Αλέξανδρος Αδαμόπουλος "Η Φραγκούλα"

Σού έχω πει για τη Φραγκούλα; 

Το '80-81 λοιπόν που συνεχώς πηγαινοερχόμασταν -όχι τουριστικά- με τη Σάντρα στη Χίο, και μέναμε στο άλλοτε υπέροχο σπίτι τους, που είχε όμως πια απαλλοτριωθεί για να γίνει το αεροδρόμιο και είχε μάλιστα, κυριολεκτικά, κοπεί στη μέση(!) για να περάσει από 'κει η "Λεωφόρος Ιωάννου Χρήστου" (!!) βρεθήκαμε μ’ έναν African Grey παπαγάλο, που εγώ, απ' το όνομα μιας κυρίας Χιώτισσας, που μού είχε φανεί εντελώς εξωπραγματικό, τον ονόμασα Φραγκούλα. Ήταν ένα υπέροχο πουλί· δεν είχα ξαναδεί κάτι τέτοιο: Καθόλου εντυπωσιακό· γκριζόασπρο, με λίγο κόκκινη ουρά, σα μεγάλο περιστέρι, αργό, γλυκό, ζεστό, πανέξυπνο, με εντελώς σκυλίσιο φέρσιμο, ικανό να μιμείται ό,τι ήχο μπορείς να φανταστείς· ακόμα και να λέει κάποιες λέξεις. (Κοίτα στο GOOGLE: African grey parrot, αν δεν σού είναι οικείο) Αυτή ήταν η Φραγκούλα, που όλοι στη Χίο ήσαν ξετρελαμένοι μαζί της, μα κανείς δεν τολμούσε να πει ευθέως: "Η Φραγκούλα σφυρίζει από μέσα; Τι κάνει η Φραγκούλα; Τι τρώει η Φραγκούλα; Μα τι ωραία που τα λέει η Φραγκούλα! Τι αστεία· κοίτα πώς κάνει τούμπες η Φραγκούλα!" Γιατί προσβαλλόταν η άλλη, η δίποδη Φραγκούλα! 

*

 Τότε εμείς οι δυο, κάθε τρεις και λίγο ταξιδεύαμε: Μια στη Χίο, μια στο Δερβένι, μια στην Αίγυπτο, μια στην Κύπρο, μια εδώ, μια εκεί. Η Φραγκούλα είχε ένα πολύ μεγάλο κλουβί που δεν ήταν διόλου εύκολο να μεταφέρεται. Αλλά δεν ήταν δυνατό και να μένει μόνη στο σπίτι στην Αθήνα. Αρχίσαμε λοιπόν να την πηγαίνουμε στη μάνα μου. Συνέβη τότε το εξής απίστευτο: Η Φραγκούλα, με τον αξιαγάπητο χαρακτήρα της ξετρέλανε τη μάνα μου, που δεν είχε ποτέ της πολλά-πολλά με κανένα ζώο. Και κάποια στιγμή, μας έβαλε βέτο: Όσο περνάει ο καιρός εγώ συνδέομαι πολύ μ’ αυτό το ζώο. Κάνουμε εξαιρετική παρέα· το αγαπώ και μ’ αγαπάει. Ή δεν θα την ξαναφέρετε λοιπόν ποτέ εδώ στο σπίτι μου, ή αν την ξαναφέρετε, δεν θα την πάρετε ποτέ πίσω. Κι έτσι, απ' το 1985, η Φραγκούλα έγινε μόνιμη κάτοικος τής Παπαδιαμαντοπούλου 4, και η μασκότ του σπιτιού. Βέβαια η εκπαίδευσή της πήγε πίσω, διότι η μάνα μου ούτε ήξερε μα ούτε είχε την υπομονή να τής κάνει μαθήματα ορθοφωνίας. Οπότε τα ελληνικά τής Φραγκούλας έμειναν στο "Καλημέρα", στο "Σάντρα", και στο "Γεια σου". Απ' την άλλη μεριά όμως σφύριζε όλων των ειδών τα σφυρίγματα, γαύγιζε, πριόνιζε, κάρφωνε, νιαούριζε, έκανε το κουδούνι, το τηλέφωνο, το μοτοσακό, την ηλεκτρική σκούπα, το καζανάκι του μπάνιου κι ό,τι άλλο βάζει ο νους σου. Υπέροχο ζώο, εντελώς αξιαγάπητο. Κι ακόμα πάρα πάνω· γιατί μισούσε τη θειά μου την Ελίκη τη Ζάννα, την Ινδολόγο -τρομάρα της!...- που με τα χρυσαφικά της, με τις πούδρες και με τ' αρώματά της την τρέλαινε την κακομοίρα τη Φραγκούλα, που μαζευόταν σε μιαν άκρη τού κλουβιού κι έβγαζ’ επιτέλους μια φορά την αληθινή φωνή της, που ήταν ένα φρικαλέο δυνατό κρώξιμο! 

*

 Οπότε απ’ το '85 μέχρι το '97 η Φραγκούλα έμενε στο πατρικό με τη μάνα μου. Το πρωί, στις 6/10/97 που πέθανε η μάνα, κυριολεκτικά, στα χέρια μου, βγήκα απ' το νοσοκομείο, καμιά πεντακοσαριά μέτρα απ' το σπίτι της μάνας, και περπάτησα με τα πόδια ως εκεί· μάλλον άδειος και προσπαθώντας αδέξια να καταλάβω πόσο εύκολα είχε γίνει κάτι που νομίζουμε απέραντα δύσκολο, αδιανόητο. Ξεκλείδωσα και μπήκα μέσα. Ήταν όλα κλειστά και θεοσκότεινα. Παράθυρα και ρολά μαζί. Κρίμα· κι ήταν πανέμορφη μέρα. Περίεργο αίσθημα: Εκείνο το σπίτι το ήξερα από μικρός, απ' το 1959. Το κατοικούσα συνέχεια μέχρι το 1984 και φυσικά το επισκεπτόμουν όποτε ήθελα μέχρι πριν λίγες μέρες. Δεν το είχα ξαναδεί ποτέ μου έτσι σκοτεινό κι ανήλιαγο κι έρημο. Σκέφτηκα πως δεν είχε ξαναπεθάνει η μάνα και γι' αυτό δεν το είχα ξανανιώσει έτσι. Ήξερα που είχε πεθάνει ο πατέρας κι εγώ ήμουν εννιά· μα τότε υπήρχε η θεία Κατίνα, υπήρχε η γιαγιά, υπήρχε κι η μάνα. Η μάνα δεν είχε ξαναπεθάνει ποτέ, για να ξέρω πώς είναι. Άνοιξα όλα τα ρολά και τα παράθυρα, και είδα πάλι, πολύ ζωντανά μπροστά μου, τη γλώσσα της που κουνιόταν ανεπαίσθητα, πριν μισή ώρα, σα γλώσσα κοιμισμένου μωρού, σαν ανοιγμένο στρείδι κάτω από μια σταγόνα λεμόνι, για να πάρει την τελευταία ανάσα, πριν την αφήσει πίσω και φύγει μαζί της, για πάντα. Το 'βλεπα συνέχεια μέσα μου αυτό, λέγοντας στο κενό: "Κοίτα να δεις, αυτό ήταν· πάει, πέθανε η μάνα". Και κάπνιζα συλλογισμένος τριγυρνώντας στο δωμάτιο που άλλοτε ήταν δικό μου, βλέποντας ξανά και ξανά, συνέχεια και πάλι, εκείνη την τελευταία ανάσα της, αντίκρυ στον ήλιο που είχε μπουκάρει μέσα αχόρταγα. -Καλημέρα! Χριστέ μου· η Φραγκούλα... Υπήρχε και η Φραγκούλα εκεί. Ποιός ξέρει πόσες μέρες μόνη, έτσι στα σκοτεινά. Η Θυμιούλα η θυρωρίνα ανέβαινε πού και πού και ίσα που τής έβαζε σπόρια και τής άλλαζε το νερό. Εκείνο το "καλημέρα" με τρέλανε, ειπωμένο έτσι, εκείνην ακριβώς τη στιγμή. Αυτό ήταν: Δίχως καμιάν υπερβολή, ούτε κανένα φτιασίδι, λέω πως μέσα σ' ένα μισάωρο είχα κάνει, μόνος, όλο τον κύκλο: Είχα κάτσει μόνος -μάλλον από περιέργεια- συνέχεια στο κρεβάτι δίπλα στη μάνα, βαστώντας της το χέρι μέχρι να τελειώσει. Ακούγοντας απ’ τις φλέβες μου, την Passacaglia BWV 582 του Bach, που είχε ξεφυτρώσει ανεξήγητα από μέσα μου δίχως να με ρωτήσει, και κύλαγε μόνη της μαζί με τις ανάσες της μάνας. Όταν δεν είχε άλλη ανάσα, τής έκλεισα εγώ τα μάτια. Δεν ήταν πολύ δύσκολο. Μετά, δεν ασχολήθηκα διόλου ούτε με τον αδελφό μου ούτε με τις αδελφές της που ήθελαν ν' αρχίσουν να κλαίνε. Βγήκα. Έφυγα. Περπάτησα. Ήρθα εδώ, στο έρημο σπίτι. Άνοιξα στον ήλιο και μού ήρθε η καλημέρα της Φραγκούλας. 

* 

Την ίδια στιγμή συνειδητοποίησα πως η Φραγκούλα δεν μπορούσε να μείνει άλλο εκεί, και το απόγεμα πήγα με το αυτοκίνητο και την έφερα μαζί με το κλουβί στο σπίτι μου. Δεν είχε βέβαια ολόκληρο δωμάτιο δικό της, όπως στης μάνας. Την έβαλα σε μια γωνιά στο δωμάτιό μου, ίσα-ίσα για να μη φοβάται· γιατί εμένα με ήξερε και με τη Simone τα πήγε καλά απ' τις πρώτες στιγμές. Πέρ' απ' το σπίτι όμως, τής έλειπε η μάνα μου κυρίως, αφού ζούσαν συνέχεια μαζί πάνω από δέκα χρόνια. Τη φώναζε· μα απάντηση δε λάβαινε. Μια, δυο, τρεις. Καμιά απάντηση. Πέντε, δέκα, πενήντα. Τίποτα. Κι άρχισε να θρηνεί. Άφησε κατά μέρος όλη τη φλυαρία της, όλους τους αστείους τρόπους της και τους παράξενους θορύβους που ήξερε, κι έμενε ακίνητη προσμένοντας μιαν απάντηση που δεν ερχόταν και βγάζοντας συνέχεια ένα θρηνητικό σφύριγμα μόνο, σα μοιρολόι, μαδώντας συνάμα τα φτερά της. Μέσα σε μια βδομάδα και ούτε, έμεινε ολότελα γυμνή, κι έγινε σαν τα σφαγμένα κοτόπουλα που βλέπουμε στην αγορά· μ' ένα κανονικό κεφάλι παπαγάλου, γιατί δεν μπορούσε να μαδήσει τα φτερά απ' το κεφάλι της. Τότε η Simone την έσωσε... 

 * 

Γιατί έχει πολύ μεγάλη επαφή με τη φύση η Simone· όπως τα περισσότερα Αυστραλάκια. Αμέσως κατάλαβε τι τρέχει με τη Φραγκούλα. Την πλησίασε, τής μίλαγε, τη χάιδευε, τής σφύριζε· απόχτησαν eye contact. Και το πουλί σιγά-σιγά βρήκε ξανά τη χαρά τής ζωής. Και σταμάτησε να θρηνεί και να τρώγεται. Γαλήνεψε. Κι έγιναν φίλες. Πολύ φίλες· τόσο που εγώ πια, πέρασα σε δεύτερη μοίρα. Ντύθηκε πάλι τα φτεράκια της, έβγαινε απ’ το κλουβί της, καθότανε στον ώμο της Simone, έπαιζε με τα μαλλιά της, αντισφύριζε, μιλούσαν, βλέπαν μαζί τηλεόραση. Πέρασαν δυο χρόνια έτσι. Ώσπου στις επόμενες Αλκυονίδες, Γενάρη μήνα, που ο ήλιος έλαμπε κι ήσαν πανέμορφες οι μέρες εκείνες, η μια πίσω απ’ την άλλη, έν’ αεράκι· ευχάριστο για μας, πολύ επικίνδυνο όμως για εκείνη, τρύπωσε ύπουλα μέσα της και την πάγωσε χωρίς κανείς να καταλάβει, χωρίς κανείς να το προλάβει. Κι έπεσε άρρωστη, πολύ άρρωστη, του θανατά. Ό,τι μπορείς να φανταστείς κάναμε για να τη σώσουμε: Τι αντιβιοτικά με το σταγονόμετρο της δίναμε, τι σκόνες, τι σιρόπια. Τι κάναμε φούρνο όλο το σπίτι, μπας και ξαναζεσταθεί το είναι της απ’ το κρύο που είχε φωλιάσει μέσα της· τού κάκου. Σε λίγες μέρες πέθανε, πάνω στο στήθος τής Simone. Χώνοντας το κεφαλάκι στις μπούκλες των μαλλιών της κι αφήνοντάς της, δώρο, πάνω στα χείλια της, ένα κόκκινο φτερό που είχε βγάλει απ’ την ουρά της.

 * * * 

Αλαδ 15.9.2018 

Ο Αλέξανδρος Αδαμόπουλος γεννήθηκε το 1953 στην Αθήνα όπου σπούδασε νομικά, σκηνοθεσία και κλασική κιθάρα. Συνέχισε με Sociologie Politique στη Γαλλία· Πανεπιστήμιο Paris II.       

                        

Υπήρξε ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος (1984-1995) της ‘Εταιρείας Φίλων Μουσικής Γιάννη Χρήστου’ (‘The Jani Christou Society’) με σκοπό τη διάσωση και διάδοση του έργου του συνθέτη. (Μέλη: Κ. Κούν, Μ. Χατζιδάκις, Γ. Τσαρούχης, Δ. Χόρν, K. Friar, Ι. Καμπανέλλης, Γ. Λεωτσάκος, Θ. Μικρούτσικος, Μ. Κακογιάννης, Γ. Μαυροΐδης, Α. Ξύδης, Π. Ζάννας, Μ. Κακριδή, Ντ. Τσάτσου, Δ. Πιερίδης, Τ. Παπαστράτος, Απ. Δοξιάδης, Θ. Αντωνίου,  Φ. Ανωγειανάκης, Chloé Obolensky κ.α.)

Συνεργάστηκε με το Μουσείο Ελληνικών Μουσικών Λαϊκών Οργάνων από το 1991 μέχρι το 2009, ως Γεν. Γραμματέας και ως Πρόεδρος του σωματείου των ‘Φίλων του Μουσείου’.

Διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου (1992-’94)

Συνεργάστηκε με την Ε.Ρ.Τ, το Γ΄ πρόγραμμα του ραδιοφώνου, το Θέατρο Τέχνης, το Κ.Θ.Β.Ε, τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Βόλου, Β. Αιγαίου και Ιωαννίνων, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, το χοροθέατρο ‘Ροές’, το Φεστιβάλ Αθηνών, το Υπουργείο Πολιτισμού, το Μέγαρο Μουσικής, καθώς και Künstlerhaus Bethanien Berlin, Warsaw International Festival’91, Norddeutscher Rundfunk Hamburg ’93, National Academy of Letters N.Delhi, και το Boğaziçi University Istanbul, όπου  δίδαξε ως visiting professor.

Έχει μεταφράσει: ‘Οι Δαιμονισμένοι’ του Αλμπέρ Καμύ (Κ.Θ.Β.Ε 1991), ‘Η πόλη που πρίγκιπάς της ήταν ένα παιδί’ του Ανρί ντε Μοντερλάν (Εθνικό Θέατρο 1993),‘Δεν παίζουνε με την αγάπη’ του Αλφρέ ντε Μυσσέ (εκδ. Εστίας 2003), ‘Η Δύναμις του σκότους’ του Λέβ Τολστόι (εκδ. Ροές 2007), ‘Ο θείος Όσβαλντ’ του Ρόαλντ Νταλ (εκδ. Άγρα 2004) και την ‘Πνευματική Διαθήκη’ του Αυγούστου Ροντέν (εκδ. Άγρα 2005).

Άλλα έργα:

‘Δώδεκα και ένα ψέματα’, διηγήματα  (εκδόσεις Ίκαρος 1991, 2^η έκδοση· Άγρα 2009). Αγγλική μετάφραση· (‘Twelve and one lies’ National Academy of Letters N. Delhi 1998 και Samkaleen Prakashan editors N. Delhi 1999). Τουρκική· (‘On Iki arti Bir Yalan’, Imge kitabevi yayinlari, Anakara 2000). Γερμανική· (‘Zwölf und eine Lüge’, Elfenbein-Heidelberg, 2001). Γαλλική· (‘Douze et un mensonges’, Alteredit-Paris, 2005).

‘Ψέματα πάλι’, διηγήματα (εκδόσεις Άγρα 1999). Μεταφράστηκε στα Αγγλικά. Γερμανική έκδοση (‘Noch mehr Lügen’ Elfenbein Verlag, 2016). Το διήγημα ‘Άννα’ μεταφράστηκε στα Γαλλικά, από την Μαργαρίτα Καραπάνου. Το διήγημα ‘Οι καινούργιοι Άγιοι’ μεταφράστηκε στα Τουρκικά ( ‘Yeni Azizler’, Imge Őyuküler, Istanbul 2005)

‘Ο Σιμιγδαλένιος’, θέατρο - ποίηση  (Εστία 1994, 12^η έκδοση). Εθνικό Θέατρο, 2015-2016. Αγγλική μετάφραση· (‘The Spiceman’, Ithaka ed. Melbourne, 2004). Τουρκική· (‘Irmikoğlan’ Albatros kitabevi Yayinlari, Istanbul 2005). Πρεμιέρα στο Κρατικό Θέατρο Τουρκίας, Şehir Tiyatro, Istanbul, 4/2012. Ετοιμάζεται η γερμανική έκδοση (‘Der Lebkuchenmann’)

‘Αυτό’, διήγημα (στη συλλογή ‘Χάριν παιδιάς’, εκδόσεις Ίκαρος 2001). Αγγλική μετάφραση ‘That’

‘Οι Δαιμονισμένοι’, λιμπρέτο για όπερα, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι. Συμπαραγωγή του British Council και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Παγκόσμια πρεμιέρα από την Ε.Λ.Σ. στην Αθήνα, Απρίλιος του 2001.

‘The mask in the Classical Hellenic Theatre, (Συλλογική έκδοση, Aryan books international-N. Delhi 2000. 

‘Το τσιγάρο και η γιόγκα’ Ηθιστόρημα (εκδόσεις Άγρα 2008)

 ‘Οχιναιλέγοντας’, θέατρο - ποίηση  (εκδόσεις Ίκαρος 2011). Αγγλική μετάφραση· ‘Noyessaying’ ISBN 978-93-5016-7, 2013. Τουρκική μετάφραση· ‘Hayirevet diyerek’ (Bencekitap, Ankara 2015)

‘Ο κύκλος που δεν κλείνει’, πολιτικό αφήγημα (στη συλλογή ‘Για μια επέτειο’ εκδόσεις Ίκαρος 2013)

‘Ο Μ. Χατζιδάκις για τον Γ. Χρήστου’, βιογραφική συμβολή (Metrogreece 1/7/2104, Bookpress 7/2014)

‘Το σεντούκι του παππού μου’, μικρό πολιτικό δοκίμιο (Stahtes 17/11/2014)

‘Ο επιτάφιος και ο επί πόλεως θρήνος’, μικρή πασχαλινή πολιτική ανάλυση (Metrogreece 8/4/2015)

‘Πολυβίου ιστορία ετών 2150’, ερανισμός απόδοση, Αρχαίων επικαίρων (Dimoi news 7/8/2015)

‘Ίναχος, ο γιος του Ωκεανού’, χοροθέατρο για παιδιά (2^η έκδοση Κάκτος 2017)

alexadam48@hotmail.com

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΣ "Ο κύκλος που δεν κλείνει"

Πίνακας: Γιώργος Π. Γεωργίου

«20 Ιουλίου 1974.

Σήμερα ενηλικιώνομαι.

Εισβολή στην Κύπρο.

Γενική επιστράτευση.»

Τότε άρχισε το πάρτι.

Πάνε πια πάνω από σαράντα χρόνια από τότε που, μόλις μας τηλεφώνησαν -στις 23- τη λύση απ’ έξω κι όλα είχαν συμφωνηθεί· χωρίς να ξέρουμε πώς και τι, την επομένη ξεχυθήκαμε όλοι στους δρόμους βαστώντας στα χέρια κεριά αναμμένα, πανηγυρίζοντας τρελά για τη χούντα που έπεσε (την ίδια στιγμή που έπεφτε και η Κύπρος βέβαια). Βγάλαμε το γύψο απ’ το σπασμένο χέρι και χαιρόμασταν που μας είχαν πριονίσει το ένα πόδι.

Και κανείς στο πάρτι, δε σκέφτηκε πως είχαμε πόλεμο.

Γιατί κανείς απ’ αυτούς που έπρεπε να το πουν, δεν το είπε.

Κανείς, μα κανείς, δεν είπε -αδέλφια ζείτε· εσείς μας οδηγείτε;- πως με τη ζωή δεν παίζουν. Και μ’ όσες φόλες κι αν ταΐσεις το σκύλο της ΕΣΑ, δε γαυγίζεις εσύ δυνατότερα για να σε φοβηθούν οι άλλοι· εκτός κι αν μπλοφάρεις. Άλλωστε η Κύπρος είναι μακράν· τυλιγμένη σ’ ένα φάκελο που δε θ’ ανοίξει ποτέ.

Κι όλοι στο πάρτι μιλούσαν για ένα καινούργιο ξεκίνημα, για έναν καινούργιο κύκλο που άνοιγε τώρα, λες και η χώρα γεννήθηκε τις μέρες εκείνες: Όλα απ’ την αρχή, λέει, απ’ το μηδέν όλα. Σύμφωνοι· μα αφού είχαμε χάσει στον πόλεμο, εμείς γιατί χορεύαμε; Τι σόι ξεκίνημα ήταν αυτό; Να θες να τ’ αλλάξεις όλα και να μην τολμάς να πεις ούτε μιαν αλήθεια; Κι όμως όλα ωραία και καλά στο πάρτι: Ο κύκλος με την κιμωλία της μεταπολίτευσης.

Ένας καινούργιος κύκλος, που άλεσε κιόλας δυο γενιές σχεδόν στο πέρασμά του. Κι ενώ μοίραζε ψεύτικες υποσχέσεις με τη σέσουλα κι έλεγε αυτάρεσκα πως όλα θα ξεκινούσαν απ’ την αρχή, δεν άφησε τελικά να ξεκινήσει τίποτε σωστά και τίποτ’ αληθινά καινούργιο δεν είχε, στην ίδια σημαδεμένη τράπουλα· πέρ’ από εξυπνότερα μασκαρεμένα ψέματα. Και το χειρότερο· αλήθειες σαν ψέματα, ψέματα σαν αλήθειες.

Εμείς ωστόσο αλαλάζαμε ευτυχείς, χορεύοντας ανέμελα πάνω στ’ αποκαΐδια απ’ τις φωτιές που μας έκαιγαν.

Κι αν κάποιος έβλεπε πως τα πράματα δεν είν’ έτσι ακριβώς και τολμούσε να ψελλίσει πως κάτι δεν πάει καλά· πως δεν είναι δημοκρατία αυτό το πράμα, η αλλαγή δε γίνετ’ έτσι, χωρίς παιδεία, τον χλεύαζαν και του κόλλαγαν ετικέτες διάφορες, πριν τον διώξουν απ’ το πάρτι.

Χρόνια πολλά, δυο θεατρώνες, κινούσαν τα νήματα του ίδιου θιάσου, σκηνοθετώντας το έργο που άλλοι έγραφαν. Συντηρώντας ευλαβικά τη νοοτροπία της χούντας και γαλουχώντας νέα φυντάνια μ’ αυτές ακριβώς τις αξίες· μ’ αυτή τη λειψή παιδεία και προπαντός με την ίδια φρικαλέα αισθητική.

Είναι απλό· όσο γκρεμίζεις από πάνω προς τα κάτω κι όσο χαμηλώνεις τον πήχη, κάποια στιγμή το ισόγειο μπορεί να φανεί κορυφή και τα μηδενικά μπορεί να μοιάζουν με φωστήρες.

Έφυγε απ’ τη σκηνή ο ένας και πολλοί βιάστηκαν να πουν πως κλείνει ο κύκλος. Ήρθε στη σκηνή ο άλλος και να ’σου τώρα -εδώ και τώρα- ένας καινούργιος κύκλος. Κοινωνικοποιημένος, αναδομημένος, τίγκα στο ψέμα· κι από δανεικά για το πάρτι, άλλο τίποτα. Και για το λογαριασμό, ούτε κουβέντα· είν’ εκεί και περιμένει. Ας περιμένει· ποιος ζει ποιος πεθαίνει.

Νέα πάλι διαδοχή, παλαιοί λογαριασμοί, αρρώστιες, δίκες, σκάνδαλα, δαχτυλίδια, διαπλοκές, άλλες εποχές· άλλες λέει εκδοχές. Ένας κύκλος πάλι κλείνει, κάποιος άλλος ανοίγει, μα το κάρο δεν τραβάει. Και σιγά μη θέλει κανείς να γυρίσει πίσω, στην έρημη γη. Γιατί να οργώσεις και τι να σπείρεις, πώς να ποτίσεις, τι να θερίσεις· υπάρχουνε πλέον οι επιδοτήσεις…

Και κάθε φορά, πολύ σοβαρά, οι βαφτισμένοι ‘ειδικοί, αναλυτές’, καταπίνουν την καμήλα και βλέπουν πάλι τον κύκλο να κλείνει και ν’ ανοίγει ένα καινούργιο κεφάλαιο. Εκσυγχρονισμός, Ίμια, χρηματιστήρια τίμια. Όλα έρχονται κι όλα παρέρχονται κι εμείς συνέχεια σημειωτόν στο ίδιο πάντα επίβουλο τέλμα· ξανά ξαναβλέποντας  πάλι τις ίδιες ταινίες του ’50-60.

Όλα όμως βαφτίζονται πράγματα καινούργια, προοδευτικά· επιτυχίες μεγάλες, κατακτήσεις δημοκρατικές, που κάποια στιγμή θα την πάρουνε τη χώρα επιτέλους στα φτερά τους, θα την  απογειώσουνε με κύκλους Ολυμπιακούς και θα την κάνουν να πετάξει στους εφτά ουρανούς. Κι όμως, ούτε αυτό· η δάδα έσβησε.

Ήρθαν στα πράματα νεώτεροι. Να ’σου πάλι οι έγκριτοι αναλυτές, οι διυλίζοντες τον κύκλον που υποτίθεται πως κλείνει πια, οριστικά και δια παντός.

Καμιά σημασία που τα ονόματα είναι τα ίδια ακριβώς. Φαίνεται πως πρόκειται για απλή σύμπτωση· αν δεν είναι μια κακόγουστη φάρσα.

Καμιά σημασία βέβαια, που στη χώρα τίποτα δε στέκει όρθιο και δεν παράγεται τίποτα, εκτός από χιλιάδες νόμους που δεν εφαρμόζονται ποτέ.

Καμιά σημασία που δε θα ’χουμε το δικαίωμα, λέει, να φτιάχνουμε ‘Μακεδονικό’ χαλβά. Και τι έγινε· στο κάτω κάτω έχουμε -ακόμα- και τον χαλβά Φαρσάλων.

Καμιά σημασία που τρώμε χαστούκια από παντού· οι άλλοι φταίνε πάντα, για όλα. Όσο για το Αιγαίο· αυτό ανήκει στα ψάρια του…

Ο κύκλος δεν έκλεισε. Τόσα χρόνια δε λέει να κλείσει. Έγινε απλώς φαύλος κύκλος· φαυλότατος, που ανακυκλώνεται, φαιδρά, θλιβερά, προκλητικά. Φυσικά και δεν πρόκειται να κλείσει. Δεν πρόκειται να κλείσει αν δεν ολοκληρώσουν την πορεία τους αυτοί που τον άνοιξαν. Όσο να διαλυθεί ολότελα η χώρα -αυτό που τέλος πάντων ξέρουμε σα χώρα· ο εθνικός μας μύθος…

Εκτός κι αν· αν αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι πρώτα. Αν βγάλουμε ουρά. Αν κάποιοι βγάλουν κέρατα, λειρί, φτερά· τέτοια πράματα, απλά. Αν ψηλαφίσουμε λίγο, αν αναλύσουμε τι ακριβώς δεν πάει καλά. Αν κοιταχτούμε στα μάτια μ’ έναν καθρέφτη και τον ακούσουμε μια φορά τι μας λέει:

Έμοιαζαν με ηλιαχτίδες

σε μια κόλλα αναφοράς

ό,τι άκουσες κι όσα είδες:

Ψέματα της συμφοράς!

Μπιχλιμπίδια κι αλυσίδες

μέσ’ στη γύμνια να φοράς.

Ματωμένες καραμέλες

κι όλα τα ναρκωτικά.

Ξεσκισμένες φουστανέλες

σημαιάκια πλαστικά.

Γκρέμισες πολλά· μα πώς να χτίσεις

έτσι μόνος, δίχως λύσεις

πάνω σε σαθρά θεμέλια;

Μόνο  ύποπτα ευαγγέλια

που χαϊδεύουνε  τ’ αυτιά.

Λόγια κούφια του αέρα

που σου πήραν το μυαλό.

Σ’ έριξαν πάνω στην ξέρα

κι εσύ βρίζεις το γιαλό.

Σου ’μαθαν καλά τον τρόπο·

άνομα και δίχως κόπο

-τι χυδαία ιδανικά-

να ’σαι ωραίος  έτσι χύμα

αραχτός δίπλα στο κύμα

και να ζεις με δανεικά

Να ξεφύγεις θέλεις τώρα κι αρμενίζεις νοερά

‘Βάστα!’ σου φωνάζουνε· ‘ Βάστα γερά!’

Πώς; Μπάζει από παντού νερά.

Κοίτα γύρω σου· όλα σάπια

κι έκανες πάντα την πάπια…

Κλάψε τώρα· κλάψε γοερά!

*   *   *

  

Ο Αλέξανδρος Αδαμόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1953. Σπούδασε νομικά, σκηνοθεσία, κλασική κιθάρα στην Αθήνα και Sociologie Politique στο Παρίσι· ασχολήθηκε όμως με τη Λογοτεχνία, τη μετάφραση, το Θέατρο και τη διοίκηση πολιτιστικών φορέων.             

Υπήρξε ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος (1984-1995) της ‘Εταιρείας Φίλων Μουσικής Γιάννη Χρήστου’ (‘The Jani Christou Society’) με σκοπό τη διάσωση και διάδοση του έργου του συνθέτη. (Μέλη: Κ. Κούν, Μ. Χατζηδάκις, Γ. Τσαρούχης, Δ. Χόρν, K.Friar, Ι. Καμπανέλλης, Γ. Λεωτσάκος, Θ. Μικρούτσικος, Μ. Κακογιάννης, Γ. Μαυροΐδης Α. Ξύδης, Π. Ζάννας, Ντ. Τσάτσου, Δ. Πιερίδης, Θ. Αντωνίου,  Chloé Obolensky  κ.α).

Εργάστηκε στο Μουσείο Ελληνικών Μουσικών Λαϊκών Οργάνων από το 1991 μέχρι το 2009, ως Γεν. Γραμματέας και ως Πρόεδρος του σωματείου των ‘Φίλων του Μουσείου’. 

Διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου (1992-’94)

Συνεργάστηκε με την Ε.Ρ.Τ, το Γ΄ πρόγραμμα, το Θέατρο Τέχνης, το Κ.Θ.Β.Ε, τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Βόλου, Β. Αιγαίου και Ιωαννίνων, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, το χοροθέατρο ‘Ροές’, το Φεστιβάλ Αθηνών, τα Υπουργεία Πολιτισμού και Παιδείας, το Μέγαρο Μουσικής, το Ε.ΚΕ.ΒΙ, καθώς και Künstlerhaus Bethanien Berlin, Warsaw International Festival’91, Norddeutscher Rundfunk Hamburg ’93, National Academy of Letters και Indira Gandhi National Center for the Arts N.Delhi, Franκfurt International Book fair 2001, Istanbul International Book fair 2004, και τέλος το Boğaziçi University Istanbul, όπου και δίδαξε ως visiting Professor στο Western Languages and Literatures Department (2005-6 και 2006-7).

Έχει μεταφράσει τα θεατρικά έργα· ‘Οι Δαιμονισμένοι’ του Αλμπέρ Καμύ (Κ.Θ.Β.Ε 1991), ‘Η πόλη που πρίγκιπάς της ήταν ένα παιδί’ του Ανρί ντε Μοντερλάν (Εθνικό Θέατρο 1993, εκδ. Λιβάνη),‘Δεν παίζουνε με την αγάπη’(εκδ. Εστίας 2003) και ‘Λορενζάτσιο’ του Αλφρέ ντε Μυσσέ, ‘Η Δύναμις του σκότους’ του Λέβ Τολστόι (εκδ. Ροές 2007), ‘Μισό ποτήρι νερό’ του Ταρίκ Γκιουνερσέλ, ‘Μονομαχία γυναικών’ του Ευγένιου Σκρίμπ (Θέατρο ‘Διάχρονο’ 2011), το μυθιστόρημα ‘Ο θείος Όσβαλντ’ του Ρόαλντ Νταλ (εκδ. Άγρα 2004) και την Πνευματική Διαθήκη του Αυγούστου Ροντέν (εκδ. Άγρα 2005).

Άλλα έργα:

‘Δώδεκα και ένα ψέματα’, διηγήματα  (εκδόσεις Ίκαρος 1991, 2η έκδοση· Άγρα 2009). Κυκλοφόρησε δύο φορές στην Ινδία, μεταφρασμένο στα Αγγλικά (“Twelve and one lies” National Academy of Letters N.Delhi 1998 και Samkaleen Prakashan. Editors N.Delhi 1999). Μεταφράστηκε και εκδόθηκε στα τουρκικά (“On Iki arti Bir Yalan”, Imge kitabevi yayinlari, Anakara 2000), στα γερμανικά (“Zwölf und eine Lüge”, Elfenbein-Heidelberg, 2001) και στα γαλλικά (“Douze et un mensonges”, Alteredit-Paris, 2005). Ήδη ετοιμάζεται και η ιταλική μετάφραση.  Η θεατρική προσαρμογή του ‘Δώδεκα και ένα ψέματα’ έχει μεταφραστεί στα Αγγλικά.

‘Ψέματα πάλι’, διηγήματα (εκδόσεις Άγρα 1999.). Μεταφράστηκε στα Αγγλικά. Γερμανική έκδοση: “Noch mehr Lügen” Elfenbein Verlag, Berlin 2016. Το διήγημα ‘Άννα’ μεταφράστηκε στα Γαλλικά, από την Μαργαρίτα Καραπάνου. Το διήγημα ‘Οι καινούριοι Άγιοι’ μεταφράστηκε στα Τουρκικά ( “Yeni Azizler”, Imge Oyükuler, Istanbul 2005)

‘Ο Σιμιγδαλένιος’, θέατρο - ποίηση (12^η έκδοση, Εστία 1994). Εθνικό Θέατρο 2015-2016. Τουρκική μετάφραση· (“Irmikoğlan” Albatros kitabevi Yayinlari, Istanbul 2005). Πρεμιέρα στο Κρατικό Θέατρο Sehir Tyatrolari, Istanbul, Απρίλιος 2012. Ετοιμάζεται η γερμανική έκδοση (“Der Lebkuchenmann”)

‘Αυτό’, διήγημα (στο συλλογικό ‘Χάριν παιδιάς’, εκδόσεις Ίκαρος 2001)× αγγλική μετάφραση ‘That’

‘Οι Δαιμονισμένοι’, λιμπρέτο για όπερα, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι. Συμπαραγωγή του British Council και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, παίχτηκε σε παγκόσμια πρεμιέρα από την Ε.Λ.Σ. στην Αθήνα τον Απρίλιο του 2001.

‘The mask in the Classical Hellenic Theatre’ (συμμετοχή στο διεθνές σεμινάριο ‘Mind man and mask’ που έγινε στο Indira Gandhi National Center for the Arts). Έκδοση Aryan books international-N. Delhi 2000. 

‘The Spiceman’, θέατρο - ποίηση. Έμμετρη αγγλική version βασισμένη στον ‘Σιμιγδαλένιο’ (εκδόσεις Ithaka, Μελβούρνη, Αυστραλία 2004.) Πρώτη παρουσίαση· Wesley College, Melbourne, Αυγ. 2011.

‘Το τσιγάρο και η γιόγκα’, Ηθιστόρημα (εκδόσεις Άγρα 2008)

‘Ίναχος, ο γιος του Ωκεανού’, χοροθέατρο για παιδιά (Σητεία 2010)

‘Οχιναιλέγοντας’, θέατρο - ποίηση  (εκδόσεις Ίκαρος 2011)

‘Noyessaying’, θέατρο - ποίηση. Έμμετρη αγγλική version βασισμένη στο ‘οχιναιλέγοντας’, 2013.

‘Ο κύκλος που δεν κλείνει’, πολιτικό αφήγημα (στο συλλογικό ‘Για μια επέτειο’, εκδόσεις Ίκαρος 2013)  

‘Ο Μ. Χατζιδάκις για τον Γ. Χρήστου’ βιογραφική συμβολή (Metrogreece 1/7/2104, Bookpress 7/2014)

‘Το σεντούκι του παππού μου’ μικρό πολιτικό δοκίμιο (Metrogreece 2/10/2014, Stahtes 17/11/2014)

‘Ο επιτάφιος και ο επί πόλεως θρήνος’ πολιτικό πασχαλιάτικο δοκίμιο (Metrogreece 8/4/2015)

 ‘Hayirevet Diyerek’ Τουρκική μετάφραση του ‘οχιναιλέγοντας’ (Bencekitap, Ankara, 12/2015)

alexadam48@hotmail.com

Συνέντευξη του Αλέξανδρου Αδαμόπουλου στη Νότα Χρυσίνα

Ο συγγραφέας Αλέξανδρος Αδαμόπουλος, ένας καλλιεργημένος άνθρωπος των γραμμάτων με διεθνή αναγνώριση παρουσιάζεται στο cantus firmus.

Τόσο ‘O Σιμιγδαλένιος’ σας όσο και το βιβλίο σας ‘Δώδεκα και ένα ψέματα’ μεταφράστηκαν σε τέσσερις γλώσσες. ‘O Σιμιγδαλένιος’ μάλιστα είναι το μόνο ελληνικό έργο που παίχτηκε στο Κρατικό Θέατρο της Τουρκίας. Πώς αισθάνεται ένας Έλληνας που έχει περάσει τα σύνορα της χώρας μας;

-Εξαρτάται γιατί περνάει κανείς τα σύνορα· ας είμαστε ρεαλιστές: Άλλο να ψάχνει δουλειά κι άλλο να τον καλούν στην πρεμιέρα ενός έργου του που το ανεβάζουν εκεί. Πάντως -αν και ήτανε τιμητικό και συγκινητικό πολύ να βλέπω τoν ‘Σιμιγδαλένιο’ ανεβασμένο στα τούρκικα, στο Κρατικό, Şehir Tiyatro, της Κωνσταντινούπολης- κάθε φορά που περνώ τα σύνορα νιώθω διπλή μελαγχολία. Και γιατί μου λείπει η Ελλάδα πάντα, μα και γιατί δυστυχώς, κάθε φορά διαπιστώνω πόσο πίσω -αφόρητα πίσω- μένουμε σα χώρα· ακόμα και σε σύγκριση με άλλες χώρες που τις θεωρούμε λιγότερο ανεπτυγμένες. Αυτό με πληγώνει, λυπάμαι πάρα πολύ που το λέω και ξέρω πως δεν ακούγεται καλά, ούτε μου κάνει κανένα καλό που το λέω, μα έχω την αίσθηση πως είμαστε τελείως καθυστερημένοι πια· με την κυριολεξία της λέξης.

Φέτος μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν στο εξωτερικό δυο ακόμη βιβλία σας: Τα ‘Ψέματα πάλι’, που μόλις παρουσιάστηκε στην έκθεση βιβλίου της Φραγκφούρτης και το ‘οχιναιλέγοντας’ στην Τουρκία. Πώς σας συμπεριφέρθηκαν οι Έλληνες υπεύθυνοι του βιβλίου;

-Η έκδοση του ‘Ψέματα πάλι’ στη Γερμανία και του ‘οχιναιλέγοντας’ στην Τουρκία, αλλά και όλων των άλλων βιβλίων μου που έχουν εκδοθεί στο εξωτερικό, είναι κυρίως προϊόν ενδιαφέροντος κάποιων νεοελληνιστών που παρακολουθούν τα λογοτεχνικά μας πράγματα. Διάβασαν τα έργα, τα αγάπησαν, θέλησαν να τα μεταφράσουν στη γλώσσα τους και τα πρότειναν σε εκδότες που ενδιαφέρθηκαν. Είναι μια μάλλον προσωπική υπόθεση, γι’ αυτό και είναι σοβαρές εργασίες. Στη διαδικασία αυτή δεν έχει εμπλακεί ποτέ, ούτε έχει δείξει κάποιο ουσιαστικό ενδιαφέρον, κανένας άλλος φορέας, ιδιωτικός ή δημόσιος.

Επιστεφτήκατε την Ινδία προσκεκλημένος της National Academy of Letters N. Delhi -της Εθνικής Ακαδημίας Γραμμάτων της Ινδίας- και του Indira Gandhi National Center for the Arts. Μιλήστε μας γι’ αυτήν την ιστορία που μοιάζει με παραμύθι.

-Πράγματι, μοιάζει με παραμύθι, όσο κι αν είναι ολότελα αληθινό. Δεν μπορείς όμως να λες πως σε κάλεσαν στην Sahytia Akademi να παρουσιάσεις τα ‘Δώδεκα και ένα ψέματα’ και να μην είναι αλήθεια· γιατί τότε είσαι καταγέλαστος ψεύτης ή  επικίνδυνος μυθομανής. Θα μου έπαιρνε μια μέρα να εξηγήσω το γιατί και το πώς· η ουσία πάντως είναι πως μέσα από διάφορες ενδιαφέρουσες συγκυρίες αυτό όντως συνέβη το 1998 και είχα την ευκαιρία να ζήσω κάποιες μοναδικές εμπειρίες. Τα ’χω καταγράψει όλα αυτά στο ‘Τσιγάρο και η Γιόγκα’, που διαβάζοντάς το κάποιοι πριν εκδοθεί, νόμισαν πως είναι ένα ‘Μυθιστόρημα’ βγαλμένο μέσ’ απ’ τη φαντασία μου, ενώ δεν είναι διόλου έτσι. ‘Ηθιστόρημα’ είναι· είπα κάποια στιγμή αστειευόμενος και από τότε του ’μεινε. Έτσι κυκλοφόρησε· ως ‘Ηθιστόρημα’. Όλα όμως, μα όλα, όσα γράφονται εκεί μέσα, είναι απολύτως αληθινά.

Τα παραμύθια είναι και για τους ενήλικες; Γράφετε στον πρόλογο του έργου σας πως· «‘Ο Σιμιγδαλένιος’ δεν είναι ένα έργο  μόνο παιδικό. Είναι ένα παραμύθι που διαβάζεται με ανοιχτή καρδιά». Τι είναι τελικά ο ‘Σιμιγδαλένιος’ σας;

-Απ’ το 1991 που γράφτηκε, έχω κουραστεί ν’ απαντάω σ’ αυτό· λες κι ο ‘Σιμιγδαλένιος’ είναι κανένα μεγάλο λογοτεχνικό - θεατρικό αίνιγμα, που χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση. Σίγουρα πάντως δεν είναι χαλβάς, ούτε παιδικό παραμύθι! Μα, μια αλληγορία για την αγάπη είναι· τι άλλο να ’ναι; Εγωισμός κι αγάπη δεν πάνε μαζί. Το κείμενο μιλάει ξεκάθαρα και τα λέει όλα μόνο του· αρκεί βέβαια να το διαβάσει κανείς. Γιατί, όσο κι αν φαίνετ’ απίστευτο, συμβαίνει συχνά και αυτό: Πολλοί και διάφοροι μπαίνουν στη συζήτηση για τον ‘Σιμιγδαλένιο’ -ιδιαίτερα την περσινή σαιζόν που παίχτηκε συνέχεια για εφτά μήνες στο Εθνικό- κι είναι πολύ ορεξάτοι να κάνουν λογοτεχνικές και θεατρικές και φιλοσοφικές αναλύσεις κι έχουνε  δική τους γνώμη και δική τους σκηνοθετική άποψη· χωρίς όμως να ’χουν διαβάσει το έργο! Απίστευτο κι όμως αληθινό· σημείο των καιρών και αυτό. Οπότε τι να πω εγώ· τι συζήτηση να κάνω; Ας επαναλάβω λοιπόν εδώ μόνο αυτό που είχε πει κάποτε πολύ επιγραμματικά ο πατριάρχης Βαρθολομαίος για τον ‘Σιμιγδαλένιο’· πως είναι «Γλυκύς και τρυφερός, βαθύς και φιλοσοφημένος»

‘Ο Σιμιγδαλένιος’ γράφτηκε για να τέρψει, να διδάξει ή έχει κάποιο μυστικό που ξεκλειδώνει η γλώσσα του η οποία έχει μια μουσικότητα;

-‘Ο Σιμιγδαλένιος’ γράφτηκε για να γραφτεί, γιατί δεν υπήρχε καμιά περίπτωση την εποχή εκείνη να γίνει κάτι άλλο. Ή θα τον έγραφα ή θα ’σκαγα. Και γράφτηκε ακριβώς όπως τον άκουγα μέσα μου· λιτά, δίχως ουρές και φιοριτούρες, με γλώσσα μουσική, δίχως φάλτσα. Όποιος λοιπόν αφήσει στην άκρη τις όποιες αγκυλώσεις του και τον διαβάσει μ’ ανοιχτή καρδιά, θα πάρει μέσα του όλα τα ιχνοστοιχεία που έχει το κείμενο: Τον μύθο και τη γενική πλοκή του, τον τρόπο που είναι γραμμένος, τα μηνύματα, τη μουσική του, μαζί με το κλειδί που τα ξεκλειδώνει όλ’ αυτά.

Θέλετε να μας μιλήσετε για τη σχέση σας με την μουσική;

-Πολύ μεγάλη κουβέντα. Αφού δεν έγινα μουσικός -και ειδικότερα μαέστρος- όπως ήθελα από μικρός, πιστεύω πως είμαι ένας καλός ακροατής· αυτό μόνο. Πάντως δε συμφωνώ με την κουβέντα που ακούγεται συχνά πυκνά· πως η μουσική είναι μία. Το βρίσκω ένα φαιδρό σόφισμα που προσπαθεί να κρύψει διάφορες ατέλειες υπεραπλουστεύοντας. Τι θα πει αυτό; Και η γραφή είναι μία. Και η ζωγραφική μία είναι. Ένα παιδάκι που μουντζουρώνει χαρτιά όπως του ’ρχεται, δεν κάνει το ίδιο πράγμα με τον Vermeer. Και η ζωή μία είναι. Οι λεπτομέρειες όμως είναι που κάνουν τη διαφορά κι εκεί είναι όλη η ουσία.

Έχετε σπουδάσει θέατρο, σκηνοθεσία, μουσική, νομικά αλλά και κοινωνιολογία. Έχετε διατελέσει γενικός γραμματέας στο Εθνικό Θέατρο αλλά είχατε και άλλες διοικητικές θέσεις. Θα μπορούσατε να ασχοληθείτε με την πολιτική καθώς κατάγεστε από οικογένεια πολιτικών;

-Γι’ αυτά που κάνω, θεωρώ τον εαυτό μου έναν αυτοδίδακτο, ερασιτέχνη. Με όσα καλά και όσα κακά μπορεί να έχει αυτό· για μένα, όχι για τους άλλους.  Η πολιτική όμως είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση· γιατί ασχολείσαι με τη ζωή των άλλων και της χώρας σου. Αλλοίμονο αν χρησιμοποιείς την Εξουσία για τον εαυτό σου. Το έχω μάθει από πολύ μικρός αυτό κι έχω διδαχτεί -χωρίς να χάνω τον αυθορμητισμό και τη δημιουργικότητά μου- να λειτουργώ με κανόνες τους οποίους σέβομαι εγώ ο ίδιος  πρώτα. Ευτυχώς δεν είχα κανένα απωθημένο με την εξουσία και κατάλαβα σχετικά νωρίς πως δεν θα μπορούσα να προσφέρω κάτι θετικό σ’ αυτό το αλαλούμ, όπου κανείς δε σέβεται τίποτα και δεν ασχολήθηκα σοβαρά μ’ αυτό που λέμε πολιτική· χωρίς αυτό να σημαίνει βέβαια πως δεν μ’ ενδιαφέρουν τα κοινά.

Ονομάσατε το πρώτο σας βιβλίο ‘Δώδεκα και ένα ψέματα’  και λίγο μετά ένα άλλο  ‘Ψέματα Πάλι’. Εάν το ψέμα μοιάζει με όνειρο τότε πώς μοιάζει η αλήθεια;

-Δε νομίζω πως το ψέμα μοιάζει με όνειρο. Το ψέμα απλώς είναι το μη όν. Κι όσο περισσότερο καλλιεργούμε ένα ψέμα, όσο επενδύουμε πάνω σ’ αυτό -δηλαδή πάνω σε κάτι που δεν υπάρχει- τόσο περισσότερο εφιαλτική γίνεται η πραγματικότητα, που είναι πάντα παρούσα και γυρεύει συνεχώς τα δικαιώματά της.

Μέσα στις ιστορίες σας υπάρχουν στοιχεία μύθου, παραμυθιών, αλλά και παραβολές· ακόμα και διηγήσεις αγίων. Μπορεί μια σύγχρονη γραφή να γίνει κιβωτός του παρελθόντος μας;

-Αν θεωρήσουμε πως τελικά δεν υπάρχει παρόν -γιατί τα πάντα ρει· όλα περνούν αμέσως κι αστραπιαία γίνονται παρελθόν- τότε με τι άλλο ν’ ασχοληθεί η γραφή; Εκτός κι αν κάποιος οραματίζεται καινούργια πράγματα, στο ανύπαρκτο ακόμη μέλλον. Αλλά κι αυτά ακόμη· κάπου στο παρελθόν δε θα πρέπει ν’ ακουμπάνε;

Σε ποιο λογοτεχνικό είδος θα κατατάσσατε το ‘Δώδεκα και ένα ψέματα’ και γιατί;

-Είμαι το πλέον ακατάλληλο άτομο για να θεωρητικολογήσει και ν’ αναλύσει λογοτεχνικά είδη· πολύ περισσότερο πράγματα που έχω φτιάξει εγώ ο ίδιος. Ας κατατάξουν άλλοι κι ας πουν εκείνοι το γιατί. Εμένα μου αρκεί ο αναγνώστης να συγκινηθεί με κάτι που του έδωσα να διαβάσει.

Έχετε μεταφράσει και έχετε γράψει βιβλία. Τι είναι η γραφή για εσάς;

-Κάποτε έλεγα πως είχα φτάσει να τρέφομαι με μελάνι· τέτοια αρρώστια! Τώρα, με τον υπολογιστή και με τα χρόνια που περνούν, έχω πάρει κάπως τις αποστάσεις μου· χώρια που γράφοντας με τα πλήκτρα καμιά φορά φαντάζομαι πως παίζω πιάνο...

Πώς βλέπετε το πλήθος συγγραφέων που μεταφράζονται κάθε χρόνο στην χώρα μας σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση;

-Θετικό πρέπει να είναι. Δεν έχω όμως σαφή εικόνα, μιας και δεν παρακολουθώ από κοντά την εκδοτική κίνηση. Τα τελευταία δέκα χρόνια, κάθε μέρα διαβάζω μετά μανίας, σχεδόν αποκλειστικά, όλους τους Αρχαίους Έλληνες· όπως δεν μας τους έμαθαν ποτέ στο σχολείο. Διαβάζω όχι σαν ειδικός που ψάχνει με το φακό, ούτε με δέος γυρεύοντας φιλοσοφικές λύσεις και βαρύγδουπα ρητά, μα σαν απλός ταξιδιώτης. Σαν τουρίστας που θα πάει κάπου διακοπές και καταβροχθίζει με κέφι ό,τι πέσει στα χέρια του· για να ’ναι όσο γίνεται πιο ενημερωμένος και να περάσει καλύτερα εκεί που θα πάει. Και νοιώθω υπέροχα -απίστευτα οικεία- μαζί μ’ όλους αυτούς τους παππούδες που μας μοιάζουν πολύ περισσότερο απ’ ό,τι φανταζόμαστε. Τι τρομερή ζωντάνια, λάμψη, κυριολεξία, αμεσότητα! Και τι τρομαχτική επικαιρότητα· κι ας είναι κείμενα δυόμιση χιλιάδων ετών και βάλε. Τι κρίμα να υπάρχει αυτή η μίζερη, στρεβλή εικόνα για τους Αρχαίους. Το φώναζε κι ο δυστυχής ο Ezra Pound αυτό.  

Υπάρχει ελληνικό θέατρο σήμερα; Εννοώ τους θεατρικούς συγγραφείς σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν μας. Παρακολουθείτε θεατρικές παραστάσεις; Σχολιάστε μου την ποιότητα των παραστάσεων.

-Κι εδώ ισχύουν όσα είπα πριν. Τελευταία φορά που πήγα θέατρο ήταν το καλοκαίρι στην Επίδαυρο κι έφυγα στη μέση της παράστασης γιατί δεν άντεξα άλλο. Περπάτησα ώρα πολλή όμως μετά, σ’ αυτή την υπέροχη φύση που μόνη της κατάπινε μες στο σκοτάδι τα φώτα, τις καντίνες, τ’ αυτοκίνητα, τα μηχανάκια, τα καλάθια των αχρήστων και κάθε ανθρώπινο χνάρι σα να ’ταν μηδαμινές, ασήμαντες κουκίδες και γιατρεύτηκα απ’ το σοκ. Ήταν υπέροχα...

Τα πρώτα σας κείμενα τα διάβασε ο Μάριος Πλωρίτης και έχετε εκδώσει τα βιβλία σας σε σπουδαίους εκδοτικούς οίκους· τον ο Ίκαρο, την Εστία, την Άγρα. Πιστεύετε ότι  σήμερα έχουμε σημαντικούς διανοούμενους συγγραφείς ή έχουμε απορροφηθεί από μια κενοδοξία κι ένα κυνήγι απ’ τη μια του πρωτότυπου στα όρια του εξεζητημένου κι απ’ την άλλη του απλοϊκού, άρα ευκολοχώνευτου; 

-Απαντάτε εν μέρει μόνη σας στην ερώτησή σας και γενικά δεν διαφωνώ. Ωστόσο, πιστεύω πως αν θέλουμε να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει στη χώρα αυτόν τον καιρό, θα πρέπει να επανεξετάσουμε όλα τα πρόσωπα που έχουν παίξει σημαντικό ρόλο σε όλους τους τομείς -άρα και στον πολιτιστικό- τα τελευταία σαράντα χρόνια και μας έχουν επιβληθεί σα να ’ναι θεοί. Δεν νομίζω πως είμαστε διατεθειμένοι όμως· δεν τολμάμε να το κάνουμε. Πρόσωπα ‘μεγάλα’, ‘ιστορικά’, ‘μυθικά’... Κανονικά τοτέμ· και σίγουρα εκτός κριτικής όλα. Δεν έχουμε παρά να δούμε τι προβάλλεται· να κοιτάξουμε γύρω μας, σ’ όλη τη χώρα των τελευταίων δεκαετιών: Ιδρύματα, μνημεία, λεωφόροι, πλατείες, νοσοκομεία, στάδια, πολιτιστικά κέντρα... Να κρίνουμε νηφάλια, να ξεχωρίσουμε την ήρα από το στάρι και ν’ αναρωτηθούμε τι πράγματι αντιπροσωπεύει καθένα απ’ όλα αυτά τα ονόματα και γιατί. Τότε μόνον θα δούμε σε τι θεούς έχουμε πιστέψει και θα μπορέσουμε ίσως να καταλάβουμε τι μας συμβαίνει τώρα. Ξέρετε· το Σάββατο δεν έρχετ’ έτσι ξεκάρφωτα απ’ την Τρίτη. Έρχεται απ’ την Παρασκευή το βράδυ. Και η Παρασκευή απ’ την Πέμπτη κι η Πέμπτη απ’ την Τετάρτη και πάει λέγοντας. Υπάρχει παντού μια συνέχεια και μια αλληλουχία· μην το ξεχνάμε αυτό. Η σημερινή κατάντια είναι η αναμενόμενη κατάληξη μιας μακράς, λαθεμένης, αρρωστημένης πορείας σαράντα τόσων χρόνων, δεν είναι παρθενογένεση.   

 Πόσα ακόμη ψέματα χρειάζεται η χώρα μας ώστε να αρχίσει να μιλάει για την αλήθεια; Για να παίξουμε με δύο από τους τίτλους των βιβλίων σας, η αλήθεια χρειάζεται ‘Δώδεκα και ένα ψέματα’ και έναν βασιλιά ‘Σιμιγδαλένιο’ για να ονειρευτούμε ξανά το μέλλον;

-Το μέλλον δεν το ονειρεύεσαι· προετοιμάζεσαι να το ζήσεις, για να μην πω το σπέρνεις μόνος σου κατά κάποιο τρόπο. Μαθαίνοντας. Γνωρίζοντας. Κρίνοντας. Μοχθώντας σκληρά. Μόνο αν μπήξουμε το μαχαίρι στο κόκκαλο και δούμε κατάματα όλα όσα δεν τολμήσαμε ποτέ να δούμε ως τώρα, έχουμε μια μικρή πιθανότητα ν’ αντικρύσουμε ένα κάπως καλύτερο αύριο.

  

* * *

Ο Αλέξανδρος Αδαμόπουλος γεννήθηκε το 1953 στην Αθήνα όπου σπούδασε νομικά, σκηνοθεσία και κλασική κιθάρα. Συνέχισε με Sociologie Politique στη Γαλλία· στο Πανεπιστήμιο Paris II.                     

Υπήρξε ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος (1984-1995) της ‘Εταιρείας Φίλων Μουσικής Γιάννη Χρήστου’ (‘The Jani Christou Society’) με σκοπό τη διάσωση και διάδοση του έργου του συνθέτη. (Μέλη: Κ. Κούν, Μ. Χατζιδάκις, Γ. Τσαρούχης, Δ. Χόρν, K. Friar, Ι. Καμπανέλλης, Γ. Λεωτσάκος, Θ. Μικρούτσικος, Μ. Κακογιάννης, Γ. Μαυροΐδης, Α. Ξύδης, Π. Ζάννας, Μ. Κακριδή, Ντ. Τσάτσου, Δ. Πιερίδης, Τ. Παπαστράτος, Απ. Δοξιάδης, Θ. Αντωνίου,  Φ. Ανωγειανάκης, Chloé Obolensky κ.α.)

Συνεργάστηκε με το Μουσείο Ελληνικών Μουσικών Λαϊκών Οργάνων από το 1991 μέχρι το 2009, ως Γεν. Γραμματέας και ως Πρόεδρος του σωματείου των ‘Φίλων του Μουσείου’.

Διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου (1992-’94)

Συνεργάστηκε με την Ε.Ρ.Τ, το Γ΄ πρόγραμμα του ραδιοφώνου, το Θέατρο Τέχνης, το Κ.Θ.Β.Ε, τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Βόλου και Β. Αιγαίου, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, το χοροθέατρο ‘Ροές’, το Φεστιβάλ Αθηνών, το Υπουργείο Πολιτισμού, το Μέγαρο Μουσικής, καθώς και Künstlerhaus Bethanien Berlin, Warsaw International Festival’91, Norddeutscher Rundfunk Hamburg ’93, National Academy of Letters N.Delhi, και το Boğaziçi University Istanbul, όπου  δίδαξε ως visiting professor.

Έχει μεταφράσει: ‘Οι Δαιμονισμένοι’ του Αλμπέρ Καμύ (Κ.Θ.Β.Ε 1991), ‘Η πόλη που πρίγκιπάς της ήταν ένα παιδί’ του Ανρί ντε Μοντερλάν (Εθνικό Θέατρο 1993),‘Δεν παίζουνε με την αγάπη’ του Αλφρέ ντε Μυσσέ (εκδ. Εστίας 2003), ‘Η Δύναμις του σκότους’ του Λέβ Τολστόι (εκδ. Ροές 2007), ‘Ο θείος Όσβαλντ’ του Ρόαλντ Νταλ (εκδ. Άγρα 2004) και την ‘Πνευματική Διαθήκη’ του Αυγούστου Ροντέν (εκδ. Άγρα 2005).

Άλλα έργα:

‘Δώδεκα και ένα ψέματα’, διηγήματα  (εκδόσεις Ίκαρος 1991, 2^η έκδοση· Άγρα 2009). Αγγλική μετάφραση· (‘Twelve and one lies’ National Academy of Letters N. Delhi 1998 και Samkaleen Prakashan editors N. Delhi 1999). Τουρκική· (‘On Iki arti Bir Yalan’, Imge kitabevi yayinlari, Anakara 2000). Γερμανική· (‘Zwölf und eine Lüge’, Elfenbein-Heidelberg, 2001). Γαλλική· (‘Douze et un mensonges’, Alteredit-Paris, 2005).

‘Ψέματα πάλι’, διηγήματα (εκδόσεις Άγρα 1999). Μεταφράστηκε στα Αγγλικά. Γερμανική έκδοση (‘Noch mehr Lügen’ Elfenbein Verlag, 2016). Το διήγημα ‘Άννα’ μεταφράστηκε στα Γαλλικά, από την Μαργαρίτα Καραπάνου. Το διήγημα ‘Οι καινούριοι Άγιοι’ μεταφράστηκε στα Τουρκικά ( ‘Yeni Azizler’, Imge Őyukuler, Istanbul 2005)

‘Ο Σιμιγδαλένιος’, θέατρο - ποίηση  (Εστία 1994, 12^η έκδοση). Εθνικό Θέατρο, 2015-2016. Αγγλική μετάφραση· (‘The Spiceman’, Ithaka ed. Melbourne, 2004). Τουρκική· (‘Irmikoğlan’ Albatros kitabevi Yayinlari, Istanbul 2005). Πρεμιέρα στο Κρατικό Θέατρο Τουρκίας, Şehir Tiyatro, Istanbul, 4/2012. Ετοιμάζεται η γερμανική έκδοση (‘Der Lebkuchenmann’)

‘Αυτό’, διήγημα (στη συλλογή ‘Χάριν παιδιάς’, εκδόσεις Ίκαρος 2001). Αγγλική μετάφραση ‘That’

‘Οι Δαιμονισμένοι’, λιμπρέτο για όπερα, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι. Συμπαραγωγή του British Council και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Παγκόσμια πρεμιέρα από την Ε.Λ.Σ. στην Αθήνα, Απρίλιος του 2001.

‘The mask in the Classical Hellenic Theatre, (Συλλογική έκδοση, Aryan books international-N. Delhi 2000. 

‘Το τσιγάρο και η γιόγκα’ Ηθιστόρημα (εκδόσεις Άγρα 2008)

‘Ίναχος, ο γιος του Ωκεανού’, χοροθέατρο για παιδιά (Σητεία 2010)

‘Οχιναιλέγοντας’, θέατρο - ποίηση  (εκδόσεις Ίκαρος 2011). Αγγλική μετάφραση· ‘Noyessaying’ ISBN 978-93-5016-7, 2013. Τουρκική μετάφραση· ‘Hayirevet diyerek’ (Bencekitap, Ankara 2015)

‘Ο κύκλος που δεν κλείνει’, πολιτικό αφήγημα (στη συλλογή ‘Για μια επέτειο’ εκδόσεις Ίκαρος 2013)

‘Ο Μ. Χατζιδάκις για τον Γ. Χρήστου’, βιογραφική συμβολή (Metrogreece 1/7/2104, Bookpress 7/2014)

‘Το σεντούκι του παππού μου’, μικρό πολιτικό δοκίμιο (Stahtes 17/11/2014)

‘Ο επιτάφιος και ο επί πόλεως θρήνος’, μικρή πασχαλινή πολιτική ανάλυση (Metrogreece 8/4/2015)

‘Πολυβίου ιστορία ετών 2150’, ερανισμός απόδοση, Αρχαίων επικαίρων (Dimoi news 7/8/2015)

 alexadam48@hotmail.com