ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΣΩΚΟΣ "ΟΤΑΝ Ο ΑΜΑΝΤΕΟΥΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΓΕΡΑΣΙΜΟ ΣΤΟΝ ΘΑΛΑΜΟ 218"

 

Ημερολόγιο μικρού Ιουλίου 

"ΤΟ ΕΚΚΡΕΜΕΣ ΤΩΝ ΠΑΠΟΥΤΣΙΩΝ" του ΖΑΧΑΡΙΑ ΣΩΚΟΥ

Λουλούδια πλαστικά ξεθωριασμένα,
στα σίδερα της γέφυρας του Ευήνου,
τον άνδρα εκείνο
τον  άνδρα που  εκεί,
παραμονή της Παναγιάς,
θυμίζουν

Κι όταν ακούστηκε
όπως όταν σίδερα σε σίδερα
σωριάζονται με βία
και σώπασε ως και  το ίσο των τζιτζικιών
όλοι σάστισαν, τι να ’ναι αυτό
και τι το  ανάμεσό τους

Και καθένας σκέφθηκε
που βρίσκονται οι δικοί του,
το ξένο αίμα  φέρνει συμπάθεια
το ίδιο κάτι ακόμα

Και δεν θα πω
για το θέαμα,
μόνο εκείνο το κουρασμένο εκκρεμές,
στον ύπνο μου έρχεται συχνά,
εκείνο το ξέπνοο  το εκκρεμές
σαν κρεμασμένων τα κορμιά
δυό παπουτσάκια παιδικά
στης σχάρας την αγχόνη
δεμένα με κορδόνι αιωρούνταν

Κι ύστερα είπαν
ότι τον άνδρα εκείνο,
τον άνδρα εκείνο με το μηχανάκι,
δυο ανήλικα, έξω απ’ τα Γιάννενα,
και μια μάνα
βάζει τις πέτρες στην ποδιά
τα τρόχαλα στον κόρφο

Υπό έκδοση συλλογή ''Διπλή προσπέραση''. 

Εκδόσεις Μελάνι

ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΣΩΚΟΣ "ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ"

Πίνακας: Κώστας Σπυριούνης

Ήταν μεσάνυχτα και μετά, σκοτάδι αλλόκοτο, κι η θεία αυγή

αργούσε ακόμα. Άρρωστη άπνοια έγλειφε, σαν χορτασμένος

σκύλος, τις ώρες που μηρυκάζουν σκέψεις. Ξάφνου αεράκι

απόκοσμο ανασήκωσε το φόρεμα της μνήμης και ένα ρίγος,

ίδιο με την ανατριχίλα στις απότομες κατηφοριές των βαγο-

νιών στο λούνα παρκ, ξάμωσε στο κορμί μου.Ταξίδια νύχτας

ξεπέζεψαν, γεύση αόρατης παρουσίας.

Πού πάτε περασμένα μεσάνυχτα παιδιά

η νύχτα είναι κόκκινη μα οι χάρες της ασπρίσαν

κι έχω μεγαλώσει πια και δεν αντέχω τα ξενύχτια.

Πάμε μου γνέφει ο Κωστής

Έλα μου κάνει ο Τάσος

κι ακολουθώ.

Σταυροκοπιούνται οι οδηγοί 

Ριγούν οι φανοστάτες. 

Γυρνώ

κι είμαστε λέει στη Μεσογείων,

πλημμύρα μαύρο γάλα

κι άλικο έπεφτε χιόνι.

Βλέπω τον Κώστα άλουστο, 

τον Τάσο δίχως δόντια 

και μέσα στα χεράκια τους 

η αργυρή τους κόμη, 

περνά και η μανούλα μου 

και δε με αναγνωρίζει.

(Από την ποιητική συλλογή "ΑΛΛΑ ΡΟΥΧΑ" Εκδόσεις Γαβριηλίδης

 *Ο Ζαχαρίας Σώκος είναι δημοσιογράφος και ποιητής.

ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΣΩΚΟΣ "Τασούλης"

         

Γιώργος Ιακωβίδης, Ρόδια. 1920-1932. Εθνική Πινακοθήκη.

      

"Στης  άνοιξης το  τάραγμα

      Και  στης αυγής  το κρύο…"

                              Τασούλης, Δημοτικό τραγούδι  Σαρακατσαναίικο.*

  "Στης  άνοιξης  το  τάραγμα"

   Τάσο μ’ Τασούλη μ’

  Ένα ακροκέραμο  έπεσε

  Ρόδι  απ’ το  κλαδί  του

  Πιάνω  τον  κόκκινο  καρπό

  Αίμα  τα  χέρια  βάφω.

Κι ήσουνα  λέει  αξύριστος  σαν  τότε

Στο  παραθύρι  το  γνωστό  μου’ γνεφες  και  γελούσες

Και  παίζανε  μπιλιάρδο  στου  Ανέστη 

 Τα  χρόνια  μας  σαν  μπίλιες  καραμπόλες

 Σε  μια  παλιά  VHS  που  ξαναβλέπω

 Ρεμπέτικο  τραγούδαγες  γελώντας

 Μαύρο  κραγιόν  τα  μάτια  σου  βαμμένα

 Τρέχουνε  δάκρυα  γυάλινα

 Γυάλινη  κι η ζωή  μας

 Και  βλέπω  στ’ οδηγού  το  καθρεφτάκι

 Σφαγμένο  κόκορα  μεσοστρατίς  ν’ αναπηδάει

Πικρό  προαίσθημα  που  φτερουγίζει.

Πετάω  τα  σκεπάσματα  Τάσο μ’  Τασούλη μ’.

                                         *Τραγούδια  των  Σαρακατσαναίων

                                                 Τζιάτζιος Ευ.,  Αθήνα  1928

Από την ποιητική συλλογή "Άλλα ρούχα"

 Ο Ζαχαρίας Σώκος είναι δημοσιογράφος και ποιητής.

ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΣΩΚΟΣ "Μεθυσμένη Πανσέληνος"

         

Με  χαρωπή τη  χαύνωση

αρόδο  καραβιών

μέσα  στα  δένδρα  πρόβαλε

πρόσωπο  μεθυσμένου

τ΄  όλο  φεγγάρι.

Κι  αναχάραζε 

αγναντεύοντας  τη  βουερή  θνητότητα

που  πάλλονταν

στη  λαμπυρίζουσα  όψη  της  γης.

Γιατί  τόσοι  ύμνοι  στο  φεγγάρι;

Κατάματα  να  το  κοιτάς

καθώς  τις  κόπιτσες

στο  ρούχο  του  χρόνου

ξεκουμπώνει

ρεμβάζοντας  μπορείς

και  το  ελάχιστό σου 

παρευθύς  να  συλλογιέσαι,

όμως  κι  αυτό  το  αφελές

δεν  γνώριζε  ποσώς

για  τη  λαμπρότητά  του

που  είναι  δανεική

όπως  κι  η  ευφροσύνη

στου  μεθυσμένου  το  κεφάλι.

*Ο Ζαχαρίας Σώκος είναι δημοσιογράφος και ποιητής.

ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΣΩΚΟΣ "καραμέλες για ποιητές"

Πηγή φωτο:http://www.toperiodiko.gr/κώστας-καρυωτάκης-αγνωστος-γνωστός-σ/#.V6iAQGCKTIU

     για τον Κ.Κ

κύριε κώστα εδώ είναι μπουρδέλο.

συγνώμη για δερματολόγο έψαχνα.

η συνήθεια βλέπετε.

πότε φεύγετε για πρέβεζα.

στην πρέβεζα ήμουν πριν 90 χρόνια.

τότε που μου τηλεγράφησε αυτός ο γάλλος κομμωτής κομητών.

ο θαλασσινός. τα φέρετρα των ποιητών, έγραφε, είναι αθύρματα νεκροθαπτών.

πάντα το πίστευα. και κάτι ακόμα, ζωή και ποίηση είναι ένα.

να το ξέρετε. όρε βουάρ.

να σας ρωτήσω. εκεί ακούστηκε για έναν υπάλληλο,λίγο κοντούλη, που αυτοπυροβολήθηκε.

είπε ότι οι σφαίρες δεν ήταν βόλια αλλά καραμέλες για ποιητές. τον γνωρίσατε.

χα χα χα μνήμη που έχετε. "ούκ οίδα τον άνθρωπο".

α, κι αν δείτε  τον αδερφό μου πέστε του ότι δεν πάω με ποιήτριες κι ότι ψάχνω για δερματολόγο.

τίποτε άλλο. εις το επανιδείν.

*Ο Ζαχαρίας Σώκος είναι δημοσιογράφος και ποιητής.

ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΣΩΚΟΣ "Η ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ"

Σωτήρης Σόρογκας

θα   φεύγεις

κι η ύλη όλη

θα απορεί κι ίσως λυπάται

που να αποθέσω πιά τις αναμνήσεις

ο έρωτας γιορτή του τώρα

κοντή δικαίωση  του είναι

μια παραπλάνηση της φύσης

τι να τις κάνω

αυτές τις μνήμες που τον περιβάλλουν

μπορεί να κρύψω τις φωτογραφίες

ή  στην πυρά να εξαϋλωθεί

η μορφή σου

όμως  τις αναμνήσεις

πώς να τις παλέψω

που ξεδιαλέγουν  απ’ τη μνήμη

(που επιλέγουν)

σε  ουλές δηγμάτων

στη δίπορτη κι’ αφύλακτη

συνάφεια  του παρόντος

να  επιμένουν

*Ο Ζαχαρίας Σώκος είναι δημοσιογράφος και ποιητής.

ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΣΩΚΟΣ "Στενό παπούτσι"

            

Βαν Γκογκ 

Γράφω ποιήματα

μη με μαλώνεις

σ’ άδεια καθίσματα νομίζω

δεν πειράζει

έτσι κι αλλιώς

στις συντροφιές

μαζί γελάνε

 χώρια κλαίνε

χρόνια τώρα

στενό παπούτσι

μου χτυπάει τη μνήμη

λιγνό φιδάκι μ’ αγκυλώνει

καταζητούμενος του παρελθόντος

κι ο χρόνος δραπέτης ημερολογίων

Σε φίλιο έδαφος

φτιάχνω ποιήματα

μη με μαλώνεις

δεν είμαι είρων

δον κιχώτης είμαι

ευθέως παίζω

τί κι αν χάνω

Με κάτι ζώπυρα

που μείναν

μεσ’ τη στάχτη

να χτίσω βιάζομαι

πικρός καυσοκαλύβης

Δεν έχω χέρι

την κλεψύδρα να γυρίσει

της νιότης την υπεροψία

να ξαναϊππεύσω

κι αυτή την αφροδίσια την αυταπάτη

Για αυτό γράφω ποιήματα και  λέω,

λέω την  αλήθεια που δεν ξέρω

σας φανερώνομαι να μη με δείτε.

*Ο Ζαχαρίας Σώκος είναι δημοσιογράφος και ποιητής.

Ο ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΣΩΚΟΣ ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΕΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΡΗΝΑ

ΟΜΟΛΟΓΙΕΣ 

Μια νέα θεματολογικά εικαστική πρόταση καταθέτει ο ζωγράφος Βαγγέλης Ρήνας με την έκθεση του «Παρουσίες». Βράχια λουσμένα στο άσπιλο ελληνικό φως, που με την πρώτη θέασή τους παραπέμπουν σε κάτι άχρονο, αρχέγονο, στέρεο, σταθερό, φαινομενικά αμετακίνητο, και σε κάθε περίπτωση, μυστηριακό. 

Εύλογο το ερώτημα, γιατί ένας πετυχημένος καθ’ όλα εικαστικός, με ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στο εξωτερικό, και εξαιρετικά ελκυστικός στην ελληνική αγορά, επιλέγει σε μια πανθομολογούμενα και εξόφθαλμα περίοδο κρίσης -ιδιαίτερα στην αγορά έργων τέχνης- να αιφνιδιάσει με μια ολοφάνερη μεταστροφή της θεματολογίας του, χωρίς ίσως να αναλογίζεται τις επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα. Έργα μεγάλων διαστάσεων, κατά κύριο λόγο, όπως αυτά που παρουσιάζει ο Ρήνας στις «Παρουσίες», κατά συνθήκη περιορίζουν την ενδεχόμενη «εμπορικότητα» της νέας του δουλειάς. Αυξάνουν όμως την ένταση των ερωτημάτων αναφορικά με το «δια ταύτα» της νέας πρότασής του. 

Μία επίσκεψη στο εργαστήριο του προσέφερε, θέλω να πιστεύω, ικανοποιητικές απαντήσεις στα ερωτήματα που τίθενται και τα αναγκαία «κλειδιά» προσέγγισης της νέας του εικαστικής πρότασης. 

Είναι αλήθεια ότι η πέρα από κάθε αμφισβήτηση, η ικανότητά του στην αναπαράσταση- «απεικασία των ορωμένων» - προσέφερε στον Ρήνα μια ευρύτατη αποδοχή και συνακόλουθα μεγάλη ζήτηση των έργων του. Η καθαρή και φωτεινή ματιά του σε θέματα – πρόσωπα, (ο ίδιος ισχυρίζεται ότι πρόκειται για τόπους), όπως οι θηλυκές φιγούρες, οι άγγελοι, τα πλοία, τα καρνάγια, οι όγκοι των αστικών και βιομηχανικών κτισμάτων που αναδύονται σε ένα μεταφυσικό περιβάλλον, δημιουργούν στον θεατή μια αισθητική εμπειρία θετική, λυτρωτική, νικηφόρα. Στα έργα του υπάρχει μια διαρκής αναζήτηση και εν τέλει ανάδειξη του θαύματος. Τόποι –όχι τοπία- με εμφανή την αχρονία. Τόποι προερχόμενοι από το φαντασιακό του δημιουργού που καταλήγουν να είναι τοπία του εσώτερου κόσμου του. Συνθέσεις που εκκινούν από τον κόσμο των αισθητών για να μετασχηματιστούν, σε καθολικά αισθητικά γεγονότα. Ο Ρήνας και στην προηγούμενη δουλειά του και σε ό,τι παρουσιάζεται στις «Παρουσίες», βρίσκεται σε μια διαρκή αναζήτηση του θαύματος. Το θαύμα είναι το ζητούμενο, το θαύμα είναι ο τόπος. 

Ποιος είναι όμως ο νέος τόπος του Ρήνα;

 Ο Ρήνας είναι απόλυτος :

 «Αυτή την εποχή δεν θα μπορούσα να ζωγραφίσω τίποτα άλλο πέρα από βράχια. Η όψη τους, η δύναμη τους, η διαχρονικότητα τους, η αντοχή τους, η πρωτογένειά τους, μου παρέχει μια αίσθηση ασφάλειας και ηρεμίας. 

Σ’ αυτή την ταραγμένη και τραγική περίοδο που ζούμε τα βράχια της Ικαρίας, πρόβαλαν ασυνείδητα και μυστηριακά σαν μοναδικό ψυχικό καταφύγιο. Δεν τα επέλεξα, ήρθαν μόνα τους. Αναδύθηκαν από την μνήμη, βουβά και επιβλητικά, όπως τότε παιδί όντας, εύρισκα παρηγοριά, κουρνιασμένος στη γυμνή ζεστασιά τους. 

Έχω την αίσθηση, ότι απειλείται το μέγιστο αγαθό του ανθρώπου: η ελευθερία. Διαβλέπω και διαισθάνομαι ότι το τέρας ενός απευκταίου νέου ολοκληρωτισμού, δομείται με τα δομικά υλικά μιας αστόχαστης και άκριτης αποδόμησης των πάντων. Ανησυχώ και μια εμμονική αγωνία με ωθεί στην αναζήτηση ενός ξεχασμένου και ανεπιτήδευτου τόπου που να μπορεί να αρδεύει, με φαντασία και ελπίδα, την απειλούμενη ελευθερία. Ο τόπος αυτός για εμένα είναι τα διαιώνια βράχια, παιχνίδι και καταφύγιο της άγουρης νεότητας μου». 

Το κλειδί για την ανάγνωση της νέας εικαστικής πρότασης του Ρήνα έχει δοθεί : 

«Στις καλές τέχνες, ψυχανεμιζόμαστε έναν κόσμο που αναδύεται εκ του μηδενός, από παρορμήσεις δια των οποίων ο ζωγράφος δεν γεννάει μόνο πίνακες αλλά και τον ίδιο τον δημιουργικό εαυτό του» γράφει ο Κωστής Παπαγιώργης. Η ζωγραφική είναι μια μυστηριακή ( εκ του μυώ = κλείνω τα μάτια ) μεσίτευση, που με τη μεσολάβηση της φαντασίας και των υλικών, μάς επαναφέρει σε μία βιωμένη αλήθεια. Η πραγματική πατρίδα είναι πάντα η παιδική ηλικία, η πρωτογένεια των αισθήσεων και των αισθητών και ο κόσμος της αθωότητας.

 Εκεί λοιπόν επιστρέφει ο Βαγγέλης Ρήνας σε μια περίοδο που όλα γύρω μας σείονται. Απευθύνεται, όπως κάθε δημιουργός, στη μνήμη και μέσω αυτής στην πρωτογενή ασφάλεια που τού παρέχουν τα αρχέγονα, γυμνά και αμετακίνητα βράχια λέγοντας : «Αναζήτησα μια λυτρωτική σχέση με τη ζωγραφική. Λύτρωση αισθάνομαι όταν το εγώ μικραίνει, σχεδόν μηδενίζεται. Τότε νοιώθω να πλησιάζω στη σωτηρία και ταυτοχρόνως στη μέγιστη ελευθερία. Διακατέχομαι από την αίσθηση μιας πανανθρώπινης αγάπης και αγαλλίασης. Δεν γνωρίζω αν λυτρώνομαι από τη φθαρτή μου υπόσταση: τους φόβους και τις αγωνίες μου. Έτσι, πάντως, οδηγούμαι σε θεϊκή μέθεξη που κατατείνει σε έναν συλλογικό νου, όπου συμβαίνουν ανείπωτες υποστασιοποιήσεις, όπου αρσενικό, θηλυκό, τοπία, βράχια, άνθρωποι συμπλέκονται. Ο χρόνος απουσιάζει. Παρελθόν και παρόν συνενώνονται".

 Ο Ρήνας, με τις  ευαίσθητες κεραίες τού δημιουργού σε επιφυλακή, εισέπραξε τις προειδοποιήσεις για τον ενεδρεύοντα εκβαρβαρισμό και τις μετέφρασε ως απειλή κατά της ελευθερίας του ανθρώπου. Η νέα του εικαστική πρόταση – πάντα στο πλαίσιο της διαρκούς αναζήτησης του θαύματος – τον οδήγησε σε μια εντελέχεια του εσώτερου εγώ που την ταύτισε με τη συνείδηση τη δική του αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Τα βράχια του, άλλοτε εκκινώντας από το πανανθρώπινο «αγγελικό και μαύρο φώς» - ισχυρή επίδραση της σινικής μελάνης που τη γνώρισε και οικειοποιήθηκε στη θητεία του στην πατρίδα της, την Κίνα- κι άλλοτε να ίπτανται ως προϊστορικές οντότητες ή άπτεροι άγγελοι, λουσμένοι στο πάμφωτο αιγαιοπελαγίτικο φως, δεν σού επιβάλλονται δια του όγκου τους, αλλά με μια άφατη –όπως ισχυρίστηκε- αγωνία και έναν ασίγητο αλλά και επινίκιο ύμνο τού δημιουργού τους. 

Επιλέγω να παραθέσω ορισμένα αποσπάσματα από παλαιότερες συνομιλίες μας, που καταδεικνύουν την αγωνία του δημιουργού, η οποία χαρακτηρίζει το σύνολο έργο του. 

«Δεν έχω ικανότητα στην ομιλία. Με τη ζωγραφική κατάφερα να μιλήσω, να εκφραστώ. Η ζωγραφική έγινε ο κόσμος μου όλος»

«Μ’ ενδιαφέρει μόνο το έργο και όχι η υπογραφή. Σέβομαι κάθε έργο ως αυτόνομη οντότητα. Η τέχνη προσωποποιείται και δεν πρέπει να την απατάς».

 «Η αληθινή ζωγραφική είναι δωρεά-χάρισμα. Η μούσα σού δίνει το ταλέντο και αν την προδώσεις, στο αφαιρεί. Όταν το χέρι μου και η ψυχή μου δεν ''τραβάει'' αναρωτιέμαι τί έχω κάνει, τι ύβρη διέπραξα και μου αφαιρέθηκε η δωρεά» 

«Υπάρχουν απίστευτης ωραιότητας και καλλιτεχνικής αξίας έργα που έγιναν από ανώνυμους δημιουργούς. Αυτό είναι μέγιστη και διδακτική ταπείνωση. Τον καλλιτέχνη πρέπει να τον χαρακτηρίζει η ταπεινότητα. Η έπαρση σημαίνει άρση της αναγνώρισης της δωρεάς και αυτό είναι ύβρις. Είναι συγκλονιστικό να βλέπεις αριστουργήματα και την υπογραφή «η χείρ εποίησε». Ο καλλιτέχνης είναι ενδιάμεσο. Επιθυμώ να ανήκω στους εργάτες της τέχνης και όχι στα ονόματά της. Αυτή η αγοραία προβολή του εγώ με εξοργίζει".

 «Η τέχνη είναι μια ομολογία θεϊκού δώρου. Ταυτοχρόνως είναι και σταυρός, αγκάθινο στεφάνι. Θέλει δύναμη να αντέξεις το βάρος της. Η ζωγραφική είναι τόπος, πλανήτης, όταν φτάσεις και νιώσεις ότι ανήκεις εκεί, δεν μπορείς να τον εγκαταλείψεις ποτέ» 

«Η εποχή μας είναι αντιπνευματική και δυστυχώς οδεύουμε στη μαζικοποίηση και την ποδηγέτηση των ανθρώπων...» 

«Με την πατρίδα μας την Ελλάδα τα έχω χαμένα. Υπάρχει έντονα η ανάγκη του παραδείγματος που θα περιέχει προσανατολισμό, κι’αυτή τη στιγμή, ή δεν υπάρχει ή αποκρύπτεται».

 Ο Ρήνας, όταν αισθάνθηκε ότι ασφυκτιούσε στα στενά όρια του ελληνικού χώρου, αναζήτησε στις μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου την αναμέτρηση με τον εαυτό του και την τέχνη του. Κατά την διάρκεια της ατομικής του έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη του Πεκίνου (NAMOC) καθώς και στη Σανγκάη, εκτέθηκε, μεταξύ άλλων έργων του, μία γλυπτική εγκατάσταση, η οποία έτυχε μεγάλης αποδοχής και αποκτήθηκε από το National Centre for the Performing Arts -ο μεγαλύτερος οργανισμός τέχνης στην Κίνα και ένα απο τα σύγχρονα θαύματα της Νέας Κίνας- και εκτείθεται μόνιμα. 

Χαρακτηριστική της υποδοχής του στην Κίνα, είναι και η εγκωμιαστική δήλωση, ενός από τους σημαντικότερους εκφραστές της σύγχρονης κινεζικής τέχνης, του Προέδρου της Ένωσης Κινέζων Καλλιτεχνών LIU Dawei, ο οποίος είπε ότι: «…με το λαμπερό σαν δάδα πινέλο του Ρήνα, ανάβουν φωτοβολίδες που διαπερνούν τους αιώνες. Έχει μάτια τόσο καθαρά σαν τα νερά του πελάγους και καρδιά γεμάτη αγάπη, βαθιά και πολύχρωμη σαν τον ουρανό, τη θάλασσα, τ’ άσπρα σύννεφα. Είναι αγάπη για τη ζωή τολμηρή και μεγάλη καθώς υπερβαίνει τόπο και χρόνο, είναι αγνή και πολύτιμη σαν άγγελος κατελθών στη γή…» 

Στη συνέχεια, στις δύο ατομικές του εκθέσεις, στη Νέα Υόρκη, ο Ρήνας αλλάζει θεματολογία και ύφος. Η ζωγράφος και τεχνοκριτικός Mary Hrbacek έγραψε στο έγκριτο New York Arts:

 ''The artist toys with the viewer by deconstructing his motifs with slashes of colorful paint laid on the surfaces of these innovative metaphysical landscapes; this intervention constitutes yet another meaningful stratum of reality. In these personal paintings, he affirms that everything in existence is subject to alteration and its attendant loss. Rinas seems to question his own role in life’s drama, as he asserts the courage to continue his search for meaning through his art.''

«Oι πίνακες έρχονται από πολύ μακριά» είχε πει κάποτε ο Πικάσο. Από πολύ μακριά έρχεται και η πρόταση του δημιουργού. Είναι γνωστή η ικανότητα του Ρήνα στην πιστή αναπαράσταση, όσο και στην απόσταξη των ουσιωδών χαρακτηριστικών των θεμάτων του. Η απόσταξη αυτή είναι οδηγημένη από μια βαθύτητα, που στη συγκεκριμένη έκθεση απηχεί την αγωνία του και το καταφύγιό του απέναντι στη βαρβαρότητα των νέων χρόνων, που απειλεί τον άνθρωπο. Η συνείδησή του ενεργοποιείται και αντιδρά, προτάσσοντας αρχέγονες οντότητες, άφθαρτες και αναλλοίωτες, αιώνιες και διαρκείς, να χοροστατούν λουόμενες στο ακήρατο ελληνικό φως. 

Η νέα δουλειά του Βαγγέλη Ρήνα συνεχίζει να φανερώνει τη βαθειά του πίστη στη ζωγραφική τέχνη. Δεν διαλύει τις μορφές στο πλαίσιο νεωτερικών και μετανεωτερικών αναζητήσεων, αντιθέτως, υμνεί την υπόσταση των όντων. 

Είναι μια ζωγραφική και ένα έργο υμνητικό και ολοφυρόμενο, γιατί αφουγκράζεται τον άναρθρο λόγο που δονεί τη σιωπή του κόσμου. 

Ζαχαρίας Σώκος 

Συγγραφέας- δημοσιογράφος 

" ΜΑΡΚΟ"

ένα ποίημα του Ζαχαρία Σώκου* για τον Μάρκο Μέσκο

Μ Α Ρ Κ Ο

Ω, Μάρκο  Μέσκο, ω, Μάρκο Μέσκο

θα ‘ταν  αστείο να πω

πως  πρόλαβα  τον  Μάρκο  Κράλλη,

τον πιο αδύνατο του λόχου της δοξασμένης  Μεραρχίας

και  τον  πληγωμένο  εχτρό του,

πριν  το  αιμοβόρο  ένστικτο

τα  ματωμένα  νύχια  του αγριμιού

τους  πνίξει  στο  ποτάμι.

Όμως  Μάρκο, το  βυζανιάρικο

της   κυρά – Δέσπως

και  τα’ άλλα τα παιδιά

πήραν  τη  λέξη  του  πληγωμένου  εχτρού,

που  φώναζε  ειρήνη,

την  είπαν  έφηβοι  το  ’63

την  κάνανε  ψωμί  κι  ελευθερία  το  ‘73

κι  ύστερα

με  πέλματα  της  βαρβαρότητας

σιδέρωσαν  την  αθωότητά  τους,

κίτρινα  κάλαντα  η  νιότη  τους ,

και  σώθηκε  το  ψωμί  το  2013.

Λες  να  ‘φταιγε  ο  Φραγκίσκος  της  Ασίζης,

το  κακό  το  ριζικό  μας,

ο  ήλιος,  το  φεγγάρι,  οι  ακρογιαλιές,

οι  μάνες

που  βάφουν  γαλάζια  τα  μάτια  των  παιδιών  τους

και  τα  ποτίζουν έτσι  βουρκωμένους  ουρανούς.

Απάντηση   σ’  ότι  με  διάτεψες

αναζητώ  βρε  Μάρκο,

μ’ όλο το  σεβασμό,

σε  κείνο  το  κοινωνικό  και  ιστορικό

που  πρέπει  απαρέγκλιτα

να  μην  ξεχνώ  στα  ποιήματά  μου,

 και  λένε  τώρα  οι  πιο  νέοι  ποιητές

      ποιος  πούστης  άγγελος

      μου ‘δωσε  τρύπιο  φλασκί

      και  δεν  έχω  μια  στάλα  μελωδία.

Και  εγώ δεν έχω

που να κρατηθώ

καλέ μου.

*Ο Ζαχαρίας Σώκος είναι δημοσιογράφος και ποιητής.

Σκέψεις για τη γλυπτική, με αφορμή την έκθεση του Βασίλη Παπασάικα.

γράφει ο Ζαχαρίας Σώκος*

Σε ένα διάλογό του, περί τέχνης, με τον ζωγράφο Παρράσιο ο Σωκράτης λέει ότι για τη λαϊκή κρίση η ομοιότητα με την πραγματικότητα είναι το πρώτο και σπουδαιότερο κριτήριο. Στο έργο του καλλιτέχνη ο θεατής βλέπει πρωτίστως την απεικόνιση της πραγματικότητας "απεικασίαν των ορωμένων". Η απεικόνιση της πραγματικότητας οδήγησε την πλατωνική σκέψη στην έννοια της μίμησης που αποτέλεσε τη βάση της θεωρίας των ιδεών του Πλάτωνα. Ότι ο αισθητός κόσμος δεν είναι η αληθινή πραγματικότητα αλλά απεικονίσεις – μιμήματα ιδεών και οντοτήτων – που υπάρχουν πέραν και ανεξαρτήτως των αισθητών πραγμάτων.

Την έννοια της μίμησης παρέλαβε ο Αριστοτέλης και την μετεξέλιξε. Το αποτέλεσμα της μίμησης είναι ένας κόσμος καθ’ εαυτόν και όχι απλή αντιγραφή της εξωτερικότητας. Ως κόσμος, που γίνεται αντιληπτός μέσω του νου, λειτουργεί κατά τους εσωτερικούς νόμους της ανθρώπινης ψυχής. 

Στη σκέψη των αρχαίων η ουσία της τέχνης δεν βρίσκονταν στην ψυχή του δημιουργού αλλά στη μορφή και την ψυχή του δημιουργήματος. Το έργο τέχνης δεν ήταν προέκταση του εγώ του δημιουργού. Αυτό που παρατηρούσαν ήταν η σχέση προτύπου και μιμήματος, πραγματικότητας και ειδώλου, αλήθειας και φαντάσματος. Ο καλλιτέχνης και το εγώ του δεν έπρεπε να είναι διακριτά ως τέτοια αλλά να αφομοιώνονται, αφανώς, μέσα στο έργο. Ο καλλιτέχνης παριστάνει – μιμείται πάθη, ήθη, πράξεις των ηρώων του και βεβαίως όχι τα δικά του. Το ίδιο το δημιούργημα – καλλιτέχνημα ως αποτέλεσμα είχε την κυρίαρχη θέση, στην κρίση του θεατή, και όχι ο βίος, τα παθήματα και οι πράξεις του καλλιτέχνη. Πρόκειται για μια στάση για την τέχνη περισσότερο δραματική. 

Η ανείδωτη εσωτερική φωνή. 

Στις εικαστικές καλές τέχνες έχουμε την ιδιαιτερότητα ότι αυτές αποτυπώνουν μία μόνο στιγμή του βίου η οποία όμως θα πρέπει να λειτουργήσει ως έναυσμα ώστε ο θεατής να αναπλάσει το περιεχόμενο του βίου του περιγραφόμενου (πράξεις, παθήματα, ήθη ). Βεβαίως ο βίος αυτός να μην αφορά μόνο την εξωτερικότητα αλλά, και κυρίως , την εσωτερικότητα ήτοι τη μοίρα του ανθρώπου...

Αν συλλογιστούμε επί της τέχνης θα αντιληφθούμε ότι αυτό που μας "αναστατώνει" στη θέα ενός έργου τέχνης είναι κυρίως η ψυχική έκφραση και όχι το εξωτερικό. Η χορδή ποτέ δεν ταυτίστηκε με τη μουσική που αναδίδει. Τα εξωτερικό του κάθε ανθρώπου είναι ένας αινιγματικός αντίλαλος μιας ανείδωτης και ανείπωτης εσωτερικής φωνής που ορίζει την έκφραση. Είναι ένας εσώτερος ψίθυρος που αποτελεί την πύλη σε μια εσωτερική κλίμακα που ορίζει την μοναδιαία ιδιοπροσωπία.

Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα για τον καλλιτέχνη των εικαστικών και ιδιαίτερα της γλυπτικής. Πρέπει να είναι πιστός στην πραγματικότητα ενώ κινείται στον τρισδιάστατο χώρο και μετέρχεται τον όγκο του υλικού που επεξεργάζεται (μάρμαρο, πέτρα, ξύλο, μέταλλο, πηλό). Το έργο του επιδέχεται πολλαπλές θεάσεις και κατά συνέπεια και αντίστοιχες κρίσεις.

"…και πάντων προς πάντα…"

Ο γλύπτης που αποτέλεσε το ερέθισμα για αυτές τις σκέψεις Βασίλης Παπασάικας, ζει και εργάζεται σε ένα χωριό κοντά στην λίμνη Τριχωνίδα, αναφέρει σε ένα κείμενό του:

"…Στην εικαστική τέχνη η αρμονική σύζευξη των μικρών μερών της συνθέσεως, των μορίων δηλαδή, δίδει αρμονικά στοιχεία, η δε αρμονική σύζευξη των στοιχείων αρμονικό σύνολο. Όπως δε λέγει ο Πολύκλειτος " το δε κάλλος ουκ εν τη των στοιχείων αλλ’ εν τη των μορίων συμμετρία συνίστασθαι, δακτύλου προς δάκτυλον δηλονότι και συμπάντων αυτών προς το μετακάρπιον και τον καρπόν και τούτων προς πήχυν και πήχεως προς βραχίονα και πάντων προς πάντα ". 

Αυτή την καθολικότητα, την ουσία με τα συμβεβηκότα της, επιχειρεί να παραστήσει ο γλύπτης επιλέγοντας μία από τις άπειρες παραστάσεις του αισθητού. Η γλυπτική δεν είναι λόγος (λογοτεχνία, ρητορική) που "εισπράττει" το αισθητό, το αντιλαμβάνεται ως νοητό, το κάνει ιδέα, το ονοματίζει και μέσω της γλώσσας –το πράγμα καθ’ αυτό – το προσφέρει στη συν- ενόηση και κατά συνέπεια το οδηγεί και στην πολιτική… 

Στις εικαστικές τέχνες και ιδιαιτέρως στη γλυπτική το αισθητό γίνεται νοητό, αποκτά ουσία και επιστρέφει ως δημιούργημα εικονίζοντας όψη του αισθητού, αλλά δεν είναι μόνο αυτό… 

Οι λέξεις σημαίνουν την ουσία ενώ στα εικαστικά η ουσία αλλά και τα πάθη εικονίζονται γεφυρώνοντας το χάσμα της σωκρατικής διδασκαλίας με την σοφιστική, του θέσει ή θεϊκή φύσει με το φύσει των σοφιστών. Είναι γνωστός ο περίφημος κανόνας του ποιητή Σιμωνίδη (5ος π.Χ. αιώνας): "ζωγραφίαν μεν είναι φθεγγομένην την ποίησιν, ποίησιν δε σιγώσαν την ζωγραφίαν".

 Ο εικαστικός καλλιτέχνης απα - θανατίζει τη στιγμή του υποκειμένου, δηλαδή του ουσιαστικού (ουσία) χωρίς την απαραίτητη συνέργεια του ρήματος. Στον λόγο δεν υφίσταται ουσιαστικό που να μη δέχεται την επίθεση του ρήματος, αν υπάρξει αιωρείται μετέωρο στα αζήτητα… Η λέξη, για παράδειγμα, Μαρία ως ουσιαστικό ή υποκείμενο χωρίς το απαραίτητο ρήμα δεν λέει τίποτα. Μία Μαρία όμως στις εικαστικές τέχνες μπορεί να είναι ένα πρόσωπο με πολλές αναγνώσεις. Η σχέση ουσίας - συμβεβηκότος στα εικαστικά έχει άλλη διάσταση. Ενώ στον γραπτό ή προφορικό λόγο δεν νοείται όνομα χωρίς ρήμα ή ρήμα χωρίς όνομα στις εικαστικές τέχνες το ρήμα υποκειμενοποιείται και επιδέχεται πλήθος αναγνώσεων. Με εμφανή ελευθερία στο συλλογισμό μπορούμε να πούμε ότι στα εικαστικά αφαιρείται ο θάνατος αφού απα- θανατίζεται η στιγμή. Στο όνομα της κίνησης καταργείται η κίνηση ήτοι καταργείται ο χρόνος, αφού κατά τον Αριστοτέλη κίνηση και χρόνος είναι έννοιες αλληλένδετες.

Ο γλύπτης Παπασάικας.

Όλες τούτες οι σκέψεις δημιουργήθηκαν κατά την επίσκεψή μου, στις αρχές του καλοκαιριού, στην έκθεση του συμπατριώτη μου Βασίλη Παπασάικα στην γκαλερί "Έκφραση" στην οδό Βαλαωρίτου.  Μια έκθεση γλυπτικής που λες και έρχονταν από το παρελθόν αλλά ανήκε ήδη στο μέλλον. Παραστάσεις γυναικών – κατά κύριο λόγο – εξαιρετικής αισθητικής πληρότητας εκθέτονταν δημιουργώντας ένα ασυνήθιστο καλλιτεχνικό σκηνικό που αδυνατούσες να το τοποθετήσεις στο χρόνο. Ήταν πλάσματα- μορφές ίσως της λεγόμενης διπλανής πόρτας αλλά η δυσκολία ήταν να εντοπίσεις σε ποιον  αιώνα κινήθηκαν ή κινούνται αυτά τα πλάσματα: στο σήμερα, στο χθες ή στο αύριο. Θα μπορούσε πειστικότατα να ανήκουν σε όλο το φάσμα του ιστορικού χρόνου ακόμα και του μελλοντικού. Ο Παπασάικας, ενώ είναι εμφανές ότι μπορεί άριστα να μετέλθει όλων των νεωτερικών αναζητήσεων στο χώρο της γλυπτικής τέχνης, γυρίζει επιδεικτικά την πλάτη επιμένοντας σε αυτό που ονομάζουμε, αν είναι δόκιμος στη γλυπτική ο όρος, διαχρονικό και κλασικό. Δεν μετέρχεται των μεθόδων του συμβολισμού για να εικονίσει, επιτείνοντας την ασάφεια και τη σύγχυση, αλλά επιλέγει τον δυσκολότερο δρόμο της καθεαυτού απεικόνισης της ανθρώπινης μοίρας που την ορίζει η θνητότητά της για να της προσφέρει την αθανασία της στιγμής.

 Δεν είναι άλλωστε τυχαία η σχεδόν εμμονική του στάση και προτίμηση, σε όλα τα είδη έκφρασης και τέχνης σε αυτό που ονομάζεται ελληνικός τρόπος ή ελληνικότητα και όταν αυτή η ελληνικότητα αμφισβητείται (αυτό κατά τον Παπασάικα συμβαίνει σε πολλές εκφάνσεις του σύγχρονου βίου στον ελλαδικό χώρο) να ενοχλείται εμφανέστατα. Σε κάθε περίπτωση οι δημιουργίες του Παπασάικα είναι εξαιρετικές καταθέσεις στο τρέχον ταμείο της γλυπτικής στη χώρα μας σε μια εποχή σύγχυσης και αμετροέπειας.

Αν δεχτούμε ότι απώτερος σκοπός του καλλιτέχνη είναι να διεγείρει τις αισθήσεις, το συναίσθημα και τη νόηση αυτό επιτυγχάνεται με το παραπάνω στη θέα των έργων του. Αφήνοντας το έργο της επί μέρους κριτικής σε περισσότερο επαΐοντες, όπως ο ακαδημαϊκός και ομότιμος καθηγητής της ιστορίας της τέχνης Χρύσανθος Χρήστου, σημειώνω την επισήμανσή του που δικαιώνει το κριτήριό μου : "…Αρκεί να δει κανείς τα έργα του Βασίλη Παπασάικα για να καταλάβει ότι είναι ένας προικισμένος και γνήσιος γλύπτης…"

 Επιλέγω, λοιπόν, αντί κριτικής, να αναφέρω μια μικρή συζήτηση που είχα μαζί του και ένα ποίημα που μού ενέπνευσαν τα έργα του και τού αφιέρωσα… 

Η συζήτηση

Λειτουργείς ως μοναχικός καβαλάρης αγνοώντας τα σύγχρονα ρεύματα όπως ο μοντερνισμός, ο μεταμοντερνισμός κ.λ.π.

Ίσως η φύση μου να περιέχει αυτό που έκανε ο Διογένης ο Κυνικός. Την ώρα που εξέρχονταν οι θεατές από μια παράσταση αυτός επιχειρούσε να εισέλθει πηγαίνοντας αντίθετα με το ρεύμα του πλήθους. Όταν τον ρώτησαν γιατί το κάνει αυτό απάντησε ότι ασκείται διαρκώς εις το να μην υποτάσσεται εις την γνώμη του όχλου τη συντεταγμένη με τα λάθος κρατούντα…

Οι εικαστικές τέχνες δεν διαφοροποιούνται με το πέρασμα του χρόνου;

Σε καμία περίπτωση. Διαφοροποιείται το ανθρώπινο δράμα που είναι το κύριο σημαινόμενο της τέχνης; Λέει ο Πλούταρχος "δια της παραμυθίας της τέχνης εξημερώνεται το ήθος του ανθρώπου και οδηγείται στη φιλοσοφία και δια αυτής στην αρετή."

Οι σύγχρονες εξελίξεις στις επιστήμες και τα νέα κινήματα δεν σε επηρεάζουν; Η ψυχανάλυση για παράδειγμα και ο κατακερματισμός του υποκειμένου πόσο σε αγγίζουν στην καλλιτεχνική σου έκφραση;

Φρονώ ότι αυτά δεν ενδιαφέρουν ούτε αυτούς που θεωρούνται μοντέρνοι καλλιτέχνες, δεδομένου ότι το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι ο συμβολισμός και μέσω ενός εξόφθαλμου και κραυγαλέου συμβολισμού το σοκ στον θεατή. Εάν κάποιοι προφασίζονται ότι η υπερανάλυση του προσώπου του σύγχρονου ανθρώπου έχει τη οποιαδήποτε επίδραση στην τέχνη τους αυτοί στην πλειοψηφία τους δεν είναι ειλικρινείς σύγχρονοι εικαστικοί εξωθούνται αγεληδόν, από τις εξουσίες περί την τέχνη, σε δραστηριότητες τις οποίες παράλογα, αυθαίρετα και βίαια ονομάζουν εικαστικές. Υπάρχουν επιτεύγματα στις επιστήμες της ψυχολογίας αλλά πιο μεγάλη είναι η σπουδή και η ανάγκη κάποιων υπερεξουσιαστών να διαλύσουν και να καταστρέψουν την αισθητική των ανθρώπων. Είμαστε στη εποχή της τελικής καταστροφής.

Ανησυχείς;

Βεβαίως και ανησυχώ γιατί διαταράσσεται η κοινή λογική. Έχουν κατορθώσει σε μεγάλο βαθμό να επιβάλλουν τον παραλογισμό ως λογική. Υπάρχουν πολλά δείγματα γραφής περί αυτού. Στο όνομα της εικόνας προωθείται η ανεικονικότητα και η καρικατούρα, ακόμα και σε εκπομπή της δημόσιας τηλεόρασης. Παραπλάνηση δηλαδή. Η ελληνική γλώσσα είναι η κατεξοχήν ετυμηγόρος γλώσσα, δηλαδή το λέγειν ή το γράφειν ακριβώς το αληθές. Στα Αργοναυτικά ο Ορφέας ζητάει την "ετυμηγόρον αυδήν" , δηλαδή τη δυνατότητα απ’ τους θεούς να αφηγηθεί το "απολύτως εν τω πράγματι"  ήτοι την απόλυτη αλήθεια.

Από την Αργοναυτική εκστρατεία έχουν περάσει τουλάχιστον 3.000 χρόνια. Η εξέλιξη τι είναι για σένα;

Καμία αντίρρηση, αλλά αν σταθούμε στο Γιάννη Τσαρούχη και τον Περικλή Γιαννόπουλο θα παρατηρήσουμε ότι μας παρέδωσαν την ίδια συλλογιστική, δηλαδή την απόλυτη αλήθεια και δια αυτής το έργο τους χαρακτηρίζεται σήμερα σπουδαίο. Εξέλιξη στην ψυχή και στο σώμα του ανθρώπου, με αυτούς τους όρους, δεν υπάρχει. Πάλι ο Πλούταρχος μιλώντας για το έργο του Φειδία στην Ακρόπολη λέγει: Ήταν τόσο μοντέρνα και ταυτοχρόνως πανάρχαια. Αυτό είναι το φιλοσοφικό πεδίο που επιθυμώ να αγωνίζομαι ως εικαστικός καλλιτέχνης. Πεδίο που παρέχεται από την ελληνική σκέψη , διαχρονικά, πέρα από τις ύποπτες στρεβλώσεις , που δημιούργησε η δυτική μεταφυσική, με αποτέλεσμα τον αλλόφρονα άνθρωπο των ημερών μας…!

Το ποίημα 

ΜΕ ΤΟ ΨΑΡΙ ΣΟΥ ΑΛΟΓΟ

(Στον Βασίλη Παπασάικα)

Αγέρωχος και ταξιδεύεις

στου χρόνου την ανείδωτη καταιγίδα

στο σύρσιμο των χαμερπών που ελλοχεύουν

σου έλαχε ευλογία ασυγχώρητη

σταυρός μ' αγιόκλημα κι αγκάθια

Τι σου ακόνισε τα δάχτυλα Βασίλη;

Μάνα βραγιά αρχαίων μυστικών

πόρος που τρέφει τα κλειδιά σου;

Της Τριχωνίδας κάτοπτρο

ο φοβερός ασίγητος χρωστήρας

γυμνά και γήινα τα είδωλα που ψηλαφίζει

στην αμφιλύκη ως σαλό 

στην αμφιλύκη σε γητεύει

Το ψαρί σου άλογο θε να ιππεύσω

η αμαζόνα από τη μέση θα με σφίγγει

και ξωτικά στο Παναιτωλικό θα τριγυρνάμε.

Στου Κατσαντώνη άγρια ματιά θα αναζητήσω

σε δασιά πλατάνια σε κρυόβρυση τον Καραΐσκο

λένε τον είδαν,

πάνω απ’ το Θέρμο βλαστημάει. 

* Ο Ζαχαρίας Σώκος είναι δημοσιογράφος και ποιητής.