"Μέλμοθ ο Περιπλανώμενος", Charles R. Maturin

  γράφει και επιμελείται η Βιβή Γεωργαντοπούλου

Ο "Μέλμοθ ο Περιπλανώμενος",το πολυσυζητημένο μυθιστόρημα του Ιρλανδού Charles R. Maturin εκδόθηκε το 1820,δεκαοχτώ χρόνια μετά το πρώτο μέρος του συγκλονιστικού "Φάουστ" του Goethe και μόλις δύο μετά το εμβληματικό "Φρανκεστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας" της Mary Shelley.

Πρόκειται για ένα αριστούργημα,τίποτα λιγότερο,το οποίο αξίζει στο ακέραιο τον χρόνο και τον κόπο της ανάγνωσής του.

Σκέψεις που ακολούθησαν τις αναγνώσεις τριών διαφορετικών εκδόσεων

Δεκάδες είναι οι εκδόσεις αυτού του μυθιστορήματος παγκοσμίως˙ έχει κυκλοφορήσει σε πολλές γλώσσες και με ποικίλο αριθμό σελίδων.Άλλες βγήκαν εμπλουτισμένες με μέτρια και άλλες με πολύ καλά επίμετρα,πολλές είναι φορτωμένες,δυστυχώς,με πρόχειρα και ως εκ τούτου περιττά προλογικά σημειώματα,άλλες είναι εντελώς λιτές,πολλές διαθέτουν εξαιρετικές σημειώσεις,τέλος υπάρχουν και εκείνες που θεωρήθηκαν κατά μίζερο ή σοφό τρόπο φειδωλές και έπεται συνέχεια αλλά ο "Μέλμοθ ο Περιπλανώμενος" όντας έργο διαχρονικό και σπουδαίο όχι μόνο στο είδος του αλλά σε ολόκληρο το λογοτεχνικό φάσμα είναι με ή χωρίς όλα τα παραπάνω ένα αριστούργημα.

Είναι ένα κείμενο,που συγκεντρώνει μεν τα βασικά χαρακτηριστικά της γοτθικής*λογοτεχνίας όμως είναι ιδιαίτερα εκλεπτυσμένο,διαθέτει εξαιρετικό και αμείωτο ρυθμό γραφής,πυκνότητα και ένα πολύσημο φιλοσοφικό περιεχόμενο,το οποίο από το 1820 που πρωτοεκδόθηκε, εξαιτίας και μόνο του αντισυμβατικού θέματός του,βγαίνει νικητής στις όποιες ευνοϊκές ή ατυχείς αναμετρήσεις μπορεί να το οδήγησε η ανά τον κόσμο εκδοτική ειμαρμένη του˙ στον παγκόσμιο αναγνώστη πάντως,εκείνον που έχει την δυνατότητα να το διαβάσει και στην γλώσσα που γράφτηκε, προτείνω έχοντας κάνει το ίδιο, να ξεκινήσει πρώτα με το αγγλικό κείμενο (μια ιντερνετική απόπειρα ίσως μπορεί να γίνει από εδώ,αν και το χάρτινο βιβλίο πάντα έχει άλλη ομορφιά). 

Περνώντας ύστερα στην ελληνική έκδοση του Gutenberg θα αποκτήσει ιδιαίτερο νόημα η εμπειρία του γιατί θα ανταμειφθεί και με το παραπάνω για την υπομονή του, διαπιστώνοντας ότι έκανε ένα μοναδικό ταξίδι στον λογοτεχνικό χρόνο.

Το δικό μου ταξίδι άρχισε με το αγγλικό,την έκδοση της Oxford World's Classics και συνεχίστηκε με τα δυο περί του Μέλμοθ βιβλία που κυκλοφορούν στα ελληνικά.Τις 956 σελίδες από τον  Gutenberg που είναι το πλήρες μυθιστόρημα και τις 127 από την Ερατώ,επειδή είναι η πιο γνωστή του περίληψη, ένα κείμενο που βρίσκεται στην ανθολογία του Julian Hawthorne (1846-1934,γιου του σπουδαίου Nathaniel Hawthorne )"The Lock and Key Library.The Most Interesting Stories of All Nations. Vol.8: Old Time English" το οποίο βγήκε με σκοπό να βοηθήσει τον αναγνώστη εκείνης της εποχής,ίσως όμως και τον σημερινό,να δείξει την προσοχή που οπωσδήποτε απαιτείται όταν προχωρήσει στο αυθεντικό μνημειώδες έργο του Μάτσουριν με τις πολλές επικουρικές αφηγήσεις που συνοδεύουν την κύρια.

Δεν θα σταθώ στις επιμέρους εντυπώσεις και τους προβληματισμούς που μου προκάλεσαν είτε η διαφαινόμενη αντίληψη του πώς και γιατί επανεκδίδεται σταθερά,σε όλον τον κόσμο και σε ποια κάθε φορά μορφή ο "Μέλμοθ, είτε η μετάφραση (της Χαράς Σύρου για τον Gutenberg και του Γιώργου Μπλάνα για την Ερατώ, μεταφραστές και οίκους που εκτιμώ) ή η επιμέλεια της έκδοσης Gutenberg ή εκείνη της Oxford World's Classics,γιατί αυτά όλα τα παραπάνω,αν και είναι αποτελέσματα του μόχθου κάποιων ανθρώπων, δεν επηρεάζουν αυτή καθαυτή την εκπληκτική ομορφιά του η οποία σε κάθε περίπτωση τα σέρνει πίσω της σαν απλά βοηθητικά μέσα αποκάλυψής της. 

Έτσι κι αλλιώς είτε στο πρωτότυπο το διαβάσει είτε μεταφρασμένο,ολόκληρο ή συντετμημένο, θα "δυσκολευτεί", αν όχι στο να αποδεχθεί το σκοτεινό του θέμα και να κατανοήσει την δαιδαλώδη μυθοπλαστική δομή και ανάπτυξή του,οπωσδήποτε στο να αφεθεί με δεκτικότητα στην ζοφερή ατμόσφαιρά του και να παρακολουθήσει με αμείωτη αφοσίωση το ατελείωτο νήμα της αφήγησης του Μάτσουριν,γιατί αυτό το νήμα είναι ίδιος ο μίτος της Αριάδνης στον Λαβύρινθο με μορφή λέξεων.

Οι σκηνές ανθρωποφαγίας είναι το πιο χαρακτηριστικό νομίζω παράδειγμα,είναι αυτές που σε μια μικρότερη εγκιβωτισμένη ιστορία αποτελούν το τραγικό τέλος ενός καθ΄όλα ρομαντικού έρωτα ανάμεσα σε δυο νέους που έχουν καταλήξει σε μοναστήρι παρά την θέλησή τους και οπωσδήποτε σοκάρουν,σαν σκέψη και μόνον,μα παράλληλα θλίβουν βαθύτατα και προβληματίζουν έντονα τον αναγνώστη για την σκληρότητα και την υποκρισία του κοινωνικού τους περίγυρου που αλύπητα τους ώθησε σ΄αυτό.

Το κείμενο και η ιστορία που φωλιάζει εντός του

Ο σκελετός της ιστορίας είναι απλός , φαινομενικά,και ξεκινά με τριτοπρόσωπη ομαλή αφήγηση :το φθινόπωρο του 1816 στην Ιρλανδία,ο σπουδαστής Τζων Μέλμοθ,ορφανός γιος Μέλμοθ,φτωχός ανιψιός και ταλαίπωρος προστατευόμενος ενός άλλου Μέλμοθ,του τσιγκούνη,πλούσιου και ανύπαντρου γέρο-Μέλμοθ της κομητείας του Γουίκλοου,σπεύδει στο προσκέφαλο του ετοιμοθάνατου θείου του.

Πηγαίνοντας στην διπλοκλειδωμένη αποθήκη του θείου του σταλμένος απ΄αυτόν εκεί, για να του φέρει ένα ποτήρι κρασί,ανακαλύπτει ένα πορτραίτο με ημερομηνία 1646 που απεικονίζει τον κοινό τους πρόγονο Μέλμοθ,εκείνον που οι πάντες,όσοι γνωρίζουν την θρυλούμενη ιστορία, διατείνονται ότι 150 χρόνια μετά ακόμα ζει, ανεμπόδιστα ανά τον κόσμο περιπλανώμενος,περνώντας μέσα από τείχη κάστρων και μπουντρουμιών,μιλώντας και βλέποντας απρόσκοπτα όποιον επιθυμεί, αγέραστος,κουβαλώντας την εκούσια προκλημένη κατάρα του,σπέρνοντας τον τρόμο,αναζητώντας το επόμενο θύμα του για να τροφοδοτήσει την συναλλαγή του με τον Διάβολο και επισκεπτόμενος κάθε συγγενή του που πρόκειται να πεθάνει.

Εκτός από το πορτραίτο έχει φυλαχτεί κι ένα παμπάλαιο και ταλαιπωρημένο, τόσο που σε κάμποσα σημεία είναι αδύνατον να διαβαστεί, χειρόγραφο του Στάντον,Άγγλου επισκέπτη, που έφτασε στο προγονικό σπίτι το 1676 αναζητώντας επίμονα τον Περιπλανώμενο και ισχυριζόμενος ότι τον είχε συναντήσει, στο οποίο χειρόγραφο περιγράφονται οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γνωρίστηκαν κάποτε οι δυο τους.

Ο νεαρός Μέλμοθ μετά τον θάνατο του θείου του βρίσκει το χειρόγραφο ακολουθώντας και πάλι οδηγίες του εκλιπόντος που έχουν αφεθεί μαζί με την διαθήκη που τον ορίζει γενικό του κληρονόμο και συμπεριλαμβάνουν και την εντολή να καταστρέψει το πορτραίτο.

Ο νεαρός αρχίζει  να διαβάζει το χειρόγραφο.Η γνωριμία του Στάντον με τον πρόγονό του που ακόμα ζει και περιπλανάται κατά τις μαρτυρίες αμέτρητων σύγχρονών του ανθρώπων είναι διατυπωμένη με τρόπο που του κόβει την ανάσα . Όταν τελειώνει καίει έξαλλος το πορτραίτο!Το ίδιο κιόλας βράδυ η τρομερή μορφή που απεικονιζόταν σ΄αυτό εμφανίζεται με σάρκα και οστά μπροστά του καγχάζοντάς τον που έκαψε τον πίνακα...

Όταν στις ακτές της περιοχής που συμβαίνουν αυτά τα ήδη μυστηριώδη έρχεται κι ένα τρομερό ναυάγιο να συμπληρώσει το σκοτεινό και βαρύ σκηνικό η αφήγηση περνάει στον Αλόνσο Μονσάδα, τριαντάχρονο επιζώντα Ισπανό ευγενή που διηγείται στον έκπληκτο νεαρό Μέλμοθ ό,τι γνωρίζει-έζησε ο ίδιος ή του έχουν άλλοι καταμαρτυρήσει για τον Περιπλανώμενο.

Οι ιστορίες  του Μονσάδα είναι κυρίως η προσωπική του μα και άλλες συγκλονιστικές που διαδραματίζονται σε μεγάλο τους μέρος σε καθολικά σπίτια βουτηγμένα πνευματικά στο σκοτάδι του θρησκευτικού φανατισμού αλλά κυρίως σε καθολικά μοναστήρια-φυλακές αφορώντας έμμεσα ή άμεσα τον ίδιο αλλά και πολλά ακόμα πρόσωπα,άντρες και γυναίκες,που υφίστανται τις καταπιέσεις  μέχρις εξοντώσεως μιας πολύ στενόμυαλης εξουσίας,της καθολικής, και των στυγερών και σκοταδιστικών μηχανισμών επιβολής της. 

Το κείμενο και πώς διαβάζεται  σήμερα

Το κείμενο είναι μεγάλο μεταφορικά και κυριολεκτικά,ο αναγνώστης δεν έχει λόγους να το διαβάσει αποστασιοποιημένα. Του προκαλείται συνεχώς αγωνία,θυμός,αγάπη,σαρκασμός,δέος, αμφιβολία, αηδία, φόβος,συμπάθεια,οίκτος,απανωτά ερωτήματα μεταφυσικά-ας τα πούμε έτσι-κι επίσης εκείνη η ακκιζόμενη αίσθηση ταύτισής του με κάποια πρόσωπα,μέσω της αποδοχής ή της απόρριψης των λόγων,των πράξεων και των μύχιων σκέψεών τους.

Η δράση των ηρώων ξετυλίγεται βασανιστικά αργά, γίνονται αμέτρητες και λεπτομερείς περιγραφές τόπων,αντικειμένων,καταστάσεων και προσώπων, διανθισμένες με μεγαλοπρεπείς και δραματικούς διαλόγους όλων με όλους,που ξεχειλίζουν από πάθος και ακραία θεατρικότητα.

Ο συγγραφέας εγκιβωτίζει περίτεχνα τις δευτερεύουσες μα διόλου λιγότερο ελκυστικές ιστορίες, δένοντάς τις γόρδια όπως προχωρά συναρπαστική η διήγηση- με αφηγητή ακόμα και τον ίδιο τον Περιπλανώμενο σε μια από αυτές και ακροατή τον ανυποψίαστο αλλά και ανοήτως φερόμενο στην συνέχεια πατέρα της Ιμαλής,της νεαρής που ερωτεύεται- και όλες τους, καλύτερη η μια από την άλλη, κολλάνε σαν στρείδια πάνω στην κύρια,την ενισχύουν ευφυώς,την εμπλουτίζουν γενναιόδωρα,την καθιστούν πιο ρομαντική και επική, μεγαλειώδη και γοητευτική αλλά και ολοένα πιο βαριά, σύνθετη και βεβαίως απείρως καταθλιπτική και τρομακτική.

Οι εκτενέστερες εγκιβωτισμένες ιστορίες

·         η προσωπική ζωή,ένα χιλιομπλεγμένο κουβάρι ανακατεμένο σχεδόν με όλες τις άλλες και επιπλέον κάποιες αυτόνομες,αποτελούμενο από τα ατελείωτα βάσανα του Ισπανού ευγενούς Αλόνσο Μονσάδα,που ξεκίνησαν από την παιδική του ηλικία όταν οι γονείς του,ασταμάτητα

χειραγωγούμενοι από έναν επιτήδειο καθολικό ιερωμένο, θέλησαν με το ζόρι να τον κάνουν μοναχό για να εξιλεωθούν για τις δικές τους αμαρτίες και την οποία διηγείται ο ίδιος- επί μέρες και νύχτες ολόκληρες και με παύσεις που κι αυτές διαρκούν ημέρες- στον Τζων Μέλμοθ του 1816,όταν επιζεί από το ναυάγιο στις ακτές του Γουίκλοου και μάλιστα σώζει και τον ίδιο τον Μέλμοθ, τον νεότερο που σπεύδει εκεί κι ενόσω ο φρικτός Μέλμοθ τους παρακολουθεί

·         η ζωή στους υπόγειους λαβυρίνθους-κρησφύγετα του πολυμαθούς υπερήλικα Ισπανού Εβραίου, του Αδωνία, που απαιτεί από τον Αλόνσο Μονσάδα σε αντάλλαγμα του καταφυγίου που του προσφέρει όταν αυτός έχει δραπετεύσει από το μοναστήρι, αν και κινδυνεύει εξίσου κι ο ίδιος από τους χριστιανούς Ισπανούς,να καταγράψει την ιστορία του 

·         η ιστορία του πάμπλουτου εμπόρου Γκούσμαν,εξ ανάγκης ευσεβούς Καθολικού,και της νεότατης αδελφής του Ινές, που παντρεύτηκε ένα Γερμανό προτεστάντη μουσικό με τον οποίο έφυγε σχεδόν διωκόμενη από την Ισπανία και επέστρεψε όταν στα τελευταία του αυτός,άκληρος ο ίδιος ων την κάλεσε πίσω κι εκείνη,ο σύζυγος και τα παιδιά τους πέρασαν ένα Γολγοθά -ένα από αυτά για να σωθούν οι γονείς και τα αδέλφια του από την πείνα πουλάει το αίμα του και φτάνει στο κατώφλι του θανάτου-εξαιτίας του παραλογισμού της Ισπανικής Εκκλησίας που τους έκανε τον βίο αβίωτο μετερχόμενη χίλια δυο κόλπα για να υφαρπάξει μέσα από τα χέρια τους την περιουσία που δικαίως θα κληρονομούσαν,οδηγώντας τους μεθοδικά στο ύστατο σημείο φτώχειας και πείνας,στα σκαλιά του πιο ταπεινωτικού θανάτου-αν δεχτούμε πως έχει διαβαθμίσεις ο θάνατος- από ασιτία τιμωρούμενους (!)επειδή, και μόνον γι αυτό,δεν ανήκαν στο δόγμα της

·         η ιστορία της Μάργκαρετ και της Έλινορ Μόρτιμερ που ερωτεύονται τον (εξάδελφό τους) Τζων Σάνταλ και το πεπρωμένο τους τους οδηγεί σε μια φοβερή και που θα μπορούσε να αποφευχθεί οικογενειακή τραγωδία, εκτός Ισπανίας αυτή,στην υποτίθεται λιγότερο καταπιεστική από θρησκευτικής πλευράς Αγγλία αλλά που αποδεικνύεται παρομοίως παθογενής και όζουσα από ανυπόφορη θρησκευτική εμμονή και ταξική προκατάληψη,λατρεία του χρήματος και ατέρμονη κοινωνική υποκρισία και ιδιοτέλεια στις οικογενειακές και όχι μόνο σχέσεις των ανθρώπων

·         και φυσικά το ειδύλλιο-που σαν ιστορία νέμεται την μερίδα του λέοντος ως προς την ρομαντικότητα της όλης αφήγησης-της νεαρής Ισπανίδας με το όνομα Ιμαλή-Ισιδώρα με τον Περιπλανώμενο,ένας έρωτας αναπάντεχος, αποτρόπαιος και συγκλονιστικός που γίνεται η αχίλλειος πτέρνα του Μέλμοθ, γιατί η αθώα και αγγελική κοπέλα-που έχει χαθεί σε μικρή ηλικία, ζήσει σ΄ένα ερημικό νησί στον Ινδικό Ωκεανό,επιστρέψει στην Ισπανία και προσπαθεί με κόπο να κάνει την μετάβαση από την απόλυτη ελευθερία που βίωσε στην πνευματική φυλακή του καθολικισμού-καταφέρνει με την άδολη αγάπη που αναπτύσσει γι αυτόν ακόμα κι όταν καταλάβει ποιος είναι και τι της ζητά μα και την σθεναρή στάση της στα παζάρια που της κάνει για να της αποσπάσει την πολύτιμη γι αυτόν συναίνεση,να του εκμαιεύσει τελικά εκείνη,η αγνή σε όλα,την ύστατη ανθρωπιά που κρύβεται βαθιά στην πουλημένη του ψυχή.

 Αυτές οι προσεκτικά σμιλεμένες ιστορίες μαζί με όσες ακόμα αφηγείται κυρίως ο Αλόνσο, εξαίσια διακόπτοντας την μια και μπαίνοντας στην άλλη,δίνουν την έκταση των 150 χρόνων στην διάρκεια των οποίων ο Μέλμοθ,που δεν έχει πρακτικά τον μεγαλύτερο ρόλο αλλά είναι αδιαπραγμάτευτα ο σπουδαιότερος χαρακτήρας της,αυτός στον οποίο βασίζεται όλο το συγγραφικό οικοδόμημα, αναζητά την προσωπική λύτρωσή του απαλλαγμένη από συμφωνίες ή τον οριστικό εξιλεωτικό του θάνατο,την τιμωρία ή την δικαίωση για την περιπλάνησή του  παρασύροντας στο υπερφυσικό και ταυτοχρόνως παραληρηματικό διάβα του πάνω σ΄όλη την γη όποιο ανίδεο και απροστάτευτο ή δόλιο,θρησκόληπτα διαποτισμένο με κάποιο από τα χριστιανικά κυρίως δόγματα ,έντρομο και δειλό πλάσμα βρεθεί μπροστά του ή βάλει αυτός στο στόχαστρο.

Η συμφωνία του Μέλμοθ στα μάτια του αναγνώστη

Οι περιπλανήσεις του Μέλμοθ, αυτές που ιστορούνται δια στόματος Αλόνσο Μονσάδα στον νεαρό Μέλμοθ κι όσες πληροφορούμαστε μέσα από τις ιστορίες και των υπόλοιπων που τον συνάντησαν, όσων συγχρωτίστηκαν ηθελημένα και αθέλητα μαζί του είναι a priori βουτηγμένες στον τρόμο και το όχι πάντα αθώο αίμα.

Είναι απόρροια της δραματικής συμφωνίας του με τον Διάβολο-τον μεγαλύτερο,τον δυστυχέστερο όλων των εκπεσόντων,αυτόν τον επινοημένο κλόουν που επιμένει ο ανόητος να συγκρούεται με τον Θεό μονίμως ηττώμενος κι ας κοκορεύεται ενίοτε ότι κερδίζει πύρρειες νίκες -με αντικείμενο εν προκειμένω το μόνο πολύτιμο στοιχείο, την ψυχή ,το σημείο ενδιαφέροντος φυσικά και του Θεού για το κατ΄ εικόνα του, υποτίθεται, και ομοίωσιν πλάσμα που έφτιαξε και στο οποίο έδωσε,αυτήν την ρημάδα, την ελεύθερη βούληση,τον πιο μεγάλο μπελά του ή (αν θέλετε) Του.

Κομβικός όρος η ψυχή του ανθρώπου και η τράμπα της στους αιώνες σαν ακήρυχτη ποινική ρήτρα στην κάθε ανίερη συμφωνία και ένα και μοναδικό το ζητούμενο ες αεί:η  κυριαρχία της.

Στην εκδοχή του Μάτσουριν ο Διάβολος θα ζητήσει την ψυχή του Μέλμοθ που σαν ένας άλλος Φάουστ

προκειμένου να ζήσει 150 ολόκληρα χρόνια υπεράνθρωπης δύναμης και άφταστης γνώσης, νιότης και θαλερότητας, θα παζαρέψει σκληρά για τα προσδοκόμενα οφέλη μα θα πρέπει πριν τελειώσει η προθεσμία να την αντικαταστήσει-αυτή την εκχωρημένη στο σκότος ψυχή που στο μεταξύ δεν θα έχει απολαύσει αυτά που απόκτησε,παρά μόνο θα έχει κυριευτεί από ανείπωτη θλίψη- με την ψυχή ενός άλλου,μιας γυναίκας ή ενός άντρα αδιάφορο, που συνειδητά θα θελήσει την σκυτάλη της.

Κανείς όμως!Δεν βρίσκεται κανείς για να ξεγελαστεί ή να δελεαστεί από τον Μέλμοθ.Αυτός και μόνον αυτός θα κουβαλήσει την απελπισία του, μονάχος, ώσπου να καεί για πάντα.

Το βάρος της συμφωνίας θα γίνει γρήγορα και άδοξα ένα ασήκωτο σακί για τον εξαπατημένο Μέλμοθ γιατί ααυτά που κουβαλά μόνο ως δώρα δεν λογίζονται πια ,να που δεν του  χρησιμεύει η νιότη και η δύναμη για να αντιμετωπίσει αυτά τα υψηλότερα που όμως τόλμησε να ποθήσει, κατάφερε να αποκτήσει και πάσχισε να περισώσει, καθώς συνεθλίβη από εύθραυστα ανθρώπινα αισθήματα που δεν τα περίμενε,που τον προσπέρασαν, που βγήκαν αλώβητα μέσα από τις μυλόπετρες της δαιμονισμένης του ψυχής και στάθηκαν μπρος του με την μορφή της αθώας κοπέλας και στο τέλος νικήθηκε κατά κράτος απ΄αυτά.

Λέγεται συχνά στις κριτικογραφίες και τις παρουσιάσεις του βιβλίου ότι ο Μέλμοθ  είναι ένας απ' τους πιο διαβολικούς ήρωες της λογοτεχνίας.

Ο νικημένος από τον έρωτά του, μοναχικός Μέλμοθ, διαβολικός;Δεν ξέρω.Ο Μέλμοθ μου φάνηκε ως ένα από εκείνα τα οριακά απελπισμένα ανθρώπινα πλάσματα που τόλμησαν να αντισταθούν στον τρόμο τους για τον Θάνατο χωρίς να ξέρουν τον τρόπο,αγνοώντας αν υπάρχει καν τρόπος. Που είχαν πάντα μια ενοχική συνείδηση κρυμμένη καλά πίσω από τον κυνισμό τους, που υπέφεραν αφόρητα καθώς αμύνονταν και αντιλαμβάνονταν την απελπισία τους και το ανούσιο του εγχειρήματός τους και που σάρκαζαν το ίδιο ωμά αυτή τους την απόγνωση, όπως κι αυτός σάρκαζε τις ψυχές των θυμάτων του,γιατί στο μη-τέλος του ένα από αυτά τα εν δυνάμει θύματα τον αγάπησε βαθιά,με πάθος που αυτός δεν φανταζόταν καν,καθιστώντας τον εκείνον τότε ταυτοχρόνως θύτη και πολλαπλό θύμα.

Και το καλύτερο ή χειρότερο:αν ο Θεός είναι τα πάντα,το Σύμπαν και το Χάος και η θαυμαστή Φύση στην Γη,ο Άνθρωπος,η Ζωή και ο Θάνατος,τότε ο Μέλμοθ -και κάθε φορά που κάποιος διαβάζει την ιστορία του το βλέπει αυτό-συγκρούεται διαχρονικά με όλα αυτά,τα βάζει με τον Θεό όλων,ρωτώντας τον αδέξια και ανείπωτα αθώα και πάντα μοναχικά και με σπαραγμό ποιος είναι,αν υπάρχει,πως αποφασίζει, τι,και για ποιον και τι θέλει από και για το δημιούργημά Του.

Ο Μάτσουριν

Ο Τσαρλς  Μάτσουριν έγραφε σαν Dennis Jasper Murphy για να συμπληρώνει τον μισθό του του κληρικού αλλά και γιατί-προφανώς-είχε πάνω απ΄όλα το χάρισμα που σπρώχνει κάποιους στην μαγεία της λογοτεχνίας.Ήταν άνθρωπος, όπως πληροφορούμαστε από όσα έχουν γραφεί γι αυτόν, εκκεντρικός και ανυπότακτος, λάτρης του χορού αλλά και φλογερός Προτεστάντης ιεροκήρυκας που ζούσε τραβώντας την προσοχή των γύρω του.   

Όταν αποκαλύφθηκε η συγγραφική του ψευδωνυμία από την Εκκλησία,αυτή,άκρως χολωμένη και ανήμπορη να κατανοήσει το παραμικρό εφόσον μάλιστα δεν το παρήγαγε η ίδια και δεν το έλεγχε, σταμάτησε να του χορηγεί τον πενιχρό μισθό του,εκείνον του κληρικού,διότι προφανώς της έπεφτε υπέρ του δέοντος ανοιχτόμυαλος σαν ιερέας, μονίμως και υπερβολικά κοσμικός, απείθαρχος και ερευνητικός. Ευτυχώς!

Με ποιον λοιπόν,με τι δυσθεώρητο θεριό θα συμπεραίναμε, εμείς εδώ και τώρα, από την ανάγνωσή μας (αν δεν την θεωρήσουμε, πόσο βολικό άλλωστε,σαν μια μεγίστη λογοτεχνική πρόκληση και τέρψη και ως εκεί) ότι τελικά συγκρούστηκε ο εκκεντρικός Μάτσουριν;

·         Με την τύποις αυστηρή,την απ΄έξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα(Καθολική) Εκκλησία (ειδικά της Ισπανίας) και ό,τι συμβολίζει και για ποιον λόγο;

·         Με την καλλιεργούμενη επί τούτου θρησκοληψία και δεισιδαιμονία που-διακρίνοντας όπως είπα πιο πάνω την άδολη πίστη στον Θεό από την στενομυαλιά του κατασκευασμένου τυπολατρικού των θρησκευτικών δογμάτων- που στο όνομά τους ο άνθρωπος έκανε και τι δεν έκανε και ακόμα κάνει;

·         Με την υποκρισία της εκκλησιαστικής ηγεσίας,ξιφουλκώντας χωρίς συμμάχους,μοναχικός σαν άλλος Δον Κιχώτης κατά της εξουσίας και του ανακριτικού της μηχανισμού με τον οποίο αυτή,στο όνομα του Χριστού εξοργιστικά συχνά στην ιστορία επιβουλεύτηκε στυγνά και διεκδίκησε, μαζικά με πολέμους και ατομικά με ψευδεπίγραφες γονυκλισίες, τις ψυχές αλλά και τις περιουσίες των πιστών της ,αυτές ακόμα και δικαστικά;

Νομίζω με όλα αυτά και ειδικά με το τελευταίο και ό,τι αλληγορικά και πραγματικά σημαίνει αυτό.Ας μπει λοιπόν προϊδεασμένος ο αναγνώστης του σήμερα στην αναζήτηση του υπαρξιακού τρόμου και ταυτοχρόνως του μεγαλείου αυτής της ιστορίας που γράφτηκε 200 χρόνια πριν. 

Θα εκπλαγεί με την ειλικρίνεια και ριζοσπαστικότητα του συγγραφέα και την ποιότητα της κοινωνικής κριτικής που ασκεί,επικεντρώνοντας με οξυδέρκεια  στην παθογένεια του ισπανικού καθολικισμού της εποχής του μα αποχωρίζοντας με μια μόλις διακρινόμενη πικρία την πίστη των ανθρώπων στον Θεό από την θρησκοληψία και το σκοτάδι της Ιεράς Εξέτασης. 

Αλλιώς ας την αφήσει στην σκοτεινιά και την μεγαλοσύνη της,γιατί είναι κρίμα να κάνει μετά κρίσεις τύπου δεν μου άρεσε (που τις δικαιούται και τις λέμε όλοι για πολλά από τα βιβλία που διαβάζουμε, όμως ας είναι για κείνα που από την φτιαξιά τους όντας τέτοια δεν θα αλλάξει τίποτα γι αυτά με το να μπουν στην απλοϊκή μ΄άρεσε-δεν μ΄άρεσε ζυγαριά μας),κρίσεις που εδώ δεν ταιριάζουν επ΄ουδενί , αδικούν την λεπτεπίλεπτη αισθητική του Μάτσουριν και την παθιασμένη, ανθρωποκεντρική και φιλάνθρωπη, την έξοχη λογοτεχνική του μοναδικότητα.

"Melmoth", or "Interior of a Dominican Convent in Madrid",                           illustrating Alonzo Monçada's story from the novel. Eugène Delacroix, oil on canvas, 1831

*Συνετό θα ήταν ο λιγότερο ή περισσότερο αμύητος στην gothic culture αναγνώστης να αγνοήσει τις πληροφορίες που φτάνουν ως σ΄αυτόν περί του τι είναι και τι δεν είναι γκόθικ,αν προηγουμένως δεν τις διασταυρώσει και δεν τις ελέγξει μελετώντας διεξοδικά.

Κλείνοντας την (ερασιτεχνική βεβαίως και με την ματιά και τα θεωρητικά εργαλεία που υπάρχουν, εκείνα του επίμονου αναγνώστη)απόπειρά μου να παρουσιάσω ένα τέτοιας κλάσης μυθιστόρημα παραθέτω τα πιο ενδιαφέροντα από τα πολλά ξένα κυρίως άρθρα που ξετρύπωσα για να τα μοιραστούμε και να σας δελεάσω και μέσω αυτών, ώστε να θελήσετε να διαβάσετε κι εσείς κάποια στιγμή  τον "Μέλμοθ".

• πολύ καλή και διαφωτιστική ελληνική προσέγγιση εδώ
• εδώ 

• εδώ διαβάζετε στο πρωτότυπο μελέτη με τίτλο "Melmoth the Wanderer and the Gothic Existentialism" που σαλαμοποιήθηκε και ενσωματώθηκε σε ντόπια "κριτική" που γράφτηκε για τον "Μέλμοθ" και πιθανότατα κι εσείς όπως κι εγώ πέσατε πάνω της και την εκλάβατε καλόπιστα σαν αυθεντική (αμ δε που ήταν...)

• και αυτό αν έχετε την περιέργεια που λέγαμε,περί gothic literature 

• κι αυτό