Ολοι οι δρόμοι οδηγούν στη Θήβα

Αναδημοσίευση από το "Βήμα" 24/07/2016 :http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=817112#.V5YH8Ma8Joy.google_plusone_share

Η πόλη της Βοιωτίας παρουσιάζει στο ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο 3.000 τεκμήρια της ιστορίας της, τα περισσότερα από τα οποία εκτίθενται πρώτη φορά

Αρχαϊκοί κούροι από το ιερό του Πτώου Απόλλωνος, από τα εντυπωσιακά εκθέματα του μουσείου

Υπάρχει ένα τραγούδι του Λάκη Παπαδόπουλου που δεν γνώρισε ποτέ επιτυχία. Ο τίτλος του «Κανείς δεν πάει στη Θήβα» και αναφέρεται βεβαίως στο ότι η πόλη που βρίσκεται μόλις 93 χιλιόμετρα από την Αθήνα δεν αποτέλεσε ποτέ αφορμή έστω για μια προσωρινή παράκαμψη από την εθνική οδό που βρίσκεται τόσο κοντά της. Ωστόσο τα πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν. Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών άνοιξε ξανά τις πόρτες του έπειτα από εννέα χρόνια που παρέμεινε κλειστό και πλέον, μεγαλύτερο και λαμπερό, παρουσιάζει στο κοινό τους θησαυρούς του πολιτισμού της Θήβας, της τρίτης ηγεμονικής δύναμης της αρχαιότητας μετά την Αθήνα και τη Σπάρτη. Μάλιστα, το υπερσύγχρονο κτίριο 1.000 τ.μ., έναντι των περίπου 500 τ.μ. του παλαιού, βρίσκεται μέσα σε έναν αύλειο χώρο που λειτουργεί ως ένας άλλος «κήπος με τα αγάλματα», με τις επιγραφές και τους επιτύμβιους λέοντες και στήλες που χρονολογούνται από τους κλασικούς χρόνους ως τη βυζαντινή περίοδο - ανάμεσά τους και η επαναπατρισμένη «μαύρη» επιτύμβια στήλη από το Μουσείο Γκετί. Αν συνυπολογίσει κανείς το ότι ο μεσαιωνικός πύργος στον αύλειο χώρο, το ορόσημο της περιοχής από τον 13ο αιώνα και η αιτία που το μουσείο δεν απομακρύνθηκε από το συγκεκριμένο σημείο απ' όταν πρωτοθεμελιώθηκε το 1905, και βεβαίως το εντυπωσιακό γεγονός ότι το 80% από τα περίπου 3.000 εκθέματά του παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό, μάλλον όλοι θα έπρεπε να αρχίσουν να πηγαίνουν στη Θήβα.

Εκθεση για όλη τη Βοιωτία

«Στην ουσία πρόκειται για το Μουσείο Βοιωτίας» εξηγεί η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Βοιωτίας κυρία Αλεξάνδρα Π. Χαραμή, το οποίο διαρθρώνεται σε 18 ενότητες μέσα και έξω από το κτίριο και σε ένα σύνολο 2.692 τ.μ. Είναι ένα μουσείο όπου όπως θα περίμενε κανείς δεν λείπει το «δράμα». Συγκεκριμένα, η προθήκη με αντικείμενα από τις πρώτες ανασκαφές στην περιοχή που υποδέχεται τον επισκέπτη μέσα στο κτίριο και περιλαμβάνει τον πρώτο κατάλογο αντικειμένων της συλλογής από τον έφορο Αρχαιοτήτων Ευκλείδη Βαγιάννη το 1894 ή τις γερμανικές εφημερίδες που χρησιμοποιήθηκαν ως περιτυλίγματα αγγείων για την απόκρυψή τους στις παραμονές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν του λείπει βεβαίως ούτε και ο μύθος. Πώς θα μπορούσε άλλωστε από τη στιγμή που στη Βοιωτία γεννήθηκαν και έζησαν θεοί και ήρωες όπως ο Ηρακλής, ο Οιδίποδας, η Αντιγόνη ή ο Διόνυσος (έστω κι αν αυτός ο τελευταίος ανατράφηκε αλλού). Εξ ου και η συγκεκριμένη ενότητα ξεκινά με έναν ανάγλυφο σκύφο από την Τανάγρα (2ος αι. π.Χ.) όπου εικονίζεται ο μύθος της ίδρυσης των Θηβών από τον Κάδμο. Από 'κεί και πέρα και καθώς ο επισκέπτης οδηγείται στην επέκταση του μουσείου, η συλλογή χωρίζεται σε 11 χρονολογικές ενότητες, από την παλαιολιθική εποχή ως την οθωμανική κυριαρχία. Με καθαρότητα, σαφήνεια αλλά και με μέτρο παρουσιάζονται σε κάθε γωνιά του αντικείμενα που σε αφήνουν με το στόμα ανοιχτό. Ορισμένα σε εντυπωσιάζουν χάρη στη μεγάλη τους κλίμακα, όπως για παράδειγμα ένα ψηφιδωτό δάπεδο από τους πρωτοβυζαντινούς χρόνους όπου εικονίζονται οι προσωποποιήσεις των μηνών, το οποίο παρουσιάζεται μάλιστα στον επισκέπτη κάτω από ένα γυάλινο πάτωμα, ή η επιτύμβια στήλη των ρωμαϊκών χρόνων με το ζωγραφικό πορτρέτο του νεαρού Θεόδωρου που θυμίζει πολύ έντονα Φαγιούμ. Κάποια άλλα προκαλούν τον θαυμασμό χάρη στην ταπεινότητα της δικής τους κλίμακας. Από το μικροσκοπικό ειδώλιο με τον άντρα που τρίβει τυρί σε μια λεκάνη, ένα δείγμα της αρχαϊκής εποχής από τη Ριτσώνα, ως το γυναικείο ειδώλιο με ιμάτια και κωνικό καπέλο, μια κομψότατη «Ταναγραία» κόρη από τη Θήβα της ελληνιστικής περιόδου, σε όλο το μουσείο ανακαλύπτεις εκθέματα που αναδεικνύουν τον πλούσιο πολιτισμό που ήκμασε στην περιοχή και την αμίμητη δεξιοτεχνία των αρχαίων τεχνιτών.

Τα highlights του μουσείου, κοινώς τα μοναδικά εκθέματα των συλλογών του, είναι εξίσου εντυπωσιακά. Πρόκειται για τις «μαύρες» εγχάρακτες επιτύμβιες στήλες της κλασικής εποχής, τους σφραγιδοκυλίνδρους από λαζουρίτη από το ανάκτορο της Θήβας με προέλευση από τη Μεσοποταμία, τις πήλινες λάρνακες του μυκηναϊκού νεκροταφείου της Τανάγρας και τους αμφορείς σε Γραμμική Β' από το μυκηναϊκό ανάκτορο της Θήβας. Στον εξώστη όπου παρουσιάζεται η πνευματική ακτινοβολία της περιοχής από την αρχαιότητα ως σήμερα, με μια μίνι περιήγηση στην ιστορία της περιοχής για τους πιο βιαστικούς επισκέπτες που δεν προλαβαίνουν να μελετήσουν ενδελεχώς το μουσείο, δεσπόζει ένα έκθεμα που συνδέει τις δύο μακρινές μεταξύ τους εποχές. Είναι το θεατρικό κοστούμι που φόρεσε η Ρένη Πιττακή σε παράσταση τραγωδίας του θηβαϊκού κύκλου, συγκεκριμένα στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ» σε παραγωγή του Θεάτρου Τέχνης «Κάρολος Κουν» το 2002. Αλλωστε, ούτε μία ούτε δύο, αλλά οκτώ από τις σωζόμενες τραγωδίες έχουν υπόθεση θηβαϊκούς μύθους.

Ενα έργο συλλογικό

Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών άνοιξε τις πόρτες του επισήμως στις 7 Ιουνίου παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου και του υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Αριστείδη Μπαλτά. Χρειάστηκαν δύο χρόνια για την επέκταση του προϋπάρχοντος κτιρίου και επτά για την επανέκθεση των αντικειμένων. Πρόκειται για ένα έργο που ήρθε σε πέρας χάρη στη συνεργασία ανάμεσα στην 23η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και στην Θ' Εφορεία Προϊστορικών Κλασικών Αρχαιοτήτων (οι σημερινές Εφορείες Αρχαιοτήτων Ευβοίας και Βοιωτίας αντίστοιχα μετά τις συγχωνεύσεις του 2014) αλλά και τη Διεύθυνση Μουσείων του ΥΠΠΟ. Η πρώτη φάση περιελάμβανε επίσης, εκτός από την επέκταση, τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου καθώς και την εκπόνηση της μουσειολογικής και μουσειογραφικής μελέτης, υλοποιήθηκε χάρη στο Γ' ΚΠΣ και στοίχισε 8 εκατ. ευρώ. Η δεύτερη που αφορούσε στην επανέκθεση πραγματοποιήθηκε με κονδύλια ΕΣΠΑ 2007-2013 της 

Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας και στοίχισε περίπου 4 εκατ. ευρώ.

Τα χρόνια δεν ήταν λίγα, ακόμη και αν, όπως λέει η κυρία Χαραμή, «το στήσιμο μιας μόνιμης έκθεσης δεν είναι μια απλή διαδικασία. Μεταξύ άλλων έπρεπε να γίνει επιλογή και συντήρηση των αντικειμένων, ενώ επιπλέον έγιναν τέσσερις διαγωνισμοί, οι τρεις μάλιστα διεθνείς μόνο για τις προθήκες». Μεταξύ άλλων, στα θεμέλια του μουσείου βρέθηκαν... αρχαία (τι άλλο;) και η ανασκαφή έφερε στο φως την οικία μιας εύπορης οικογένειας από την πρώιμη εποχή του Χαλκού (περ. 2500 π.Χ.) αλλά και ευρήματα που έφταναν ως τους μυκηναϊκούς ανακτορικούς χρόνους και τη θεμελίωση του τείχους της Καδμείας. Μια γυάλινη γέφυρα φέρνει μάλιστα τον επισκέπτη πάνω από την ανασκαφή, η οποία παρεμπιπτόντως προστατεύεται από ένα στέγαστρο από εφελκυόμενη μεμβράνη.

Στο νέο κτίριο οργανώθηκαν πλήρως εξοπλισμένα εργαστήρια συντήρησης αρχαιοτήτων, μεταφέρθηκαν τα γραφεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Βοιωτίας, προβλέφθηκε αίθουσα εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στον αύλειο χώρο θα λειτουργήσει σύντομα (;) ένα καφέ, καθώς «έχουμε κάνει ενέργειες προς το ΤΑΠΑ και περιμένουμε την ανταπόκρισή του για την ενοικίαση του αναψυκτηρίου αλλά και για να δημιουργηθούν γνήσια αντίγραφα από εκθέματα του μουσείου για το πωλητήριο» λέει η κυρία Χαραμή. Το μουσείο θα λειτουργεί καθημερινά (08.00-20.00) εκτός Δευτέρας και το εισιτήριό του θα κοστίζει 6 ευρώ. Δεδομένου ότι ανήκει στη «νέα εποχή», οι ψηφιακές-διαδραστικές εφαρμογές δεν λείπουν, ενώ εννοείται ότι υπάρχει πρόβλεψη για άτομα με κινητικές δυσκολίες, καθώς και εκθέματα που απευθύνονται αποκλειστικά σε άτομα με προβλήματα όρασης.

Το μεγάλο στοίχημα βέβαια αφορά την επισκεψιμότητα του μουσείου. «Θέλουμε να καταστήσουμε το μουσείο μας έναν ζωντανό οργανισμό, να έχει πολύ κόσμο, να γίνονται και άλλες εκδηλώσεις και συνέργειες στον αύλειο χώρο και στην πόλη» λέει η κυρία Χαραμή. Καθώς όμως η Θήβα δεν εντάσσεται σε κάποιο τουριστικό δίκτυο προώθησης τουριστών, θα πρέπει να δοθεί προσοχή ώστε το μουσείο να μην καταλήξει το κρυμμένο μυστικό των αρχαιολόγων και των ακαδημαϊκών. Η παρουσία του περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας κ.Κώστα Μπακογιάννη στη δημοσιογραφική αποστολή έμοιαζε με υπόσχεση εξωστρέφειας, μια κατεύθυνση που ούτως ή άλλως προσπαθεί να δώσει στη «θαμπή», όπως τη χαρακτήρισε ένας συνάδελφος δημοσιογράφος, Περιφέρεια. Και αυτό γιατί αφενός δρομολογείται η έγκριση του έργου της ενοποίησης αρχαιολογικών χώρων στον Ορχομενό, άλλη μία πόλη στην οποία δεν πηγαίνει κανείς. Αφετέρου, στη δική του Περιφέρεια μόλις δημιουργήθηκε ένα τοπικό «Film Office» για την προσέλκυση επενδύσεων μέσω οπτικοακουστικών παραγωγών (κινηματογράφος, τηλεόραση, διαφήμιση).

Η ιστορία του κτιρίου του Μουσείου

Το πρώτο μουσείο χτίστηκε στο ίδιο σημείο το 1905 και ήταν στην ουσία η μετατροπή ενός παλαιού στρατώνα δίπλα στον μεσαιωνικό πύργο της πόλης της Θήβας. Το δεύτερο σχεδιάστηκε από τον Ιωάννη Θρεψιάδη και το 1962 χτίστηκε το ισόγειο κτίριο με προστώο στο οποίο στεγαζόταν το μουσείο για τέσσερις περίπου δεκαετίες, ως το 2007. Το νέο κτίριο, στην ουσία η επέκταση του παλαιότερου, παρουσιάζει στοιχεία της μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής και σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα-μηχανικό Μιχάλη Σουβατζίδη, ενώ η μουσειογραφική μελέτη έγινε από τον Αντώνη Μανιουδάκη. Η μουσειολογική μελέτη έγινε από 12 αρχαιολόγους, ανάμεσά τους και ο πρώην έφορος της Θ' ΕΚΠΑ Βασίλειος Αραβαντινός, ο οποίος σήμερα ανασκάπτει τη συνέχεια του ανακτόρου της Καδμείας, δυο βήματα από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Βοιωτίας.