα γεννήσει την νέα Ελλάδα και ο Σολωμός θα της ονομάσει κάθε βουνό, κάθε θάλασσα, κάθε φυτό που αναπτύσσεται κάτω από τον Ήλιο, και κάθε έμψυχο ή άψυχο πλάσμα.
Θα της χαρίσει ζωή ως Φύση αναβαπτισμένη στο φως της Ελευθερίας και ως Πίστη στην Ελευθερία. Έτσι η φυσική θα γίνει μεταφυσική και η γλώσσα θα ιερουργήσει στους στίχους του μια νέα θρησκεία, μια θρησκεία προσωπική και με ηθικές προεκτάσεις που φέρει μια πατρίδα και σε αντίθεση με τον μύθο ο Σολωμός θα φτιάξει ιστορία και μνήμη ελληνική όπως έφτιαξαν οι προφήτες νόμους για να παραδώσει σε στίχους τη λαλιά των Ελλήνων, ζωντανή με δυναμική εικόνα όπως πριν από αυτόν ο Δάντης και όπως την οραματίστηκε κάθε μεγάλο πνεύμα.

Νότα Χρυσίνα

Τι είδους κάθαρση πετυχαίνει ο καθένας μας;

Η κάθαρση είναι μία ή περισσότερες; Μήπως ο κάθε άνθρωπος πετυχαίνει την κάθαρση σε διαφορετικό βαθμό όπως και ο σοφός την ευδαιμονία μέσω της γνώσης;

Μπορεί να καθαρθεί κάποιος από εξωγενείς παράγοντες ή η κάθαρση είναι εσωτερική υπόθεση και προυποθέτει μια προετοιμασία;

Μιλάμε για το αρχαίο ελληνικό θέατρο σαν να είναι ξεκομμένο από την εποχή του αλλά και τον ρόλο του, ο οποίος φαίνεται να ήταν πολλαπλός και μάλιστα μέρος της συμμετοχής στην πόλη και την ιδιότητα του πολίτη. Ο πολίτης παρακολουθούσε θέατρο. Ο πολίτης που ψήφιζε στη Βουλή, που δίκαζε στα δικαστήρια που συμμετείχε σε θρησκευτικές τελετές, που συμμετείχε στον πόλεμο και στην ειρήνη. 

Οι σκέψεις αυτές έγιναν με  αφορμή το "επικό θέατρο" του Μπρεχτ που αντιτίθεται στην έννοια της κάθαρσης προκρίνοντας την έννοια της ανοικείωσης και της "διαλεκτικής". 

Σίγουρα ο σκεπτόμενος άνθρωπος υιοθετεί διαλεκτική στάση είτε του ζητηθεί είτε όχι. Είναι μέσα στις λειτουργίες του μυαλού να διαλέγεται. 

Αναρωτιέμαι εάν η κάθαρση, στην οποία αντιτίθεται ο Μπρεχτ με το "επικό θέατρο", είναι απλά ταύτιση συναισθηματική ή ηθική του θεατή με τον ρόλο, ενός μέσου χαρακτήρα ή την κατάσταση, η οποία όμως δεν μπορεί να είναι αντιπροσωπευτική όλων των εποχών. 

Δεν δέχομαι τον περιοριστικό ορισμό που έδωσε ο Μπρεχτ (σύμφωνα με τα κείμενα που διάβασα στην ελληνική κυρίως γλώσσα) στην κάθαρση. Πιστεύω πως η κάθαρση έχει μέσα της κάτι που όταν το πετύχεις οδηγεί πέρα από το συμβατικό.  Η κάθαρση δεν μπορεί να είναι συμβιβασμός αλλιώς θα ονομαζόταν συμφιλίωση ή κάτι τέτοιο. Θα "τεντώσω" τον σχολιασμό και λίγο περισσότερο λέγοντας πως ο καθένας μας δεν μπορεί να καθαρθεί στον ίδιο βαθμό όπως ο σοφός δεν πετυχαίνει τον ίδιο βαθμό αυτογνωσίας ή αυτάρκειας με έναν απλό γνώστη. Πες μου τι είδους θεατής είσαι να σου πω τι κάθαρση μπορείς να πετύχεις.

Νότα Χρυσίνα

Ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης "διδάσκει" τον χορό της νεοελληνικής τραγωδίας!

Ένα από τα απολαυστικότερα κείμενα του Γιώργη Γιατρομανωλάκη με διττή αναφορά στην ποίηση :πρώτον παραπέμπει στην αρχαιότητα και την διδασκαλία του ποιήματος από τον τραγικό ποιητή ή τον κωμωδοποιό. 

Δεύτερον παραπέμπει στις "εμβριθείς" αναλύσεις κριτικών της λογοτεχνίας. Αλλά δεν μένει εκεί παρά τοποθετεί μέσα σε αυτήν μιαν άλλη παραπομπή στη σύγχρονη εποχή ("κριτική μέσα στην κριτική") με την οποία ο Γιατρομανωλάκης την διακωμωδεί σκιαγραφώντας την και δίνοντας μας το περίγραμμά της όπως αυτή παρουσιάζεται στα ΜΚΔ όπου η λογοτεχνική κριτική γίνεται με στομφώδεις λέξεις κενές περιεχομένου και άνευ νοήματος, άδηλης μορφής, κομπορρημονούσα και εμπέζουσα την κοινή λογική. Το ποίημα έχει αφετηρία ένα γεγονός, παράδειγμα τα γενέθλια ενός προσώπου και καταλήγει σε εγκώμιο ήρωα της προκλασικής εποχής.

 Μέσα σε αυτά τα πλαίσια ο άρχων- ήρωας της πόλης σκότωσε τον δράκο- μνημόνιο και ο σύγχρονος ποιητής της αυλής σαν τον Πίνδαρο υμνεί (χωρίς ανάθεση έργου(!)) τον ηγέτη που θα μείνει στην Ιστορία. Το ποίημα που σχολιάζεται από τον ΓΓ θα αποτελέσει ίσως έμπνευση για τον μελλοντικό Καβάφη που θα διαβάζει στο tablet του την Ιστορία των ελλαδιτών που δόξασαν την ελληνική σκέψη που "προόρισται" να πορευτεί προς προοδευτική και προκλητική πρόοδο προς τα βάθη της βακτριανής...(!) 

Προσωπικά ένιωσα προσβεβλημένη από την μανία της ποίησης ώστε να γράψω αυτό το σύντομο σχόλιο πάνω στο σχόλιο του Γιατρομανωλάκη και το έπραξα με την ανάλογη σοβαρότητα προς το πρόσωπο του ποιητή όσο και προς τον υπαίτιο της σύνθεσης του ποιήματος. Η απόλαυση του αναγνώστη, όπως μάς δίδαξε ο Αριστοτέλης στην "Ποιητική" του και μετά από αυτόν ο Γιατρομανωλάκης, είναι ένας από τους βασικούς στόχους της ποίησης. Ο άλλος είναι η μίμηση και εάν η μίμηση της μίμησης μας καθιστά όχι απλά τρίτους αλλά τελευταίους, ο Πλάτωνας μας πετάει έξω από την Πολιτεία του και εμείς τότε θα πρέπει να υπακούσουμε στους Νόμους και να τα μαζεύουμε όλοι ...διαφορετικά μάς περιμένει το κώνειο το οποίο, όπως μάς έχει πληροφορήσει πάλι ο ίδιος ο ποιητής, έχει κακά αποτελέσματα σε άτομα σαν κι εμάς δηλαδή που εμφορούνται από πείσμα και οίστρο και  χαλάνε τα ήθη της νεολαίας εισάγοντας καινά δαιμόνια όπως σήμερα έκαναν οι καφετζήδες με τον Frappe.

Νότα Χρυσίνα

Και τώρα το ποίημα:

Ωδή στον σύντροφο Αλέξη

Η Ανατολή που ροδίζει,

της γλυκιάς Πατρίδας τις πικρές ανάσες,

του Λαού μας καημούς κι ελπίδες

θερμαίνει.

Το ταξίδι μακρύ.

Το φορτίο βαρύ.

Και 'σείς

Δρακογενιάς βλαστοί

Τιμονιέρηδες.

Και 'μείς

την τιμή και την περιφάνεια (sic) των πατεράδων μας

μοναδική κι ανεξίτηλη κληρονομιά

κουβαλάμε.

Προορισμός «προόρισται» (sic) μοναδικός.

Η λευτεριά, η γνώση και το δίκιο.

29.7.2016

Εδώ το άρθρο του Γιώργη Γιατρομανωλάκη που δημοσιεύτηκε στο "Βήμα"   05/08/2016  http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=820010&h1=true#commentForm

Στον σ. Αλέξη μια μέρα μετά.

Το παραπάνω ποίημα συνέθεσε και δημοσίευσε ο αξιότιμος κ. Στέλιος Παππάς, πατέρας του υπουργού Επικρατείας, με αφορμή τα πρόσφατα γενέθλια του Πρωθυπουργού. Είμαι απόλυτα βέβαιoς ότι οι αναγνώστες του ποιήματος (μαζί με τον παραλήπτη του) θα χαρούν για πολλούς λόγους. Πρώτα-πρώτα διότι ένας σεβάσμιος κύριος, κουβαλητής μιας «ανεξίτηλης», λεβέντικης κληρονομιάς, εγκατέλειψε για λίγο αυτό το υπερήφανο και τιμημένο κληρονομικό βάρος και όρθιος, ανάλαφρος, στράφηκε και τραγούδησε τους βλαστούς μιας δρακογενιάς, τους σημερινούς Τιμονιέρηδες. Δεν γνωρίζω αν ο Ποιητής έχει διαβάσει Πίνδαρο, έναν απλό στιχουργό από τη Βοιωτία. 

Ή έστω κάποια ποιήματα για τον Μεγάλο Τιμονιέρη Μάο. Το λέω αυτό διότι καθώς μελέτησα αυτή την ευφρόσυνη και ηρωική ωδή για έναν σύγχρονο Νικητή είδα το ίδιο πινδαρικό πνεύμα να κυλά στίχο-στίχο και να λούζει, να διαποτίζει, να μουσκεύει όλο το ποίημα. Διαποτίστηκα ομοίως και από τη μνήμη ενός μεγάλου, αθάνατου Τιμονιού της Απω Ανατολής. Και συγκινήθηκα αναπολώντας τα παλιά. Η ποίηση, κατέληξα στο συμπέρασμα, είναι μια άλλη μεγάλη, διαχρονική κληρονομιά των Ελλήνων. Μια επιπλέον απόδειξη της συνέχειας της φυλής. Εύγε, Ποιητή.

      

Το ποίημα αρχίζει με μια νότα πικρή και συνάμα (ας μου επιτραπεί) ρόδινη. Οι πικρές ανάσες μιας γλυκιάς πατρίδας πνέουν σε τόνο πένθιμο πλην ηρωικό. Η εικόνα θυμίζει αχνά τον Ελύτη, αλλά το ευχετήριο ποίημα έχει μιαν αμεσότητα η οποία στην ποίηση του νομπελίστα δεν φαίνεται τόσο καθαρά. 

Τέλος πάντων. Οι δύο επόμενοι ομοιοκατάληκτοι στίχοι «Το ταξίδι μακρύ. / Το φορτίο βαρύ» είναι αυτό που λένε «στίχοι στιβαροί». Λιτοί. Περιεκτικοί. Δείχνουν κάτι από μια αντεστραμμένη «Ιθάκη» στην οποία ο γερασμένος Αλεξανδρινός υπαινίσσεται ακριβώς τα ανάποδα από όσα ο νέος Ποιητής. Εδώ το νόημα το έχει το φορτίο. Το κουβάλημα. Οχι το ταξίδι. Για τη δρακογενιά, τους Τιμονιέρηδες και την τιμημένη κληρονομιά υπερήφανων πατεράδων ας μην πούμε περισσότερα. Το  ίδιο το ποίημα είναι ωσάν να απαγορεύει τα πολλά. Οι μεγάλες ιδέες δεν χρειάζονται επεξηγήσεις.  

       

Θα τελειώσουμε αυτή τη λιτή παρουσίαση του ποιήματος εστιάζοντας (όπως λένε οι ειδικοί) στους δύο καταληκτήριους στίχους του: Προορισμός «προόρισται» μοναδικός. / Η λευτεριά, η γνώση και το δίκιο. Πιστεύω ότι η αλλαγή της ορθογραφίας (το λέω έτσι διότι δεν πρόκειται για ανορθογραφία) του «προόρισται» έγινε σκοπίμως, έγινε επί τούτου ώστε και οπτικά η μία λέξη να ενδυναμώνει την άλλη. Να την απογειώνει.  Δείτε πόσο πολύ ταιριάζουν οπτικά και ταυτόχρονα ακούστε πόσο αρμονικά συνηχούν ο «προορισμός» και το «προόρισται». Κανείς ως τώρα έλληνας ποιητής δεν τόλμησε κάτι τέτοιο. Πρόκειται για έναν όντως έξοχο, μοναδικό στίχο που έχει προορισμό έναν έξοχο, μοναδικό Ηγέτη.

     

Ω εσύ, ευτυχισμένε Αρχοντα-Τιμονιέρη. Πολλά τα έτη σου. Από καρδίας ευχόμαστε.  Ευτυχής που γράφτηκε για σένα αυτό το ποίημα. Γιατί; Διότι θα γνωρίζεις βέβαια πως οι Μεγάλοι Ηγέτες έρχονται και παρέρχονται μέσα στον ανελέητο χρόνο. Ομως τα μνημεία τους, τα μαυσωλεία τους, κυρίως όμως τα ποιήματα και οι ωδές προς αυτούς παραμένουν εσαεί. Αυτά είναι μνημεία άφθαρτα στον χρόνο. Οπως αυτός ο αγαθός και συνάμα υψηλός γενέθλιος ύμνος. Ευτύχει λοιπόν.

Η λατρεία των πραγμάτων!

γράφει η Νότα Χρυσίνα*

Πολλές φορές μιλάμε για παρακμή, για πτώση αξιών(!) για χαμένη αξιοπρέπεια. Όλα αυτά αποδίδονται σε «πολιτικές»,και εν μέρει αυτό είναι σωστό,αλλά τι είναι πολιτική;

Ας ξεκινήσουμε από την αρχή δηλαδή ας μιλήσουμε για την πόλη. Τι ορίζεται ως πόλη; Η αρχαία «Πόλις» ήταν το «άστυ» και η «χώρα». Το «Άστυ» κτιζόταν γύρω από την ακρόπολη και το ιερό και ήταν ο χώρος κατοικίας αλλά και άσκησης της εξουσίας (πολιτική) και του εμπορίου και η «Χώρα» η οποία περιέβαλλε το άστυ και ήταν, κυρίως, ο χώρος καλλιέργειας με τα χωριά των καλλιεργητών.

Η λέξη «άστυ», πανάρχαια λέξη,  δήλωνε την πόλη ως οικιστική μονάδα ενώ η λέξη «πόλη», στην αρχική σημασία της πρέπει να ήταν το φρούριο, ο οχυρωμένος τόπος, η ακρόπολη. Στη συνέχεια, στην κλασική αρχαιότητα η λέξη δήλωνε μια πολιτική και θρησκευτική κοινότητα, μια κοινότητα κατοίκων.

Η πόλη είναι η τελειότερη μορφή κοινωνίας

Η «πόλις», σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, είναι μια μορφή ανώτερης κοινωνικής συνύπαρξης («ἡ πασῶν κυριωτάτη»), που εμπεριέχει όλες τις άλλες («πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας»), και αποβλέπει στο ανώτερο από όλα τα αγαθά («τοῦ κυριωτάτου πάντων»). Είναι δε «ἡ κοινωνία ἡ πολιτική». [1]

 Στον ορισμό αυτό μπορούμε να διακρίνουμε το προσεχές γένος (genus proximum) της έννοιας «πόλις» και την ειδοποιό διαφορά της (specifica differentia). Συγκεκριμένα, το προσεχές της γένος, δηλαδή η ευρύτερη κατηγορία στην οποία εντάσσεται η έννοια, είναι ο όρος «κοινωνία» («κοινωνίαν τινα οὖσαν»), ενώ η ειδοποιός διαφορά της, δηλαδή το ιδιαίτερο εκείνο γνώρισμα που τη διαφοροποιεί από τις όμοιές της έννοιες, είναι το αγαθό στο οποίο αποβλέπει. Ειδικότερα, το αγαθό στο οποίο αποβλέπει, που είναι η ευδαιμονία των πολιτών, είναι το ανώτερο από όλα τα αγαθά των άλλων κοινωνιών και μ’ αυτό η «πόλις» επιδιώκει το συμφέρον του συνόλου των πολιτών. Αντίθετα, οι άλλες μορφές κοινωνίας επιδιώκουν ένα επιμέρους αγαθό για το συμφέρον των μελών τους. Ο Αριστοτέλης επισφραγίζει τον ορισμό της έννοιας «πόλις» με τον χαρακτηρισμό πολιτική κοινωνία, δηλαδή την οργανωμένη πολιτειακά κοινωνία η οποία έχει αυτάρκεια, αυτονομία, ελευθερία, θεσμούς και πολίτευμα. Αφορά, λοιπόν, η πόλη τη γνωστή για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο πόλη-κράτος.

Σύμφωνα, επίσης, με τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος είναι «ζῷον πολιτικὸν» και "ο άνθρωπος είναι προορισμένος «φύσει» να ζει σε πόλη («ζῷον πολιτικὸν») και ότι η απομόνωσή του από την πόλη έρχεται σε αντίθεση με τη φύση του". Επίσης "Ο ανθρώπινος λόγος η πιο μεγάλη απόδειξη ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του «ζῷον πολιτικὸν»".

Καθώς η πόλη στοχεύει στην ευδαιμονία όλων των πολιτών, το αγαθό, ο πολίτης οφείλει να ενεργεί σύμφωνα με την αρετή.

"Ο σκοπός των ανθρώπινων ενεργειών, κατά τον Αριστοτέλη, είναι η ευδαιμονία, την οποία ορίζει ως ενέργεια σύμφωνη με την αρετή. Η αρετή, όταν κυριαρχεί στα πάθη και στις ορμές, τα ρυθμίζει, παίζοντας το ρόλο του μέτρου ανάμεσα στις δύο ακρότητες, δηλαδή στην υπερβολή και την έλλειψη. Ο άνθρωπος δηλαδή οφείλει να ενεργεί δηλαδή με μεσότητα, η οποία είναι η αρετή."[2]

Ο άνθρωπος λοιπόν δεν γεννιέται αλλά γίνεται ενάρετος

Ο Αριστοτέλης αναφέρεται στην ηθική, η οποία χωρίζεται στις διανοητικές αρετές και τις ηθικές αρετές. Η λέξη «ήθος» συνδέεται με την λέξη «έθος» δηλαδή συνήθεια. Οι ηθικές αρετές είναι θέμα συνήθεια, άσκησης στην αρετή. Ο άνθρωπος μέσα στην πόλη μπορεί να αναπτύξει να καλλιεργήσει τις αρετές που διδάσκονται τις διανοητικές αρετές αλλά και με την βούλησή του, την προαίρεση να «εθιστεί» στις ηθικές αρετές. Εάν γεννιόμασταν με τις ηθικές αρετές τότε οι νόμοι δεν θα είχαν καμία χρησιμότητα αφού θα είχαμε γεννηθεί καλοί ή κακοί.

Ο Αριστοτέλης δηλαδή αντικρούει την παλιά αριστοκρατική αντίληψη,  που εκφράστηκε από τον Όμηρο, τον Σοφοκλή αλλά και τον Πίνδαρο, ότι δηλαδή ο άνθρωπος γεννιέται ενάρετος από τη φύση («τό δέ φυᾷ κράτιστον ἅπαν»=ανώτερο απ᾽ όλα είναι αυτό που η φύση χάρισε στον άνθρωπο, Πίνδαρος & «οὕτως ἔχει σοι ταῦτα, καί δείξεις τάχα

εἴτ’ εὐγενής πέφυκας, εἴτ’ ἐσθλῶν κακή.»=Έτσι έχουν αυτά για σένα και θα αποδείξεις γρήγορα αν είσαι εκ φύσεως γενναία ή είσαι δειλή αν και κατάγεσαι από γονείς ευγενείς, Σοφοκλή «Αντιγόνη» στιχ. 37-38).

Οι πλατωνικές ιδέες και ο κόσμος των αισθητών

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα όλα τα πράγματα στη φύση (τα φαινόμενα) καθώς εξελίσσονται από το ένα στάδιο στο άλλο, μιμούνται πάντοτε ή αντιστοιχούν προς τις ιδέες. Η oυσία (το ιδεώδες αντικείμενο) είναι στην πράξη ανεξάρτητο από τα επιμέρους αντικείμενα ενώ στον Αριστοτέλη η ουσία είναι πραγματική μόνον όταν εμπραγματώνεται, δηλαδή μόνον όταν πραγματοποιείται μέσα στα φαινόμενα αντικείμενα και εκεί προσλαμβάνει κάποια μορφή αντιληπτή από την αισθητηριακή εμπειρία. (...) Για τον Αριστοτέλη, όλη η φύση προσπαθεί πάντοτε να πραγματοποιήσει τον εαυτό της.

Ο εμπειρισμός κυριάρχησε στη Δύση, στη σύγχρονη εποχή, και τα αντικείμενα αλλά και τα φαινόμενα απέκτησαν μεγαλύτερη σημασία σε σχέση με τις ιδέες. Οι ιδέες συνδέθηκαν με το υπερβατικό, το θείο και ο θεός σύντομα «ανακηρύχθηκε νεκρός». Η βιομηχανική καταναλωτική κοινωνία ωστόσο θεοποίησε την ύλη και την κινητήρια δύναμή της το χρήμα. «Καταναλώνω άρα υπάρχω» το νέο δυναμικά εξελισσόμενο αντιληπτικό -υπαρξιακό σχήμα κατίσχυσε σε όλες τις χώρες και στην Ελλάδα. Υποθηκεύτηκε το μέλλον των επόμενων γενεών με τον στόχο της κοινωνικής ανόδου μέσα από ένα υπαρξιακό ερώτημα που ήταν πρόθυμες να απαντήσουν οι τράπεζες με τα προϊόντα τους. Η έννοια του πολίτη αλλάζει σημασία και γίνεται εκμισθωτής υπηρεσιών αλλά και υπενοικιαστής του μέλλοντός του. Ένα μέλλον που κόντυνε και αφομοιώθηκε από το παρόν. Ο χρόνος έγινε εχθρός και μέσα σε αυτόν, τον μη οριζόμενο χρόνο, τον χαμένο αλλά πάντοτε παρόντα, ο άνθρωπος δούλος και αφέντης του εαυτού του. Ο πολίτης δεν κοιτάζει πια τον καθρέφτη αλλά τις αντανακλάσεις του στον καθρέφτη με αποτέλεσμα να βλέπει ένα κατακερματισμένο και διαστρεβλωμένο εαυτό.

Η συγκλονιστική προφητεία του Τειρεσία στον Οιδίποδα πραγματώνεται στο παρόν:  «τυφλὸς τά τ᾽ ὦτα τόν τε νοῦν τά τ᾽ ὄμματ᾽ εἶ». Οι γιοί του Οιδίποδα δεν σκοτώνουν μονάχα τον πατέρα τους αλλά και τον εαυτό τους και τους απογόνους τους. Μέσα σε μία κούρσα αυτοκτονίας που ονομάζεται «Είμαι» μέσα από τα υλικά αγαθά. Ξεριζώνουν τα παιδιά τους και κληρονομούν τον κόσμο στα αντικείμενα. Τα αντικείμενα και ο κόσμος της φαινομενικότητας εξασφαλίζει την αιωνιότητα μέσα από την υπαρξιακή αυταπάτη. Οι ιδέες καταδιώκονται ως ανυπόστατες και τα μεγέθη ντύνονται ουσία. Οι αριθμοί έχασαν την ιερότητά τους το μηδέν αποσπάστηκε από το άπειρο. Το ένα δεν ισούται με το Ον. Η Λογική τεμαχίζει το συναίσθημα και το ακρωτηριάζει από την Ουσία του παίρνοντας την εκδίκηση για τους αιώνες της στην αφάνεια ή σε ρόλο κομπάρσου. Η Επιστήμη οδηγεί την ανθρωπότητα με πρόσωπα τέρατος. Το μέλλον δεν είναι υποσχόμενο αλλά απέχει από την προοπτική. Η ασχήμια έγινε καθεστώς. Τα σκουπίδια που λάμπουν  παριστάνουν τα πράγματα και τα πράγματα υποχώρησαν στο βασίλειο της μιας χρήσης. Οι αξίες έγιναν εκτός μόδας και το στέμμα δόθηκε σε αυτόν που υποκρίνεται καλύτερα τον δημοκράτη. Το τέλος του πολιτισμού είναι η πραγματικότητά μας αλλά ο επόμενος πολιτισμός μπορεί να μην είναι πολιτισμός αλλά η ισοπέδωση όλων των πολιτισμών. Η παρακμή προϋποθέτει την ακμή και ο αιώνας μας δεν έφτασε σε καμία ακμή παρά μονάχα σε μια επονείδιστη ακμή χρέους. Ο νέος θεός της ανθρωπότητας είναι εδώ και η πόλη δεν έχει πολίτες αλλά ζόμπι. Ο εφιάλτης όλων των προγόνων μας είναι εδώ και φτάσαμε να λέμε Πρωταγόρα: «Πάντων ανθρώπων μέτρον χρήμα».

---

[1] ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «ΠΟΛΙΤΙΚΑ» , ΑΡΙΣΤ Πολ 1274b32–1275b21,

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/translation/contents.html?author_id=4#toc002

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?t=42

[2] ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, «ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ», ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1106a14–1107a6,

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?t=28

* Η Νότα Χρυσίνα είναι μεταφράστρια,πολιτισμολόγος

«δακρυόεν γελάσασα»

Έκτορος και Ανδρομάχης ομιλία

Δεν είναι απλά η συνάντηση και ομιλία – πρώτη και τελευταία, μοναδική μέσα 
στην Ιλιάδα - του Έκτορα και της Ανδρομάχης. Είναι η συνάντηση του 
«άντρα» και της «γυναίκας» που μέσα από τον ουσιαστικό και ανθρώπινο 
λόγο τους εκφράζουν καθολικά την ύπαρξή τους.

• Εκείνης, αποστολή και λόγος ύπαρξης η διατήρηση και η προστασία της ζωής.

• Εκείνου το ηρωικό ιδεώδες, η πράξη, η δόξα, ακόμα κι αν είναι να 
• καταστραφεί στο όνομα του «χρέους» η απλή ύπαρξη, η ζωή.

• Η επαφή αυτών των διαμετρικών αντιθέσεων θα οδηγήσει  στο 
• συγκερασμό και τη σύνθεση, όχι στον εξοστρακισμό της οδύνης 
• αλλά στην αποδοχή και στην κατάφαση του πόνου, στην κατανόηση, 
• στην εγκαρτέρηση, στο «δακρυόεν γελάσασα» της Ανδρομάχης, 
• όταν παίρνει στην αγκαλιά της το βρέφος.  Μία δυστυχία, που 
• ωστόσο βρίσκει να χαίρεται. Αυτή την αιχμηρή κορυφογραμμή της 
• χαρμολύπης, που οι έλληνες την περπατούν πολύ προσεχτικά, ο 
• Ό­μηρος τη λέει «δακρυόεν γελᾶν» και μέσα απ’ αυτή μας 
• αποκαλύπτει την ουσία του κόσμου.

Έκτορας και Ανδρομάχη, Giorgio de Chirico, 1924

Το βίντεο είναι μια προσπάθεια οπτικοποίησης της σκηνής της συνομιλίας 
των δύο συζύγων. 

• Το κείμενο είναι σε μετάφραση του Δ. Μαρωνίτη
• Ερμηνεύει η Φιλαρέτη Κομνηνού
• Σκηνοθετική επιμέλεια του Βίκτωρα Αρδίττη
• Πρόκειται  για ζωντανή ηχογράφηση από την αίθουσα εκδηλώσεων 
• του Εθνικού Θεάτρου στις 25 Νοεμβρίου 2010.

http://www.youtube.com/watch?v=ZKyKJeB1PZk#t=14

Πηγή