Λογοτεχνία vs Ιστορία

Το λογοτεχνικό έργο μπορεί να αλλάξει τη ροή της Ιστορίας ενώ η Ιστορία μπορεί μόνο να καταγράψει την ροή της κοινωνικής πραγματικότητας. 
Παράδειγμα το έργο του Φλωμπέρ "Μανταμ ντε Μποβαρύ" που μία τεχνική του  ο "ελεύθερος πλάγιος λόγος" προκάλεσε επανάσταση και οδήγησε τον συγγραφέα στο εδώλιο του κατηγορουμένου πυροδοτώντας κριτική για την τότε κοινωνική πραγματικότητα. 

. 

Η "Μανταμ Μποβαρύ¨" γράφτηκε το 1857 και μίλησε καθαρά  για την ηθική της κοινωνίας. Αρνήθηκε την συμμετοχή της στην σιωπηλή άρνηση της σεξουαλικότητας της γυναίκας. Μίλησε για επιθυμίες και για ηδονή. 
Η νουβέλα αυτή του Φλωμπέρ έγινε η έμπνευση για την Άννα Καρένινα του Τολστόι και για την Έφη Μπριστ του Τέοντορ Φοντάνε. Η Ευρώπη αρχίζει να μιλάει για τον έρωτα, την θέση της γυναίκας, την υποκρισία της αστικής τάξης, την εμπορευματοποίηση του γάμου.
Η Ιστορία τότε παράλληλα καταγράφει  την κρίση της κοινωνίας 1857-1858, την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στην Αγγλία, τη Γαλλία καί τη Γερμανία , την ανάπτυξη του καπιταλισμού,   τον εμφύλιο πόλεμος στην Αμερική, την κρίση της βαμβακουργίας, την  πολωνική εξέγερση - την ίδρυση της Πρώτης Διεθνούς και τον ρόλο του Μαρξ καθώς και την ιδρυτική διακήρυξη. Απλή καταγραφή γεγονότων χωρίς συμπεράσματα. 
Ο αναγνώστης καλείται να αναμίξει την σύγχρονη με την μη σύγχρονη τομή της ιστορίας και να δώσει με την δική του ανάγνωση την ιστορικότητα του έργου και της εποχής ως μέρος ο ίδιος της πραγματικότητας αλλά και ως αισθητικός απονεμητής αξίας.