Το περιβάλλον στη λογοτεχνία και στα τραγούδια

Αναδημοσίευση

Ομήρου Οδύσσεια

Ο Δ.Ν. Μαρωνίτης που μετάφρασε την Οδύσσεια λέει τα ακόλουθα:

… ακούοντας βλέπουμε, ψηλαφούμε, γευόμαστε, μυρίζουμε φαντάσματα πραγματικότητας, που έχουν αποβάλει το υλικό τους βάρος. Παράδειγμα οι επόμενοι στίχοι της πέμπτης ραψωδίας, που εικονογραφούν τη σπηλιά της Καλυψώς και το περιβάλλον της, μέσα από το έκθαμβο βλέμμα του θεού Ερμή:

Πλησίασε προς την ευρύχωρη σπηλιά, όπου η καλλίκομη νεράιδα

κατοικούσε. Τη βρήκε μέσα. Κόρωνε στη σχάρα μια φωτιά μεγάλη

και μοσχοβόλαγε ένα γύρο το νησί,

που καίγονταν ο κέδρος ο καλόσχιστος κι η θούγια.

Εκείνη εκεί να τραγουδά με την ωραία φωνή της,

υφαίνοντας στον αργαλειό με τη χρυσή σαΐτα

Γύρω από τη σπηλιά θρασομανούσε δάσος με λεύκες, σκλήθρες,

κυπαρίσσια μυριστά. Πουλιά με τα φτερά τους τεντωμένα,

τώρα πάνω στους κλώνους κούρνιαζαν: γεράκια,

κουκουβάγιες και μακρύγλωσσες θαλασσινές κουρούνες,

που ξόδεψαν τη μέρα τους στη θάλασσα.

Κι εκεί μπροστά να περιβάλλει τη βαθιά σπηλιά

μια νιούτσικη και καρπερή κληματαριά, σταφύλια φορτωμένη.

Τέσσερις κρήνες στη σειρά να τρέχουν, στο πλάι η μια της αλληνής,

κι όμως η καθεμιά αλλού το γάργαρο νερό της να ξεδίνει.

Στις δυό μεριές λιβάδια μαλακά μ' άγριες βιολέτες

κι άγρια σέλινα. Κι ένας θεός αν έρχονταν εδώ,

κοιτάζοντας αυτό της ομορφιάς το θαύμα, θα γέμιζε

αγαλλίαση η ψυχή του.

Έμεινε εκεί ο Ερμής, ψυχοπομπός κι αργοφονιάς, το θαύμα να κειτάζει

Κι όταν ο νους του χόρτασε θαυμάζοντας,

το βλέμμα του γυρίζοντας παντού, μπήκε κατόπι

στη φαρδιά σπηλιά.

Ηχώ Ανδρέα Εμπειρίκου Τα βήματά μας αντηχούν ακόμη Μέσα στο δάσος με το βόμβο των εντόμων Και τις βαρειές σταγόνες απ' τ' αγιάζι Που στάζει στα φυλλώματα των δέντρων Κι ιδού που σκάζει μέσα στις σπηλιές Η δόνησις κάθε κτυπήματος των υλοτόμων Καθώς αραιώνουν με πελέκια τους κορμούς Κρατώντας μες στο στόμα τους τραγούδια Που μάθαν όταν ήτανε παιδιά Και παίζανε κρυφτούλι μες στο δάσος.

Κράτησα τη ζωή μου (Επιφάνια, του Γιώργου Σεφέρη) Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Κράτησα τη ζωή μου Κράτησα τη ζωή μου ταξιδεύοντας ανάμεσα σε κίτρινα δέντρα κατά το πλάγιασμα της βροχής Σε σιωπηλές πλαγιές φορτωμένες με τα φύλα της οξιάς Καμιά φωτιά στην παρυφή τους Βραδιάζει

Ο εφιάλτης της Περσεφόνης

(Τα παράλογα, του Νίκου Γκάτσου)

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι και άγρια μέντα κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο τώρα αγωγιάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο. Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο τώρα πετάνε τα αποτσίγαρα οι τουρίστες και το καινούργιο παν να δουν διυλιστήριο

Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία κ’ ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγία άδεια κορμιά, σιδερικά, παιδιά κι ελάσματα Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς

Στα καμέναΜουσική: Μαχαιρίτσας Λαυρέντης

Στίχοι: Γκανάς Μιχάλης
Από το Ρίξε κόκκινο στη νύχτα του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα (1993).

Έλα να πάμε στα καμένα στον Υμηττό και στην Αυλώνα Πουλιά και πεύκα συλλογίσου ενός καμένου παραδείσου Δέντρα που ήτανε φαντάσου και στη σκιά τους ξεκουράσου Έλα και πάρε με μαζί σου στην Κυριακάτικη εκδρομή σου Βγάλε με στο χλωρό κορμί σου στις εκβολές του παραδείσου Έλα να πάμε στα καμένα δεν μας χωράει πια το σπίτι Έρχονται δύσκολες ημέρες μουτζουρωμένες, σα Δευτέρες Έρχονται φλόγες απ' τα δάση και μια φωτιά να μας δικάσει μέσα στον πύρινο της χνώτο από τον έσχατο στον πρώτο Έλα και πάρε με μαζί σου στην Κυριακάτικη εκδρομή σου

Βγάλε με στο χλωρό κορμί σου στις εκβολές του παραδείσου Έλα να βγούμε απ' το σπίτι ξανά σε δρόμους και πλατείες Πάρε και τα παιδιά μαζί σου εδώ στο χείλος της Αβύσσου Και άφησε μόνη στο τραπέζι την τηλεόραση να παίζει να δείχνει έγχρωμο τον πόνο δίπλα σ' ένα φιλέτο τόνο Να δείχνει φονικά και φλόγες τσόντες, πολιτικούς και ρώγες Ενώ εμείς θα 'χουμε φτάσει στο σταυροδρόμι του εξήντα Με τα παιδάκια μας στον ώμο για να μας δείχνουνε τον δρόμο Για να μας δείχνουνε τον δρόμο με τα παιδάκια μας στον ώμο

Άλλα περιβαλλοντικά τραγούδια

Κάψανε το δάσος

Θωμάς Μπακαλάκος (Οι προστάτες)

Ο Ρομπέν των καμένων δασών

Ορφέας Περίδης (Αχ ψυχή μου φαντασμένη, 1991)

Σ΄ έψαξα, σ’ έχασα

Μιχάλης Χατζηγιάννης (Ακατάλληλη σκηνή, 2004)

Έπεφτε βαθιά σιωπή

Πουλόπουλος Γιάννης (Ο δρόμος, 1969)