http://livadaspoetry.blogspot.gr/search/label/Συνεντεύξεις
http://pandoxeio.com/2014/02/12/aithrio144leivadas/
Δεκαεπτά ερωτήσεις/απαντήσεις, περί γραφής, μετάφρασης, ανάγνωσης.
Φιλοξενία Λάμπρου Σκουζάκη.
Περί γραφής
http://pandoxeio.com/2014/02/12/aithrio144leivadas/
Δεκαεπτά ερωτήσεις/απαντήσεις, περί γραφής, μετάφρασης, ανάγνωσης.
Φιλοξενία Λάμπρου Σκουζάκη.
Περί γραφής
Θα μας συνοδεύσετε ως την θύρα των βιβλίων σας;
Είμαι σίγουρος ότι για να εισέλθει κανείς στα βιβλία που έγραψα ή θα γράψω, θα πρέπει να το κάνει ασυνόδευτος. Η έμπαση δεν αποτελεί υποχρεωτικά και δίοδο ή άνοιγμα προς κάτι. Τρώει κανείς τα μούτρα του, ή καταλήγει σε λαβύρινθο, υπάρχει βεβαίως και η πιθανότητα να υπάρξουν άλλα φαινόμενα. Έχω σημειώσει από χρόνια πως «Αυτός που διαβάζει με όρους ανοχής μπορεί να με διαβάσει, αυτός που διαβάζει με όρους συμμετοχής όχι». Φαντάζεσαι λοιπόν πως συμβαίνουν και πιο σημαντικά πράγματα από τα συνήθη δράματα.
Θα μοιραστείτε μια μικρή παρουσίαση-εισαγωγή στο κάθε σας βιβλίο χωριστά (είτε σε μορφή επιγραμματικής παρουσίασης, είτε γράφοντας για το πότε, πώς, υπό ποιες συνθήκες και ποιους πόθους συνεγράφησαν);
Τα βιβλία, οι συλλογές δηλαδή των ποιημάτων, πέφτουν ως αβαρία από τα αμπάρια μου. Στο παρελθόν κάποιες συλλογές εκδόθηκαν μόνο και μόνο για να αντιπαραβάλλω ορισμένες υποψίες με τις εκκαθαρίσεις που αναζητούσα. Τα περισσότερα από τα ποιήματα που δημοσίευα ήταν φάκες ή χρονικά παροράματα, τα ποιήματα που προτιμούσα δεν θα δημοσίευα και τόσο. Ο τρόπος δεν αφορούσε το περιεχόμενο αλλά το αντίθετο.
Τα τελευταία χρόνια, από τη συλλογή «Άπτερος Νίκη-Μπίζνες-Σφιγξ», και ύστερα, λειτουργώ διαφορετικά. Πλέον η δημοσιοποίηση των ποιημάτων αποτελεί μονάχα διαφήμιση, (υπό την έννοια της κοινής ρεκλάμας) των σχέσεων που διατηρώ με το σύμπαν, την κοινωνία, τον εαυτό μου. Το περιεχόμενο έχει πια μετουσιωθεί σε τρόπο. Ξέρεις τι μπορεί να κρύβει μια διαφήμιση και τι μπορεί να πάθει κανείς από μία διαφήμιση. Επέλεξες να πάρεις συνέντευξη από έναν σκληρό άνθρωπο που ζει αποκλειστικά την ετερότητα, που εκφράζει την ετερότητα. Ομηρικός γέλως. Το 2012 ολοκλήρωσα ένα τόμο με δοκίμια και σημειώματα, τον οποίο μου ζήτησαν να εκδώσουν τρεις διαφορετικοί εκδότες, μόλις διέτρεξαν όλο του το υλικό το μετάνιωσαν για να μην έρθουν σε ρήξη με πρόσωπα και πράγματα, εκεί μέσα γράφω σε κάποιο σημείο: «Η μόνη επανάσταση λαμβάνει χώρα μέσα στην ελευθερία μας και η μοναδική μας ελευθερία είναι η μοναξιά μας».
Έχετε γράψει σε τόπους εκτός του γραφείου σας/σπιτιού σας;
Όντας νεότερος έγραφα παντού, όπου και αν βρισκόμουν, σήμερα, προτιμώ να γράφω κλεισμένος στο σπίτι. Πλησιάζοντας τα 45 συλλαμβάνω καθημερινά τον εαυτό μου να συναρπάζεται και να χάνει εύκολα τη συγκέντρωσή του.
Σας ακολούθησε ποτέ κανένας από τους ήρωες των βιβλίων σας; Μαθαίνετε τα νέα τους;
Ήρωες; Εντός βιβλίων δεν υπάρχουν. Μόνο εκτός βιβλίων υπάρχουν ήρωες.
Ποιος είναι ο προσφιλέστερός σας τρόπος συγγραφής; Πώς και πού παγιδεύετε τις ιδέες σας;
Η ιδέα είναι πανάρχαια. Παρόλα αυτά δεν κατάφερα να βρω λόγο να την αντικαταστήσω. Απλά κάθομαι και γράφω, όλα γίνονται από μόνα τους, δηλαδή, γίνομαι από μόνος μου.
Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία; Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την γραφή ή την ανάγνωση; Γενικότερες μουσικές προτιμήσεις;
Σχεδόν πάντα όντας χαρούμενος. Ορισμένες φορές ακούω μουσική, δηλαδή τζαζ, μα τις περισσότερες μέρες του χρόνου μου αρέσει να μην ακούω τίποτα. Κάνοντας όμως άλλες, εξίσου σημαντικές δουλειές, όπως το πλύσιμο των πιάτων, των ρούχων, το μαγείρεμα, καμιά φορά αντί για μουσική υπόκρουση ακούγεται ο ήχος κάποιας παλιάς ταινίας, από το διαδίκτυο, την οποία δεν παρακολουθώ εκείνη τη στιγμή.
Ποιες είναι οι σπουδές σας και πώς βιοπορίζεστε; Διαπιστώνετε κάποια εμφανή απορρόφηση των σπουδών και της εργασίας σας στη γραφή σας (π.χ στην θεματολογία ή τον τρόπο προσέγγισης);
Σπουδές; Αγαπητέ μου, εγκατέλειψα συνειδητά το λύκειο, λίγες μόλις μέρες πριν τις τελικές εξετάσεις αποφοίτησης, ακριβώς για να υποβάλλω τον εαυτό μου σε σημαντική μοίρα, ώστε να ακυρώσω τον τρόπο λειτουργίας των ανώτερων και ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, και να είμαι όσο το δυνατόν, επί της ουσίας, ανεξάρτητος. Διδάχθηκα και μελέτησα μόνος, εξελίχθηκα μόνος. Όλο και περισσότερο, καθώς περνούν τα χρόνια, αντιλαμβάνομαι πόσο αναρχιστής και πόσο παράτολμος είμαι. Σε όλη μου τη μέχρι τώρα ζωή τα έβγαλα πέρα κάνοντας διάφορες δουλειές, με εξαίρεση την τελευταία περίοδο που απασχολούμαι αποκλειστικά με την μετάφραση. Φυσικά αυτό δεν γνωρίζω πόσο θα διαρκέσει.
Γράψατε ποτέ πεζογραφία– κι αν όχι, για ποιο λόγο;
Δεν είμαι πεζογράφος, αλλά έγραψα και εξέδωσα ένα σπονδυλωτό, παράταιρο, μυθιστόρημα, το οποίο κυκλοφόρησε πριν από κάνα δυο χρόνια με τίτλο «Το Σύμπλεγμα Του Λαοκόοντα». Προτιμώ την ποίηση, διότι η ποίηση είναι πιο φυσική, συνεπώς πιο επικίνδυνη.
Αν είχατε σήμερα την πρόταση να γράψετε μια μονογραφία – παρουσίαση κάποιου προσώπου της λογοτεχνίας ή γενικότερα ποιο θα επιλέγατε;
Αναμφισβήτητα κανενός. Είμαι ο πλέον ακατάλληλος για να αναλάβω κάτι τέτοιο. Πέραν αυτού όμως, σε κάθε άλλη περίπτωση, δεν θα δυσκολευόμουν αφού οι πραγματικά σημαντικοί λογοτέχνες, των τελευταίων εκατό χρόνων λόγου χάρη, δεν είναι παραπάνω από δεκαπέντε ή είκοσι, εάν μιλάμε για την Ευρώπη. Μέσα σε λίγες μέρες θα είχα οπωσδήποτε καταλήξει σε κάποια επιλογή.
Τι γράφετε τώρα;
Αυτήν την περίοδο δεν γράφω. Εξακολουθώ να μεταφράζω και παράλληλα επιμελούμαι την επόμενη ποιητική συλλογή που θα κυκλοφορήσει το 2015 από τις εκδόσεις Κέδρος.
Περί μετάφρασης
Διακονείτε το κοπιώδες έργο της μετάφρασης. Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Τι είδους σχέση συνδέει τον μεταφραστή και τον συγγραφέα που ο πρώτος μεταφράζει;
Σε μία ειδική μάζωξη με ανθρώπους του χώρου το 2005, στην Αθήνα, είχα δηλώσει πως η μετάφραση είναι μία οριακά αντεστραμμένη μορφή της γραφής, κάπως έτσι το εξέφρασα και σε κάποια παλαιότερη συνέντευξη – πιστεύω πως είμαι υποχρεωμένος να πω το ίδιο και σήμερα. Σύνδεση μεταξύ δημιουργού και μεταφραστή δεν υφίσταται υποχρεωτικά. Ορισμένες φορές μόνο. Μάλλον σπάνια, πολύ σπάνια. Κι αυτή η σύνδεση δεν είναι τίποτε άλλο από μία μορφή πνευματικής συνοδοιπορίας.
Από τις μεταφράσεις σας ποια σας δυσκόλεψε περισσότερο και ποια σας πρόσφερε τις μεγαλύτερες ηδονές;
Έχω την εντύπωση πως το πιο απαιτητικό κείμενο ήταν τα «Όράματα του Κόντι» του Τζακ Κέρουακ. Το βιβλίο πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Ηριδανός. Πιθανότατα έχουμε να κάνουμε για το κορυφαίο πεζογραφικό έργο της πρώτης περιόδου του αμερικανικού μεταμοντερνισμού, και με ένα από τα σημαντικότερα βιβλία που γράφτηκαν μέσα στον εικοστό αιώνα. Επί ηδονών, είναι παραπάνω από δύσκολο να απαντήσω: τα ποιήματα του Κέρουακ, του κάμινγκς, τουΜπέριμαν και πολλών ακόμη.
Από τα βιβλία που μεταφράσατε υπάρχουν κάποια στα οποία επιθυμείτε να κάνετε ιδιαίτερη αναφορά ή να συστήσετε στους αναγνώστες;
Δεν έχω μεταφράσει βιβλίο που να μην θεωρώ πως είναι σημαντικό, άλλωστε δεν δέχομαι προτάσεις αναλήψεων έργων, ανέκαθεν επέλεγα ο ίδιος τα βιβλία που μετέφραζα και προωθούσα στους εκδότες. Κατά κόρον μεταφράζω οτιδήποτε θεωρώ πως δίχως αυτό δεν μπορεί να αποκτήσει κανείς μία κάπως συνολική αίσθηση του λογοτεχνικού χάρτη των νεώτερων χρόνων.
Μπορείτε να μας μιλήσετε και για τα υπόλοιπα βιβλία που μεταφράσατε (ή όσα επιθυμείτε); Για την μεταφραστική τους εμπειρία, τις ηδονές, τις απομαγεύσεις τους. Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία; Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την ανάγνωση και την μετάφραση; Γενικότερες μουσικές προτιμήσεις;
Απαντώ με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που απάντησα στην ανάλογη ερώτηση για την γραφή της ποίησης.
Υπάρχουν συγκεκριμένοι συγγραφείς με τη μετάφραση των οποίων θα επιθυμούσατε να αναμετρηθείτε;
Τέτοια αναμέτρηση δεν θεωρώ πως υπάρχει, μα οι δημιουργοί είναι όλοι αυτοί τους οποίους έχω μεταφράσει και θα μεταφράσω ίσως στο μέλλον.
Τις περισσότερες φορές ο μεταφραστής τίθεται στο περιθώριο. Τα φώτα στρέφονται αποκλειστικά στον συγγραφέα, ενώ σπάνια οι κριτικές αναφέρονται στο έργο του. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό και τι θα προτείνατε ώστε να έχει τη θέση που του αρμόζει;
Τα φώτα, όπως ακριβώς το λες, οφείλουν να πέφτουν στον συγγραφέα, τον ποιητή κτλ. Ο μεταφραστής όσο άξιος και να είναι παραμένει μεταφραστής. Δεν νομίζω πως χρειάζεται να συμπληρώσουμε κάτι επ’ αυτού, παρεκτός και αν μιλήσουμε για τον ξεπεσμό που παρατηρείται στην Ελλάδα, δηλαδή, ανάξιοι ποιητές να θεωρούνται αξιότεροι λόγω των μεταφράσεων που έχουν κάνει, το έργο των μεταφραστών ακμής να αποσιωπείται συστηματικά ενώ το έργο των μετρίων ή ακόμη και των μετριότατων, να δέχεται επιβράβευση. Δείτε για παράδειγμα τι συνέβη τη χρονιά που κυκλοφόρησε στα ελληνικά το «Ταξίδι Στην Άκρη Της Νύχτας» του Σελίν.
Από την άλλη οι επιμελητές και οι διορθωτές τίθενται σε ακόμα μεγαλύτερη «αφάνεια». Τι προβλήματα παρουσιάζει η συνεργασία μαζί τους και ποια θα ήταν η ιδανικότερη μορφή της;
Για το έργο των διορθωτών δεν μπορώ να μιλήσω, παρότι έχω και ο ίδιος όχι μικρή εμπειρία. Προβλήματα σε επίπεδο διόρθωσης και επιμέλειας, ως ποιητής δεν αντιμετώπισα ποτέ, ως μεταφραστής κάμποσες φορές, σε βαθμό που ορισμένα βιβλία θα παραμείνουν στιγματισμένα, λόγω της ανικανότητας των διορθωτών ή των επιμελητών, για πάντα.
Περί ανάγνωσης
Τι διαβάζετε αυτό τον καιρό;
Κάθε πρωί, πριν ακόμη ξημερώσει διαβάζω ανελλιπώς την πρόγνωση του καιρού στο διαδίκτυο, ενώ πίνω τον καφέ μου. Και αυτό δίχως να με ενδιαφέρει.
