Ο Δημήτριος Καντιμήρης (ρωσ. Дмитрий Кантемир, τουρκ. Kantemiroğlu) (26 Οκτωβρίου 1673 - 21 Αυγούστου 1723) υπήρξε Μολδαβός, αργότερα Ρώσος λόγιος του 18ου αιώνα. Ήταν ηγεμόνας της Μολδαβίας, ειδήμονας της ελληνικής, λατινικής, αραβικής και ρωσικής γλώσσας. Είχε άριστη εκπαίδευση στη φιλοσοφία, την πολιτική τέχνη και την ιστορία. Έγραψε την ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εξαίρετο βιβλίο που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Έγραψε επίσης χρονικό της Μολδαβίας. Ήταν επίσης γεωγράφος, μουσικοθεωρητικός, ουμανιστής και εγκυκλοπαιδιστής. Αδελφός του ήταν ο Αντίοχος Καντιμήρης, γιος του ήταν οΑντίοχος Δ. Καντιμήρης.
Γεννήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1673 στην Σιλιστένη της Ρουμανίας. Η γενέτειρά του αργότερα, για να τον τιμήσει, ονομάστηκε «Δημήτριος Καντιμήρης». Πατέρας του ήταν ο βοεβόδας Κωνσταντίνος Β΄ Καντιμήρης. Ήταν γόνος της παλιάς βογιάρικης οικογένειαςΚαντιμήρη, η οποία ήταν οικογένεια της κατώτερης αριστοκρατίας της Μολδαβίας. Μητέρα του ήταν η τρίτη γυναίκα του πατέρα του, Άννα Μπαντάς, επίσης αριστοκράτισσα, με σημαντική μόρφωση, και διανοούμενη του Διαφωτισμού. Ο μικρός Δημήτρης, μαζι με τον αδερφό του Αντίοχο, διδάχτηκε τα ελληνικά και λατινικά γράμματα στο σπίτι. Δάσκαλός του ήταν ο Έλληνας Ιερεμίας Κακαβέλας, και απόκτησε βαθιά γνώση των αρχαίων κλασικών και εκκλησιαστικών Σλάβων συγγραφέων, λογική, φιλοσοφία και ρητορική. Έφηβος ακόμα αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του και να πάει στην Κωνσταντινούπολη, παιδί όμηρος και σκλάβος των Τούρκων για να έχουν τον πατέρα του στο χέρι. Ο Δημήτριος αντικατέστησε τον αδερφό του Αντίοχο, ο οποίος από το 1685 ήδη εκπλήρωνε την ίδια θητεία. Διέμεινε εκεί από το 1688, σπούδασε στην Ελληνική Ακαδημία του Ορθόδοξου Πατριαρχείου, έμαθε τουρκικά, ελληνικά, γαλλικά, ρωσικά, αραβικά και περσικά, και σπούδασε φιλολογία, μαθηματικά, φιλολογία, ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μουσική. Το 1691 επέστρεψε στο Ιάσιο, ενώ ο αδερφός του Αντίοχος ήρθε στην Κωνσταντινούπολη για να τον απαλλάξει από τον ρόλο του ομήρου. Το 1693, όταν ο πατέρας του πέθανε, ο Δημήτριος εκλέχτηκε βοεβόδας της Μολδαβίας, αλλά ο Σουλτάνος Αχμέτ Β΄ αρνήθηκε να τον αναγνωρίσει, διορίζοντας τον Κωνσταντίνο Δούκα. Ο Δημήτριος επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και συνέχισε τις σπουδές, και έγινε προσωπικός φίλος του μεγάλου βεζίρη Ραμί Μεχμέτ Πασά. Το 1697 πολέμησε με το μέρος των Οθωμανών στη μάχη της Ζέντας, στην οποία οι Τούρκοι ηττήθηκαν από τους Αυστριακούς. Το 1698 ηγεμόνας της Μολδαβίας έγινε ο αδερφός του Αντίοχος. Ο Δημήτριος τον βοηθούσε από την Κωνσταντινούπολη ως απεσταλμένος και σύμβουλός του. Την εποχή αυτή γνωρίστηκε με τους πρέσβεις της Γαλλίας, της Ρωσίας και της Ολλανδίας.
Στις 14 Νοεμβρίου 1710 ανέλαβε ο ίδιος το αξίωμα του βοεβόδα και επέστρεψε στην Μολδαβία. Ηγεμόνευσε για ένα έτος, μέχρι το 1711. Προτίμησε να συμμαχήσει με τον Μεγάλο Πέτρο της Ρωσίας, υπογράφοντας το σύμφωνο του Λουτσκ τον Απρίλιο του 1711, το οποίο εξασφάλιζε την κληρονομική ηγεμονία για την οικογένειά του. Στο μικρό χρονικό διάστημα της βασιλείας του ο Καντιμίρης ξεκίνησε μεταρρυθμιστικό έργο, ιδιαίτερα στον τομέα της αριστοκρατίας και της εκπαίδευσης. Έθεσε τη Μολδαβία υπό την εξουσία της Ρωσίας, και πήρε μέρος στον πόλεμο εναντίον των Τούρκων. Όμως, μετά από μια χαμένη μάχη των ρωσικών δυνάμεων στο Στανιλέστι, στον ποταμό Προύθο, τον Ιούλιο του 1711, αναγκάστηκε να καταφύγει στην Ρωσία και να εγκατασταθεί εκεί. Τιμήθηκε με τον τίτλο του πρίγκιπα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, ενώ ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Κάρολος ΣΤ' τον τίμησε με το αξίωμα του δούκα. Εγκαταστάθηκε στο Χάρκοβο, αλλά συχνά βρίσκονταν στην Αγία Πετρούπολη, ως κύριος σύμβουλος του Πέτρου.
Παντρεύτηκε στο Ιάσιο στις 9 Μαΐου 1699 την Κασσάνδρα Καντακουζηνή (1682-1713), και στις 14 Ιανουαρίου 1717 ξαναπαντρεύτηκε στην Αγία Πετρούπολη την Αναστασία Τρουμπέσκαγια (1700-1755). Απεβίωσε στις 21 Αυγούστου 1723 στην Δημητρόφκα, κοντά στο Χάρκοβο της Ουκρανίας.
Το έτος 1714 ο Καντιμήρης έγινε μέλος της Βασιλικής Πρωσικής Ακαδημίας των Επιστημών στο Βερολίνο. Τα έτη 1711 έως 1719 ήταν τα πιο καρποφόρα, αφού τότε έγραψε τα σημαντικότερα έργα του. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στους αξιολογότερους γλωσσολόγους της εποχής του, ενώ χαρακτηριστικά μιλούσε άπταιστα ένδεκα γλώσσες. Σημαντικό έργο του είναι η «Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από την απαρχή ως την πτώση της». Αρχικά κυκλοφόρησε ως χειρόγραφο ανά την Ευρώπη, και τελικά δημοσιεύτηκε το 1734 στο Λονδίνο. Μεταφράστηκε στα γερμανικά και γαλλικά, και ήταν το κατεξοχήν έργο για το θέμα αυτό, μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Έγραψε επίσης διάφορα βιβλία για τη μουσική της Εγγύς Ανατολής, και το πρώτο βιβλίο της ιστορίας της Ρουμανίας, με τίτλο Historia Hieroglyphica. Άλλο έργο του ήταν το φιλοσοφικό δοκίμιο με τίτλο Divanul, sau Gâlceava Înțeleptului cu lumea sau Giudețul sufletului cu trupul, το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά, τα αραβικά και τα γαλλικά (Le divan, ou la dispute du sage avec le monde ou le jugement de l'âme avec le corps), και τα αγγλικά (The Divan, or The Wise Man's Parley with the World or The Judgement of the Soul with the Body).
Ο Καντιμήρης διέπρεψε και ως μουσικός, συνθέτης και θεωρητικός της οθωμανικής μουσικής. Δημοσίευσε το 1698 στο Ιάσιο βιβλίο με τίτλοKitâbu 'Ilmi'l-Mûsikí alâ Vechi'l-Hurûfât (Το βιβλίο της γραπτής μουσικής επιστήμης). Το βιβλίο αυτό, στο οποίο περιγράφει τις μελωδίες και τους ρυθμούς της οθωμανικής μουσικής, με βάση μουσικά σημεία που επινόησε ο ίδιος, θεωρείται μέχρι και σήμερα σημαντικό.
Το 1714 δημοσίευσε στο Βερολίνο την πρώτη γεωγραφική, εθνογραφική, και οικονομική σύνοψη της Μολδαβίας με τίτλο Descriptio Moldaviae, το οποίο μεταφράστηκε στα γερμανικά και τυπώθηκε το 1769 σε αποσπάσματα και το 1772 ως μονογραφία. Για το βιβλίο αυτό ο Καντιμήρης σχεδίασε τον πρώτο γεωγραφικό χάρτη της Μολδαβίας. Ο χάρτης τυπώθηκε το 1737 στην Ολλανδία.
- "Kantemiroğlu, Kitâbu 'İlmi'l-Mûsiki alâ Vechi'l-Hurûfât, Mûsikiyi Harflerle Tesbit ve İcrâ İlminin Kitabı", Yalçın Tura, Yapı Kredi Yayınları, Istanbul 2001, ISBN 975-08-0167-9
- Dimitrie Cantemir (1836). Khronikul romano-moldo-vlakhilor (1836). In typ. S. Mitrpoliei. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2011.
- Demetriu Cantemir (1876). Operele Principelui Demetriu Cantemiru: Typarite de Societatea Academica Româna (Τόμος Γ', μέρος Α'). Bucuresci: Typ. Curtii. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2011.
- Γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας Καντιμήρη
- Πρίγκιπας Δημήτριος Καντεμίρης - Στέφανος Πεσμαζόγλου[1]
- Πρίγκιπας Δημήτριος Καντεμίρης - Θανάσης Αγγέλου[2]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου