Η ... άλλη ζωή του Νίκου Καζαντζάκη

Πηγή:http://www.madeincreta.gr/en/node/358

Χιλιάδες γράμματα σε έναν τόμο από το μελετητή Peter Bien που ασχολείται μισό αιώνα με το μεγάλο Κρητικό. Τι λέει στο MadeinCreta o ίδιος για αυτήν την τιτάνια προσπάθεια.

Της Κορίνας Καφετζοπούλου

«Aurevoir, αδερφέ μου!  Φρόντιζε το κορμί σου―η ψυχή μας δεν έχει άλλον γάιδαρο σε τούτη τη γης.  Φρόντιζέ το, μην το κουράζεις πάρα πολύ, τάιζέ το καλά, μην του δίνεις κρασί (μήτε κονιάκ, μήτε ρακή, φυσικά), μην του δίνεις να καπνίζει πάρα πολύ (από πότε καπνίζουν τα γαϊδούρια;)»

Αυτό έγραφε στις 8 Φεβρουαρίου 1933 , ο Νίκος Καζαντζάκης προς το φίλο του Παναϊτ Ιστράτι,- η επιστολή βρίσκεται στη βιογραφία της Ελένης Καζαντζάκη , Ο ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΣ (σελ 332)-  τον Ελληνορουμάνο συγγραφέα με τον οποίο γνωρίστηκαν στην πρώην Σοβιετική Ένωση το 1927.

Από τα τόσα χιλιάδες γράμματα που συγκέντρωσε ο  ομότιμος καθηγητής της Αγγλικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Dartmouth των ΗΠΑ κ. Peter Bien(*), διακεκριμένος μελετητής και κριτικός του έργου του Νίκου Καζαντζάκη, αυτό το γράμμα είναι το πρώτο που θυμάται, όπως είπε μιλώντας στο MadeinCreta.

O κ. Bien  στις 19.00 το απόγευμα (16-10-2012) θα βρίσκεται στην  εκδήλωση που θα γίνει στη δημοτική αίθουσα Ανδρόγεω, για να  παρουσιάσει στα ελληνικά το τελευταίο βιβλίο του με τον τίτλο «The Selected Letters of NikosKazantzakis» (Επίλεκτα Γράμματα του Νίκου Καζαντζάκη) που εκδόθηκε από το Princeton University Press.

Ο ίδιος επιμελήθηκε της έκδοσης αυτής και μετέφρασε στα αγγλικά τον εντυπωσιακό αυτό τόμο των 900 σελίδων. Στην ομιλία του ο κ. Bien θα εξηγήσει πώς συγκέντρωσε την ογκώδη αυτή αλληλογραφία, στο μεγαλύτερο μέρος της ανέκδοτη, και θα τονίσει τη σημασία της για το έργο του Καζαντζάκη.

Για να συγκεντρωθούν αυτά τα γράμματα ο συγγραφέας του βιβλίου , δούλευε 20 χρόνια. Ταξίδεψε σε πολλά μέρη της γης, για να δει τα γράμματα και να τα βγάλει φωτοτυπία, καθώς σε καμία περίπτωση δεν  ήθελε να έχει στα χέρια του, τα πρωτότυπα. Ήθελε ωστόσο να έχει ολοκληρωμένα γράμματα με αρχή και τέλος.

Πετερ Μπιεν Επίλεκτα Γράμματα Ηράκλειο Καζαντζάκης

Ο μελετητής και κριτικός του Νίκου Καζαντζάκη, Piter Bien

Όταν η Ελένη Καζαντζάκη του ζήτησε να μεταφράσει  τα «Τετρακόσια  Γράμματα» του Καζαντζάκη προς τον Παντελή Πρεβελάκη, ο ίδιος εξέφρασε τη δική του επιθυμία, που δεν ήταν άλλη από την μετάφραση  των γραμμάτων, προς όλους τους παραλήπτες. Και τότε ξεκίνησε ένα έργο ζωής.

Μέσα από τα Επίλεκτα Γράμματα, οι αναγνώστες γνωρίζουν πολλά στοιχεία για τον άνθρωπο Καζαντζάκη αλλά  τις συνήθειες και την καθημερινότητά του.

Ο  μελετητής και κριτικός του έργου του Νίκου Καζαντζάκη στη συνέντευξη που παραχώρησε στοMadeinCreta χαρακτηρίζει το μεγάλο στοχαστή,  «ως  έναν  άνθρωπο  με καταπληκτική αντοχή».

«Με γοητεύει από φοιτητή…»

Η συνέντευξη έχει ως εξής:

-Πόσο χρονών και με ποιο βιβλίο "συναντήσατε" πρώτη φορά τον Νίκο Καζαντζάκη;

« «Συνάντησα» το έργο του  Νίκου Καζαντζάκη πρώτη φορά στα 1958, όταν δημοσιεύτηκε την αγγλική μετάφραση η «Οδύσσεια  του». Όμως το βιβλίο που διάβασα τότε ήταν «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», στ’ αγγλικά.

-Τι σας γοήτευσε και αποφασίσετε να  ασχοληθείτε με το έργο του;

«Το καιρό αυτό ήμουν φοιτητής στο πανεπιστήμιο για μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλική Λογοτεχνία.  Διάβαζα πολλά μέτρια αγγλικά μυθιστορήματα και όταν διάβασα και το έργο του Καζαντζάκη μου φάνηκε χίλιες φορές καλύτερο― σαν του Ντοστογιέφσκι !

-Πως προέκυψε η ιδέα για τη συγκέντρωση της αλληλογραφίας και πόσο καιρό δουλεύετε πάνω σε αυτό;

«Αποφάσισα να ασχοληθώ με τα έργα του αφενός επειδή η ποιότητα ήταν εξαιρετική , αφετέρου επειδή πολλά έργα δεν είχαν μεταφραστεί στην αγγλική γλώσσα, και δεν μπορούσε να τα γνωρίσει το αγγλόφωνο αναγνωστικό κοινό.

Επιπλέον η  Ελένη Καζαντζάκη μου  ζήτησε να μεταφράσω τα «Τετρακόσια  Γράμματα» του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη.

Της είπα ότι προτιμώ να μεταφράσω τα γράμματα σε όλους τους παραλήπτες. Συμφώνησε. Δούλεψα στα «Επίλεκτα Γράμματα» 20 χρόνια, αλλά όχι κάθε μέρα μιας  και έγραφα και άλλα βιβλία στην ίδια περίοδο.

-Αλήθεια για πόσα γράμματα μιλάμε;

«Μάζεψα χιλιάδες γράμματα.  Τυπώνονται στα «Επίλεκτα Γράμματα»  και αφορούν  ίσως το  1/5 του βιβλίου».

«Οι αποδέκτες των επιστολών»

-Είναι προσωπική η αλληλογραφία και ποιους έχει αποδέκτες;

«Οι παραλήπτες είναι οι δυο του γυναίκες Γαλάτεια και Ελένη, ο φίλος του Παντελής Πρεβελάκης, προς εκδότες, φίλους, φίλες, συγγραφείς, προς τον πατέρα του, τη μητέρα του, τις αδερφές του.  Οι επιστολές προς τις  γυναίκες δεν είναι «ερωτικές» αλλά είναι γεμάτες κέφι.

- Αν σας ρωτούσα τώρα ποιο από όλα τα γράμματα θυμάστε , ποιο θα ήταν το πρώτο που θα σας ερχόταν στο μυαλό;

« Μου αρέσουν πολύ τα  γράμματα που έχουν χιούμορ, π.χ. αυτό προς τον Ιστράτι: «Aurevoir, αδερφέ μου!  Φρόντιζε το κορμί σου―η ψυχή μας δεν έχει άλλον γάιδαρο σε τούτη τη γης.  Φρόντιζέ το, μην το κουράζεις πάρα πολύ, τάιζέ το καλά, μην του δίνεις κρασί (μήτε κονιάκ, μήτε ρακή, φυσικά), μην του δίνεις να καπνίζει πάρα πολύ (από πότε καπνίζουν τα γαϊδούρια;). Το γράμμα αυτό γράφτηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1933»

-Και  τέλος, εσείς τι πιστεύετε για τον άνθρωπο Νίκο Καζαντζάκη για το χαρακτήρα του;

«Για μένα το κύριο χαρακτηριστικό του Καζαντζάκη που θυμάμαι είναι η καταπληκτική αντοχή του».

Να σημειωθεί ότι η αποψινή εκδήλωση οργανώνεται από τη Διεθνή Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη-Ελληνικό Τμήμα- και της Τοπικής Επιτροπής Ν. Ηρακλείου,  με αφορμή τη συμπλήρωση 55 χρόνων από το θάνατο του.

(*)Ο Πήτερ Μπην (Peter Bien) είναι ομότιμος καθηγητής της Αγγλικής και της Συγκριτικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ντάρτμουθ των ΗΠΑ. Στα δημοσιεύματά του μελετά τη νεοελληνική γλώσσα και τα έργα νεοελλήνων συγγραφέων, όπως ο Καζαντζάκης, ο Ρίτσος και ο Καβάφης. Έχει μεταφράσει στα αγγλικά τρία έργα του Καζαντζάκη -"Ο τελευταίος πειρασμός", "Ο Φτωχούλης του Θεού", και "Αναφορά στον Γκρέκο"- και τη "Ζωή εν τάφω" του Στρατή Μυριβήλη. Επίσης έχει μεταφράσει την πρώτη συλλογή ποιημάτων του κρητικού ποιητή Στυλιανού Χαρκιανάκη, καθώς και τη "Σονάτα του σεληνόφωτος" και τον "Φιλοκτήτη" του Γιάννη Ρίτσου.

Σε συνεργασία με τη σύζυγό του, τη Χρυσάνθη Γιαννακού, και άλλους, έχει γράψει και μια σειρά εγχειριδίων για τη διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας. Ήταν ένας από τους ιδρυτές της Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών της Αμερικής, της οποίας διετέλεσε πρόεδρος δύο φορές και αρχισυντάκτης του επιστημονικού περιοδικού της. Η δίτομη μελέτη του "Καζαντζάκης: Η πολιτική του πνεύματος" μεταφράστηκε στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Τώρα ασχολείται με την επιλογή και μετάφραση επιστολών του Καζαντζάκη.