http://www.mixcloud.com/georgianikolaou904/φύγαμε-συνέντευξη-με-τη-συγγραφέα-κ-τέσυ-μπάιλα-την-παρασκευή-02-05-2014-στον-anemos-937-fm/
Ψυχογιός
ΤΕΣΥ ΜΠΑΪΛΑ: ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΗΤΑΝ Η ΖΑΧΑΡΗ κριτική της Ελένης Γκίκα
Οι συγγραφείς παλιάς κοπής ισχυρίζονται –και καλώς το ισχυρίζονται– ότι λογοτεχνία είναι οι ήρωες. Το πρώτο, το βασικό και το αναντικατάστατο συστατικό της. Ένας ήρωας με σώμα και αίμα μπορεί να σε πάει παντού. Το μόνο που οφείλεις εσύ να κάνεις καλά –δεν είναι φυσικά και το πιο εύκολο πράγμα του κόσμου– είναι να τονε πλάσεις. Να τον γεννήσεις, να τον παρατηρήσεις, να τον πονέσεις, να τον ελευθερώσεις να σ' οδηγήσει στη δική του πια ζωντανή ζωή ο ίδιος.
Και στο σημείο ακριβώς που εκείνος ο ήρωας «σπάει τα δεσμά» του συγγραφέα του, αρχίζει να παίρνει αναπνοή η ιστορία. Η ιστορία που είναι ζωντανός οργανισμός, εάν δεν είναι, είναι δικό σου τεχνούργημα και του φαίνεται, τότε δεν είναι ιστορία.
Και η Τέσυ Μπάιλα αυτό το κατόρθωσε σχεδόν εξαρχής. Και στο Πορτρέτο της σιωπής, αλλά σχεδόν αυτό το βασικό λογοτεχνικό συστατικό στο μυθιστόρημά της Το μυστικό ήταν η ζάχαρη κατά την ταπεινή μου γνώμη έφτασε στο πιο υψηλό του σημείο.
Η Κατίνα της μεγαλώνει και ελπίζει και αγωνίζεται και φεύγει από την Κρήτη για Δραπετσώνα, και βασανίζεται και παλεύει δίπλα μας, ανασαίνει κάτω και μέσα από τις γραμμές που γίνονται ζωή σπαρταριστή, ζώσα στις 500 τόσες σελίδες της. Αλλά κι ο Θέμελης, αντιφατικός, ο κακός της ιστορίας, εκείνος που υπάρχει και που δεν περιγράφεται εύκολα, διότι οι πραγματικοί άνθρωποι δεν περιγράφονται εύκολα και ειδικά αυτός εδώ ο απερίγραπτος, ο οποίος υπάρχουν στιγμές όπου βρίσκει και κάνει, αλλά μήπως όλα δεν είναι σε σχέση; Και η ζωή και οι άνθρωποι, αλλά μήπως απερίγραπτοι δεν είναι οι άνθρωποι έτσι και τους καλοκοιτάζεις κι ακατανόητοι; Κι η Μπάιλα το κατορθώνει αυτό και τους σκιαγραφεί ακριβώς έτσι, σπαρταριστά ζωντανούς, σχεδόν αθάνατους, περιγράφοντας ακόμα κι εκείνους τους απερίγραπτους, κατά συνέπεια στο μυθιστόρημαΤο μυστικό ήταν η ζάχαρη έχουμε ήδη, για τη λογοτεχνία παλιάς κοπής, ένα το κρατούμενο: την Κατίνα και τον Θέμελη, που αντιπροσωπεύουν και μια γενιά, για να μην πω περισσότερες, δυο ήρωες τόσο απτοί πια που θα μείνουν αξέχαστοι, χωρίς κρίσεις, δεύτερες σκέψεις, συγγραφικά σου κουνώ το δάχτυλο, μόνο με τη ζωή τους, τον χαρακτήρα και τη στράτα τους, τα αδιέξοδα και τα στραπάτσα τους κι όλο αυτό σε μια εποχή που αλλάζει κυριολεκτικά πλευρό η Ιστορία.
Κατοχή, εμφύλιος, η ζωή μετά τον πόλεμο που μαζεύει τα κομμάτια της, ένας αιώνας σχεδόν σε ένα ζωντανό ψηφιδωτό ύπαρξης όπου αλλάζουν τα πάντα. Η Κατίνα και τόπο διαμονής. Από την Κρήτη θα έρθει στη Δραπετσώνα. Από τα παιδικά της και τα νεανικά χρόνια της θα μεταναστεύσει στα άλλα τα ενήλικα, κι από οξυδερκής παρατηρητής μια ζωής που απλώνει κι ανθίζει, που πολεμά κι αγωνίζεται γύρω τους, θα γίνει πια εκείνη η πάσχουσα ηρωίδα. Μαζί της, συγγενείς, γείτονες, αντάρτες, ναζί και γεννήτορες, οι ιστορίες και η ζωή πριν απ' αυτήν και οι ιστορίες και η ζωή παράλληλα με τη δική της ιστορία. Δυοσμαράκια και θάνατοι, συνταγές με το μυστικό να είναι στη ζάχαρη και βαρύ πεπρωμένο.
Ναι!
«Το μυστικό είναι η ζάχαρη, λοιπόν, σκέφτηκα. Η ζάχαρη που απαραιτήτως έβαζε στο φαΐ της, στα γλυκά της, στη ζωή της. Μια σταλιά, όπως έλεγε, μια πρέζα ζάχαρη, και η ζωή γίνεται πιο γλυκιά• κι αντέχεται. Αναρωτιέμαι πόση ζάχαρη κατάφερε να ρίξει επάνω στη δική της ζωή, πόσα τεχνάσματα επινόησε για να τη γλυκάνει, και να μπορέσει να τη ζήσει».
Αν και στην περίπτωση της Μπάιλα, όσον αφορά το εξαιρετικό της μυθιστόρημα, το μυστικό ήταν η γλώσσα και η ατμόσφαιρα, ο τρόπος να μπαινοβγαίνει σε εποχές μάχης και σε εποχές ειρήνης, σε εποχές αθωότητας και σε εμφύλιους και προσωπικούς σπαραγμούς, στις ντοπιολαλιές των ηρωίδων και των ηρώων.
Συνθέτοντας με ενσυναίσθηση και τρυφερότητα, με στοργή και με μεγάλη φροντίδα, ένα ψηφιδωτό μιας εποχής που μας εξέθρεψε, δίνοντας σε οικείους ανθρώπους, σε εκείνους που τελικά υπογράφουν με τον ιδρώτα και το αίμα τους μια καθημερινότητα που γρήγορα γίνεται η Ιστορία, μια ανάσα αθανασίας.
Υπήρξαν, μόχθησαν, έζησαν, κι η Μπάιλα τους τίμησε και τους θυμήθηκε. Συμβάλλοντας με τον δικό της πολυπρισματικά αφηγηματικό τρόπο –τι απίστευτοι δευτεραγωνιστές σ' αυτό το βιβλίο!– στην Ιστορία που γράφει τελικά η λογοτεχνία. Χωρίς τη λογοτεχνία, η Ιστορία θα ήταν μάχες και συμφωνίες, νούμερα με τραυματίες και με νεκρούς, οι στρατηγοί που νίκησαν και που νικήθηκαν. Την ανθρωπογεωγραφία της Ιστορίας την υπογράφει κάθε φορά η λογοτεχνία.
Κι η συγγραφέας, όλο αυτό, με εξαιρετικό τρόπο το κατόρθωσε.
Το μυστικό ήταν η ζάχαρη
Τέσυ ΜπάιλαΨυχογιός
