"Συγκεχυμένα Ανέρχονται τα Λησμονημένα",Τόμας Μανν

γράφει και επιμελείται η Βιβή Γεωργαντοπούλου

Εξαιρετικά είναι τα πρώιμα κείμενα του Τόμας Μανν που βρίσκονται στην συλλογή "Συγκεχυμένα Ανέρχονται τα Λησμονημένα" και υποδειγματική η μετάφραση* στα ελληνικά από τον Αλέξανδρο Κυπριώτη.Πρόκειται για δεκατρία σπουδαία αφηγήματα που μερικά ανήκουν και τυπικώς στα διηγήματα ενώ ορισμένα άλλα θα ονομαστούν νουβέλες επειδή τηρούν εμφανέστερα τους δομικούς κανόνες της, κρινόμενα ως τέτοια όχι εκ του μεγέθους τους δηλαδή αλλά επειδή έχουν κλασσικό σκελετό νουβέλας (αρχή,μέση ή κορύφωση της πλοκής,ισχυρό τέλος και ευάριθμους, άκρως συμβολικούς ήρωες).

Στην ιστοσελίδα των εκδόσεων της  Ινδίκτου διαβάζουμε:

Ο τίτλος της συλλογής"Συγκεχυμένα ανέρχονται τα λησμονημένα" είναι φράση από το πρώτο σωζόμενο κείμενο του Τόμας Μανν "Οπτασία"την οποία έγραψε σε ηλικία 18 χρόνων.Η συλλογή περιλαμβάνει 13 διηγήματα και νουβέλες που έγραψε ο συγγραφέας από τα 18 έως τα 33 του χρόνια (1893-1908).Τα 11 από αυτά τα κείμενα μεταφράζονται για πρώτη φορά στα Ελληνικά,καλύπτοντας ένα σημαντικό κενό στην ελληνική βιβλιογραφία του Τόμας Μανν. Ανάμεσά τους ο τρομερός "Τομπίας Μίντερνίκελ", για τον οποίο ο συγγραφέας κατηγορήθηκε για αντισημιτισμό, αλλά και "Το παιδί-θαύμα", το οποίο γράφτηκε με αφορμή ένα κονσέρτο του Έλληνα Λώρη Μαργαρίτη,τα διηγήματα  "Λουιζάκι"  και "Ανέκδοτο",με τις αδίστακτες γυναικείες μορφές τους και το "Μια κάποια ευτυχία" με τη σκανδαλιστική αλληλεγγύη και έλξη μεταξύ της συζύγου και της πολιορκούμενης από τον σύζυγο νεαρής τραγουδίστριας. Από τη συλλογή δεν θα μπορούσε να λείπει η πρώτη μεγάλη επιτυχία του συγγραφέα, το διήγημα "Ο μικρός κύριος Φρήντεμανν"(1896), που του άνοιξε τον δρόμο για τη συγγραφή των "Μπούντενμπρωκ" και τη συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο Φίσερ, αλλά και η νουβέλα "Τριστάνος"  (1901), ο προάγγελος του μνημειώδους μυθιστορήματος "Το μαγικό βουνό".

Τα κείμενα που περιέχονται είναι τα παρακάτω:

·         Οπτασία

·         Η Βούληση για Ευτυχία

·         Ο Μικρός Κύριος Φρήντεμανν

·         Ο Παλιάτσος

·         Τόμπας Μίντερνίκελ 

·         Εκδίκηση

·         Λουιζάκι

·         Τριστάνος 

·         Το Παιδί-θαύμα

·         Μια Κάποια Ευτυχία

·         Παρά τω Προφήτη

·         Ανέκδοτο

·         Το Σιδηροδρομικό Ατύχημα

Είναι τόσο εκφραστικά τα κείμενα αυτά του Τόμας Μανν,τόσο αψεγάδιαστα για πρωτόλεια που δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι είναι τα πρώτα του και ότι ορισμένα γράφτηκαν στην ηλικία πχ των δεκαοκτώ!Ο λόγος του είναι μεστός και ποιητικός. Διαθέτει μιαν ιδιαιτερότητα που τον έκανε αποδεκτό αμέσως από το κοινό της εποχής του σαν από τους πιο χαρισματικούς λογοτέχνες της γενιάς του, εκείνους που θα διαβάζονται πάντα,αγαπημένους παρά το αδηφάγο πέρασμα του χρόνου. 

Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιο από τα δεκατρία κείμενα.Και δεν χρειάζεται νομίζω.

Ο "Παλιάτσος",για παράδειγμα,με προβλημάτισε και με κράτησε μέρες στην ατμόσφαιρά του. Είναι ένα σπουδαίο ψυχογραφικό κείμενο-εργαλείο που ο Τόμας Μανν γενναιόδωρα θέτει στην διάθεση του αναγνώστη οδηγώντας τον με κλιμακούμενη ένταση σε ανηφορικό μονοπάτι (που εκείνος βέβαια το χαράζει)για να τον βγάλει σ΄ένα σημείο στο οποίο δεν περίμενε πια ότι υπάρχει διέξοδος και πάντως οι σκέψεις που προκαλεί η ελαχιστότητα και η αγωνία του ήρωά του, από τον οποίο μπορεί και να μην διαφέρει καθένας μας και πολύ,είναι ατελείωτες.Ο ήρωας αυτοπαγιδεύεται καθώς, ο δυστυχής, μέσα στον υπαρξιακό του τρόμο πασχίζει,άτσαλα είναι η αλήθεια, να προστατέψει τον εαυτό του μη θέλοντας όμως να κάνει (μεγάλο) κακό σε άλλους ανθρώπους στις συναλλαγές της καθημερινότητας.

Αποδεικνύεται  λίγος και μικρός όσο κι αν τον φωτίζει συχνά η σχεδόν κυνική του εντιμότητα και το χειρότερο;Τις αντιφάσεις και την μικρότητά του,τις δυνάμεις και τις αδυναμίες του τις γνωρίζει κι ο ίδιος καλά και γι αυτό,ίσως,όταν οι συγκυρίες τον έχουν σχεδόν τσακίσει αλλά νιώθει πως θα ξανασταθεί κάποια στιγμή όρθιος,συλλογίζεται τα παρακάτω:

Υπάρχει μονάχα μια δυστυχία:να απολέσει κανείς την αρέσκεια του εαυτού του.Να μην αρέσκεται πλέον τον εαυτό του,αυτό θα πει δυστυχία,άα,κι εγώ το ένιωθα συνεχώς πολύ καθαρά!Όλα τα υπόλοιπα είναι παιγνίδι κι εμπλουτισμός της ζωής,σε κάθε άλλο πάθημα μπορεί κανείς να είναι τόσο εξαιρετικά ικανοποιημένος με τον εαυτό του,να φαίνεται τόσο υπέροχα.

Αλλά και το διήγημα "Τομπίας Μίντερνίκελ"-κατ΄εμέ το πιο έξοχο τεχνικώς-τόσο θλιμμένο και ρεαλιστικό στο βάθος του,τόσο ανθρωποκεντρικό και γεμάτο καθημερινές και επαναλαμβανόμενες αλήθειες!Απορώ πως είδαν κάποιοι αντισημιτισμό ντε και καλά και όχι την πολύ πικρή διαπίστωση του ατελούς μας είναι-αλληγορικά προσεγγισμένου,θεωρώ,από τον Τόμας Μανν-του  οποιουδήποτε  σ΄όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης καταφρονεμένου με τον ένα ή τον άλλο τρόπο  ανθρώπου,που εύκολα γεμίζει η σκέψη του δηλητήριο από την μοναξιά και τις στραβοτιμονιές της ζωής και αυτό τον μεταμορφώνει από κοινό,ανεκδήλωτο,απελπισμένο μα ακίνδυνο ανθρωπάκο που κουτσά στραβά επιβιώνει με τις ανασφάλειες και τις μικροκακίες του σε ένα τιποτένιο ον, δειλό μαζί και κτήνος, που ξαφνικά (μα καθόλου ξαφνικά στην πραγματικότητα) ξεσπάει το μίσος του πάνω σ΄ ένα αθώο σκυλί.

Ή το "Λουιζάκι",τι κείμενο Θεέ μου!Πόσο μελαγχολικό μα πέρα για πέρα διαχρονικά αληθινό. Ποιος μπορεί να βεβαιώσει και να μην αποδειχτεί αλαζόνας στην κρίση του ότι δεν υπάρχουν αυτοί οι χαρακτήρες σχεδόν ατόφιοι και σήμερα;Οι άθλιοι -εραστές εδώ- που γελοιοποιούν με κάθε ευκαιρία τον ατιμασμένο σαν να μην ξεδιψά η μοχθηρία τους με την κύρια εξαπάτηση κι όσο για τον περίγυρο α,καλά,αυτός βλέπει και σιωπά ,κοιτάζει την δουλίτσα του και δεν σκέφτεται ποτέ μα ποτέ ότι ίσως τα επόμενα θύματα είναι ήδη στοχευμένα ανάμεσά του.

Ένα απ΄αυτά,το"Μια Κάποια Ευτυχία"μπορείτε να το διαβάσετε εδώ-αξίζει τον χρόνο σας και το διήγημα και το ίδιο το μπλογκ στο οποίο σας παραπέμπω-και σε τούτο το κείμενο ο Μανν δίνει,ας μου επιτραπεί η έκφραση,ρεσιτάλ εναλλαγής αφηγηματικών τεχνικών και θεματικής τολμηρότητας διεισδύοντας με την οξυδερκή και χαρισματική του πένα στα μύχια της ψυχής των ηρώων του-που δεν είναι παρά άνθρωποι υπαρκτοί,σάρκινοι,τρωτοί,αυτοί που κι εκείνος ζει ανάμεσά τους,με προσοχή παρατηρώντας τους -χωρίς να στερεί από τον διαχρονικό αναγνώστη το δικαίωμα να νιώθει,να κατανοεί,να συμπάσχει πέρα και πάνω από τον χρόνο.

*Απολαμβάνω τις ελληνικές μεταφράσεις που έχουν άποψη και ξεχωρίζουν για την λογοτεχνικότητά τους.Ευτυχώς υπάρχουν ακόμα μεταφραστές-κι όχι απλώς διεκπεραιωτές-που δεν φοβούνται την υπέροχη γλώσσα την οποία έχουμε την τύχη να μιλάμε,να γράφουμε και να διαβάζουμε και αντλούν απ΄αυτήν έξοχο υλικό πέρα από το προβλέψιμο.Ο Αλέξανδρος Κυπριώτης είναι ένας εξ αυτών.