ALBRECHT DÜRER, ΜΟΥΣΟΥΔΑ ΒΟΔΙΟΥ, 1523

γράφει η Μαριλένα Κασιμάτη*

Εκπληκτικό θέμα προς διερεύνηση. Ο Leonardo αναζητούσε τις δυνατότητες της σχεδιαστικής απεικόνισης των φυσικών φαινομένων και της ανατομίας, ο δικός μου, ο Leonardo του Bορρά, πειθαρχεί στο σχέδιο ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΡΩΜΑ. Αντιμετωπίζει ακόμα και τη μουσούδα ενός βοδιού (σαν αυτά που ίσως έσερναν το κάρο του με τα χαρακτικά που του πουλούσε η σύζυγος στις λαϊκές αγορές -φουάρ της εποχής), ιδωμένη από δύο όψεις, για να φωτίσει τις λεπτομέρειες (μόνο οι φυσιολόγοι το έκαναν αυτό). Σου λέει, έτσι το ένα σώμα, έτσι είναι όλα. Είναι ο "επιστήμων" ζωγράφος, αυτός που αντιλαμβάνεται την υποκειμενική πρόσληψη μέσω της παρατήρησης ως αντικειμενικό συμβάν. Με πόση υπομονή, ψυχαναγκαστική θα λέγαμε- έθεσε τις χρωματικές σειρές στην υπηρεσία της νέας αντίληψης, ότι με το χρώμα μόνο γίνεται ορατή η πραγματικότητα, επειδή όλοι βλέπουμε με χρώματα. 

Σε δύο κατηγορίες ξεχώριζε ο Dürer τους κριτικούς της ζωγραφικής: Σε αυτούς που κατανοούσαν και σε αυτούς που δεν κατανοούσαν τις (δύσκολες) διαδικασίες στην υλοποίηση ενός έργου. Δικαστής για την ετυμηγορία θα είναι πάντα "ο καλός ζωγράφος", αυτός που θα αποκαλύψει τα αίτια από τα οποία προέκυψαν τα λάθη και θα αποδείξει την κακή χρήση των ζωγραφικών μέσων που καταστρέφουν τη ζωγραφική. Επειδή ο "καλός ζωγράφος" γνωρίζει και από Προοπτική & από Χρώμα (αφού έχει διαβάσει τις επαναστατικές πραγματείες του). Μόνο έτσι -ακόμη και ο χωρικός- θα μπορέσει το κοινό να κρίνει με επάρκεια. Για τους άλλους, η ζωγραφική θα είναι απλώς μια ξένη γλώσσα.

*Με τις δύο αυτές υδατογραφίες διδάσκει τους γύρω του ότι ανήκει στην κατηγορία εκείνη του "καλού ζωγράφου", που το έργο τους δεν επιτρέπει μομφή. Με την τεχνική δεινότητα στον χειρισμό των μέσων, έχει λάβει τα μέτρα του, ώστε ο δικαστής να αποφανθεί θετικά.

*Η Μαριλένα Κασιμάτη είναι ιστορικός τέχνης

ΕΝΑ ΔΙΠΛΑΝΟ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΗ, 1916.

της Μαριλένας Κασιμάτη*

Κωνσταντίνος Παρθένης (1878/1879-1967) Το γαλλικό αεροδρόµιο της Κέρκυρας, 1916, Ιδιωτική συλλογή.

Robert Vaucher, Φεβρουάριος 1916, Κέρκυρα, συντήρηση γαλλικού αεροπλάνου στο αεροδρόμιο των Αλυκών Ποταμού.

Frédéric Gadmer, Φεβρουάριος 1916, Κέρκυρα, συντήρηση γαλλικού αεροπλάνου στο αεροδρόμιο των Αλυκών Ποταμού.

Το 1911 ο Κωνσταντίνος Παρθένης (1878/79-1967), λίγο πριν εγκατασταθεί το 1917 στην Αθήνα, μεταφέρεται από το Παρίσι στην Κέρκυρα, έχοντας αποκομίσει παριζιάνικα μεταϊμπρεσιονιστικά ερεθίσματα. Τι είδε όμως στην Κέρκυρα το 1916 που τον παρακίνησε να θεματοποιήσει ένα θαυμαστό επίτευγμα της τεχνολογίας, μέρος πλέον της σύγχρονης ζωής, ανάλογο των σιδηροδρόμων και της ατμόσφαιρας γύρω από τους κεντρικούς σταθμούς που είχαν προκαλέσει με τον ίδιο τρόπο τους Ιμπρεσιονιστές στο Παρίσι (ιδίως τον Claude Monet το 1877 με τον έργο: "Ο Σταθμός Saint-Lazare"); Τα ιστορικά: Τον Ιανουάριο του 1916 (επί Α΄ΠΠ και Εθνικού Διχασμού), με απόφαση της γαλλικής κυβέρνησης και με προστασία γαλλικών πολεμικών αποβιβάζονται στην ουδέτερη Κέρκυρα -ερήμην κυβερνητικών αποφάσεων- σερβικές δυνάμεις. Η γαλλική κατάληψη /παραβίαση ελληνικού εδάφους θα είχε προσωρινό χαρακτήρα, ενώ η Κέρκυρα έγινε βάση ανεφοδιασμού των συμμαχικών δυνάμεων. Ο χώρος του σημερινού αεροδρομίου χρησιμοποιήθηκε για βάση της γαλλικής αεροπορίας. Νά τα λοιπόν τα διπλάνα του Παρθένη, Νά η γαλλική κουλτούρα του, νά η μοντέρνα τεχνολογία, που τον ενθουσίασε και δεν εμφανίζεται ποτέ ξανά στο έργο του. 

Καμιά φορά η αναδρομή στην Ιστορία είναι αναγκαία για την κατανόηση των έργων τέχνης, δεν αρκεί δλδ η λεζάντα που δίνεται από τις επιμελήτριες εκθέσεων: "Το γαλλικό αεροδρόμιο της Κέρκυρας". Γαλλικό; Στην Κέρκυρα; Πώς έτσι; Μάλιστα.

Δείτε και τα τεκμήρια των φωτογράφων Robert Vaucher και Frédéric Gadmer, (Φεβρουάριος 1916), "Κέρκυρα, συντήρηση γαλλικού αεροπλάνου στο αεροδρόμιο των Αλυκών Ποταμού" που έκλεψα (με ευχαριστίες) από την θαυμάσια σελίδα της Κέρκυρας του Θεόδωρου Μεταλληνού. Συσχετίζουμε και την τοπογραφική ακρίβεια της φωτογραφίας με το υλοποιημένο έργο του Παρθένη.

*Η Μαριλένα Κασιμάτη είναι ιστορικός Τέχνης