Η διάλεξη του Άλκη Αλκαίου για τον Κώστα Καρυωτάκη το 1967 -

Γράφει  ο Μάνος Ορφανουδάκης

Πηγή: www.musicpaper.gr

Το musicpaper.gr  παρουσιάζει ένα εξαιρετικής σημασίας ντοκουμέντο που ίσως ρίξει λίγο φως στην πιο αινιγματική στιχουργική φυσιογνωμία της ελληνικής δισκογραφίας τα τελευταία χρόνια. Ο λόγος για τον Άλκη Αλκαίο και την διάλεξή του το 1967 με θέμα τον ποιητή Κώστα Καρυωτάκη. Αφορμή της διάλεξης ήταν η άρνηση των θρησκευτικών αρχών της Πρέβεζας να τελέσουν μνημόσυνο για έναν αυτόχειρα. Τίτλος της διάλεξης: «Κώστας Καρυωτάκης, ο ποιητής που αγαπήθηκε και μισήθηκε». Παρουσιάστηκε από τον ίδιο τον Ιανουάριο του 1967 στην Πάργα. Αργότερα κυκλοφόρησε σε βιβλίο και αποτελεί το πρώτο του έργο, που το υπέγραψε με το πραγματικό του όνομα: Ευάγγελος Λιαρός. «Έτσι ξεκίνησα. Με ένα πεζό για έναν ποιητή.» μας πληροφορεί ο ίδιος σε απόσπασμα από σημείωμά του το οποίο διαβάστηκε τον Ιανουάριο του 2012 στην εκδήλωση βράβευσής του, από τον Σύλλογο Παργινών Αθήνας, στην Αθήνα. Στην αρχή της εισαγωγής μάς αναφέρει την καταφρόνηση που δέχτηκε ο Καρυωτάκης, παίρνοντας ξεκάθαρα αντίθετη θέση ο ίδιος. Φωτογραφίζει την αρνητική κριτική του Βασίλη Ρώτα, η οποία δημοσιεύθηκε όσο ζούσε ακόμα ο ποιητής, τον Φεβρουάριο του 1928 στα Ελληνικά γράμματα. Κριτική, η οποία με χαρακτηριστικές φράσεις όπως «ο τρόπος που θρηνολογεί είχε τη νοστιμάδα του, σαν το αναφιλητό που πιάνει γι' ασήμαντη αφορμή ένα μωρό παιδί» αναφερόμενος στη δεύτερη συλλογή του, Νηπενθή (1921) ή «ο «πόνος» του έχει γίνει τώρα τρόπος ζωής», μιλώντας για την τελευταία του συλλογή Ελεγεία και Σάτιρες (1927), ο Ρώτας προαναγγέλλει όλες σχεδόν τις «κοινωνικές» επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν αργότερα από στενή ιστορικό-υλιστική σκοπιά, όπως παρατήρησε ο καθηγητής φιλολογίας και επιμελητής του έργου του Καρυωτάκη, Γ.Π. Σαββίδης. Η εισαγωγή της διάλεξης μπορεί να χαρακτηριστεί σαν το προσωπικό μανιφέστο του ίδιου του 'Αλκη Αλκαίου. Σαράντα σχεδόν χρόνια πριν και, σκιαγραφώντας το ποιητικό και όχι μόνο πρόσωπο του Κώστα Καρυωτάκη, ο Αλκαίος ανακοινώνει τον δρόμο που θα βαδίσει και ο ίδιος. Κι αν ο αναγνώστης του 1967 θα το αναγνώριζε δύσκολα, για τον σημερινό μελετητή του έργου του κάτι τέτοιο είναι κάτι παραπάνω από εμφανές. Μεταδίδοντας το φως που «έκαψε» τον Καρυωτάκη, «κινώντας την προσοχή των ανήσυχων και αφυπνίζοντας αποδειχτικά τους αδιάφορους, αναγκαστικά θα οδηγηθεί στον δρόμο που ακολουθεί ο φιλόσοφος-ποιητής. Σαν τέτοιος έχει αναπόφευκτα μέσα του μια μεγαλοφυή, απεριόριστη και φοβερή ικανότητα για πόνο "καθώς η μοίρα του τον θέλει να αναλάβει ολόκληρη την προβληματολογία για την ανθρώπινη ζωή σαν καθάριο προσωπικό πόνο και να κατοικήσει στην κόλαση", όπως πολύ εύστοχα έγραψε ένας σύγχρονος του Καρυωτάκη, ο μεγάλος στοχαστής νομπελίστας Έρμαν Έσσε στο βιβλίο του "Ο λύκος της στέπας" το 1927. 

Είναι αξιοσημείωτο, πως στα σαράντα σχεδόν χρόνια της συνεχούς παρουσίας του στην ελληνική δισκογραφία με μεγάλη πολιτισμική προσφορά και, έχοντας διαμορφώσει πια ένα ολόκληρο στιχουργικό ρεύμα, δεν έχει δώσει ούτε μία συνέντευξη και δεν έχει κάνει καμία δημόσια εμφάνιση. Κι αν για κάποιους η στάση του αυτή παραμένει ένα μυστήριο, χαρακτηρίζοντάς την ακόμα και καλλιτεχνική ιδιοτροπία, ο ποιητής έχει φροντίσει από το πρώτο κιόλας βήμα, του να δηλώσει τους λόγους ξεκάθαρα. Μάς γνωρίζει τον λόγο της απόλυτης στάσης του σε οποιαδήποτε δημόσια έκθεση. Αναφέρει πως "Τον καλλιτέχνη, είναι καλό, πρώτα να τον κρίνουμε από το έργο που μας άφησε κι ύστερα να ενδιαφερθούμε για τον κύκλο της ζωής του". Συμφωνεί και με την άποψη του Β.Βαρίκα πως «Όταν κανένας γεύεται τον ώριμο καρπό του δέντρου, θα ήταν κωμικό να προσφεύγει στην ανάλυση εδάφους, που το διέθρεψε. Το ίδιο άχρηστη και περιττή είναι και η γνώμη της ιδιωτικής ζωής του συγγραφέα, προκειμένου να χαρούμε και να εκτιμήσουμε την προσφορά του». Το ντοκουμέντο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, αφού καταδεικνύει τη μοναδική συνέπεια στην πιστή τήρηση των αρχών, που ως νέος πρέσβευε, όταν σε ολόκληρο τον καλλιτεχνικό χώρο -και ιδιαίτερα στα πνευματικά ταβάνια του- δύσκολα θα βρούμε καλλιτέχνη, ο οποίος δεν έχει κάνει υποχωρήσεις, εκπτώσεις και γκρίζες συναναστροφές με οικονομικά ή πολιτικά συμφέροντα. Ακολουθεί απόσπασμα από τη διάλεξη: "Στην πρόσφατη λογοτεχνική μας παράδοση και την ίδια τη σύγχρονη, δημιουργήθηκαν και δημιουργούνται μορφές του ποιητικού λόγου, που κάθε μια, με το δικό της τρόπο, επιτηδευμένο κι ανεπιτήδευτο, βάζει το λιθάρι της Νεοελληνικής ποιητικής ανοικοδόμησης. Κι όσο πλησιάζουμε προς τις μέρες μας, αν ρίξουμε έστω και μια φευγάτη ματιά στη σειρά των ποιητών και τη χρονολογική τοποθέτησή τους στη γραμματεία μας, θα σταματήσουμε, σχεδόν χωρίς καθόλου να το επιθυμούμε, στην πιο απελπισμένη ποιητική ψυχή του 20ου αιώνα, μέσα στον Ελλαδικό χώρο, που καθιερώθηκε πια, και θα μείνει άσβεστη, πικρά ειλικρινής κι αληθινά παραδεδεγμένη, απ’ όλους εκείνους, που όταν κρίνουν τους ποιητές, δεν παύουν να σκέφτονται σαν ποιητές. Ο Κώστας Καρυωτάκης — τι κι αν καταφρονήθηκε — έγινε η πραγματική βάση, πάνω στην οποία ερείδεται, απ’ άκρη σχεδόν σ’ άκρη, η σύγχρονη ποίηση και η σύγχρονη ιδέα. Όχι γιατί το λέμε εμείς. Όχι γιατί το λέει ο κριτικός ή μια μερίδα απ’ τους ειδήμονες. Αλλά για τον απλούστατο λόγο, ότι μονάχο το έργο του μιλάει. Κι ο Ουγκώ μάς πληροφορεί, πως μονάχα η φωνή των ειλικρινών και των μεγάλων, είναι καθάρια και πειστική. Και πρόθεσή μας δεν είναι να στολίσουμε τη φωνή του, αφού αυτόχρημα έχει πια διαμορφωθεί. Μόνο που, από ευγενικά αισθήματα και νεανική επιθυμία, και το σπουδαιότερο από προθέσεις πνευματικής και ανθρώπινης κατανόησης, φτιαγμένες μαζί, θελήσαμε, αύτη τη φωνή, στο πέρασμα του χρόνου, να την ξαναδυναμώσουμε, κινώντας την προσοχή των ανήσυχων και αφυπνίζοντας αποδειχτικά τούς αδιάφορους." 

* Διαβάστε ολόκληρη τη διάλεξη στο poiein.gr όπου και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά εδώ:  -