"Οι Ιστορίες του Καντέρμπερυ",Τζέφρυ Τσώσερ

γράφει η Βιβή Γεωργαντοπούλου

Τι είδους βιβλίο είναι "Οι Ιστορίες του Καντέρμπερυ" του Τζέφρυ Τσώσερ;Γιατί ενώ η λογοτεχνική αξία των ιστοριών του Τσώσερ είναι βεβαιωμένη και θεωρητικά (καλό θα ήταν να) ενδιαφέρουν διαχρονικά τον σύγχρονο παγκόσμιο αναγνώστη δεν είναι διόλου απίθανο (και) να τον κουράσουν; 

Μα γίνεται, θα αναρωτηθείτε,κάτι τέτοιο ταυτοχρόνως;Μπορεί δηλαδή ένα βιβλίο να είναι ενδιαφέρον και μαζί βαρετό;Σας βεβαιώνω πως ναι.Είστε τυχεροί αν δεν το έχετε νιώσει ,αν δεν έχετε διχαστεί για έργο που το συνοδεύουν περγαμηνές που βαραίνουν περισσότερο από την συγκυριακή σας ικανότητα εκτίμησής του.

Στις μισές +1 ιστορία από τις πολλές και όχι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους που αφηγείται έμμετρα στο πρωτότυπο -το φαντάζεστε;- ο Τσώσερ βάζοντάς τις στα στόματα,άλλα ευγενικά και ολιγόλογα, άλλα φλύαρα και πονηρούτσικα, των περίπου τριάντα ηρώων που επινοεί,το έκλεισα. Έμεινε μέρες στην μοναξιά του, σε ορατό όμως σημείο στο γραφείο μου και γλύτωσε το άδικο "κάψιμο" αν το συνέχιζα με το ζόρι, υπό την πίεση να το τελειώσω γιατί απλά και μόνο καταλάβαινα την αξία του.Η κίνηση αποδείχτηκε συνετή και την προτείνω:όταν κάτι σας λέει ότι το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας αξίζει να το διαβάσετε αλλά δεν είστε γενικότερα σε καλή διάθεση ή αν έτσι απλά το βαρεθείτε, δώστε του λίγο καιρό.

Αν πράγματι σας έχει "μιλήσει" αυτό μάλλον θα φανεί και θα επανέλθει η διάθεση ή η περιέργεια. Είναι χαζομάρα,θαρρώ,να διαβάζουμε καταναγκαστικά ως το τέλος,έτσι αδικούμε βιβλία.

Όταν συνειδητοποίησα ότι δεν ξεχνιόταν ,ότι δεν χάθηκε ανάμεσα σε άλλα που του είχαν πάρει την σειρά ,το έπιασα πάλι και τελικά άξιζε και με το παραπάνω τον χρόνο που του έδωσα.

Στην ωραία έκδοση από το Μελάνι,με μετάφραση από τα μεσαιωνικά αγγλικά, όπως διαβάζουμε και μετατροπή σε πεζό λόγο -καλή επιλογή πιστεύω για να προσελκυστεί ο σημερινός αναγνώστης- από τον Δημοσθένη Κορδοπάτη περιλαμβάνονται τα παρακάτω στα πλαίσια μιας απλής κατ΄αρχάς, συχνά  δοκιμασμένης στην λογοτεχνία όσο και το εύρημα των επιστολών , πετυχημένης κεντρικής ιδέας που είναι η συρραφή των ιστοριών που διηγούνται τριάντα περίπου προσκυνητές καθ΄οδόν προς το Καντέρμπερυ σκοπεύοντας να καλύψουν ευχάριστα την διαδρομή των περίπου ενενήντα χιλιομέτρων από το Λονδίνο που είναι ο τόπος προσυγκέντρωσης για να μεταβούν στο Καντέρμπερυ κι εκεί να τιμήσουν την μνήμη του Αγίου τους,του μάρτυρα Τόμας Μπέκετ.

Οι ιστορίες,τις οποίες αφηγούνται και άντρες και γυναίκες,αποτελούν τα κομμάτια ενός στιβαρού και μεγάλου ποιήματος που περιγράφει ούτε λίγο ούτε πολύ την ζωή στην Αγγλία του 14ου αιώνα η οποία  δεν διαφέρει από την ζωή γενικότερα στην Δυτική κυρίως Ευρώπη(διότι βρισκόμαστε στην νησιωτική Αγγλία όταν στην άλλη άκρη και προς Ανατολάς χαροπαλεύει  η αλωμένη πρώτη φορά το 1204 Κωνσταντινούπολη καταρρέοντας όλο και πιο πολύ και εκ του γεγονότος αυτού εκεί και σε μεγάλη αλλά προς διαφορετικές της κατευθύνσεις ακτίνα γράφεται με διαφορετικό τρόπο ένα άλλο κομμάτι της ιστορίας της Ευρώπης του αιώνα αυτού):

·         1. Ο γενικός πρόλογος

·         2. Η Ιστορία του Ιππότη

·         3. Η Ιστορία του Μυλωνά(Η συζήτηση μεταξύ του Φιλοξενητή και του Μυλωνά. Η Ιστορία του Μυλωνά)

·         4. Η Ιστορία του Επιστάτη(Ο πρόλογος του Επιστάτη. Η Ιστορία του Επιστάτη)

·         5. Η Ιστορία του Μάγειρα(Ο πρόλογος του Μάγειρα. Η Ιστορία του Μάγειρα)

·         6. Η Ιστορία του Δικηγόρου(Εισαγωγή στην Ιστορία του Δικηγόρου. Ο πρόλογος του Δικηγόρου. Η Ιστορία του Δικηγόρου. Ο επίλογος της Ιστορίας του Δικηγόρου)

·         7. Η Ιστορία του Πλοιάρχου(τι είπε ο Φιλοξενητής στον Πλοίαρχο και την κυρα-Ηγουμένη)

·         8. Η Ιστορία της Ηγουμένης(Ο πρόλογος της Ηγουμένης. Η Ιστορία της Ηγουμένης)

·         9. Οι Ιστορίες του Τσώσερ(Τι είπε ο Φιλοξενητής στον Τσώσερ. Ο Σερ Τοπάζ. Ο Φιλοξενητής διακόπτει τον Τσώσερ. Η Ιστορία του Μελιμπέα - Περίληψη)

·         10. Η Ιστορία του Καλόγερου(Τι είπε ο Φιλοξενητής στον Καλόγερο. Η Ιστορία του Καλόγερου: Εωσφόρος. Αδάμ. Σαμψών. Ηρακλής. Ναβουχοδονόσορ. Βαλτάσαρ. Ζηνοβία. Περί του βασιλέως της Ισπανίας Πέντρο. Περί του Βασιλέως Πήτερ της Κύπρου. Περί του Μπερνάμπο της Λομβαρδίας. Περί του Ουγκολίνου, Κόμητος της Πίζας. Νέρων. Περί του Ολοφέρνη. Περί του επιφανούς βασιλέως Αντιόχου. Περί του Αλεξάνδρου. Περί του Ιουλίου Καίσαρος. Κροίσος)

·         11. Η Ιστορία του Ιερέα της Μοναχής(Πρόλογος στην Ιστορία του Ιερέα της Μοναχής. Η Ιστορία του Ιερέα της Μοναχής. Επίλογος στην Ιστορία του Ιερέα της Μοναχής)

·         12. Η Ιστορία του Δόκτορα της Ιατρικής(τι είπε ο Φιλοξενητής στο Δόκτορα της Ιατρικής και στον Πωλητή Συγχωροχαρτίων)

·         13. Η Ιστορία του Πωλητή Συγχωροχαρτίων(Ο πρόλογος του Πωλητή Συγχωροχαρτίων. Η Ιστορία του Πωλητή Συγχωροχαρτίων)

·         14. Η Ιστορία της Κυράς από το Μπαθ(Ο πρόλογος της Κυράς από το Μπαθ. Η λογομαχία μεταξύ του Μοναχού και του Δικαστικού Κλητήρα. Η Ιστορία της Κυράς από το Μπαθ)

·         15. Η Ιστορία του Μοναχού(Ο πρόλογος του Μοναχού. Η Ιστορία του Μοναχού)

·         16. Η Ιστορία του Κλητήρα του Ιεροδικείου(Ο πρόλογος του Κλητήρα του Ιεροδικείου. Η Ιστορία του Κλητήρα του Ιεροδικείου)

·         17. Η Ιστορία του Σπουδαστή(Ο πρόλογος του Σπουδαστή. Η Ιστορία του Σπουδαστή. Το επιμύθιο του Τσώσερ στην Ιστορία του Σπουδαστή)

·         18. Η Ιστορία του Εμπόρου(Ο πρόλογος της Ιστορίας του Εμπόρου. Η Ιστορία του Εμπόρου)

·         19. Η Ιστορία του Ακόλουθου του Ιππότη(Ο πρόλογος του Ακόλουθου του Ιππότη. Η Ιστορία του Ακόλουθου τον Ιππότη. Τι είπε ο Κτηματίας στον Ακόλουθο και τι απάντησε ο Φιλοξενητής στον Κτηματία)

·         20. Η Ιστορία του Κτηματία(Ο πρόλογος του Κτηματία. Η Ιστορία του Κτηματία)

·         21. Η Ιστορία της Δεύτερης Μοναχής(Ο πρόλογος της Δεύτερης Μοναχής. Invocacio ad Mariam. Interpretatio Nominis Ceciliae. Η Ιστορία της Δεύτερης Μοναχής)

·         22. Η Ιστορία του Υπηρέτη του Παπά(Ο πρόλογος του Υπηρέτη του Παπά. Η Ιστορία του Υπηρέτη του Παπά)

·         23. Η Ιστορία του Διαχειριστή(Ο πρόλογος του Διαχειριστή. Η Ιστορία του Διαχειριστή)

·         24. Η Ιστορία του Πάστορα(Ο πρόλογος του Πάστορα. Η Ιστορία του Πάστορα - Περίληψη)

·         25. Η αποχώρηση του Τσώσερ

A woodcut from William Caxton's second edition of The Canterbury Tales printed in 1483

Από τους τίτλους και τα επιμέρους στοιχεία μπορεί ο αναγνώστης να πάρει μια γεύση του θησαυρού που κρύβεται στις 400+ σελίδες του βιβλίου.Ο Τζέφρυ Τσώσερ (1340-1400) στον γενικό πρόλογό του μας συστήνει με τρόπο ευχάριστο και έξυπνο ένα ένα τα πρόσωπα που αποτελούν την μεγάλη αυτή ομάδα προσκυνητών και τους περιγράφει με χιούμορ προσέχοντας παράλληλα να μη βγει εκτός ορίων μια και τις μπηχτές του για τα ήθη και τα έθιμα της εποχής που αφορούν σε πρόσωπα και καταστάσεις δεν τις ξεχνά στιγμή και μεταξύ αστείου και σοβαρού τις εκστομίζει μια χαρά.Βέβαια οι λογοτεχνική αδεία κουλαμάρες -ας μου επιτραπεί και μένα η έκφραση-δεν λείπουν,είναι το αλατοπίπερό της και λειτουργούν ιντριγακδόρικα βάζοντάς μας να αναζητήσουμε πληροφορίες.

Στην Ιστορία του Ιππότη ,για να καταλάβετε,ο Θησέας, ναι,ο γνωστός και μη εξαιρετέος αποκαλείται ...Δούκας και εμπλέκεται σε μια ερωτική διαμάχη,ως διαιτητής ανάμεσα στους... Θηβαίους Αρκίτη και Παλαίμονα για την καρδιά της ωραίας γυναικαδέλφης του ...Αιμιλίας.

Οι γυναίκες,για να ξέρετε,είναι μεν δραστήριες,περιγράφονται οι δουλειές και οι ασχολίες τους(από οικιακά και αγροτικά έως αριστοκρατική ξάπλα μα και καλογερική)σαν πριγκίπισσες, μυλωνούδες, εταίρες μα και σύζυγοι λαϊκές ή αριστοκράτισσες που είναι άμα λάχει μοιχαλίδες και δεν τρέχει κάστανο και φαίνονται όλες αυτές οι φιγούρες και σεβαστές και ποθητές και εντός του κάδρου  των ιστοριών αλλά είναι φανερά και ολίγον από λάφυρα και βέβαια δεν είναι για γέλια αλλά ούτε να το πάρουμε και τοις μετρητοίς καθώς είναι ενταγμένο,κι αυτό,στο γενικότερο κλίμα μιας διδακτικής και διασκεδαστικής και ελκυστικά αχταρμικής αφήγησης στην οποία τους τοίχους,για παράδειγμα, ενός πύργου που χτίζεται κατ΄εντολήν του Θησέα,ναι,ναι, κοσμούν οι εικόνες του...Ιουλίου Καίσαρα,του Νέρωνα και του Αντωνίου.All together!Ω,ναι! 

Η φαντασία,πιστέψτε με,αυτού του μεσαιωνικού παραμυθά του Τσώσερ,ανθρώπου πολυπράγμανος που θεωρήθηκε πολύ μορφωμένος στην εποχή του,δεν έχει όρια.Είναι απολαυστικός.

Κάπως έτσι λοιπόν ,με χαρούμενη διάθεση,με ευρηματικότητα,πότε πλαδαρεύοντας σαν εξιστόρηση, πότε αναζωπυρούμενη με τα αφηγήματα ανθρώπων κάθε τάξης της εποχής-φευ,οι φτωχοί είναι πάντα φτωχοί κι από πλούσιους και εξουσία ολοκάθαρα διακρινουμε πως ισχύει μια από τα ίδια και τότε-δοσμένα με το ανάλογο στυλ,άλλες με κομψότατο χιούμορ,άλλες με μια κάποια χοντράδα , υπερβολικά ή με μέτρο,πάντα διδακτικά,ενίοτε με τον Τσώσερ να αυτοσαρκάζεται μπαίνοντας σαν σφήνα σε μερικές απ΄αυτές τελικά αποτελούν ένα σύνολο πραγματικά διαχρονικό που η μετάφρασή του στα ελληνικά -παρόλο που είχα απορίες που θα΄θελα απαντήσεις επ΄αυτών- μόνον άθλος μπορεί να ονομαστεί και μπράβο στον Δημοσθένη Κορδοπάτη* που την έφερε εις πέρας.

Η "Ιστορία του Δικηγόρου", και κλείνω μ΄αυτό το σχόλιο,μου φάνηκε ως η καλύτερη.Είναι θα έλεγα αυτόνομη και ρέει σαν ένα τρυφερό παραμύθι ή αν θέλετε είναι μια νουβέλα με πολλές επιπλέον αναγνώσεις πέρα από την αρχική εύκολη,διαποτισμένη όχι μόνο από τον κυρίαρχο διδακτισμό του συνόλου αλλά και μια καλόδεχτη γλυκύτητα.

* Δεν κατάλαβα γιατί ο υπομονετικός αυτός μεταφραστής -ενώ κοπίασε τόσο και ξεκάθαρα έκανε  έναν μεταφραστικό άθλο,οπότε θα του συγχωρήσουμε ασυζητητί κάποια πράγματα που ενδεχομένως μας ξένισαν- έδωσε σε περίληψη δυο ολόκληρες ιστορίες.Βαρετές για τον αναγνώστη ξεβαρετές -αυτό επικαλέστηκε κι ο ίδιος και τον πιστεύω,αλίμονο- θα τις αντέχαμε,λέω.Νομίζω πως όλα έχουν την θέση τους και την ειδική και βαρύνουσα έστω και αρνητικά σημασία τους σ΄ένα τέτοιο εγχείρημα. Μου φάνηκε δηλαδή λιγάκι σαν να αφαιρέθηκε ένα κομμάτι από τον καμβά επειδή δεν φαινόταν και πολύ καλά τι είχε ζωγραφιστεί  σ΄αυτό ειδικά το σημείο.Όπως και να΄χει πρόκειται για άθλο,αν ο Δημοσθένης Κορδοπάτης δεν είχε ασχοληθεί-φαντάζομαι για καιρό και προσηλωμένα-με την μετάφραση  οι ιστορίες αυτές δεν θα έφταναν στον Έλληνα αναγνώστη έτσι συγκεντρωμένες σε μια τόσο όμορφη έκδοση.

Και για να μην παρεξηγηθώ δηλώνω, και το κλείνω εδώ, με σχεδόν απόλυτο τρόπο ότι πιστεύω πως αν δεν υπήρχαν οι μεταφραστές, ερασιτέχνες και επαγγελματίες,καλοί και κακοί-το έχω πει δεκάδες φορές και τώρα το επαναλαμβάνω και για μια ακόμα φορά το εννοώ-θα είχαμε μαύρα μεσάνυχτα από την παγκόσμια λογοτεχνία.

ΥΓ.Εδώ  http://english.fsu.edu/canterbury/ βρίσκουμε τις  "Ιστορίες του Καντέρμπερυ" σε σύγχρονα αγγλικά.Ιδού εμμέτρως και σε κατανοητά αγγλικά το απόσπασμα που σκανάρισα για το μπλογκ (για να σας δελεάσω και να πάρετε αυτό το καλαίσθητο χάρτινο βιβλίο από το Μελάνι)από την Ιστορία του Δικηγόρου:  http://english.fsu.edu/canterbury/lawyer.html,

When Alla saw her, greeting her with honor,
He wept, a truly ruthful sight to see;
For just as soon as he laid eyes upon her
He knew without a doubt that it was she.
In sorrow Constance stood dumb as a tree,

Her heart so shut because of her distress
When she remembered his unkindliness.
Then twice she swooned right there in Alla's sight;
He wept, in self-defense said piteously,
"As God and all his saints and angels bright

May surely on my soul have lenity,
Of your harm I'm as guiltless
as would be Maurice my son-
-so like you in the face-
- Or may the devil haul me from this place!"
 Long was the sobbing and the bitter pain

Before the woe within their hearts had ceased;
Great was the pity, hearing them complain
With plaints by which their woe was just increased.
I pray that from my labor I'm released,
No more about their woe, until tomorrow;

I am so weary speaking of such sorrow.
But when the truth then finally was known
(Of what she suffered through, his guiltlessness),
They kissed at least a hundred times, I own,
And twixt the two there was such happiness
\
That, save the joy of everlastingness,
No creature's ever seen the like, for sure,
Nor ever shall while this world may endure.
 She asked her husband with humility
If for relief--so long she'd had to pine-
\
He would request her father specially
To be, for all his majesty,
benign Enough that someday
he might with him dine.
She also prayed that of her in no way
One word would Alla to her father say.
\
 It was the child Maurice, some men believe,
Who to the Emperor took the request;
But I would not think Alla so naive
That to so great a sovereign--one blest
As being of all Christian folk the best-

He'd send a child. It's better then to deem
That Alla went himself, as it would seem.
The Emperor accepted graciously
The dinner invitation Alla brought;
And I can say he looked distractedly

At Alla's child and of his daughter thought.
Alla went to his inn and, as he ought,
Prepared for this great feast in every wise
As far as royal cunning could devise.
The next day came and Alla rose to dress,

As did his wife, this Emperor to meet;
And forth they rode in joy and blissfulness.
And when she saw her father in the street,
Constance, alighting, fell down at his feet.
"Father, your young child Constance,"
 then she cried,

"From your remembrance has been swept aside.
 "I am your daughter Constance," stated she,
"Whom you once sent to Syria.
It's I, Dear Father, I who on the salty sea
Was put alone and left, condemned to die.

For mercy now, good Father, is my cry!
Send me not out again among the Godless,
But thank my lord here for his kindliness.
"Who could describe the sweet joy that arose
Among those three when they had come to meet?

But I shall bring my story to a close,
No longer I'll delay, the day is fleet.
These happy people all sat down to eat;
I leave them at their feast--their joy,
I hold, Beyond my words at least a thousandfold.

This child Maurice was later
by the Pope Made Emperor,
and he lived righteously;
The respect he paid the Church was great in scope.
I'll let his story pass if you agree,
For my tale is of Constance specially.

In histories of Rome is where
you'll find Maurice's life,
I'll pay it here no mind.
King Alla, when there came the proper day,
Then went with Constance, his sweet, holy wife,
Back home to England by the shortest way;

There they enjoyed a blissful, quiet life.
But I can well assure you, woe or strife
Soon follows worldly joy; time won't abide,
From day to night it changes like the tide.
Who's ever lived one day of full delight

Who has not still been moved by conscience, ire,
By envy, pride, by tragedy or fright,
By some effrontery or by desire?
I say this only as it would transpire
That joy and bliss for Alla on this isle
With Constance was to last but little while.

http://lesxianagnosisbiblioudegas.blogspot.gr/2015/04/blog-post_56.html