Γιατί αγαπώ τον Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέητς 150 χρόνια μετά από τη γέννησή του;

Με αφορμή τη συμπλήρωση 150 χρόνων από τη γέννηση του Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέητς το cantus firmus δημοσιεύει άρθρα ελλήνων και ελληνίδων ποιητών που απαντούν στο ερώτημα "Γιατί αγαπώ τον Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέητς 150 χρόνια μετά από τη γέννησή του.

Γουίλιαμ  Μπάτλερ  Γέητς,  Μαρία Κουλούρη

Πολλά είναι εκείνα, τα οποία  κανείς σήμερα θα μπορούσε να υπογραμμίσει στο έργο του Γουίλιαμ  Μπάτλερ  Γέητς.  Τον λυρισμό του, τη μουσικότητα και το ρυθμό στην ποίησή του, την απτή εικονοπλασία, την  αλήθεια και τη διαύγεια του.

Πέρα όμως από τα στοιχεία στη τεχνική του τρόπου γραφής του, αυτό που έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία είναι η ουσία των ποιημάτων του. Οι επιρροές του και ο τρόπος που τις ενσωματώνει. Η μελέτη  στη θεοσοφία και το πώς ορίζεται η σχέση με το θείο και την ύπαρξη . Ο μυστικισμός και το προσωπικό βίωμα από την εμπειρία αυτή, που γενικεύεται και συμβολοποιείται. Οι μεταφυσικές του ανησυχίες και το πώς χαρακτηρίζουν τις έννοιες του θανάτου και  του έρωτα. Το δίπολο που ορίζει την ανθρώπινη ενορμητική  διαδικασία. Η ιδεολογία  και ο πατριωτισμός του. Το πώς οι στίχοι του λειτούργησαν αφυπνιστικά στη συνείδηση του Ιρλανδικού λαού. Η φύση, που αποτελεί κύριο υλικό της ποίησής του και η ουσιαστική της χρήση, μακριά από φλύαρες περιγραφές τοπίων. 

Αυτό όμως, που κύρια πρέπει να σημειωθεί στην περίπτωση του Γέητς, είναι η πίστη στην αισθητική, στο όραμα για το έργο του. Η αφοσίωση στο χρέος του να υπηρετήσει το ιδανικό της ομορφιάς, όπως ο ίδιος την έχει ορίσει. Και αυτό στη σημερινή εποχή, την άδεια από ιδεολογία και όραμα,  συγκινεί βαθειά.

Υπάρχει και κάτι ακόμα όμως, στην περίπτωση του Γέητς. Η χρήση του μύθου, σαν παρεπόμενο της μνήμης και σύνδεσμο με την ιστορία. Πώς να μην σημειωθεί αυτό το στοιχείο, όταν πια στη σύγχρονη κοινωνία έχει χαθεί ο χώρος για τον μυθικό χρόνο και το μόνο που επικρατεί είναι το παρόν και το άτομο ως μονάδα, αποκομμένο  από τη συλλογική μνήμη. 

Γουίλιαμ  Μπάτλερ  Γέητς,  Δημήτρης Νικηφόρου

William Butler Yeats: Καλλιτέχνης, μάγος, ποιητής γεννημένος, στέκει απέναντι στη βικτωριανή ξεραϊλα και τον ορθολογισμό μιας αυτοκρατορίας, ερωτευμένος με ό,τι φευγαλέο που διψά για τη χαμένη του δόξα. Πιστεύοντας πως ο καλλιτέχνης στρέφεται σε μια περιφέρεια γύρω από το θεϊκό, μιαν ολόκληρη ζωή αφιερωμένος στην ομορφιά των ανθρώπων και των στίχων ο Γουίλιαμ Μπάτλερ Γέητς παραμένει εσαεί νέος, δωρίζοντάς μας στίχους αξεπέραστης ευγένειας και μιας οιονεί ερωτικής σχέσης με τα πάντα, τη φύση, αλλά και τον κάθε αθώο, εγκαταλειμμένο, προδομένο στο βαθύτερο είναι του άνθρωπο: τις γυναίκες, τον ζητιάνο, τις σκιές των προγόνων, τα μαθητούδια, τον ποιητή, τις ξωθιές και τα οράματα….Αν κάπου συγγένεψε ο εικοστός αιώνας με το όνειρο και τη υπερβατική λαχτάρα κάθε ψυχής, είναι στην ποίηση του Γ.Μπ. Γέητς. Από το νησάκι Innisfree που καταφεύγει στα νιάτα του, μέχρι το Ιρλανδικό θέατρο που το ανασταίνει, κι από τον έρωτά του για την εξεγερμένη Μωντ Γκον μέχρι το Μια γυναίκα νέα και γραία ή το Ταξίδι στο Βυζάντιο και την Δευτέρα παρουσία του, ο Γέητς κυλάει με τους στίχους του σαν ασημένιο ρυάκι που ακτινοβολεί ανθρώπινες ποιότητες, μακριά από κάθε τι εμπορευματοποιημένο και χυδαίο, συχνά μακριά και από τη δημοσιότητα μέχρι το Νομπέλ του 1923...

Αυτή περίπου, θα μπορούσε να είναι η απάντησή μου, όπως και πολλών άλλων που αγαπούν τον Γέητς, στο ερώτημα του αγαπητού Cantus Firmus, και να ξεμπερδεύω με μια λιτή ‘’εικονογραφία’’. Όμως δεν είμαι αρθρογράφος ή κριτικός ώστε να παραθέσω στοιχεία για την ποιητική, τεχνοτροπία ή τεχνική του ποιητή, τα οποία άλλωστε θα ήταν ανούσια και κυρίως ‘’εκτός θέματος’’ οπότε ας μιλήσω την πραγματική γλώσσα: Αγαπώ τον Γέητς όπως αγαπούν όλοι οι ερωτευμένοι το αντικείμενο του έρωτά τους που, αν και μπορούν να βρουν (ή να κατασκευάσουν) χιλιάδες λόγους για να το ‘’ερμηνεύσουν’’, η αλήθεια είναι πως αγαπούν χωρίς λόγο και δεν χρειάζονται λόγο. Ο έρωτας τους επέλεξε και όχι αυτοί τον έρωτα. Ως αναγνώστης, και μόνο, λοιπόν, η αγάπη μου για τον Γέητς δεν έχει κανέναν άλλο λόγο παρά το ότι η ποίησή του, η γλώσσα του, μίλησε μέσα μου λέγοντάς μου ‘’ θα με αγαπήσεις  γιατί δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς και το ξέρεις...’’

Με αυτή την ‘’μεταφυσική’’ του έρωτα, κλείνω σε ό,τι αφορά την απάντησή μου αφήνοντας τα υπόλοιπα στον ίδιο και σε ένα μικρό ποίημα αφιερωμένο στον ποιητή πριν αρκετό καιρό :  

«Πέρασα όλη μου την ζωή επιδιώκοντας να απαλλάξω την ποίηση από κάθε φράση που θα ήταν γραμμένη για την όραση, επαναφέροντας μία σύνταξη που να απευθύνεται στην ακοή!»

W. B. Yeats

Δυο στροφές για τον W.B.Yeats

Ω ποιητή, χλωμή η ρέμβη σκύβει                                                                                                                                                                                                              στα χρόνια που αγάπησες τη Μώντι                                                                                                                        

κι η τρελο-Τζένη το λεπίδι μπήγει                                                                                                                        

«στον έρωτα, που λιονταριού ‘ναι δόντι»

Στις καστανιέτες ο έρωτας χορεύει                                                                                                                                

σαν φίδι που τη λεία του υπνωτίζει,                                                                                                                                               

μα το ρυθμό του τακουνιού του συνοδεύει                                                                                                              

του αγκιστροδόντη η ουρά που κροταλίζει.

   Δημήτρης Νικηφόρου

Γουίλιαμ  Μπάτλερ  Γέητς,  Μανόλης Πολέντας

Τον Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέητς θα τον αγαπούσα – αν ζούσα – και στην επέτειο των 250 χρόνων από τη γέννησή του. Για λόγους πολύ περισσότερους του ενός. Αν πρέπει, όμως, να επιλέξω έναν, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο θα ήταν για την ικανότητά του  να μετατρέπει το εντόπιο σε κοσμοπολίτικο και συμπαντικό.

Έχω την τύχη να διαβάζω τον Γέητς στο πρωτότυπο. Λίγα του ποιήματα έχω διαβάσει σε μετάφραση, ένα-δυο του Σεφέρη, της Μελισσάνθης και κάποιων ακόμα που τόλμησαν. Πιστεύω ότι η ποίησή του είναι από εκείνες που δεν μεταφράζονται εύκολα. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα και στα μεταφρασμένα του ποιήματα, εγώ, ένας έλληνας, νιώθω στο πετσί τον λόγο του Ιρλανδού ποιητή. Και αυτό, διότι ο λόγος του, το όραμά του, δεν είναι ιδιωτικό. Περιλαμβάνει όλους τους συνανθρώπους του συλλογικά.  Το όραμά του είναι  ανιδιοτελές, ξεπερνάει τους ορίζοντες της προσωπικής εμπειρίας. Δείχνει την εποχή, τον λαό, την κατάσταση της συλλογικής ψυχής του λαού του, τα βάσανά του, τον πόθο και τον αγώνα για την ελευθερία του, ανεξάρτητα αν συμφωνεί κανένας ή όχι με την ιδέα, με τον τρόπο.Αυτό είναι το δύσκολο έργο που καλείται να τολμήσει ο κάθε ποιητής. Και, όπως όλοι οι μεγάλοι ποιητές – Όμηρος, Δάντης, Σαίξπηρ, Ουώλτ Ουίτμαν, Γ. Σεφέρης, Γ. Ρίτσος, για να ονοματίσω μόνο μερικούς – έτσι και ο Γέητς είναι η φωνή του λαού του. Ανεξάρτητα αν τήρησε ή όχι τον στόχο αυτό καθ’ όλην του τη ζωή, το έργο που πέτυχε τον στόχο – και είναι το μεγαλύτερο σε ποσοστό – είναι αυτό που θα μείνει όσο αντέξει να υπάρχει η Ποίηση.

Μανόλης Πολέντας

Γουίλιαμ  Μπάτλερ  Γέητς, Γιάννης Σιδέρης 

Το βασικό χαρακτηριστικό του Yeats που τον κάνει επίκαιρο σήμερα είναι το γεγονός ότι γεφύρωσε δύο ανόμοιες περιόδους: τον όψιμο ρομαντισμό του 19^ου –προραφαηλίτες και Τέννυσον– με τον μοντέρνο 20^ο. Το αξιοθαύμαστο είναι ότι το πέτυχε αυτό αλλάζοντας ελάχιστα το ύφος του, και το θεματικό υλικό του, από τις πρώτες συλλογές της δεκαετίας 1880 μέχρι και τα τελευταία ποιήματα που έγραψε λίγο πριν πεθάνει το 1939 –μη ξεχνάμε βέβαια ότι αυτό που λέμε σήμερα μοντερνισμός πρέπει να ήταν σε έναν βαθμό και απόρροια της προσωπικότητας και του έργου του Yeats· για έναν καιρό, γραμματέας του ήταν ο Pound, προτού γίνει μέντορας των Eliot και Joyce και σημαντικός συνεργάτης του περιοδικού Poetry. Ο ρόλος του Yeats ως συνδέσμου μεταξύ δυο εποχών είναι επίκαιρος γιατί και σήμερα, πιστεύω, ζούμε σε μια μεταβατική, fin de siècle εποχή: βρισκόμαστε ανάμεσα στον ύστερο μοντερνισμό του δεύτερου μισού του 20^ου αιώνα και σε κάτι άλλο, που ακόμη δεν ξέρουμε καθόλου τι θα είναι... Πιθανόν να ζήσουμε μια ριζική αναμόρφωση του ρόλου της λογοτεχνίας καθώς και εννοιών όπως "fiction" / "reality" οι οποίες δυστυχώς κατάντησαν ψεύτικες και άκαμπτες κάτω από την επίδραση της τεχνοκρατίας. Μια βουτιά στα δροσερά νερά του συλλογικού ασυνείδητου και της μυθολογίας θα ήταν σίγουρα αναζωογωνητική σ’ αυτή τη φάση, και ο Yeats δεν θα μπορούσε παρά να συμφωνήσει. Στα χρόνια που έρχονται θα δούμε κατά πόσο και η δική μας εποχή διαθέτει τέτοιες διαχρονικές φιγούρες, έτοιμες να κάνουν τη μετάβαση, ενεργοποιώντας αρχέτυπα που θέτουν σε κίνηση τον Τροχό μιας πάντα απρόβλεπτης φαντασίας.