Βιβλιοπαρουσίαση: "ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ" της ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΔΕΛΗΓΙΩΡΓΗ

                                                                               Συγγραφέας: ΔΕΛΗΓΙΩΡΓΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ 

                                                              Εκδότης: ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ

              

γράφει η Νότα Χρυσίνα

Η Αλεξάνδρα Δεληγιώργη συνέγραψε ένα μικρό εγχειρίδιο λογοτεχνίας ονομάζοντάς το «ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ» παραπέμποντας στο βιβλίο του Ζορζ Μπατάιγ “Le bleu du ciel”. Το εξώφυλλο κοσμεί ένα δυνατό έργο του Πάουλ Κλέε με τίτλο “Villa R” .

H Δεληγιώργη δηλώνει στον πρόλογο πως ξεκίνησε να γράφει τις σκέψεις της για την τέχνη του πεζού λόγου καθώς «τα διαβάσματα μιας ζωής και η εμπειρία της συγγραφής “την πίεζαν να δει”  το κρυμμένο μυστικό τους» και το επιχείρησε χωρίς να είναι βέβαιη αν επιχειρούσε «με στοχαστική διάθεση, σε απόσταση ασφαλείας από τον ειδικό, πολιορκία ή έξοδο».

Ο πεζός λόγος, σύμφωνα με τη Δεληγιώργη, μάς βοηθά  να έχουμε μία εικόνα της δύναμης των πραγμάτων να μας καθορίζουν και να μας περιορίζουν αλλά και την εικόνα της δικής μας δύναμης να τα καθορίζουμε, καθώς λειτουργεί ως κάτοπτρο για να μας δείξει όσα μας κρύβουν.

Με σημείο αναφοράς τον Μιχαήλ Μπαχτίν η συγγραφέας καταθέτει την εμπειρία της πάνω στο πλήθος των αντιφάσεων, αμφισημιών, ψυχισμών αλλά και κοινωνικών γλωσσών που καλείται ο κάθε δημιουργός να ανασύρει στη συνείδηση και να πλέξει στο έργο του, προσδίδοντάς του βάθος.

Ένα βασικό πρόβλημα που θέτει η συγγραφέας αφορά τη σχέση του σύγχρονου συγγραφέα με τον χρόνο, ο οποίος, σήμερα, παρουσιάζεται στη λογοτεχνία σαν ένα «διεσταλμένο» παρόν, καθώς αυτό αναδύεται ξεκομμένο από το παρελθόν και το μέλλον, τα οποία θεωρούνται απλά προεκτάσεις του.

Το δεύτερο βασικό θέμα που τίθεται είναι η απομυθοποίηση της Ιστορίας και η συνακόλουθη αποθέωση της Τεχνικής.

Η απομυθοποίηση της Ιστορίας ήταν αποτέλεσμα της νέας αντίληψης του χρόνου, που κατάργησε την καταγωγική ρίζα αλλά και την προοπτική στο μέλλον. Με αυτόν τον τρόπο χάθηκε το βασικό πλεονέκτημα της συνείδησης: το αίσθημα της ιστορικότητας, με το οποίο μεταβιβαζόταν η βιωματική εμπειρία.

Η εστίαση στην Τεχνική μετέτρεψε το αισθητικό αντικείμενο σε αντικείμενο γλωσσολογικών και σημειολογικών αναλύσεων. Καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι θεωρίες της λογοτεχνίας, ο δομισμός, ο αποδομισμός, η θεωρία της πρόσληψης και της αναγνωστικής ανταπόκρισης, οι οποίες από το 1960 και μετά, εστίασαν σε μια αυστηρή γλωσσική προσέγγιση της γραφής. Εξοβελίζοντας τον συγγραφέα ή αναγγέλλοντας ακόμη και τον θάνατό του, ανήγαγαν τη λογοτεχνία σε γλώσσα, αποσιωπώντας τη σχέση της με τον πολιτισμό.

Στα κεφάλαια που ακολουθούν, η Δεληγιώργη αναλύει με επιχειρήματα τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η λογοτεχνία της μεταμοντέρνας εποχής. Διατρέχοντας την Ιστορία της Λογοτεχνίας και ιδιαίτερα τον τρόπο αντίληψης και δημιουργίας των μεγάλων έργων, των λεγόμενων έργων του Λογοτεχνικού Κανόνα, κάνει μία σύντομη ανασκόπηση της Ιστορίας της Λογοτεχνίας έως σήμερα.  Παράλληλα αντικρούει τις σύγχρονες θεωρίες καταδεικνύοντας την ανάγκη δημιουργίας δομών ελευθερίας μέσα από την ικανότητα του συγγραφέα να προτείνει τον δικό του τρόπο θέασης της πραγματικότητας. Ο δημιουργός συγκρούεται με την δεδομένη πραγματικότητα ή με δεδομένες μορφές και  με εργαλείο την σύνθεση των αντιφατικών και αμφίσημων εμπειριών και συναισθημάτων  κατορθώνει να τους δώσει νόημα.

Η συγγραφέας γράφει χαρακτηριστικά: «ο συγγραφέας πολιορκεί το μηδέν ή το τίποτα, με τα οποία αναμετριέται με τα υλικά που διαθέτει: εικόνες, όνειρα, αισθήσεις, μνήμες, λέξεις, έννοιες, ιδέες, μεταφορές και κατορθώνει να εξυφάνει ex nihilo, το έργο δίνοντάς του, περιεχόμενο και μορφή».

Αναφέρεται, επίσης, σε πολλά λογοτεχνικά έργα που έγιναν παγκόσμια καθώς ανταποκρίνονται στις αισθητικές αξίες, οι οποίες αξιώνουν οικουμενικότητα με βάση την αρχή της ομοφωνίας δηλαδή το κοινό αίσθημα του ωραίου, του υψηλού, του αληθούς και του δίκαιου.

Η προσέγγιση της Δεληγιώργη γίνεται στο πλαίσιο μιας  ποιητικής που έχει την απαρχή της στην Ποιητική" του Αριστοτέλη, στο "Περί Ύψους" του Λογγίνου και  σε σύγχρονες  ποιητικές  που έχουν  την ίδια αφετηρία. Σε αυτό το πλαίσιο τίθενται  τα ζητήματα του λόγου, της  δομής,  της μορφής, του νοήματος, των αισθητικών κριτηρίων αξιολόγησης των έργων και  μια αισθητική αγωγή που επιτρέπει στον αναγνώστη να διακρίνει τα σπουδαία λογοτεχνικά έργα   μέσα  από το σωρό των λογοτεχνικών αναγνωσμάτων. Στο  ίδιο πλαίσιο τίθεται και το ζήτημα των σχέσεων  της  αυθεντικής με τη μη  αυθεντική λογοτεχνία, της πραγματικότητας με το κείμενο,  της ομορφιάς με το βάθος, του ιερού  με το βέβηλο, του  επαρχιωτισμού με τον   κοσμοπολιτισμό, της παγκόσμιας  με την ελληνική λογοτεχνία.

Βασικός αναδεικνύεται και ο ρόλος του κριτικού της λογοτεχνίας ο οποίος οφείλει να κρίνει έχοντας την ανάλογη παιδεία αλλά και ανιδιοτέλεια. Το άνοιγμα στην παγκόσμια λογοτεχνία, με τη  βοήθεια και των αμερόληπτων κριτικών της λογοτεχνίας, δίνει μία ανάσα και στην εθνική λογοτεχνία.

Στο επιμύθιο η Δεληγιώργη τονίζει τον άρρηκτο δεσμό της γλώσσας με τη σκέψη, ώστε να αναδείξει τη δύναμή της.

Τέλος, στο Παράρτημα, υπάρχουν έξοχες αναλύσεις λογοτεχνικών έργων που απασχόλησαν τη συγγραφέα και κάποιες φορές έδωσαν το έναυσμα για τη συγγραφή νέων έργων από την ίδια. Ενδεικτικά αναφέρω τον «Δον Κιχότη» του Θερβάντες πάνω στον οποίο βασίστηκε το βιβλίο της Δεληγιώργη «Γυναίκες ή σκοτεινή ύλη».

Η Αλεξάνδρα Δεληγιώργη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου ζει. Σπούδασε φιλοσοφία στο Α.Π.Θ. και στη Σορβόννη και είναι καθηγήτρια στο Α.Π.Θ. Εκτός από μελέτες, δοκίμια και άρθρα, έχει εκδώσει μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων. Το δοκίμιό της "Ά-νοστον ήμαρ" τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου το 1998.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ (2016) Το κόκκινο της φωτιάς, Γαβριηλίδης (2014) Ανέστιος, Άγρα (2011) Τρυφερός σύντροφος, Άγρα (2011) Φιλοσοφία των κοινωνικών επιστημών, Ζήτη (2008) Καιρός, Αλεξάνδρεια (2008) Μια δική σου ζωή, Μελάνι (2007) Ανδρόγυς, Σύγχρονοι Ορίζοντες (2007) Ο μοντερνισμός στη σύγχρονη φιλοσοφία, Αλεξάνδρεια (2004) Γυναίκες ή σκοτεινή ύλη, Κέδρος (2002) Σκέψη και προοπτική, Αλεξάνδρεια (1997) Ά-νοστον ήμαρ, Άγρα (1997) Σύγχρονοι προβληματισμοί για έναν καλύτερο κόσμο,  Πλέθρον (1996) Ο μοντερνισμός στη σύγχρονη φιλοσοφία, Αλεξάνδρεια (1993) Οι φωνές, Παρατηρητής (1991) Ιστορίες μιας ελάχιστης εποχής, Βιβλιοπωλείον της Εστίας (1991) Το τέλος του χρυσού φεγγαριού, Βιβλιοπωλείον της Εστίας (1984) Ανδρόγυς, Κέδρος Συμμετοχή σε συλλογικά έργα (2014) 5 οικουμενικοί Έλληνες στοχαστές, Οι Εκδόσεις των  Συναδέλφων (2013) Θεωρία, λογοτεχνία, Αριστερά, Ταξιδευτής (2011) Ημερολόγιο 2012: Η δική μας Ελλάδα, Εκδοτικός Οίκος  Α. Α. Λιβάνη (2010) Καβάφεια 2007: Αφιέρωμα στον Κορνήλιο Καστοριάδη  στοχαστή της αυτονομίας, Σύγχρονη Δελφική Αμφικτυονία (2008) Ενδοσκεληδόν, Ζήτρος (2008) Θεωρία, λογοτεχνία, Αριστερά, Το Πέρασμα (2008) Καβάφεια 2006: Αφιέρωμα στον φιλόσοφο Κώστα  Παπαϊωάννου, Σύγχρονη Δελφική Αμφικτυονία (2006) Νικόλαος Κάλας, Μανδραγόρας [εισήγηση] (2005) Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας:  Φιλοσοφία, Ακαδημία Αθηνών