Θρησκεία και πολιτική - Ετήσιο συνέδριο του Άρτου Ζωής 2015

  

γράφει η  Λαμπρινή Κουζέλη

6ο Συνέδριο του «Άρτου Ζωής»: Θρησκεία και πολιτική

Στο Πνευματικό Κέντρο του δήμου Αθηναίων

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  

Religion VS Politics

 

Η σύζευξη θρησκείας και πολιτικής μπορεί να βρίσκεται στην επικαιρότητα του δημόσιου λόγου εξαιτίας των τρομοκρατικών χτυπημάτων στο Παρίσι, αλλά δεν προέκυψε από τα γεγονότα. «Θρησκεία και πολιτική έρχονται διαρκώς στην επικαιρότητα με αιματηρό τρόπο και τη σχέση τους συζητούμε όλοι αλλά η σχέση αυτή δεν γεννήθηκε τα τελευταία χρόνια με την Αλ Κάιντα και το ISIS, υπάρχει από τη σύσταση των κοινωνιών και των θρησκειών» λέει στο «Βήμα» ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, πρόεδρος του Ιδρύματος Βιβλικών Μελετών «Άρτος Ζωής» με αφορμή τη διεξαγωγή του 6^ου συνεδρίου του Ιδρύματος με θέμα «Θρησκεία και πολιτική», στο αμφιθέατρο «Αντώνης Τρίτσης» του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων, την Παρασκευή 27 και το Σάββατο 28 Νοεμβρίου. 

Παρασκευή, 27 Νοεμβρίου 2015

5.00 μ.μ.	Xαιρετισμός (Σταύρος Ζουμπουλάκης)
	Α΄ συνεδρία (πρόεδρος: Παναγιώτης Κανταρτζής)
5.10 μ.μ.	Ιωάννης Μούρτζιος, καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ
	Πολιτική, εξουσία και διακονία στο μήνυμα των Προφητών
5.30 μ.μ.	Πέτρος Βασιλειάδης, ομότιμος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ
	Θρησκεία, πολιτική και έννομη βία στη βιβλική και στην Ορθόδοξη παράδοση
5.50 μ.μ.	Αγγελική Ζιάκα, επίκουρη καθηγήτρια στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ
	Μουσουλμανικές ρήσεις και κατανοήσεις περί θρησκείας και πολιτικής
6.10 μ.μ.	Συζήτηση
6.30 μ.μ.	Διάλειμμα
	Β΄ συνεδρία (πρόεδρος: Κώστας Ανδρουλιδάκης)
6.50 μ.μ.	Μιχάλης Φιλίππου, δρ. φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (King’s College)
	Οι δύο Πολιτείες στην πολιτική φιλοσοφία του Αυγουστίνου
7.10 μ.μ.	Τόνια Κιουσοπούλου,  καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης
	Κράτος και Εκκλησία στο ύστερο Βυζάντιο
7.30 μ.μ.	Παναγιώτης Κανταρτζής, ποιμένας της Α΄ Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας Αθηνών
	Βατράχια, πελαργοί και αράχνες: Η πολιτική θεωρία του Λούθηρου και του Καλβίνου
7.50 μ.μ.	Συζήτηση

Σάββατο, 28 Νοεμβρίου 2015

	Γ΄ συνεδρία (πρόεδρος: Θοδωρής Δρίτσας)
10 π.μ.	Θεοδόσης Νικολαΐδης, αναπλ. καθηγητής νεότερης ευρωπαϊκής ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο
	Θρησκεία και πολιτική στον Μακιαβέλλι
10.20 π.μ.	Γεράσιμος Βώκος, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ
	Θρησκεία και πολιτική στον Χομπς και στον Σπινόζα
10.40 π.μ.	Κώστας Ανδρουλιδάκης, καθηγητής στο Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης
	Καντ: Θρησκεία και πολιτική από τη σκοπιά του ορθού Λόγου
11.00 π.μ.	Συζήτηση
11.20 π.μ.	Διάλειμμα
	Δ΄συνεδρία (πρόεδρος: Αγγελική Ζιάκα)
11.40 π.μ.	Μανόλης Παπουτσάκης, επίκ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον, ΗΠΑ, Dept. of Near Eastern Studies
	Πολιτική θεολογία: Η κριτική του Έρικ Πέτερσον στον Καρλ Σμιτ
12.00	Θοδωρής Δρίτσας, δρ. φιλοσοφίας, μεταφραστής
	Πολιτική φιλοσοφία, πολιτική θεολογία και πολιτική μυθολογία: Σμιτ και Μπλούμενμπεργκ
12.20 μ.μ.	Σταύρος Ζουμπουλάκης, πρόεδρος του ΔΣ του Άρτου Ζωής
	Ζακ Μαριταίν: Χριστιανική πίστη και δημοκρατία
12.40 μ.μ.	Συζήτηση

***

	Ε΄συνεδρία (πρόεδρος: Τόνια Κιουσοπούλου)
5.00 μ.μ.	Ιωάννης Πέτρου, καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ  Θρησκεία, δημοκρατία, αξίες
5.20 μ.μ.	π. Ευάγγελος Γκανάς, εφημέριος του Ι. Ν. Οσίου Μελετίου Σεπολίων Η πολιτική του Ιησού και Η προσδοκία των εθνών: θέτοντας τον John Howard Yoder και τον Oliver O’ Donovan σε διάλογο
5.40 μ.μ.	Συζήτηση
6.00 μ.μ.	Διάλειμμα ΣΤ΄ συνεδρία (πρόεδρος: π. Ευάγγελος Γκανάς)
6.20 μ.μ.	Διονύσης Δρόσος, καθηγητής ηθικής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Μαρτυρία και ιδεολογία. Η γενοκτονία των Εβραίων και η σιωπή της Ορθόδοξης θεολογίας
6.40 μ.μ.	Γεράσιμος Μακρής, καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Η οργάνωση «Ισλαμικό κράτος»: Θεωρία και πρακτική
7.00 μ.μ.	Συζήτηση

ΠΡΟΣΩΠΑ - ΜΑΧΗ ΤΖΑΒΕΛΛΑ

Το cantus firmus φιλοξενεί την νέα συγγραφέα Μάχη Τζαβέλλα. Η συγγραφέας μάς μίλησε για το πρώτο της βιβλίο "Κόκκινος Αύγουστος", την γραφή και τους προβληματισμούς της που εκφράζονται μέσα σε ένα βιβλίο σύγχρονο μεταφέροντας μνήμες από το παρελθόν. Οι μνήμες πλέκονται με το παρόν ξαναπλάθοντας τον χώρο χωρίς να καταργούν την νοσταλγία.  Η συγγραφέας μάς συστήνεται στην συνέντευξη που ακολουθεί.

ΜΑΧΗ ΤΖΑΒΕΛΛΑ

Κόκκινος Αύγουστος

εκδόσεις ΓΡΑΦΟΜΗΧΑΝΗ

…«Χρειάζομαι επειγόντως αέρα», ψιθυρίζει ο Αδριανός, παρατώντας τον μισοσκισμένο φάκελο πάνω στο γραφείο του. Βάζει τ’ αθλητικά παπούτσια και κατεβαίνει με φόρα τη σκάλα. Εύχεται να μην δει κανέναν από τους «κάτω». Κοντοστέκεται. Από την κλειστή πόρτα ακούει τον ηλικιωμένο να λέει: «Άφαντο. Πουθενά. Μόνο εδώ από πίσω είδα λίγο φρέσκο χώμα, πάνω στα ξερόχορτα. Περίεργα πράγματα. Θα ’χουμε κακά ξεμπερδέματα». Ένα συναίσθημα ενοχής, χαιρεκακίας, αλλά συνάμα και περίεργης διεστραμμένης ευφορίας, τον καταλαμβάνει. Του άρεσε να παίζει με τα μυαλά των άλλων. «Για να δούμε», σκέφτεται, και κλείνει έως πάνω το φερμουάρ του φούτερ. Έχει σουρουπώσει. Το φως κοκκινίζει στον ορίζοντα παλεύοντας να κρατηθεί στις πλαγιές των βουνών. Τρία κυπαρίσσια ξεχωρίζουν κατάμαυρα στο βάθος. Ο ουρανός κρατάει λίγο μπλε, κόντρα στο κόκκινο. Σύντομα, τίποτα δεν ξεχωρίζει, παρ’ εκτός οι λίγες σκόρπιες ψηλές λάμπες, που τις αποφεύγει. Δεν βλέπει ούτε τον άντρα που στέκεται πίσω από ένα κυπαρίσσι, στα πενήντα μέτρα μπροστά του…

- Κυρία Τζαβέλλα  το βιβλίο σας «Κόκκινος Αύγουστος» είναι το πρώτο σας βιβλίο. Πώς ξεκινήσατε να γράφετε; ». Υπήρχε μία κεντρική ιδέα;

Ξεκίνησα γράφοντας μικρά ποιήματα σε μικρή ηλικία, κατάλαβα μεγαλώνοντας πως έχω το μικρόβιο της γραφής και έπρεπε να δω τι θα το κάνω...Ο “Κόκκινος Αύγουστος” ξεκίνησε από ένα διήγημα μικρής φόρμας, που όλο κι επεκτεινόταν, φτάνοντας να ολοκληρωθεί με τις 140 περίπου σελίδες του. Κεντρική ιδέα υπήρχε, έχουμε εδώ το πρόβατο ως σύμβολο και κάτα κάποιο τρόπο όλα “γυρνούν γύρω από αυτό”.

-Το σκηνικό του βιβλίου τοποθετείται κάπου κοντά στην Αθήνα όπου θα μπορούσε κάποιος να ζει ως βοσκός. Η λεπτομερής περιγραφή των ζώων και των αντιδράσεών τους αντλείται από κάποιες μνήμες;

Ναι. Επέστρεψα στο πατρικό μου σε μεγάλη ηλικία και έζησα εκεί για δύο      χρόνια. Οι γονείς μου είχαν ανέκαθεν αγάπη στα ζώα και έφταναν πολλές   φορές να συντηρούν ένα κοπάδι 30-40 μικρών-μεγάλων ζώων. Το πρόβατο είναι στη ζωή μου από πολύ μικρή ηλικία. Ζώντας και πάλι “κοντά” τους, ενήλικη πια, λάτρεψα αυτά τα πλάσματα, εκτίμησα την ύπαρξή τους, ενώ       ποτέ δεν με ενόχλησε η μυρωδιά τους και οι φωνές τους. Αλλοτε επιδρούσαν ευεργετικά πάνω μου, όταν τα ακολούθουσα στη βοσκή.Πιστέψτε με, ένα ζώο έχει αρετές και “ενσυναίσθηση”.

-Πώς μια γυναίκα αποφασίζει να ενδυθεί την περσόνα ενός ομοφυλόφιλου συγγραφέα; Πόσο κοντά σε αυτό το πρόσωπο βρίσκεται ο ψυχισμός της σύγχρονης γυναίκας;

 Ο συγγραφέας, ως ήρωας του βιβλίου, δεν είναι ακριβώς ομοφυλόφιλος εφόσον συνευρίσκεται και με γυναίκες. Είναι μπερδεμένος, δεν ξέρει απόπου ν'αντλήσει τη χαρά. Προσωπικά αναγνωρίζω το δικαίωμα και την ροπή κάποιου να σχετίζεται με το ίδιο φύλλο, όμως το βιβλίο δεν έχει άλλο στόχο, παρά να αναδείξει τις διαφορετικές πλευρές που φέρει ο   καθένας μας. Η σύγχρονη γυναίκα ίσως είναι μπερδεμένη, δεν θεωρώ όμως πως τείνει να μπαίνει συνειδητά στα “παπούτσια του άλλου”...

-Βιώνουμε την βία καθημερινά σε πολλά επίπεδα. Το πρόβατο που θυσιάζεται ως μέσο επιβεβαίωσης της ταυτότητας του ήρωα μπορεί να είναι ο καθένας μας;

Φοβάμαι πως ναι! “Εγώ ειμί ο άμνος”!Όλοι δυνειτικά είμαστε θύματα βίας, όσο και θύτες...και από τον πλέον “αθώο” μπορεί να εισπράξουμε βία, αν οι συνθήκες το “ευνοήσουν”.

– Ο κύκλος αίματος που κλείνει τις πρώτες ιστορίες παραπέμπει στην χριστιανική θυσία του Ιησού ως αμνό αλλά και την θυσία των αρχαίων τραγωδιών. Τελικά, ο άνθρωπος χρειάζεται την βία και ένα εξιλαστήριο θύμα; Υπάρχει τρόπος να σταματήσει να ρέει το αίμα αθώων;

Ο άνθρωπος δεν χρειάζεται τη βία, φέρει τη βία. Για μένα η ανθρώπινη φύση δεν είναι τόσο “εκλεπτυσμένη” όσο φαντασιωνόμαστε ίσως, αντίθετα ο καθένας μας έχει εκδηλώσει κάποια στιγμή μικρή μορφή βίας, και κυρίως υπό δυσμενείς συνθήκες αυτό μπορεί να κορυφωθεί. Αν θα μπορούσε ν'αλλάξει αυτός ο κόσμος...θα ήταν μόνο μέσω ιδίας επιθυμίας και βούλησης, πράγμα ουτοπικό, να αποκτήσει ο καθένα μας αυτογνωσία. Εκτιμώ πως το αντίδοτο είναι μόνο η ψυχανάλυση και η ύπαρξη ισχυρού αιτήματος. “Οταν έχεις καθίσει στον εαυτό σου απέναντι, δεν θα μπορείς να εκπέσεις, ούτε να δώσεις έναντι”, να μοιραστώ μαζί σας λίγους στίχους από τα παλιά. Αλλά ..

–Οι ήρωές σας εξομολογούνται στον αναγνώστη τις ενδόμυχες σκέψεις τους αλλά δεν επικοινωνούν μεταξύ τους δεν μοιράζονται τις αγωνίες τους. Τελικά είμαστε η χώρα των παράλληλων μονολόγων;

Είναι περίεργη και πολύπλοκη η φύση μας και νιώθω πολλές φορές σαν να μην εννοούμε να το καταλάβουμε αυτό. Η διάδραση είναι απ' την άλλη αναπόφευκτη, ακριβώς λόγω των αναγκών της ανθρώπινης φύσης. Ναι, εκτιμώ πως γίνονται ατέλειωτοι παράλληλοι μονόλογοι...

– Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς; Πιστεύετε πως επηρέασαν την γραφή σας;

Αγαπημένος μου συγγραφέας παραμένει για χρόνια ο Αλμπέρ Καμύ. Ωστόσο ο “Κόκκινος Αύγουστος” φέρει δείγματα διάφορων τεχνικών  γραφής, γιατί έχω διδαχτεί δημιουργική γραφή.

–Θα γράφατε ποίηση; Πιστεύετε πως ένας συγγραφέας μπορεί να γράψει καλά και τα δυό είδη;

Εχω γράψει κάμποσα ποιήματα που αναπαύονται στα συρτάρια του γραφείου μου. Πιθανόν ναι. Ωστόσο η καλή ποίηση είναι εξαιρετικά μεγάλο θέμα. Για την ώρα εκφράζομαι με τον πεζό λόγο. Ομως ναι, νομίζω  πως ο έχων ταλέντο στη συγγραφή μπορεί να παράξει και τα δύο.

– Η συγγραφή είναι ταλέντο ή διδάσκεται;

Το ταλέντο είναι η προυπόθεση και δεν γίνεται τίποτα χωρίς αυτό. Η ύπαρξη ταλέντου είναι το ζητούμενο!Τα μαθήματα δημιουργικής γραφής ωστόσο συντελούν στην περαιτέρω βελτίωσή του.

–Σήμερα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δίνουν την ευκαιρία σε πολλά άτομα να δημοσιεύσουν δείγματα γραφής τους και να γίνουν εύκολα γνωστά. Ποια η γνώμη σας;

Γιατί όχι; Το πρόβλημα δεν είναι τόσο στην ευκολία αυτή και το πόσοι δημοσιεύουν, όσο το πόσοι εν τέλει διαβάζουν. Θα πιστεύω πάντα, οτιδήποτε αξιόλογο γράφεται, θα βρίσκει κάποτε την αποδοχή που του αρμόζει.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ: Η Μάχη Τζαβέλλα γεννήθηκε το 1968 στο σπίτι, στο Μαντείο Δωδώνης Ιωαννίνων, κοντά στο αρχαίο θέατρο και απολαμβάνει ιδιαίτερα την καταγωγή αυτή. Εκτιμά ότι η λογοτεχνία, συντροφιά με την κλασική μουσική, είναι από τα μεγάλα παράθυρα στη ζωή. Αγαπημένο της απόφθεγμα: «Όταν δεν ρισκάρεις τίποτα, ρισκάρεις τα πάντα!». Διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί στα συλλογικά έργα Οδός Δημιουργικής Γραφής, αριθμός 2, Εκδόσεις Οσελότος, 2013,Ανθολογία Σύντομου Διηγήματος, Εκδόσεις Γραφομηχανή, 2014, και στον ιστότοπο www.dimiourgikigrafionline.com. Ο «Κόκκινος Αύγουστος» είναι το πρώτο της μυθιστόρημα.

Joula Andreou Zografou - Ginastera - Danza de la moza donosa

Alberto Ginastera, Αργεντινός πιανίστας και συνθέτης (1916-1983) απ το Μπουένος Άιρες 

Πολύ σημαντικός συνθέτης κλασσικής μουσικής του 20ου αιώνα

Έγραψε Όπερα, Κοντσέρτα, σονάτες και έργα για κιθάρα και πιάνο σόλο ..

Μελωδικός και ευαίσθητος με πολύ ενδιαφέρουσες εναρμονίσεις!

Εδώ η γράφουσα με το Orfeus Trio ερμηνεύουν το αγαπημένο και γνωστό του έργο για σόλο πιάνο , La danza de la moza donosa

https://soundcloud.com/joula-zografou/ginastera-danza-de-la-moza

ΟΙ ΡΕΑΓΙΑ∆ΕΣ – ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ

ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΥΠΗΡΧΑΝ ∆ΥΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ • «Με το οθωµανικό καθεστώς ο πληθυσµός χωριζόταν σε δύο κύριες οµάδες. Οι ασκερί, η στρατιωτική ή διοικητική τάξη, εκπλήρωναν κάποια δηµόσια λειτουργία ως αντιπρόσωποι του σουλτάνου και ήταν έτσι απαλλαγµένοι επισήµως από κάθε φορολογία. • Η δεύτερη οµάδα, οι ραγιάδες, έµποροι, τεχνίτες και χωρικοί (στην κυριολεξία «το ποίµνιο»), ασκούσαν παραγωγικές δραστηριότητες και εποµένως πλήρωναν φόρους […] Η γενική αρχή ήταν ότι κάθε άτοµο έπρεπε να παραµένει στην κοινωνική του οµάδα, ούτως ώστε να διατηρείται η ισορροπία στο κράτος και στην κοινωνία» • [Χαλίλ Ιναλτζίκ, «Το οθωµανικό κράτος: Οικονοµία και κοινωνία, 1300- 1600», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Α΄: 1300-1600, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2008, σ. 17]

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΗΤΑΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΗ • «Οι πολιτικοί στοχαστές της εποχής […] δεν κουράζονταν να ισχυρίζονται ότι ο φορολογούµενος πληθυσµός (ρεαγιά) πρέπει να εµποδίζεται από το να εισέρχεται στη γραφειοκρατική τάξη […] στο δεύτερο µισό του 17ου αιώνα υπήρξαν συντονισµένες προσπάθειες για την αποµάκρυνση από τη γραφειοκρατία αξιωµατούχων µε εγνωσµένη προέλευση από τις τάξεις των ραγιάδων» • «Ο διαχωρισµός αποτελούσε τη βάση της οθωµανικής πολιτικής σκέψης στα χρόνια πριν και µετά από το 1600» • [Σουράγια Φαρόκι, «Κρίση και αλλαγή», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2011, σ. 158 & 159]

ΑΡΧΟΥΣΑ ΤΑΞΗ Μουσουλµάνοι • Μπέηδες (µη κρατική αριστοκρατία): Παλιές και σηµαντικές οικογένειες µε µεγάλη οικονοµική και στρατιωτική δύναµη (αρχηγοί φυλών, πολέµαρχοι, µεγάλοι γαιοκτήµονες και κάτοχοι κοπαδιών) Κρατική αριστοκρατία • Στρατιωτικοί-διοικητικοί αξιωµατούχοι (=askeri) (µπεηλέρµπεηδες, σαντζάκµπεηδες, σούµπασηδες κ.ά.) • Καλεµιγιέ (γραφειοκράτες): Πολιτικοί αξιωµατούχοι της διοίκησης. Οι περισσότεροι προέρχονταν από τους «δούλους της Πύλης» («ιτς ογλάν») και όφειλαν τη δύναµή τους στα αξιώµατα που τους έδινε ο σουλτάνος • Ουλεµάδες: «οι άνθρωποι των γραµµάτων/ επιστηµών». Έλεγχαν στην ουσία ολόκληρο το κράτος (στρατό, δικαιοσύνη, εκπαίδευση, δηµόσια διοίκηση κλπ). • Στρατιωτικοί (askeri)= «οι άνθρωποι του σπαθιού» (γενίτσαροι και σπαχήδες)

ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ-∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΟΙ ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΟΙ • Ανήκαν στους askeri (στρατιωτικούς) • «Οι ακόλουθοι που εγκατέλειπαν το παλάτι για µια καριέρα στη διοίκηση είχαν τη δυνατότητα διαφόρων σταδιοδροµιών. Κάποιοι στέλνονταν στις επαρχίες ως διοικητικοί αξιωµατούχοι και αργότερα ως διοικητές. Το ποσοστό πρώην ακολούθων που διορίζονταν απευθείας στη θέση του επαρχιακού διοικητή (είτε ως σαντζάκµπέηδες είτε ακόµη ψηλότερα ως µπεηρέλµπέηδες) αυξήθηκε από τα µέσα του 16ου αιώνα ως τα πρώτα χρόνια του 17ου» • Πολλοί επαρχιακοί διοικητές παρέµεναν στην ΚΠολη και διοικούσαν την επαρχία τους µέσω αντιπροσώπων • [Σουράγια Φαρόκι, «Κρίση και αλλαγή», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2011, σ. 175]

ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ-∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΟΙ ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΟΙ • « Μέχρι το δεύτερο µισό του 16ου αιώνα ο αριθµός αυτών που µπορούσαν να µεταβιβάσουν την περιουσία και τη δύναµή τους στους γιους τους είχε αυξηθεί. Είχαν αναπτυχθεί χαρακτηριστικά που µας θυµίζουν το σύστηµα των τάξεων της πρώιµης νεότερης Ευρώπης, µε τη σηµαντική διαφορά, ωστόσο, ότι στην τελευταία εκείνες είχαν προνόµια που διασφαλίζονταν από τη νοµοθεσία, ενώ οι οθωµανικές «τάξεις» λειτουργούσαν µε έναν εντελώς ανεπίσηµο τρόπο. Αυτός ο µετασχηµατισµός της οθωµανικής κοινωνικής δοµής µπορεί να ερµηνευτεί εν µέρει από τις αλλαγές στα πρότυπα της γαιοκτησίας. Σε κάποιες αραβόφωνες επαρχίες και σε µέρη της Μ. Ασίας και των Βαλκανίων ντόπιοι αριστοκράτες οικειοποιήθηκαν γαίες που ανήκαν προηγουµένως στο κράτος και επιχείρησαν, κάποιες φορές µε επιτυχία, να τις µεταβιβάσουν στους κληρονόµους τους» • «Οι ουλεµάδες διέθεταν το ειδικό προνόµιο να µπορούν να µεταβιβάσουν την περιουσία τους στους κληρονόµους τους, ενώ οι υψηλοί αξιωµατούχοι στους άλλους κλάδους της οθωµανικής διοίκησης έπρεπε να αποδεχτούν την πιθανότητα δήµευσης της περιουσίας τους µετά θάνατον» • [Σουράγια Φαρόκι, «Κρίση και αλλαγή», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2011, σσ. 160 & 167]

Η ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ (ΟΙ ΚΑΛΕΜΙΓΙΕ) • Ονοµάζονταν «άνθρωποι της γραφίδας» (“ehl-ι kalem”) και στελέχωναν τις οικονοµικές και διοικητικές υπηρεσίες • «Η οθωµανική γραφειοκρατία γνώρισε ραγδαία ανάπτυξη κατά τη διάρκεια του δεύτερου µισού του 16ου αιώνα» • «Οι γιοι κρατικών υπαλλήλων ήταν οι πιο κατάλληλοι για τη στελέχωση της οικονοµικής και διοικητικής γραφειοκρατίας […] Ενώ η στελέχωση στη γραµµατειακή σταδιοδροµία ήταν πιο ανοιχτή από ό,τι για παράδειγµα η χορήγηση ενός τιµαρίου […] φαίνεται ότι συχνά απαιτούνταν κάποια συγγενική σχέση µε µέλη των οθωµανικών κρατικών υπηρεσιών». • «Μέχρι τουλάχιστον τα µέσα του 16ου αιώνα οι µεντρεσέδες παρείχαν την µόνη αξιόπιστη µαθητεία στη λόγια εκπαίδευση. Γι’ αυτό το λόγο ένας αξιωµατούχος ο οποίος είχε περατώσει όλη την εκπαίδευση του µεντρεσέ µπορούσε να θεωρεί ότι έχει τα απαραίτητα προσόντα για να διεκδικήσει µια υψηλή θέση, ιδίως αν είχε επικεντρωθεί στη γραµµατική, τη ρητορική και την καλλιγραφία […] Στους κύκλους των γραφέων θεωρούνταν σίγουρα απαραίτητο να είναι κάποιος µουσουλµάνος […] • [Σουράγια Φαρόκι, «Κρίση και αλλαγή», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2011, σ. 166-7]

Η ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ (ΟΙ ΚΑΛΕΜΙΓΙΕ) • «Όλα τα µέλη της γραφειοκρατικής τάξης δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους τίποτα περισσότερο από υπηρέτες του σουλτάνου. Από τη στιγµή που ο τελευταίος µπορούσε να προαγάγει ή να τιµωρήσει οποιονδήποτε κατά το δοκούν, τα µέλη της οθωµανικής γραφειοκρατικής τάξης πιθανότατα έδιναν µικρή έµφαση στην προέλευση ή στις διασυνδέσεις της οικογένειας. ∆εδοµένων αυτών των συνθηκών, πρέπει να υπήρχαν λίγες ευκαιρίες για µέλη της άρχουσας τάξης να αποκτήσουν µια «εδραιωµένη θέση» που θα µπορούσε να κληροδοτηθεί τουλάχιστον για µερικές γενιές» • «Ο φιλόδοξος νεαρός γραφέας εξαρτιόταν από τις ευεργεσίες του πάτρωνά του […] Η ιδανική πατρωνία ήταν φυσικά του ίδιου του σουλτάνου» • [Σουράγια Φαρόκι, «Κρίση και αλλαγή», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2011, σ. 166-7]

ΟΙ ΟΥΛΕΜΑ∆ΕΣ • Ονοµάζονταν «άνθρωποι της γνώσης» (ehl-ι ilm”) και χωρίζονταν σε τρεις οµάδες: • Müftü (µουφτήδες) = αποφαίνονταν µε βάση τον ιερό νόµο • kadi ή qadi (καδήδες) =ιεροδικαστές (δίκαζαν µε βάση τον ιερό νόµο) • müdüris (µουδίρηδες) =δάσκαλοι στους µεντρεσέδες • Επικεφαλής των ουλεµάδων ήταν ο σεϊχουλισλάµ • «Οι ουλεµάδες […] δεν συνιστούσαν κατά κανέναν τρόπο κλειστή κάστα […] Γιοι οικογενειών εµπόρων και, περιστασιακά, ακόµη και ουλεµάδων εκτός της αυτοκρατορίας µπορούσαν µέσα σε λίγες γενιές να αναρριχηθούν στις υψηλότερες θέσεις της ακαδηµαϊκής-δικαστικής ιεραρχίας» • [Σουράγια Φαρόκι, «Κρίση και αλλαγή», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2011, σ. 171]

ΟΙ ΟΥΛΕΜΑ∆ΕΣ • «Οι ουλεµάδες διέθεταν το ειδικό προνόµιο να µπορούν να µεταβιβάσουν την περιουσία τους στους κληρονόµους τους, ενώ οι υψηλοί αξιωµατούχοι στους άλλους κλάδους της οθωµανικής διοίκησης έπρεπε να αποδεχτούν την πιθανότητα δήµευσης της περιουσίας τους µετά θάνατον. Επιπλέον, ο έλεγχος που ασκούσαν οι ουλεµάδες στα ευαγή ιδρύµατα, είτε ως διαχειριστές είτε ως επίτροποι, επέτρεπε εξίσου να αυξήσουν τα υπάρχοντά τους […] Πιθανώς χάρη σ’ αυτό το διπλό προνόµιο οι οικογένειες των ουλεµάδων κατόρθωσαν να διατηρούνται εύπορες και ισχυρές πολύ περισσότερο από µέλη της διοικητικής- στρατιωτικής µηχανής ή πλούσιους εµπόρους. Υπάρχουν κάποιες αξιοσηµείωτες περιπτώσεις οικογενειών ουλεµάδων στις αραβικές επαρχίες που παρέµειναν σε περιφανή θέση για τριακόσια χρόνια»» • [Σουράγια Φαρόκι, «Κρίση και αλλαγή», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2011, σ. 167-8]

ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ (ASKERI) • Ονοµάζονταν «άνθρωποι του ξίφους» (“ehl-ι seyf”) • Γενίτσαροι • Σουλτανικό ιππικό • Cebesi (τζεµπεσήδες=οπλουργοί) • Topçu (τοπτσήδες=πυροβολητές) • Top arabacilari (=µεταφορείς πυροβόλων) • Σπαχήδες (= επαρχιακό ιππικό) (τιµαριούχοι) • Cebelü (τζεµπελής) (=ακόλουθος του σπαχή)

ΟΙ ΑΓΙΑΝΗ∆ΕΣ • «Η διοικητική αναδιοργάνωση στο οθωµανικό κέντρο οδηγούσε σε συχνές παραχωρήσεις εσόδων σε κατ’ όνοµα διοικητές που επισκέπτονταν σπάνια τις επαρχίες «τους». Τέτοιοι διοικητές που βρίσκονταν συνεχώς σε εκστρατείες ή διέµεναν στην πρωτεύουσα εκπροσωπούνταν από αντιπροσώπους (µουτεσελλίµ), οι οποίοι συνέλεγαν τους φόρους […] Άνδρες µε ισχυρή τοπική βάση µπορούσαν να εισέλθουν στην επαρχιακή διοίκηση µέσω των φοροµισθώσεων […] Ως αποτέλεσµα, προσφέρονταν ευκαιρίες για επενδύσεις κεφαλαίων ακόµη και σε άτοµα µε µέση δυνατότητα διάθεσης ρευστού» • [Σουράγια Φαρόκι, «Κρίση και αλλαγή», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2011, σ. 177]

ΟΙ ΑΓΙΑΝΗ∆ΕΣ • «Ενώ η φοροµίσθωση πρόσφερε µε αυτούς τους τρόπους ευκαιρίες προαγωγής σε περιορισµένο αριθµό ντόπιων προκρίτων, οι ζηµίες από τις οποίες υπέφεραν οι χωρικοί και οι τεχνίτες ήταν συχνά πολύ υψηλές. Για να θεραπευτεί αυτή η κατάσταση, εισήχθη το 1695 µια πειραµατική µορφή φοροεκµίσθωσης, η οποία συνδύαζε τη φοροεκµίσθωση µε κάποια χαρακτηριστικά του σχεδόν εν αχρηστία συστήµατος της εκχώρησης φόρων έναντι υπηρεσιών (τιµάρια). Αυτές οι νέου είδους φοροεκµισθώσεις (µαλικιανέ) εκχωρούνταν εφ’ όρου ζωής» • [Σουράγια Φαρόκι, «Κρίση και αλλαγή», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2011, σ. 178]

ΑΡΧΟΥΣΑ ΤΑΞΗ Μη µουσουλµάνοι • Ανώτερος κλήρος (µητροπολίτες, επίσκοποι, ραβίνοι κ.ά.) για κάθε αναγνωρισµένη θρησκεία (µιλλέτι) (Αντιστοιχούσαν στους ουλεµάδες) (;;;) • Φαναριώτες, βογιάροι κ.ά.: ανώτεροι αξιωµατούχοι της Πύλης ή των επαρχιών. Η εξουσία τους ήταν «δοτή», δηλ. τους την παραχωρούσε ο σουλτάνος (Αντιστοιχούσαν κατά κάποιο τρόπο στους στρατιωτικούς-διοικητικούς αξιωµατούχους) • Πρόκριτοι (οικονοµική αριστοκρατία): Ισχυροί κεφαλαιούχοι, µισθωτές των δηµοσίων προσόδων, δανειστές της κεντρικής εξουσίας και των τοπαρχών, µισθωτές των φόρων και των κρατικών µονοπωλίων (εβραίοι, αρµένιοι και ορθόδοξοι) (Αντιστοιχούσαν στους αγιάνηδες) • Οι αρµοτολοί (ανήκαν στους askeri)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΟΥΣΑΣ ΤΑΞΗΣ • Τα µέλη των περισσότερων κοινωνικών οµάδων που ανήκαν στην άρχουσα τάξη, εκτός από τα έσοδα που είχαν λόγω της θέσης που κατείχαν, είχαν το δικαίωµα να ασκούν το εµπόριο, να µισθώνουν φόρους ή, σπανιότερα, να είναι ιδιοκτήτες εργαστηρίων. Μετά από τον 17ο αι. συνήθως µετατρέπονταν σε γαιοκτήµονες, οικειοποιούµενοι τις κρατικές γαίες • Από τις πηγές προκύπτει ότι ακόµη και Μεγάλοι Βεζίρηδες πλούτισαν από το εµπόριο. • Ωστόσο, ορισµένοι συγγραφείς εκείνων των χρόνων ζητούσαν από τους σουλτάνους να απαγορεύσουν αυτές τις δραστηριότητες των αξιωµατούχων τους

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΟΥΣΑΣ ΤΑΞΗΣ • «Η άρχουσα οθωµανική ελίτ δεν ήταν σε καµιά περίπτωση εχθρική ή ακόµη αδιάφορη απέναντι στο εµπόριο· αντιθέτως χονδρέµποροι µεγάλης κλίµακας είχαν τη δυνατότητα να πλουτίσουν. Εντούτοις, ακόµη και οι µεγαλύτεροι έµποροι δεν µπορούσαν να ανταγωνιστούν την περιουσία ενός µέσου επιπέδου µέλους της γραφειοκρατικής τάξης […] Σε όλη τη διάρκεια του 16ου και του 17ου αιώνα ακόµη και οι πιο εύποροι έµποροι παρέµειναν υπό τον έλεγχο της γραφειοκρατικής τάξης» • [Σουράγια Φαρόκι, «Κρίση και αλλαγή», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2011, σ. 155]

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΟΥΣΑΣ ΤΑΞΗΣ • Οι γενίτσαροι είτε ασκούσαν το εµπόριο, είτε ήταν ιδιοκτήτες εργαστηρίων • «Οι αξιωµατικοί των γενιτσάρων, ιδίως αυτοί που είχαν αρµοδιότητες αστυνόµευσης, ήταν οι πρώτοι που απέκτησαν µαγαζιά ή/και το δικαίωµα να ασκούν µια τέχνη […] οι έµποροι και οι τεχνίτες προσχωρούσαν στους γενίτσαρους ή στους αζάµπ (άτακτους παραστρατιωτικούς), για να προστατευτούν από νόµιµους και παράνοµους φόρους […] Σε αντάλλαγµα αυτής της προστασίας οι έµποροι και οι τεχνίτες πλήρωναν µια εισφορά στα σώµατα» • [Σουράγια Φαρόκι, «Κρίση και αλλαγή», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2011, σ. 207]

ΟΙ ΡΕΑΓΙΑ∆ΕΣ • Ο όρος προέρχεται από τον αραβικό όρο «riaya», ο οποίος σηµαίνει φροντίδα, µέριµνα • Από τον όρο αυτόν προκύπτουν οι όροι «ra’ι» και «ra’ιya» • Ο πρώτος στα αραβικά σηµαίνει «αυτός που φροντίζει (µεριµνά)» [κατ’ επέκταση σηµαίνει τον «βοσκό»], • ενώ ο δεύτερος «αυτός που δέχεται τη φροντίδα κάποιου άλλου» (κατ’ επέκταση «τον προστατευόµενο») [εξ ου και «ποίµνιο»] • Με τον όρο «ρεαγιάδες» στην Οθωµανική Αυτοκρατορία χαρακτηρίζονταν ΟΛΟΙ ΟΙ ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΙ ΥΠΗΚΟΟΙ

 ΟΙ ΡΕΑΓΙΑ∆ΕΣ – ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ • Έµποροι, πλανόδιοι µικρέµποροι, πραµατευτάδες • Τεχνίτες • Βιοτέχνες • Αγωγιάτες • Επαγγελµατίες • Αργυραµοιβοί • Επαγγελµατίες (τσαγκάρηδες, κουρείς κ. ά.) • Κάθε υπήκοος που ασκούσε «αστικό επάγγελµα» • Εργάτες (πολύ µικρό ποσοστό και συνήθως εποχικοί) • Έµποροι, τεχνίτες και επαγγελµατίες ήταν οργανωµένοι σε συντεχνίες

ΟΙ ΡΕΑΓΙΑ∆ΕΣ – ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ Οι αγρότες • Εξαρτηµένοι καλλιεργητές • Ήταν η συντριπτική πλειονότητα των αγροτών • Καλλιεργούσαν τις «δηµόσιες γαίες» του τιµαριωτικού συστήµατος • Ήταν «δεµένοι» µε τη γη που καλλιεργούσαν (δεν µπορούσαν να την εγκαταλείψουν) • Είχαν τίτλους «κατοχής» της γης τους • Είχαν την προσωπική τους ελευθερία • Κατέβαλλαν φόρους στην κεντρική εξουσία και στους τιµαριούχους • Ελεύθεροι καλλιεργητές

ΟΙ ΡΕΑΓΙΑ∆ΕΣ – ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ Οι αγρότες • Ελεύθεροι καλλιεργητές • Αποτελούσαν ολιγάριθµη κοινωνική οµάδα • Είχαν την προσωπική τους ελευθερία • ∆εν ήταν «δεµένοι» µε τη γη που καλλιεργούσαν • ∆εν είχαν πάντοτε γη στην κατοχή τους • Καλλιεργούσαν µε βάση ειδικές συµφωνίες συνήθως βακουφικές γαίες, αδιάθετα τιµάρια, εγκαταλελειµένες γαίες, κ.λπ. • Κατέβαλλαν φόρους µόνο στην κεντρική εξουσία

 ΟΙ ∆ΟΥΛΟΙ • Ήταν είτε αιχµάλωτοι πολέµου, είτε ελεύθεροι που είχαν πουληθεί από τους δικούς τους ή είχαν συλληφθεί από τους δουλέµπορους (περίφηµοι ήταν οι Απχάζιοι) • Στους 16ο και 17ο αι. ήταν Ούγγροι και Ρώσοι, ενώ αργότερα Κιρκάσιοι και Γεωργιανοί. Υπήρχαν και Αφρικανοί • Εργάζονταν σε εργαστήρια ως φτηνή εργατική δύναµη. Σε ορισµένες περιπτώσεις ήταν δυνατό µετά από εργασία συγκεκριµένου χρόνου να τους απελευθερώσουν και µάλιστα να τους δώσουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν δικό τους εργαστήριο • Στη µεγάλη τους πλειονότητα χρησιµοποιούνταν ως οικιακοί βοηθοί στους «µεγάλους οίκους» των οθωµανών αξιωµατούχων • [βλ. [Σουράγια Φαρόκι, «Κρίση και αλλαγή», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Β΄: 1600-1914, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2011, σσ. 210-212]

Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ • «Το σύνολο των καταγεγραµµένων µη µουσουλµανικών νοικοκυριών που υπόκειντο στον κεφαλικό φόρο το 1491 έφτανε περίπου τα 674.000 στα Βαλκάνια και τα 32.000 στη Μ. Ασία. Αν υποθέσουµε ότι ο πληθυσµός που εξαιρούνταν από τον φόρο ανερχόταν στο 6% του συνολικού πληθυσµού, µε έναν µέσο συντελεστή πέντε ατόµων ανά νοικοκυριό, στα οθωµανικά Βαλκάνια τη δεκαετία του 1490 ζούσαν περίπου τέσσερα εκατοµµύρια µη µουσουλµάνοι» • [Χαλίλ Ιναλτζίκ, «Το οθωµανικό κράτος: Οικονοµία και κοινωνία, 1300-1600», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Α΄: 1300-1600, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2008, σ. 27-28]

Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ OXI • «Όσον αφορά τη Μ. Ασία, το 1490 η οθωµανική επικράτεια είχε τα σύνορά της σε µια γραµµή κατά προσέγγιση από την Τραπεζούντα µέχρι τον κόλπο της Αττάλειας, αφήνοντας απ’ έξω ολόκληρη την ανατολική Μικρασία. Στην περιοχή αυτή , µε συνολικά 27.131 χριστιανικά νοικοκυριά, η περιοχή της Τραπεζούντας- Ρίζε […] ήταν το 1490 η µοναδική µε συµπαγή χριστιανικό πληθυσµό. Στη δυτική Μικρασία, αντίθετα, όπου οι Τουρκοµάνοι είχαν εισβάλει πολύ νωρίτερα, στις αρχές του 13ου αιώνα, µόνο 2.605 µη µουσουλµανικά νοικοκυριά υπόκειντο στον κεφαλικό φόρο, ενώ αντίστοιχα 2.856 υπήρχαν στην υπόλοιπη µ. Ασία, τα περισσότερα Έλληνες και Αρµένιοι, καθώς και µικρές εβραϊκές κοινότητες στις πόλεις» • [Χαλίλ Ιναλτζίκ, «Το οθωµανικό κράτος: Οικονοµία και κοινωνία, 1300-1600», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Α΄: 1300-1600, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2008, σ. 28]

Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ • «Την περίοδο 1520-1535 τα φορολογήσιµα χριστιανικά νοικοκυριά στις πέντε µικρασιατικές επαρχίες αριθµούσαν 63.300 ή 7% του συνολικού πληθυσµού» • «Στα τέλη του 15ου αιώνα η Μ. Ασία δυτικά του Ευφράτη ήταν πλέον κατά κύριο λόγο µια µουσουλµανική χώρα, όπου κατοικούσαν µετανάστες µουσουλµάνοι Τούρκοι ή εξισλαµισµένοι ιθαγενείς πληθυσµοί […] Αν κρίνουµε από τα οθωµανικά πληθυσµιακά και φορολογικά κατάστιχα του δεύτερου µισού του 15ου αιώνα η δυτική Μικρασία κατοικούνταν πια κυρίως από Τουρκοµάνους» • • [Χαλίλ Ιναλτζίκ, «Το οθωµανικό κράτος: Οικονοµία και κοινωνία, 1300- 1600», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Α΄: 1300-1600, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2008, σ. 29]

Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ • «Συνολικά για την περίοδο 1520-1530 ο Μπαρκάν προτείνει έναν πληθυσµό 12 ή 12,5 εκατοµµυρίων στην Οθωµανική Αυτοκρατορία, συµπεριλαµβανοµένων όσων ανθρώπων δεν καταγράφονταν στα φορολογικά κατάστιχα των Βαλκανίων και της Μικρασίας. Ο Μπρωντέλ προτείνει ένα µέγιστο 22 εκατοµµυρίων για τη µεγαλύτερη έκταση της αυτοκρατορίας στα τέλη του 16ου αιώνα» • [Χαλίλ Ιναλτζίκ, «Το οθωµανικό κράτος: Οικονοµία και κοινωνία, 1300- 1600», στο συλλογικό έργο Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τόµ. Α΄: 1300-1600, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2008, σ. 30-31]

https://eclass.duth.gr/modules/document/file.php/KOM03157/11_ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ%20ΙΣΤΟΡΙΑ%2011ο%20ΜΑΘΗΜΑ.pdf

Οι Τούρκοι στο Αιγαίο

Πηγή:http://www.militaryhistory.gr/articles/view/95#prettyPhoto

H διάλυση του σελτζουκικού σουλτανάτου του Pουμ, μετά την ήττα από τους Mογγόλους το 1243, είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών εμιράτων τουρκομανικών φυλών, από τα οποία σημαντικά θεωρούνται τα εμιράτα του Aϊδινίου και του Mεντεσέ στη νοτιοδυτική M. Aσία.

Oι Σελτζούκοι Tούρκοι εμφανίστηκαν στα ανατολικά σύνορα του Bυζαντίου στα μέσα του 11ου αιώνα και μετά τη νίκη του Aλπ Aρσλάν επί του Pωμανού Δ' Διογένη το 1071 στο Mαντζικέρτ εισέβαλαν στη βυζαντινή M. Aσία και ίδρυσαν το σουλτανάτο του Pουμ με πρωτεύουσα τη Nίκαια, μόλις εκατό χιλιόμετρα από τη Bασιλεύουσα. Στα τέλη του ίδιου αιώνα, οι επιθέσεις των Σταυροφόρων και των Bυζαντινών απώθησαν τους Σελτζούκους νοτιότερα, οι οποίοι μετέφεραν την πρωτεύουσά τους στο Iκόνιο. Tο 1176 νίκησαν εκ νέου τους Bυζαντινούς στο Mυριόκεφαλο και έως τα τέλη του 12ου αιώνα κατείχαν ουσιαστικά ολόκληρη τη M. Aσία. H διάλυση όμως του ισχυρού αυτού κράτους δεν ήρθε λόγω της απάντησης των Bυζαντινών, αλλά το 1243 από τη νέα μεγάλη δύναμη της εποχής, τους Mογγόλους. H ήττα των Σελτζούκων στην περιοχή της Σεβάστειας (Σάταλα - Kose dag) προκάλεσε την εμφάνιση πολλών νέων κρατιδίων - περίπου 20 - τα οποία αναφέρονται στις πηγές ως τουρκομανικά εμιράτα, μπεηλίκια ή πριγκιπάτα. Tα σημαντικότερα από αυτά ήταν του Kαρασί, του Σαρουχάν, του Aϊδίν, του Mεντεσέ, του Γκερμιγιάν, του Kαραμάν, του Xαμίντ (1300- 1391), του Tεκκέ, του Tζαντάρ (1292- 1461), του Eρέτνα (1335- 1381) και των Oθωμανών. 

H ίδρυση των εμιράτων αυτών καταγράφηκε σωστά από το βυζαντινό ιστορικό Δούκα: "O Mιχαήλ βασίλευσε επί 24 χρόνια. Mετά τον Mιχαήλ, ο Aνδρόνικος Παλαιολόγος, ο γιος του, για 43 χρόνια. Kατά τα έτη της βασιλείας του συνέβη η άλωση της Eφέσου, της μητροπόλεως της Aσίας, και της επαρχίας της Kαρίας από τον Mανταχία. Kατόπιν κατελήφθη η Λυδία μέχρι τη Σμύρνη από τον Aτην. Kαι η Mαγνησία μέχρι του Περγάμου μαζί με όλη την επαρχία Mεγδώνος από τον Pαρχάν. Στη συνέχεια, όλη η Φρυγία από τον Kαρμιάν. Kαι η άλλη η Φρυγία η Mεγάλη, που αρχίζει από την πόλη Aσσο και φτάνει μέχρι και τον Eλλήσποντο, από τον Kαρασή. Oλόκληρη, τέλος, η Bιθυνία και μέρος της Παφλαγονίας κυριεύτηκαν από τον Oθομάν. Aυτοί ήσαν οι σουλτάνοι των Tούρκων." 

Oι τουρκομανικές νομαδικές φυλές προκαλούσαν φόβο σε χριστιανούς και μουσουλμάνους, όπως φαίνεται περίτρανα από τους χαρακτηρισμούς "κυνοκέφαλοι, ανθρωποφάγοι, λύκοι, όντα του σατανά" και θεωρούνταν τιμωρία του Θεού για την αμαρτωλή ζωή των κατοίκων της περιοχής. O χρονογράφος Kαρίμ αλ ντιν Mαχμούντ περιέγραψε περισσότερο γλαφυρά την κατάσταση: "...τα ρόδα αντικαταστάθηκαν από αγκάθια στους κήπους της τελειότητας και της ευημερίας και τερματίστηκε η περίοδος της δικαιοσύνης και της ασφάλειας στο κράτος..."

Μπαρμπαρόσα. Ο Έλληνας που έγινε μουσουλμάνος πειρατής. Οργάνωσε τον στόλο του Σουλεϊμάν και έγινε ο μακελάρης του Αιγαίου.

Πηγή:http://www.mixanitouxronou.gr/barmparosa-o-ellinas-pou-egine-mousoulmanos-piratis-organose-ton-stolo-tou-souleiman-ke-egine-o-makelaris-tou-egeou/

Το ωκεανογραφικό σκάφος «Μπαρμπαρός» που έπλεε πρόσφατα στη θαλάσσια περιοχή της κυπριακής ΑΟΖ πήρε το όνομά του από τον τρομερό πειρατή Μπαρμπαρόσα. Ο Μπαρμπαρόσα και ο Πίρι Ρέις, το όνομα του οποίου έχει ένα άλλο ωκεανογραφικό σκάφος που είχε εμπλακεί στην ελληνοτουρκική κρίση του 1987, θεωρούνται οι ιδρυτές του οθωμανικού στόλου. Ο Μπαρμπαρόσα γεννήθηκε το 1475 και μεγάλωσε στο χωριό Παλαιόκηπος της Μυτιλήνης, στον κόλπο του Γέρα. Ο πατέρας του ήταν αγγειοπλάστης και καταγόταν από τη Βόρεια Ήπειρο. Το όνομά του ήταν Ιακώβ και όταν εξισλαμίστηκε έγινε Γιακούμπ. Παντρεύτηκε την Κατερίνα, χήρα και κόρη ιερέα και έκαναν έξι παιδιά, τέσσερα αγόρια και δύο κορίτσια. Τα αγόρια εξισλαμίστηκαν, ενώ τα κορίτσια παρέμειναν χριστιανές και λέγεται ότι έχουν απογόνους μέχρι και σήμερα στη Μυτιλήνη. Ο πρώτος γιος ήταν ο Άρης ή Αρούζ ή Χουρούζ και o άλλος γιος ονομαζόταν Χρήστος ή Χιζρ. Μετά πήρε το όνομα Χαϊρεντίν και έγινε αγγειοπλάστης κοντά στον πατέρα του.... 

Ο Αρούζ έγινε κουρσάρος, αλλά αιχμαλωτίστηκε από τους Ιωαννίτες της Ρόδου και έγινε σκλάβος σε γαλέρα. Oι Ιωαννίτες ήταν οι σημαντικότεροι ανταγωνιστές των μουσουλμάνων πειρατών στη Μεσόγειο, έκαναν και οι ίδιοι πειρατικές επιδρομές και φέρονταν με μεγάλη σκληρότητα στους αιχμαλώτους τους. Σε σκλαβοπάζαρο στην Αλεξάνδρεια ένας εμίρης αγόρασε τον Αρούζ και τον έκανε καπετάνιο σε μια γαλέρα του. Η πρώτη εξόρμηση του Αρούζ ήταν η κατάληψη δύο παπικών πλοίων στ΄ ανοιχτά της Λιβύης, με ελάχιστους πειρατές και μικρότερα καράβια. Μετά από πολλές επιχειρήσεις κατέληξε στο Αλγέρι, όπου δημιούργησε το σουλτανάτο του Αλγερίου και έγινε σουλτάνος. Ο αδελφός του Χιζρ ζήλεψε τη δόξα του, παράτησε την αγγειοπλαστική και έγινε υπαρχηγός του. Τα δύο αδέρφια έγιναν θρύλος, κουρσεύοντας τα εμπορικά και πειρατικά πλοία των χριστιανών. Οι Ισπανοί σκότωσαν όμως τον Αρούζ στη Λιβύη. Ο Χιζρ πήρε τα ηνία και έγινε ο δεύτερος σουλτάνος της Μπαρμπαριάς με κέντρο το Αλγέρι, απ΄ όπου εξαπέλυε επιδρομές στη Μεσόγειο. Κούρσευε πλοία και άρπαζε εμπορεύματα τα οποία κρατούσε εκτοξεύοντας τις τιμές τους! Ο Χαϊρεντίν (από το Χρήστος) ήταν γεροδεμένος, βραχύσωμος με κόκκινη γενειάδα, γι΄ αυτό και οι Ισπανοί του έβγαλαν τον όνομα «Μπαρμπαρόσα». Το 1516 μπήκε στην υπηρεσία της Υψηλής Πύλης, γιατί κατάλαβε ότι δεν θα μπορούσε να τα βγάλει πέρα απέναντι στις ισχυρές δυνάμεις της Δυτικής Μεσογείου και κυρίως απέναντι στους Αψβούργους που είχαν επίσης ισχυρό στόλο. Σουλεϊμάν και Μπαρμπαρόσα σαρώνουν την Ανατολική Μεσόγειο    Ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής είχε οργανώσει με επιδεξιότητα τον στρατό του, αλλά δεν ήξερε να φτιάξει στόλο, αφού θεωρούσε τη θάλασσα …καταραμένη. Αυτή τη δουλειά την ανέθεσε στον πειρατή Μπαρμπαρόσα. Ο Χαϊρεντίν κάθισε περίπου ενάμιση χρόνο στο Πέρα, απέναντι από την Πόλη και έφτιαξε 100 πλοία. Δούλευε, κοιμόταν και έτρωγε μέσα στο ναυπηγείο και έδινε εντολές πως θα φτιαχτούν τα πλοία. Ο Σουλεϊμάν του έδωσε τα πάντα από τίτλους: αρχιπλοίαρχος, αρχιναύαρχος του Αιγαίου, γενικός Δερβέναγας του Αιγαίου. Το 1537 ο αδίστακτος Μπαρμπαρόσα ήταν το μακρύ χέρι του Σουλεϊμάν στη Μεσόγειο. Κατά την εκστρατεία του Σουλεϊμάν στην Ήπειρο, ο Μπαρμπαρόσα επιτέθηκε από τη θάλασσα και η μάχη μεταφέρθηκε στη βενετοκρατούμενη Κέρκυρα. Τρεις χιλιάδες Βενετοί και Έλληνες προσπάθησαν μάταια για 15 ημέρες να σταματήσουν χιλιάδες μουσουλμάνους. Το φρούριο δεν μπορούσε να τους προστατεύει όλον τον πληθυσμό και όσοι έμειναν έξω από τα τείχη εξανδραποδίστηκαν. Ένα στράτευμα 50 χιλιάδων αντρών όργωσε το νησί, σκλάβωσε, βίασε και σκότωσε. Χιλιάδες Κερκυραίοι αιχμαλωτίστηκαν και το νησί υπέστη μια τρομακτική δημογραφική αφαίμαξη. Στην Κέρκυρα, σύμφωνα με τους ιστορικούς της εποχής ο Μπαρμπαρόσα έκαψε 140 χωριά και οικισμούς, ωστόσο το κάστρο δεν κατακτήθηκε. Ο Μπαρμπαρόσα συνέχισε τις επιδρομές του και σε άλλα νησιά. Ερήμωσε την Αστυπάλαια και έσφαξε τον πληθυσμό στις υπόλοιπες Κυκλάδες. Στην Πάρο τα δημοτικά τραγούδια θρηνούν εκατοντάδες νεκρούς και αιχμάλωτους που έγιναν σκλάβοι:    «Όλα τά Δωδεκάννησα στέκουν αναπαμένα κ’η Πάρος η βαριόμοιρη στέκετ” αποκλεισμένη κ’όσοι τήν ξεύρουν κλέουν την κι’όλοι τήνε λυπούντε καί σάν τήν κλαίη η Δέσποινα κανείς δέν τήνε κλαίγει» Ο Σουλεϊμάν δεν έδειξε καμία ενόχληση για την ωμότητα του Μπαρμπαρόσα, αφού οι μέθοδοι που ακολουθούσε έφερναν στην Υψηλή Πύλη δώρα, αιχμαλώτους, αγόρια και κορίτσια. Σε Αιγαίο, Ιόνιο, Κρήτη, Σικελία, Ιταλία, Σαρδηνία, Βαλεαρίδες και τις περιοχές της νότιας Γαλλίας που ανήκαν στην Ιταλία, οι πληθυσμοί ένιωσαν τη χαντζάρα του οθωμανικού ναυτικού υπό τη διοίκηση του Μπαρμπαρόσα. Οι λεηλασίες επεκτάθηκαν σε όλα τα βενετοκρατούμενα νησιά. Η σφαγή στα Κύθηρα Η Παλαιοχώρα ερήμωσε μετά την επιδρομή του Μπαρμπαρόσα Στα Κύθηρα ο Μπαρμπαρόσα έσφαξε ή αιχμαλώτισε περισσότερους από επτά χιλιάδες αμάχους. Η καστροπολιτεία της Παλαιοχώρας που ονομαζόταν Άγιος Δημήτριος, ήταν η πρωτεύουσα του νησιού. Η πρόσβαση από τη θάλασσα έμοιαζε αδύνατη λόγω των δύο φαραγγιών που την περιβάλλουν. Όμως, οι εισβολείς ανέβηκαν το βράδυ από το γκρεμό και έπιασαν στον ύπνο τους κατοίκους. Οι πειρατές έβαζαν επίσης τοπικές φορεσιές και παραπλανούσαν τους νησιώτες ότι η επιδρομή είχε λήξει, με συνέπεια να κατεβαίνουν στο λιμάνι και να οδηγούνται κατευθείαν στα σκλαβοπάζαρα. Οι επιζώντες των Κυθήρων κατέφυγαν στην Πελοπόννησο, ενώ ο τοπικός θρύλος λέει ότι τις νύχτες ακούγονται στην Παλαιοχώρα οι φωνές των κατοίκων που σφάζονται από τον στρατό του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς και τους ναύτες του Μπαρμπαρόσα. Ο τρόμος από τις επιδρομές ήταν τέτοιος που οι νησιώτες αναγκάζονται να αλλάξουν την πολεοδομική διάταξη των  νησιών και οι οικισμοί «σκαρφάλωσαν» σε βουνά μακριά από τα λιμάνια. Στις γαλέρες Όσοι γλίτωναν το μαχαίρι και δεν πουλιόνται στα σκλαβοπάζαρα είχαν φρικτή τύχη στις γαλέρες. Οι σκλάβοι ήταν αλυσοδεμένοι και εκτεθειμένοι στην αγριότητα του καιρού. Ψηνόταν το δέρμα τους κάτω από τον ήλιο και όταν εξαντλούνταν υπήρχε το μαστίγιο. Οι περισσότεροι πέθαιναν άρρωστοι ή σκοτώνονταν κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων. Τα πληρώματα ανανεώνονταν από τις επιδρομές των νησιών. Χιλιάδες Ελλήνων πέθαναν σε αυτά τα κάτεργα και από εκεί βγήκε η λέξη «κατεργάρης». Όσοι δεν άντεχαν τις κακουχίες, τους πέταγαν στη θάλασσα. Ο Μπαρμπαρόσα, πατέρας του τουρκικού ναυτικού Χιλιάδες νησιώτες πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα  Το σύγχρονο τουρκικό ναυτικό θεωρεί τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα ιδρυτή του και τη σημαία που σήκωνε στα καράβια του ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά αντικείμενα. Κορυφαία του στιγμή είναι η μάχη της Πρέβεζας όπου διέπρεψε ως ναυτικός διοικητής εναντίον των Ισπανών. Ο Μπαρμπαρόσα δημιούργησε μια σειρά από καινούργιους ναυάρχους, Τουργκούτ Ραϊς, Κεμάλ Ραϊς, Σαλίχ Ραϊς και Ουρούκ Ραϊς. Οι περισσότεροι είχαν ελληνική, αλβανική, κροατική ή βοσνιακή καταγωγή, μαθήτευσαν δίπλα του και έμαθαν να ξεγελούν τον αντίπαλο και να αξιοποιούν τον χειρισμό μιας καλής οθωμανικής γαλέρας, σε βάρος των βαρύτερων και πιο δύσχρηστων δυτικών πλοίων.    Ο Μπαρμπαρόσα ήταν από τους λίγους που δεν σκότωσε ο Σουλεϊμάν και πέθανε σε βαθιά γεράματα στην Κωνσταντινούπολη, όπου είχε αποσυρθεί από το 1545. Για το ελληνικό Αιγαίο θα είναι πάντα ένα εφιαλτικό συναπάντημα της ιστορίας.  Δείτε επίσης απόσπασμά από την εκπομπή της «Μηχανής του Χρόνου» για την εντολή του Σουλεϊμάν στον Μπαρμπαρόσα να σφάξει τους άμαχους νησιώτες.... 

Ο Βύρων Λεοντάρης για την ποίηση του Καρυωτάκη*

Πηγή:http://eimaistahaimou.blogspot.gr/2014/08/1980.html

.Κανένας άλλος ποιητής δεν ένιωσε τόσο βαθιά και τόσο άμεσα την τραγική αδυναμία και ευτέλεια του ποιητή σαν κοινωνικής ύπαρξης, και σε κανένα άλλο ποιητικό έργο δεν αναιρούνται τόσο ριζικά και καίρια οι ιδεολογικές κατασκευές για την "κοινωνική σημασία" της ποίησης και τον "κοινωνικό" ρόλο του ποιητή. Οι αντιλήψεις για τη "μοναδικότητα της ποιητικής προσωπικότητας", για τη μεσσιανική "αποστολή" του ποιητή κλπ., σαρώνονται με άτεγκτους, βάναυσους, όσο και οξείς αφορισμούς, που μαρτυρούν πως ο Καρυωτάκης θα πρέπει πολύ να διανοήθηκε πάνω στους κοινωνικούς όρους ύπαρξης της ποίησης, και πως βρήκε πολύ ανεπαρκείς και τις κοινωνιστικές θεωρίες "του περιβάλλοντος κλπ.", αφού τοποθετεί μέσα σε εισαγωγικά τις λέξεις "περιβάλλον" και "εποχή". Έτσι ο Καρυωτάκης γίνεται ο πρώτος  βλάσφημος στην ελληνική ποίηση και ο πρώτος βλάσφημος κριτικός της.

   V. Περπατώντας κατά μήκος του χείλους του γκρεμού, η ποίηση μπορεί να διαιωνίζεται γράφοντας και ανακαλώντας επ' άπειρον τη διαθήκη της. Όταν όμως ο ποιητής αντικρίσει κατά μέτωπο τον γκρεμό, η ποίηση φθάνει στην οριακή της στιγμή. Παύει πια να είναι σωτηρία, κάθαρση, παρηγοριά, ξόρκι. Γίνεται βασανιστική αγωνία, αίσθηση καταλυτική, ασυμβίβαστη προς οποιαδήποτε ψυχική δομή γίνεται το τέλος της. Γιατί η ποίηση είναι το αδιέξοδό της, είναι ψυχική πραγματικότητα που δεν επιδέχεται οργάνωση ("...είμαστε κάτι διάχυτες αισθήσεις χωρίς ελπίδα να συγκεντρωθούμε...) και υπερβαίνει συγχρόνως κάθε ανθρώπινη δυνατότητα και αντοχή ("...είμαστε κάτι απίστευτες αντένες... μα γρήγορα θα πέσουμε σπασμένες..."). Γιατί ο άνθρωπος είναι για να ζει και η ποίηση είναι για να πεθαίνει. 

Ο Καρυωτάκης στην πορεία του αντίκρισε σύντομα και κατά μέτωπο το βάραθρο, έχοντας χάσει ήδη στο δρόμο του ("στο μεσοστράτι της ζωής του"κι αυτός...) κάθε άμυνα πίστης και αυταπάτης. ("Πριν φτάσουμε στη μέση αυτού του δρόμου, εχάσαμε τη χρυσή πανοπλία..."). Οριακός ποιητής με ποιήματα αμετάκλητα - δοκίμια αυτογνωσίας της ποιητικής λειτουργίας.

   VI. Η τελευταία απόπειρα της ευρωπαϊκής ποίησης για την επαφή της με τον Θεό ή τον Δαίμονα είναι ο ρομαντικός ήρωας, διάμεσο της εκπεσμένης του προσωπικότητας με το υπερβατικό. Οι ρομαντικοί ήρωες τελειώνονται και πεθαίνουν συνήθως σε κορυφές βουνών, και στον ρομαντικό ποιητή δε μένει παρά να κατεβεί την πλαγιά επιστρέφοντας με ασήκωτες άγραφες πλάκες. Οι μεταρομαντικοί διαχέουν τη μορφή του ήρωα στο παρελθόν ή τον ταξιδέυουν στον εξωτισμό. Με τον Καρυωτάκη ο ποιητής ρίχνεται στο βάραθρο κρατώντας "σκήπτρο και λύρα" - Οιδίποδας που τελειώνει την περιπέτειά του κατάμονος, χωρίς συνοδείες, βασιλιάς και μαζί θύμα της μοίρας του

*: Ο Βύρων Λεοντάρης, εκτός από καλός ποιητής ήταν και πολύ καλός δοκιμιογράφος. Το κείμενό του για τον Καρυωτάκη, που πρόσφατα τράβηξε την προσοχή μου, ήταν για μένα αποκαλυπτικό. Γι' αυτό και αναδημοσιεύω μέρος του...