Οι «Συριακοί» πόλεμοι…..μέρος 1o

Πηγή:http://chilonas.com/2013/12/14/οι-συριακοί-πόλεμοι-μέρος-πρώτο/

Χάρτης Διαδόχων Μεγ. Αλεξάνδρου_πηγή wikipedia

Οι Συριακοί πόλεμοι έλαβαν χώρα μεταξύ των διαδόχων – επιγόνων του Μεγ. Αλεξάνδρου. Διήρκεσαν από το 276 π.Χ έως το 168 π.Χ και διεξήχθησαν σε έξι περιόδους.

Α’ Συριακός πόλεμος (276 – 272 π.Χ)

Ο Α’ Συριακός πόλεμος διεξήχθη μεταξύ του βασιλείου της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου και της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, αφού είχε προηγηθεί ένταση μεταξύ των δύο αντιπάλων αναφορικά με το καθεστώς της νότιας Συρίας, όπως προέκυψε μετά την μάχη της Ιψούς (301 π.Χ). Στη συνθήκη (303 π.Χ) που είχε υπογράψει ο νικηφόρος συνασπισμός στην Ιψό, αρχικά προβλεπόταν να δοθεί ολόκληρη η Συρία στον Πτολεμαίο Α’, αλλά λόγω του ότι δεν έστειλε στρατεύματα στην Ιψό, τελικά δόθηκε στον Σέλευκο.

Πτολεμαίος Α’ ο Σωτήρ ιδρυτής της δυναστείας των Πτολεμαίων_μαρμάρινη προτομή_μουσείο Λούβρου

Ο Πτολεμαίος αντέδρασε το 301 π.Χ καταλαμβάνοντας το μεγαλύτερο τμήμα της Συρίας νότια της Δαμασκού, καθώς και μεγάλο μέρος της Φοινίκης. Οι Πτολεμαίοι αργότερα διεκδίκησαν τη Συρία μέχρι την Δαμασκό. Αυτό ήταν μια πάγια Αιγυπτιακή τακτική και είχε ως στόχο την διασφάλιση της Αιγυπτιακής ενδοχώρας. Την ίδια στιγμή οι Σελευκίδες διεκδίκησαν όλη την νότια Συρία για τους ίδιους λόγους, καθότι η αυτοκρατορία τους εκτεινόταν πέριξ της βόρειας Συρίας και της ανατολικής Μικράς Ασίας.

                   Σέλευκος Α’ ο Νικάτωρ ιδρυτής της δυναστείας των Σελευκιδών_μουσείο Νάπολης

Όσο διάστημα ευρίσκοντο εν ζωή ο Πτολεμαίος και ο Σέλευκος ο πόλεμος είχε αποφευχθεί, αλλά το 283 π.Χ ο Πτολεμαίος πεθαίνει από φυσικά αίτια (ο μοναδικός εκ των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου που είχε φυσικό θάνατο) και το 280 π.Χ δολοφονείται ο Σέλευκος. Οι πρώτες συγκρούσεις που ακολούθησαν σχεδόν αμέσως (πόλεμος της Δαμασκού, 280-279 π.Χ) έλαβαν χώρα στην Ιωνία και γύρω από την πόλη της Μιλήτου.

Ο διάδοχος του Σέλευκου ο Αντίοχος Α’ ο Σωτήρ την συγκεκριμένη χρονική περίοδο αντιμετώπιζε πολλούς εχθρούς. Ήταν σε πόλεμο με τον Αντίγονο, αντιμετώπιζε μια εξέγερση στην Σελευκίδα, την πατρίδα της οικογένειάς του και το 279 π.Χ οι Γαλάτες εισέβαλαν στην Μακεδονία πριν προχωρήσουν στην Ελλάδα και στη συνέχεια σε Μικρά Ασία, περί το 277 π.Χ. Ενόψει της Γαλατικής απειλής ο Αντίοχος και ο Αντίγονος συνάπτουν ειρήνη (πιθανώς 279 π.Χ), και με συμφωνημένες σφαίρες επιρροής – ο Αντίγονος θα είχε την Μακεδονία και την Ελλάδα και ο Αντίοχος την Θράκη και τις περιοχές ανατολικά.

Αυτή η συμμαχία αποτελούσε απειλή για την Πτολεμαϊκή Αίγυπτο και τις φιλοδοξίες της. Ο Πτολεμαίος Β’ διαθέτοντας τον ισχυρό Αιγυπτιακό στόλο, είχε βλέψεις για τη δημιουργία μιας θαλάσσιας αυτοκρατορίας στο Αιγαίο, έχοντας ήδη συμμάχους στη Μίλητο. Ο πρώτος Συριακός πόλεμος ξέσπασε το 276 π.Χ. Ο Αντίοχος είχε καταστείλει την εξέγερση στην Σελευκίδα και στη συνέχεια κινήθηκε δυτικά για να ασχοληθεί με την Γαλατική απειλή. Είχε περάσει το χειμώνα του 277-276 π.Χ στις Σάρδεις της Λυδίας, στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την εκστρατεία κατά των Γαλατών. Το σχέδιο αυτό, χρειάστηκε να αναβληθεί, όταν την άνοιξη του 276 π.Χ ο Πτολεμαίος Β’ ξεκίνησε εισβολή στην Κεντρική Συρία, πολιορκώντας την Δαμασκό και την κοιλάδα του Μαρσύα (βόρεια της Δαμασκού).

Ο Αντίοχος απάντησε σθεναρά. Βάδισε ανατολικά στην Συρία, νίκησε τους Αιγυπτίους και ανακατέλαβε τη Δαμασκό. Αυτός επίσης φαίνεται ότι ξεκίνησε πολιορκία της Μιλήτου, διά ξηράς και θαλάσσης, ενδεχομένως υπό τη διοίκηση του γιου του Σέλευκου, που είχε εγκαταστήσει στη Μικρά Ασία. Το ναυτικό στοιχείο ότι πολιορκίας διεκόπη από τον Αιγυπτιακό στόλου υπό τον Καλλικράτη της Σάμου (περί το 275 π.Χ) αλλά η πολιορκία δια ξηράς συνεχίσθηκε και ίσως τελικά επέτυχε (σε κάθε περίπτωση χάθηκε κατά τον Ευμένιο πόλεμο).

                   Χρυσό νόμισμα με αναπαράσταση του Αντιόχου Α’ του Σωτήρα_275 π.Χ

Το 275 π.Χ ο Αντίοχος επιστρέφει για να αντιμετωπίσει τους Γαλάτες. Η εξέγερση στην Σελευκίδα είχε προκαλέσει την απώλεια των πολεμικών ελεφάντων και έτσι εστράφη ανατολικά. Η αυτοκρατορία του η οποία εκτεινόταν μέχρι την Ινδία, του παρείχε την δυνατότητα να αναπληρώσει τους ελέφαντες από την Βακτριανή, γεγονός το οποίο και έπραξε. Οι ελέφαντες έφτασαν στην Συρία την άνοιξη του 275 π.Χ και κατόπιν ο Αντίοχος διέσχισε την Μικρά Ασία και νικά τους Γαλάτες στην μάχη των Ελεφάντων. Αυτό τερμάτισε την Γαλατική απειλή για το βασίλειό του, αν και οι Γαλάτες παρέμειναν στη Μικρά Ασία και εγκαταστάθηκαν στην Γαλάτεια. Αυτό ήταν το σημαντικότερο σημείο για τον Αντίοχο, καθότι απέκτησε το προσωνύμιο «Σωτήρ» και δοξάσθηκε για την αποκατάσταση της ειρήνης.

Όμως ένα νέο πρόσωπο εμφανίζεται στο προσκήνιο, η Αρσινόη B’, χήρα του Λυσίμαχου της Μακεδονίας και για σύντομο χρονικό διάστημα σύζυγος του Πτολεμαίου Κεραυνού. Αφού προδόθηκε από τον Κεραυνό, φεύγει στη Σαμοθράκη και στη συνέχεια στην αυλή του Πτολεμαίου B’ στην Αίγυπτο, τον οποίον παντρεύεται το 276 π.Χ και κατόπιν αυτή υιοθετεί τον γιο του Πτολεμαίο Γ’ και αυτός τον γιό της Πτολεμαίο. Ο εν λόγω γάμος (αμφιλεγόμενος και περιπεπλεγμένος κατά πολλούς) σύντομα αποδεικνύεται μεγάλη επιτυχία. Η Αρσινόη γίνεται συνδιαχειρίστρια της Αιγύπτου και μετά το θάνατό της την εντάσσεται στο πάνθεον των Αιγυπτιακών θεοτήτων. Επίσης φαίνεται ότι μέχρι το τέλος (275 π.Χ) είχε αναλάβει τον έλεγχο του πολέμου.

                                                           Αρσινόη Β’_χρυσό νόμισμα 250 π.X

Ο Αντίοχος το 274 π.Χ σχεδίαζε να εισβάλει στην Αίγυπτο. Παντρεύει την κόρη του με τον Μάγα τον Κυρηναίο ο οποίος είναι ετεροθαλής αδερφός του Πτολεμαίου και κυβερνήτης της Κυρηναϊκής, δυτικά της Αιγύπτου. Ο Μάγας αφού ανεξαρτητοποιείται από την Αίγυπτο, το 274 π.Χ ξεκινά εισβολή όπου παρ’ ολίγον να καταλάβει την Αλεξάνδρεια, βοηθούμενος από μια ανταρσία μεταξύ των Γαλατών μισθοφόρων του Πτολεμαίου. Η Αρσινόη απάντησε ενθαρρύνοντας μια Λιβυκή εισβολή στην Κυρηναϊκή, η οποία ανάγκασε τον Μάγα να επιστρέψει δυτικά για να εξασφαλίσει την δική του περιοχή. Εν τω μεταξύ οι Γαλάτες μισθοφόροι παγιδεύτηκαν σε ένα νησί και κατεστάλη η εξέγερσή τους.

Το πραγματικό κλειδί για τη νίκη της Αιγύπτου ήταν ο στόλος τους. Το 274 π.Χ ο εν λόγω στόλος εστάλη για να επιτεθεί στην ακτή της Μικράς Ασίας, απειλώντας άμεσα τον Αντίοχο στην ενδοχώρα της Κιλικίας. Οποιαδήποτε ελπίδα είχε ο Αντίοχος για βοήθεια από τη Μακεδονία έληξε όταν ο Πτολεμαίος και η Αρσινόη χρηματοδοτούν μια εισβολή στην Μακεδονία από τον Πύρρο βασιλέα της Ηπείρου.

Η Αιγυπτιακή εισβολή στην Μικρά Ασία απετέλεσε μεγάλη επιτυχία. Ο Καλλικράτης κατέλαβε ένα μεγάλο μέρος της ακτής, αναγκάζοντας τον Αντίοχο να παραδεχτεί την ήττα. Η Αίγυπτος κέρδισε την δυτική Κιλικία και μια σειρά εδαφών που περιελάμβαναν την νότια Λυκία, Καύνο, Αλικαρνασσό, Μύνδο και Κνίδο. Ο Πτολεμαίος τερματίζει τον πόλεμο με την κατοχή της Μιλήτου. Στη Συρία απέκτησε ολόκληρη την Φοινίκη και την κοιλάδα του Μαρσύα, αλλά όχι την Δαμασκό.

Την επαύριον του πολέμου, η Αρσινόη άρχισε να σχεδιάζει μια επίθεση στην Μακεδονία, όπου ο γιος της Πτολεμαίος διεκδικούσε τον θρόνο. Ωστόσο, πριν υλοποιήσει τα σχέδιά της πεθαίνει (270 π.Χ). Ο προκύπτων Χρεμωνίδειος πόλεμος έληξε με νίκη για τον Αντίγονο και συμμαχία μεταξύ του Αντιγόνου και του Αντιόχου εναντίον του Πτολεμαίου.

Β’ Συριακός πόλεμος (260 – 255 π.Χ)

Ο Β’ Συριακός πόλεμος, είναι ο ελλιπέστερος εξ’ όλων των πολέμων της Ελληνιστικής περιόδου, όσον αφορά στην ιστορική τεκμηρίωση. Τα αίτια έναρξης είναι ασαφή και δεν είναι δυνατόν να υπάρξει τεκμηριωμένη καταγραφή των γεγονότων. Υπάρχει ακόμη και κάποια αβεβαιότητα ως προς την ημερομηνία της κύριας μάχης του πολέμου. Γνωρίζουμε ποια ήταν τα αποτελέσματα του πολέμου και υπάρχει καταγραφή ορισμένων γεγονότων. Αυτά τα γεγονότα υποδηλώνουν ότι ήταν ένας μεγάλος πόλεμος, που αφορούσε στα τρία από τα κύρια διάδοχα κράτη – Μακεδονία, Αίγυπτο και την αυτοκρατορία των Σελευκιδών -με θέατρο μαχών την Μικρά Ασία, το Αιγαίο, την Συρία, την Βόρεια Αφρική και ενδεχομένως την Ελλάδα.

Σε αποτέλεσμα του Α’ Συριακού πολέμου, ο Πτολεμαίος Β’ Φιλαδελφος είχε κερδίσει την κατοχή μεγάλων τμημάτων στα Μικρασιατικά παράλια, δίνοντας στην Αίγυπτο μια ισχυρή βάση στο Αιγαίο. Αυτές οι νίκες επετεύχθησαν σε μεγάλο βαθμό σε βάρος του Αντιόχου Α’ της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, ο οποίος πέθανε το 261 π.Χ και τον διαδέχθηκε ο νεότερος γιος του, Αντίοχος Β’ Θεός. Ο Β’ Συριακός πόλεμος μπορεί να ξεκίνησε ως μια προσπάθεια του Αντιόχου Β΄ να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη.

                   Ο Πτολεμαίος Β΄, εικόνα χαραγμένη σε κόκκινο γρανίτη, μουσείο Μπρούκλιν

Μια άλλη πιθανή αιτία ήταν η εξέγερση από τον Πτολεμαίο, τον γιό του Λυσιμάχου και της Αρσινόης και θετό γιο του Πτολεμαίου Β’, ο οποίος διεκδικούσε τον θρόνο της Μακεδονίας, ελπίζοντας στην βοήθεια του Πτολεμαίου, αλλά το 260 π.Χ ήταν πλέον βέβαιο ότι αυτό δεν επρόκειτο να συμβεί. Ως αντίδραση ο Πτολεμαίος επαναστάτησε εναντίον του Πτολεμαίου Β’ από μια βάση στην Έφεσο. Αρχικά ο Αντίοχος επικροτεί την εξέγερση και στέλνει στον Πτολεμαίο μια δύναμη Θρακικού στρατού και πιθανώς την υποστήριξη του διοικητή της Μιλήτου, ο οποίος ονομαζόταν Τίμαρχος και ήταν Αιτωλικής καταγωγής. Φαίνεται όμως ότι ο Πτολεμαίος και ο Τίμαρχος σύντομα ξέφυγαν από κάθε έλεγχο. Ο Πτολεμαίος δολοφονήθηκε, πιθανώς το 259 π.Χ και ο Αντίοχος κατέλαβε την Έφεσο. Ο Τίμαρχος στη συνέχεια αυτοανακηρύχθηκε τύραννος της Μιλήτου και ο Αντίοχος αναγκάζεται να βαδίσει κατά του Τιμάρχου, τον οποίον καθαιρεί το 258 π.Χ και αποκαθιστά το καθεστώς της Μιλήτου. Οι κάτοικοι κατόπιν από ευγνωμοσύνη του προσέδωσαν το προσωνύμιο Θεός.

                                                                      Αντίοχος Β’ Θεός

Η κύρια μάχη του πολέμου ήταν μια ναυμαχία στην Κω, περί το 258 π.Χ. Ο Πτολεμαίος είχε τον ισχυρότερο στόλο και ήταν σε συμμαχία με την Ρόδο, την ισχυρότερη ναυτική δύναμη στην ανατολική Μεσόγειο.

Ανησυχώντας από την επιθετικότητα του Πτολεμαίου, η Ρόδος αποφάσισε να τεθεί στο πλευρό του Αντιόχου και του Αντιγόνου. Ο στόλος της συμμετείχε στην κατάληψη της Εφέσου και στην ναυμαχία της Κω, η οποία διεξήχθη μεταξύ του Αιγυπτιακού και του Μακεδονικού στόλου, που στην πραγματικότητα ήταν υπό τις διαταγές του βασιλέα Αντιγόνου Β’. Η ημερομηνία της μάχης δεν είναι απολύτως ασφαλής, αλλά είναι βέβαιο ότι διεξήχθη κατά τη διάρκεια των Ισθμίων, τα οποία ελάμβαναν χώρα κάθε δύο χρόνια, προσδιοριζόμενη περί το 258 ή 256 π.Χ. Η Αίγυπτος είχε τον μεγαλύτερο στόλο, αλλά οι Μακεδόνες είχαν καλύτερη τακτική και κέρδισαν μια σημαντική νίκη.

Με την Αιγυπτιακή ναυτική κυριαρχία να έχει εξουδετερωθεί, ο Αντίγονος και ο Αντίοχος είχαν προβάδισμα στον πόλεμο. Ο Αντίοχος ήταν σε θέση να ανακτήσει τα περισσότερα από εδάφη που έχασε στον Α’ Συριακό πόλεμο στη Μικρά Ασία (απωθώντας τον Πτολεμαίο από την Κιλικία και Παμφυλία, καθώς και την βόρεια Φοινίκη μέχρι την Σιδώνα). Ο Αντίγονος απέκτησε τον έλεγχο των νήσων, αν και ο Πτολεμαίος διατήρησε την Θήρα (Σαντορίνη).

Η ειρήνη μεταξύ Αντιόχου και Πτολεμαίου εδραιώθηκε σύντομα με έναν γάμο μεταξύ του Αντιόχου και της κόρης του Πτολεμαίου της Βερενίκης της Σύρας. Για να γίνει αυτό όμως ο Αντίοχος έπρεπε προηγουμένως να αποκηρύξει την πρώτη του σύζυγο, Λαοδίκη. Αυτό οδήγησε σύντομα σε καταστροφή. Το 247 π.Χ ο Αντίοχος πέθανε και τον ακολούθησε το 246 π.Χ ο Πτολεμαίος Β’. Τότε η Βερενίκη και η Λαοδίκη διεκδίκησαν τον θρόνο των Σελευκιδών για τον γιο τους. Ο Πτολεμαίος Γ΄ παρενέβη υπέρ της αδελφής του, αλλά δολοφονήθηκε στη συνέχεια από τους υποστηρικτές της Βερενίκης. Το αποτέλεσμα ήταν ο Γ’ Συριακός πόλεμος.

Γ’ Συριακός πόλεμος (Λαοδίκειος πόλεμος) (246 -241 π.Χ)

Ο Γ’ Συριακός πόλεμος αφορούσε στον έλεγχο της Συρίας και των ακτών της Μικράς Ασίας και ορισμένα γεγονότα επρόκειτο να φέρουν πιο κοντά τις δύο αυτοκρατορίες. Μετά τον Β’ Συριακό πόλεμο, ο αυτοκράτορας των Σελευκιδών Αντίοχος Β’ είχε παντρευτεί την Βερενίκη, κόρη του Πτολεμαίου Β’. Για να γίνει αυτό είχε να αποκηρύξει την πρώτη του σύζυγο, Λαοδίκη (εξ’ ου και Λαοδίκειος πόλεμος). Η Λαοδίκη και τα παιδιά τους στάλθηκαν στην Έφεσο, ενώ η Βερενίκη την αντικατέστησε στην αυτοκρατορική αυλή γεννώντας έναν γιο.

Ο χωρισμός μεταξύ Λαοδίκης και Αντιόχου δεν ήταν ολοκληρωτικός……..το 247 π.Χ ο Αντίοχος πέθανε ενώ την επισκεπτόταν στην Έφεσο, ενώ ο αδελφός της Αλέξανδρος παρέμεινε στρατηγός της Λυδίας. Στον απόηχο του θανάτου του Αντιόχου, η Λαοδίκη ισχυρίστηκε ότι είχε ονομάσει τον γιο της Σέλευκο Β’, ως κληρονόμο του.

Χρυσό οκτάδραχμο του Πτολεμαίου Γ’, το οποίο εξέδωσε ο γιος του, Πτολεμαίος Δ’, προς τιμήν του θεοποιημένου πατέρα του.

Μετά από σύντομο χρονικό διάστημα πεθαίνει ο Πτολεμαίος Β’ και τον διαδέχεται ο γιος του Πτολεμαίος Γ΄ο Ευεργέτης αδελφός της Βερενίκης Φερνοφόρου. Ενώ η Λαοδίκη ήταν ισχυρή στη Μικρά Ασία, η Βερενίκη φαίνεται ότι διατηρούσε την επιρροή στην Αντιόχεια. Μια Αιγυπτιακή δύναμη προερχόμενη από την κοντινή Κύπρο αποβιβάζεται στην Σελεύκεια, το λιμάνι της Αντιόχειας, στη συνέχεια κατευθύνεται στην πρωτεύουσα των Σελευκιδών και μια εμπροσθοφυλακή φτάνει στην Αντιόχεια, αλλά δεν κατορθώνει να εμποδίσει τη δολοφονία της Βερενίκης και του γιού της από τους υποστηρικτές της Λαοδίκης.

Ο Πτολεμαίος Γ΄ καθυστερημένα καταφθάνει στην περιοχή κατορθώνοντας να κρατήσει το θάνατο της Βερενίκης μυστικό για κάποιο χρονικό διάστημα και καταλαμβάνει την Αντιόχεια, φτάνοντας το 246 π.Χ ως την Σελεύκεια στον ποταμό Τίγρη. Η ταχεία προέλαση του μέσα από την καρδιά της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών δείχνει ότι πιθανώς δεν συνάντησε αντίσταση, ενώ ταυτόχρονα υποκρινόταν ότι ενεργούσε στο όνομα της Βερενίκης.

Αυτές οι κατακτήσεις όμως ήσαν πρόσκαιρες. Το 245 π.Χ ο Πτολεμαίος Γ΄ έπρεπε να επιστρέψει στην Αίγυπτο για να αντιμετωπίσει μια εξέγερση στο Δέλτα του Νείλου. Τελικά διαρρέει η είδηση του θανάτου της Βερενίκης και αρχίζει η αμφισβήτηση στον πρόσωπό του.

Ο Σέλευκος Β’ λέγεται ότι διέσχισε τον ποταμό Ταύρο το 244 π.Χ και σε μικρό χρονικό διάστημα ανέκτησε το ανατολικό τμήμα του, το οποίο ενέταξε στην αυτοκρατορία. Η Αντιόχεια και η Δαμασκός ανακτήθηκαν σύντομα, αλλά η Σελεύκεια στην Πιερία παρέμεινε υπό Αιγυπτιακή κατοχή μέχρι το τέλος του πολέμου.

Η Αίγυπτος είχε μεγαλύτερη επιτυχία στη Μικρά Ασία, όπου μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον στόλο αποτελεσματικά. Η αντιπολίτευση εκεί καθοδηγείτο από τον ετεροθαλή αδερφό του Σέλευκου τον Αντίοχο Ιέρακα (Γεράκι) που είχε αναγορευθεί αντιβασιλέας των κτήσεων στη Μικρά Ασία όταν ο Σέλευκος επέστρεψε στη Συρία. Αυτός όμως δεν ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικός κατά των Αιγυπτίων, αφού τελείωσε τον πόλεμο, με την κατοχή της νότιας Ιωνίας και πιθανώς της Καρίας και Λυκίας. Η ακριβής έκταση των κατακτήσεων της Αιγύπτου κατά τον Γ’ Συριακό πόλεμο είναι ασαφής λόγω ελλείψεων λεπτομερών πληροφοριών σχετικά με το Β’ Συριακό πόλεμο, γεγονός που καθιστά δύσκολη την επαλήθευση των εδαφών που κατακτήθηκαν και αυτών που παρέμειναν απλώς υπό Αιγυπτιακή κατοχή.

Ο πόλεμος τελείωσε το 241 π.Χ. Ο Σέλευκος πιθανώς επεδίωξε την ειρήνη, προκειμένου να αντιμετωπίσει άλλα προβλήματα. Ο Αντίοχος Ιέραξ είχε εγκατασταθεί ως ανεξάρτητος ηγεμών και τώρα διεκδικούσε ολόκληρη την αυτοκρατορία (ο προκύψας εμφύλιος πόλεμος είναι γνωστός ως ο πόλεμος των Αδελφών). Στην ανατολή η Βακτριανή – Σογδιανή σατραπεία επρόκειτο να εγκαταλείψει λόγω των Μακεδόνων σατραπών, που θεωρούσαν ότι μπορούσαν να αντιμετωπίσουν καλύτερα τις επιδρομές των νομάδων, εφόσον παρέμεναν ανεξάρτητοι και αυτόνομοι.

Η αχανής αυτοκρατορία των Σελευκιδών κινδύνευε να διαλυθεί.

Γ΄ Συριακός πόλεμος

Πηγή:https://el.wikipedia.org/wiki/Γ΄_Συριακός_πόλεμος

O Γ΄ Συριακός πόλεμος (246-241 π.Χ.) ή Λαοδίκειος πόλεμος, ήταν μια πολεμική σύγκρουση που έφερε αντιμέτωπους τον Πτολεμαίο Ευεργέτη και τον Σέλευκο Καλλίνικο ^[1].

Αποπομπή της Λαοδίκης. Δυναστική κρίση.

Ο Αντίοχος Β' Θεός εγκατελειψε την σύζυγό του Λαοδίκη και παντρεύτηκε την κόρη του Πτολεμαίου Β' Φιλάδελφου Βερενίκη, προκειμένου οι σχέσεις μεταξύ των δυο βασιλείων να εξομαλυνθούν(253 π.Χ.)^[2].

Ο Αντίοχος Θεός πέθανε ύστερα από έξι χρόνια (Ιούλιος του 246 π.Χ. ). Λίγο πριν πεθάνει όρισε τον διάδοχο του. Αυτός ήταν ο γιος της Λαοδίκης Σέλευκος. Ο Αντίοχος Θεός αγνόησε τα δικαιώματα του μικρού του γιού από την Βερενίκη και προχώρησε σε αυτή την πράξη προκείμενου να αποφύγει μια εσωτερική κρίση. Αυτό όμως πού ήθελε να αποφύγει έγινε επειδή η φιλόδοξη Λαοδίκη παραμέρισε τον νεαρό γιο της και αποφάσισε να κυβερνήσει η ίδια. Η Βερενίκη αντέδρασε ζητώντας από τον αδελφό της Πτολεμαίο Ευεργέτη να επέμβει για να την βοηθήσει. Έτσι ξέσπασε νέος πόλεμος^[3].

Έναρξη του πολέμου. Επέμβαση του Πτολεμαίου Ευεργέτη στην Συρία.

Οι Αντιοχείς υποστήριξαν αρχικά την Βερενίκη επειδή μισούσαν την Λαοδίκη και πίστευαν ότι είχε δηλητηριάσει τον πρώην σύζυγο της πράγμα πολύ πιθανό ^[3]. Η γνώμη τους όμως άλλαξε όταν ο πτολεμαϊκός στόλος κατέλαβε την Κιλικία και το επίνειο της Αντιόχειας την Σελεύκεια της Πιερίας (άνοιξη του 246 π.Χ. ή Σεπτέμβριος του 246 π.Χ.) ^[4][5].

Η Βερενίκη κατέφυγε μαζί με τον γιο της σε έναν ναό του Απόλλωνα που βρίσκονταν στο προάστιο Δάφνη της Αντιόχειας. Εκεί δολοφονήθηκε ύστερα από διαταγή της Λαοδίκης^[3].

Εισβολή του Πτολεμαίου Ευεργέτη στην Συρία

Όταν ο Πτολεμαίος Ευεργέτης πληροφορήθηκε τον θάνατο της αδελφής του εισέβαλε ο ίδιος στην Συρία έφτασε στην Κιλικία και από εκεί προχώρησε μέχρι την Μεσοποταμία(Δεκέμβριος 246 π.Χ.^[6] ή άνοιξη του 245 π.Χ.) ^[4]. Αναγκάστηκε όμως να επιστρέψει στο βασίλειο του (Φεβρουάριος 245 π.Χ.^[7]) επειδή παρουσιάστηκαν εσωτερικά προβλήματα (μια εξέγερση για την οποία τίποτα δεν είναι γνωστό) ^[1].

Ο Σέλευκος Καλλίνικος για να στερεώσει την θέση του συμμάχησε με τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη, στον οποίο έδωσε ως σύζυγο την αδελφή του Λαοδίκη και εδάφη στην Φρυγία και με τον βασιλιά της Καππαδοκίας Αριαράμνη, στον γιο (Αριαράθη) του οποίου έδωσε ως σύζυγο την αδελφή του Στρατονίκη και τις περιοχές Καταονία και Μελιτηνή(245 π.Χ.)^[1][8].

Αντεπίθεση του Σέλευκου

Το καλοκαίρι του 245 π.Χ. ο Σέλευκος Καλλίνικος πέρασε το όρος Ταύρος ξεκινώντας την αντεπίθεση του^[9]. Έως το 244 π.Χ. είχε ανακαταλάβει όλα τα χαμένα εδάφη του βασιλείου του εκτός από ορισμένες πόλεις στην Κιλικία και την Σελεύκεια στην Πιερία, επειδή ο στόλος του ναυάγησε σε τρικυμία. Η επίθεση του όμως στην Νότια Συρία απέτυχε. Ο Σέλευκος Καλλίνικος που επιπλέον αντιμετώπιζε προβλήματα εξαιτίας της μητέρας του Λαοδίκης η οποία δεν εννοούσε να παραιτηθεί από την άσκηση της εξουσίας αποσύρθηκε^[1].

Ο πόλεμος συνεχίστηκε με επιδρομές του πτολεμαϊκού στόλου στα σελευκιδικά εδάφη της Μικράς Ασίας (από την Καρία ως τον Ελλήσποντο). Αρκετές παραλιακές πόλεις και νησιά του Αιγαίου (Έφεσος, Μίλητος , Σάμος) καταλήφθηκαν^[1].

Ο Σέλευκος Καλλίνικος υποχώρησε τελικά στις απαιτήσεις της μητέρας του και παρέδωσε τα εδάφη του κράτους του που βρίσκονταν δυτικά του όρος Ταύρος στην διακυβέρνηση του νεώτερου αδελφού του Αντίοχου Ιέρακος. Πίσω από τον Αντίοχο Ιέρακα βρίσκονταν η Λαοδίκη που ασκούσε την εξουσία^[3]. Μόνο όταν οι στρατιωτικές δυνάμεις των δυο αδελφών ενώθηκαν ο Πτολεμαίος Ευεργέτης αναγκάστηκε να σταματήσει τον πόλεμο (241 π.Χ.) ^[1].

Η συνθήκη ειρήνης

Σύμφωνα με την συνθήκη ειρήνης ο Πτολεμαίος Ευεργέτης κρατούσε τις πόλεις της Κιλικίας , την Σελεύκεια της Πιερίας , τα παράλια της Νότιας Ιωνίας της Καρίας και της Λυκίας τις πόλεις της Θράκης Λυσιμάχεια, Σηστό, Αίνο και Μαρώνεια(και από το 230 π.Χ. και τα Κύψελα, όταν εκδίωξε τον τύραννο τους Αδαίο) και τα νησιά Λέσβο και Σαμοθράκη. Στους Σελευκίδες παρέμενε μόνο η Βόρεια Ιωνία^[1].

Η άποψη κάποιων νεότερων ιστορικών ερευνητών ότι ο Πτολεμαίος Ευεργέτης έχασε την κυριαρχία του Αιγαίου ύστερα από ναυμαχία που έγινε στην Άνδρο (το 246 π.Χ. ή 245 π.Χ.)με αντίπαλο τον Αντίγονο Γονατά, δεν είναι καθόλου βέβαιη, καθώς η ναυμαχία αυτή τοποθετείται σύμφωνα με απόψεις άλλων ερευνητών είτε το 258 π.Χ. είτε το 256 π.Χ. είτε το 227 π.Χ. οπότε αντίπαλος των Πτολεμαίων στην ναυμαχία ήταν ο Αντίγονος Δώσων^[1].

Συνέπειες

Ύστερα από την κατάληψη του μεγαλύτερου μέρους των μικρασιατικών παραλίων από τον στόλο του, ο Πτολεμαίος Ευεργέτης μπορούσε εξ’ αιτίας της εύθραυστης εσωτερικής κατάστασης του σελευκιδικού κράτους να επεμβαίνει όποτε επιθυμούσε στο εσωτερικό του κράτους του αντιπάλου του. Έτσι όταν ο Σέλευκος Καλλίνικος την διάρκεια μιας εμφύλιας διένεξης ηττήθηκε σε μια μάχη που δόθηκε στην Άγκυρα το 239 π.Χ. από τον αδελφό του βρήκε την ευκαιρία να εισβάλει στην Συρία και να πολιορκήσει τις πόλεις Δαμασκό και Ορθωσία τις οποίες θα καταλάμβανε αν ο Σέλευκος Καλλίνικος δεν κατάφερνε να συγκεντρώσει νέες δυνάμεις^[4].

Η κατάστασή αυτή δεν άφησε αδιάφορους τους Αντιγονίδες βασιλείς. Έτσι το 227 π.Χ. ο Αντίγονος Δώσων αποβιβάστηκε στην Καρία και αφού κατέλαβε ορισμένες πόλεις σύναψε συνθήκη με έναν δυνάστη που ονομάζονταν Ολύμπιχος. Οι πολιτικές εξελίξεις στην Κυρίως Ελλάδα άφησαν την επέμβαση αυτή χωρίς συνέχεια^[10].

Παραπομπές

1. ↑ 
   Άλμα πάνω, στο:
   ^{1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7} Ιστορία του Ελληνικού έθνους Τόμος Δ' Μέγας Αλέξανδρος –Ελληνιστικοί Χρόνοι ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Γ' Συριακός πόλεμος 246-241 π.Χ.σελ.415
2. Άλμα πάνω
   ↑ Ιστορία του Ελληνικού έθνους Τόμος Δ' Μέγας Αλέξανδρος –Ελληνιστικοί Χρόνοι ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Β' Συριακός πόλεμος 260-253 π.Χ.σελ.415
3. ↑ 
   Άλμα πάνω, στο:
   ^{3,0 3,1 3,2 3,3} Ιστορία του Ελληνικού έθνους Τόμος Δ' Μέγας Αλέξανδρος –Ελληνιστικοί Χρόνοι ΟΙ ΣΕΛΕΥΚΙΔΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΑΣΙΑΤΙΚΑ ΚΡΑΤΗ(280-221 π.Χ.).ΔΥΝΑΣΤΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕ ΤΑ ΑΣΙΑΤΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ .σελ.404
4. ↑ 
   Άλμα πάνω, στο:
   ^{4,0 4,1 4,2} Στρατιωτική Ιστορία ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΛΑΣΚΑΡΗΣ . Η κατάκτηση της Κοίλης Συρίας από τον Αντίοχο Γ' (202-198 π.Χ.).ΟΙ ΣΥΡΙΑΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ.σελ 58
5. Άλμα πάνω
   ↑ LIVIUS Articles on Ancient History .Third Syrian War (Laodicean War; 246-241)
6. Άλμα πάνω
   ↑ LIVIUS Articles on Ancient History .Third Syrian War (Laodicean War; 246-241)
7. Άλμα πάνω
   ↑ LIVIUS Articles on Ancient History .Third Syrian War (Laodicean War; 246-241)
8. Άλμα πάνω
   ↑ LIVIUS Articles on Ancient History .Third Syrian War (Laodicean War; 246-241)
9. Άλμα πάνω
   ↑ LIVIUS Articles on Ancient History .Third Syrian War (Laodicean War; 246-241)
10. Άλμα πάνω
    ↑ Ιστορία του Ελληνικού έθνους Τόμος Δ' Μέγας Αλέξανδρος –Ελληνιστικοί Χρόνοι ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Γ' Συριακός πόλεμος 246-241 π.Χ.σελ.416

Πηγές

• Ιστορία του Ελληνικού έθνους Τόμος Δ' Μέγας Αλέξανδρος –Ελληνιστικοί Χρόνοι Εκδοτική Αθηνών 1979
• Στρατιωτική Ιστορία ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΛΑΣΚΑΡΗΣ . Η κατάκτηση της Κοίλης Συρίας από τον Αντίοχο Γ (202-198 π.Χ.) Εκδότης Σ. ΠΑΝΕΛΗΣ. Τεύχος 77 . 2003
• LIVIUS Articles on Ancient History Third Syrian War (Laodicean War; 246-241)

" ΜΑΡΚΟ"

ένα ποίημα του Ζαχαρία Σώκου* για τον Μάρκο Μέσκο

Μ Α Ρ Κ Ο

Ω, Μάρκο  Μέσκο, ω, Μάρκο Μέσκο

θα ‘ταν  αστείο να πω

πως  πρόλαβα  τον  Μάρκο  Κράλλη,

τον πιο αδύνατο του λόχου της δοξασμένης  Μεραρχίας

και  τον  πληγωμένο  εχτρό του,

πριν  το  αιμοβόρο  ένστικτο

τα  ματωμένα  νύχια  του αγριμιού

τους  πνίξει  στο  ποτάμι.

Όμως  Μάρκο, το  βυζανιάρικο

της   κυρά – Δέσπως

και  τα’ άλλα τα παιδιά

πήραν  τη  λέξη  του  πληγωμένου  εχτρού,

που  φώναζε  ειρήνη,

την  είπαν  έφηβοι  το  ’63

την  κάνανε  ψωμί  κι  ελευθερία  το  ‘73

κι  ύστερα

με  πέλματα  της  βαρβαρότητας

σιδέρωσαν  την  αθωότητά  τους,

κίτρινα  κάλαντα  η  νιότη  τους ,

και  σώθηκε  το  ψωμί  το  2013.

Λες  να  ‘φταιγε  ο  Φραγκίσκος  της  Ασίζης,

το  κακό  το  ριζικό  μας,

ο  ήλιος,  το  φεγγάρι,  οι  ακρογιαλιές,

οι  μάνες

που  βάφουν  γαλάζια  τα  μάτια  των  παιδιών  τους

και  τα  ποτίζουν έτσι  βουρκωμένους  ουρανούς.

Απάντηση   σ’  ότι  με  διάτεψες

αναζητώ  βρε  Μάρκο,

μ’ όλο το  σεβασμό,

σε  κείνο  το  κοινωνικό  και  ιστορικό

που  πρέπει  απαρέγκλιτα

να  μην  ξεχνώ  στα  ποιήματά  μου,

 και  λένε  τώρα  οι  πιο  νέοι  ποιητές

      ποιος  πούστης  άγγελος

      μου ‘δωσε  τρύπιο  φλασκί

      και  δεν  έχω  μια  στάλα  μελωδία.

Και  εγώ δεν έχω

που να κρατηθώ

καλέ μου.

*Ο Ζαχαρίας Σώκος είναι δημοσιογράφος και ποιητής.

Παρουσίαση του βιβλίου «Πένθιμο Μπλουζ»

Οι Εκδόσεις ΚΙΧΛΗ και η Εταιρεία των Φίλων της Τέχνης του Θεάτρου σας προσκαλούν στην παρουσίαση του βιβλίου του Γ. Χ. Ώντεν «Πένθιμο Μπλουζ» σὲ μετάφραση Ερρίκου Σοφρά τη Δευτέρα 15 Φεβρουαρίου 2016, στις 8.00 μ.μ., στο θέατρο της οδού Κυκλάδων «Λευτέρης Βογιατζής» στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Κάποιες Δευτέρες διαβάζουμε».

   Θα μιλήσουν: Η Λίζυ Τσιριμώκου, Καθηγήτρια Συγκριτικῆς Γραμματολογίας ΑΠΘ, η Αλεξάνδρα Πλαστήρα, ποιήτρια και ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, ποιητής, βιβλιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας.   Θα ακολουθήσει συζήτηση με τον μεταφραστή.       

Δευτέρα 15 Φεβρουαρίου, 20:00 Νέα σκηνή, Κεφαλληνίας & Κυκλάδων 11, Κυψέλη, Ἀθήνα, τηλ.: 210 8217877 

Σκέψεις για τη γλυπτική, με αφορμή την έκθεση του Βασίλη Παπασάικα.

γράφει ο Ζαχαρίας Σώκος*

Σε ένα διάλογό του, περί τέχνης, με τον ζωγράφο Παρράσιο ο Σωκράτης λέει ότι για τη λαϊκή κρίση η ομοιότητα με την πραγματικότητα είναι το πρώτο και σπουδαιότερο κριτήριο. Στο έργο του καλλιτέχνη ο θεατής βλέπει πρωτίστως την απεικόνιση της πραγματικότητας "απεικασίαν των ορωμένων". Η απεικόνιση της πραγματικότητας οδήγησε την πλατωνική σκέψη στην έννοια της μίμησης που αποτέλεσε τη βάση της θεωρίας των ιδεών του Πλάτωνα. Ότι ο αισθητός κόσμος δεν είναι η αληθινή πραγματικότητα αλλά απεικονίσεις – μιμήματα ιδεών και οντοτήτων – που υπάρχουν πέραν και ανεξαρτήτως των αισθητών πραγμάτων.

Την έννοια της μίμησης παρέλαβε ο Αριστοτέλης και την μετεξέλιξε. Το αποτέλεσμα της μίμησης είναι ένας κόσμος καθ’ εαυτόν και όχι απλή αντιγραφή της εξωτερικότητας. Ως κόσμος, που γίνεται αντιληπτός μέσω του νου, λειτουργεί κατά τους εσωτερικούς νόμους της ανθρώπινης ψυχής. 

Στη σκέψη των αρχαίων η ουσία της τέχνης δεν βρίσκονταν στην ψυχή του δημιουργού αλλά στη μορφή και την ψυχή του δημιουργήματος. Το έργο τέχνης δεν ήταν προέκταση του εγώ του δημιουργού. Αυτό που παρατηρούσαν ήταν η σχέση προτύπου και μιμήματος, πραγματικότητας και ειδώλου, αλήθειας και φαντάσματος. Ο καλλιτέχνης και το εγώ του δεν έπρεπε να είναι διακριτά ως τέτοια αλλά να αφομοιώνονται, αφανώς, μέσα στο έργο. Ο καλλιτέχνης παριστάνει – μιμείται πάθη, ήθη, πράξεις των ηρώων του και βεβαίως όχι τα δικά του. Το ίδιο το δημιούργημα – καλλιτέχνημα ως αποτέλεσμα είχε την κυρίαρχη θέση, στην κρίση του θεατή, και όχι ο βίος, τα παθήματα και οι πράξεις του καλλιτέχνη. Πρόκειται για μια στάση για την τέχνη περισσότερο δραματική. 

Η ανείδωτη εσωτερική φωνή. 

Στις εικαστικές καλές τέχνες έχουμε την ιδιαιτερότητα ότι αυτές αποτυπώνουν μία μόνο στιγμή του βίου η οποία όμως θα πρέπει να λειτουργήσει ως έναυσμα ώστε ο θεατής να αναπλάσει το περιεχόμενο του βίου του περιγραφόμενου (πράξεις, παθήματα, ήθη ). Βεβαίως ο βίος αυτός να μην αφορά μόνο την εξωτερικότητα αλλά, και κυρίως , την εσωτερικότητα ήτοι τη μοίρα του ανθρώπου...

Αν συλλογιστούμε επί της τέχνης θα αντιληφθούμε ότι αυτό που μας "αναστατώνει" στη θέα ενός έργου τέχνης είναι κυρίως η ψυχική έκφραση και όχι το εξωτερικό. Η χορδή ποτέ δεν ταυτίστηκε με τη μουσική που αναδίδει. Τα εξωτερικό του κάθε ανθρώπου είναι ένας αινιγματικός αντίλαλος μιας ανείδωτης και ανείπωτης εσωτερικής φωνής που ορίζει την έκφραση. Είναι ένας εσώτερος ψίθυρος που αποτελεί την πύλη σε μια εσωτερική κλίμακα που ορίζει την μοναδιαία ιδιοπροσωπία.

Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα για τον καλλιτέχνη των εικαστικών και ιδιαίτερα της γλυπτικής. Πρέπει να είναι πιστός στην πραγματικότητα ενώ κινείται στον τρισδιάστατο χώρο και μετέρχεται τον όγκο του υλικού που επεξεργάζεται (μάρμαρο, πέτρα, ξύλο, μέταλλο, πηλό). Το έργο του επιδέχεται πολλαπλές θεάσεις και κατά συνέπεια και αντίστοιχες κρίσεις.

"…και πάντων προς πάντα…"

Ο γλύπτης που αποτέλεσε το ερέθισμα για αυτές τις σκέψεις Βασίλης Παπασάικας, ζει και εργάζεται σε ένα χωριό κοντά στην λίμνη Τριχωνίδα, αναφέρει σε ένα κείμενό του:

"…Στην εικαστική τέχνη η αρμονική σύζευξη των μικρών μερών της συνθέσεως, των μορίων δηλαδή, δίδει αρμονικά στοιχεία, η δε αρμονική σύζευξη των στοιχείων αρμονικό σύνολο. Όπως δε λέγει ο Πολύκλειτος " το δε κάλλος ουκ εν τη των στοιχείων αλλ’ εν τη των μορίων συμμετρία συνίστασθαι, δακτύλου προς δάκτυλον δηλονότι και συμπάντων αυτών προς το μετακάρπιον και τον καρπόν και τούτων προς πήχυν και πήχεως προς βραχίονα και πάντων προς πάντα ". 

Αυτή την καθολικότητα, την ουσία με τα συμβεβηκότα της, επιχειρεί να παραστήσει ο γλύπτης επιλέγοντας μία από τις άπειρες παραστάσεις του αισθητού. Η γλυπτική δεν είναι λόγος (λογοτεχνία, ρητορική) που "εισπράττει" το αισθητό, το αντιλαμβάνεται ως νοητό, το κάνει ιδέα, το ονοματίζει και μέσω της γλώσσας –το πράγμα καθ’ αυτό – το προσφέρει στη συν- ενόηση και κατά συνέπεια το οδηγεί και στην πολιτική… 

Στις εικαστικές τέχνες και ιδιαιτέρως στη γλυπτική το αισθητό γίνεται νοητό, αποκτά ουσία και επιστρέφει ως δημιούργημα εικονίζοντας όψη του αισθητού, αλλά δεν είναι μόνο αυτό… 

Οι λέξεις σημαίνουν την ουσία ενώ στα εικαστικά η ουσία αλλά και τα πάθη εικονίζονται γεφυρώνοντας το χάσμα της σωκρατικής διδασκαλίας με την σοφιστική, του θέσει ή θεϊκή φύσει με το φύσει των σοφιστών. Είναι γνωστός ο περίφημος κανόνας του ποιητή Σιμωνίδη (5ος π.Χ. αιώνας): "ζωγραφίαν μεν είναι φθεγγομένην την ποίησιν, ποίησιν δε σιγώσαν την ζωγραφίαν".

 Ο εικαστικός καλλιτέχνης απα - θανατίζει τη στιγμή του υποκειμένου, δηλαδή του ουσιαστικού (ουσία) χωρίς την απαραίτητη συνέργεια του ρήματος. Στον λόγο δεν υφίσταται ουσιαστικό που να μη δέχεται την επίθεση του ρήματος, αν υπάρξει αιωρείται μετέωρο στα αζήτητα… Η λέξη, για παράδειγμα, Μαρία ως ουσιαστικό ή υποκείμενο χωρίς το απαραίτητο ρήμα δεν λέει τίποτα. Μία Μαρία όμως στις εικαστικές τέχνες μπορεί να είναι ένα πρόσωπο με πολλές αναγνώσεις. Η σχέση ουσίας - συμβεβηκότος στα εικαστικά έχει άλλη διάσταση. Ενώ στον γραπτό ή προφορικό λόγο δεν νοείται όνομα χωρίς ρήμα ή ρήμα χωρίς όνομα στις εικαστικές τέχνες το ρήμα υποκειμενοποιείται και επιδέχεται πλήθος αναγνώσεων. Με εμφανή ελευθερία στο συλλογισμό μπορούμε να πούμε ότι στα εικαστικά αφαιρείται ο θάνατος αφού απα- θανατίζεται η στιγμή. Στο όνομα της κίνησης καταργείται η κίνηση ήτοι καταργείται ο χρόνος, αφού κατά τον Αριστοτέλη κίνηση και χρόνος είναι έννοιες αλληλένδετες.

Ο γλύπτης Παπασάικας.

Όλες τούτες οι σκέψεις δημιουργήθηκαν κατά την επίσκεψή μου, στις αρχές του καλοκαιριού, στην έκθεση του συμπατριώτη μου Βασίλη Παπασάικα στην γκαλερί "Έκφραση" στην οδό Βαλαωρίτου.  Μια έκθεση γλυπτικής που λες και έρχονταν από το παρελθόν αλλά ανήκε ήδη στο μέλλον. Παραστάσεις γυναικών – κατά κύριο λόγο – εξαιρετικής αισθητικής πληρότητας εκθέτονταν δημιουργώντας ένα ασυνήθιστο καλλιτεχνικό σκηνικό που αδυνατούσες να το τοποθετήσεις στο χρόνο. Ήταν πλάσματα- μορφές ίσως της λεγόμενης διπλανής πόρτας αλλά η δυσκολία ήταν να εντοπίσεις σε ποιον  αιώνα κινήθηκαν ή κινούνται αυτά τα πλάσματα: στο σήμερα, στο χθες ή στο αύριο. Θα μπορούσε πειστικότατα να ανήκουν σε όλο το φάσμα του ιστορικού χρόνου ακόμα και του μελλοντικού. Ο Παπασάικας, ενώ είναι εμφανές ότι μπορεί άριστα να μετέλθει όλων των νεωτερικών αναζητήσεων στο χώρο της γλυπτικής τέχνης, γυρίζει επιδεικτικά την πλάτη επιμένοντας σε αυτό που ονομάζουμε, αν είναι δόκιμος στη γλυπτική ο όρος, διαχρονικό και κλασικό. Δεν μετέρχεται των μεθόδων του συμβολισμού για να εικονίσει, επιτείνοντας την ασάφεια και τη σύγχυση, αλλά επιλέγει τον δυσκολότερο δρόμο της καθεαυτού απεικόνισης της ανθρώπινης μοίρας που την ορίζει η θνητότητά της για να της προσφέρει την αθανασία της στιγμής.

 Δεν είναι άλλωστε τυχαία η σχεδόν εμμονική του στάση και προτίμηση, σε όλα τα είδη έκφρασης και τέχνης σε αυτό που ονομάζεται ελληνικός τρόπος ή ελληνικότητα και όταν αυτή η ελληνικότητα αμφισβητείται (αυτό κατά τον Παπασάικα συμβαίνει σε πολλές εκφάνσεις του σύγχρονου βίου στον ελλαδικό χώρο) να ενοχλείται εμφανέστατα. Σε κάθε περίπτωση οι δημιουργίες του Παπασάικα είναι εξαιρετικές καταθέσεις στο τρέχον ταμείο της γλυπτικής στη χώρα μας σε μια εποχή σύγχυσης και αμετροέπειας.

Αν δεχτούμε ότι απώτερος σκοπός του καλλιτέχνη είναι να διεγείρει τις αισθήσεις, το συναίσθημα και τη νόηση αυτό επιτυγχάνεται με το παραπάνω στη θέα των έργων του. Αφήνοντας το έργο της επί μέρους κριτικής σε περισσότερο επαΐοντες, όπως ο ακαδημαϊκός και ομότιμος καθηγητής της ιστορίας της τέχνης Χρύσανθος Χρήστου, σημειώνω την επισήμανσή του που δικαιώνει το κριτήριό μου : "…Αρκεί να δει κανείς τα έργα του Βασίλη Παπασάικα για να καταλάβει ότι είναι ένας προικισμένος και γνήσιος γλύπτης…"

 Επιλέγω, λοιπόν, αντί κριτικής, να αναφέρω μια μικρή συζήτηση που είχα μαζί του και ένα ποίημα που μού ενέπνευσαν τα έργα του και τού αφιέρωσα… 

Η συζήτηση

Λειτουργείς ως μοναχικός καβαλάρης αγνοώντας τα σύγχρονα ρεύματα όπως ο μοντερνισμός, ο μεταμοντερνισμός κ.λ.π.

Ίσως η φύση μου να περιέχει αυτό που έκανε ο Διογένης ο Κυνικός. Την ώρα που εξέρχονταν οι θεατές από μια παράσταση αυτός επιχειρούσε να εισέλθει πηγαίνοντας αντίθετα με το ρεύμα του πλήθους. Όταν τον ρώτησαν γιατί το κάνει αυτό απάντησε ότι ασκείται διαρκώς εις το να μην υποτάσσεται εις την γνώμη του όχλου τη συντεταγμένη με τα λάθος κρατούντα…

Οι εικαστικές τέχνες δεν διαφοροποιούνται με το πέρασμα του χρόνου;

Σε καμία περίπτωση. Διαφοροποιείται το ανθρώπινο δράμα που είναι το κύριο σημαινόμενο της τέχνης; Λέει ο Πλούταρχος "δια της παραμυθίας της τέχνης εξημερώνεται το ήθος του ανθρώπου και οδηγείται στη φιλοσοφία και δια αυτής στην αρετή."

Οι σύγχρονες εξελίξεις στις επιστήμες και τα νέα κινήματα δεν σε επηρεάζουν; Η ψυχανάλυση για παράδειγμα και ο κατακερματισμός του υποκειμένου πόσο σε αγγίζουν στην καλλιτεχνική σου έκφραση;

Φρονώ ότι αυτά δεν ενδιαφέρουν ούτε αυτούς που θεωρούνται μοντέρνοι καλλιτέχνες, δεδομένου ότι το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι ο συμβολισμός και μέσω ενός εξόφθαλμου και κραυγαλέου συμβολισμού το σοκ στον θεατή. Εάν κάποιοι προφασίζονται ότι η υπερανάλυση του προσώπου του σύγχρονου ανθρώπου έχει τη οποιαδήποτε επίδραση στην τέχνη τους αυτοί στην πλειοψηφία τους δεν είναι ειλικρινείς σύγχρονοι εικαστικοί εξωθούνται αγεληδόν, από τις εξουσίες περί την τέχνη, σε δραστηριότητες τις οποίες παράλογα, αυθαίρετα και βίαια ονομάζουν εικαστικές. Υπάρχουν επιτεύγματα στις επιστήμες της ψυχολογίας αλλά πιο μεγάλη είναι η σπουδή και η ανάγκη κάποιων υπερεξουσιαστών να διαλύσουν και να καταστρέψουν την αισθητική των ανθρώπων. Είμαστε στη εποχή της τελικής καταστροφής.

Ανησυχείς;

Βεβαίως και ανησυχώ γιατί διαταράσσεται η κοινή λογική. Έχουν κατορθώσει σε μεγάλο βαθμό να επιβάλλουν τον παραλογισμό ως λογική. Υπάρχουν πολλά δείγματα γραφής περί αυτού. Στο όνομα της εικόνας προωθείται η ανεικονικότητα και η καρικατούρα, ακόμα και σε εκπομπή της δημόσιας τηλεόρασης. Παραπλάνηση δηλαδή. Η ελληνική γλώσσα είναι η κατεξοχήν ετυμηγόρος γλώσσα, δηλαδή το λέγειν ή το γράφειν ακριβώς το αληθές. Στα Αργοναυτικά ο Ορφέας ζητάει την "ετυμηγόρον αυδήν" , δηλαδή τη δυνατότητα απ’ τους θεούς να αφηγηθεί το "απολύτως εν τω πράγματι"  ήτοι την απόλυτη αλήθεια.

Από την Αργοναυτική εκστρατεία έχουν περάσει τουλάχιστον 3.000 χρόνια. Η εξέλιξη τι είναι για σένα;

Καμία αντίρρηση, αλλά αν σταθούμε στο Γιάννη Τσαρούχη και τον Περικλή Γιαννόπουλο θα παρατηρήσουμε ότι μας παρέδωσαν την ίδια συλλογιστική, δηλαδή την απόλυτη αλήθεια και δια αυτής το έργο τους χαρακτηρίζεται σήμερα σπουδαίο. Εξέλιξη στην ψυχή και στο σώμα του ανθρώπου, με αυτούς τους όρους, δεν υπάρχει. Πάλι ο Πλούταρχος μιλώντας για το έργο του Φειδία στην Ακρόπολη λέγει: Ήταν τόσο μοντέρνα και ταυτοχρόνως πανάρχαια. Αυτό είναι το φιλοσοφικό πεδίο που επιθυμώ να αγωνίζομαι ως εικαστικός καλλιτέχνης. Πεδίο που παρέχεται από την ελληνική σκέψη , διαχρονικά, πέρα από τις ύποπτες στρεβλώσεις , που δημιούργησε η δυτική μεταφυσική, με αποτέλεσμα τον αλλόφρονα άνθρωπο των ημερών μας…!

Το ποίημα 

ΜΕ ΤΟ ΨΑΡΙ ΣΟΥ ΑΛΟΓΟ

(Στον Βασίλη Παπασάικα)

Αγέρωχος και ταξιδεύεις

στου χρόνου την ανείδωτη καταιγίδα

στο σύρσιμο των χαμερπών που ελλοχεύουν

σου έλαχε ευλογία ασυγχώρητη

σταυρός μ' αγιόκλημα κι αγκάθια

Τι σου ακόνισε τα δάχτυλα Βασίλη;

Μάνα βραγιά αρχαίων μυστικών

πόρος που τρέφει τα κλειδιά σου;

Της Τριχωνίδας κάτοπτρο

ο φοβερός ασίγητος χρωστήρας

γυμνά και γήινα τα είδωλα που ψηλαφίζει

στην αμφιλύκη ως σαλό 

στην αμφιλύκη σε γητεύει

Το ψαρί σου άλογο θε να ιππεύσω

η αμαζόνα από τη μέση θα με σφίγγει

και ξωτικά στο Παναιτωλικό θα τριγυρνάμε.

Στου Κατσαντώνη άγρια ματιά θα αναζητήσω

σε δασιά πλατάνια σε κρυόβρυση τον Καραΐσκο

λένε τον είδαν,

πάνω απ’ το Θέρμο βλαστημάει. 

* Ο Ζαχαρίας Σώκος είναι δημοσιογράφος και ποιητής.