Merleau-Ponty, δρόμοι της φιλοσοφίας

Πανελλήνιο φιλοσοφικό συνέδριο | ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

04.10.2017, 9.30 ́- 14.30 ́ & 17.00 ́- 21.30 ́ | Auditorium Theo Angelopoulos - IFG

Με αφορμή την ελληνική έκδοση της Φαινομενολογίας της αντίληψης(Εκδόσεις Νήσος, 2016) του Maurice Merleau-Ponty και τις πρόσφατες μελέτες για το έργο του, οι Τομείς Φιλοσοφίας των Πανεπιστημίων Ιωαννίνων και Αθηνών διοργανώνουν φιλοσοφικό συνέδριο με αντικείμενο τον στοχασμό του σπουδαίου γάλλου φαινομενολόγου.

O Maurice Merleau-Ponty (1908-1961) κατατάσσεται σε έναν από τους βασικούς εκπροσώπους της «φιλοσοφικής στιγμής του Β́ Παγκοσμίου Πολέμου» σύμφωνα με την προσέγγιση της Φιλοσοφίας στη Γαλλία στον 20ό αιώνα του Frédéric Worms.

Οι συμμετέχοντες στο συνέδριο θα εστιάσουν το ενδιαφέρον τους στη φαινομενολογική έρευνα του γάλλου φιλοσόφου στη Δομή της συμπεριφοράς (1942) και στη Φαινομενολογία της αντίληψης (1945), στην πνευματική του πορεία μέχρι την ύστερη συγγραφική του παραγωγή, ιδίως στο ημιτελές Το ορατό και το αόρατο (1964), στον ρόλο που έπαιξε η αναμέτρησή του με τη «μη φιλοσοφία» στην εκδίπλωση του στοχασμού του, στον ρόλο του ως διανοουμένου και στις πολυκύμαντες σχέσεις του με τον Sartre, στον κριτικό διάλογο του με τους φιλόσοφους της εποχής του και στις μεθοδολογικές του διερευνήσεις.

Συμμετέχουν: 

Δημήτρης Αθανασάκης, επίκουρος καθηγητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Γεράσιμος Βώκος, ομότιμος καθηγητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Σωκράτης Δεληβογιατζής, καθηγητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης,

Αλεξάνδρα Δεληγιώργη, ομότιμη καθηγήτρια, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Αντώνης Καπετανάκης, Δρ.φιλοσοφίας

Δημήτρης Καργιώτης, αναπληρωτής καθηγητής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Γκόλφω Μαγγίνη, καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Ιορδάνης Μαρκουλάτος, επίκουρος καθηγητής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Χαρά Μπανάκου-Καραγκούνη, αναπληρώτρια καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Αλέκα Μουρίκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Πατρών

Γιώργος Ξηροπαΐδης, καθηγητής, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών

Χαράλαμπος Παπαχαραλάμπους, αναπληρωτής καθηγητής, Πανεπιστήμιο Κύπρου

Παναγιώτης Πούλος, αναπληρωτής 

καθηγητής, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών

Γιάννης Πρελορέντζος, καθηγητής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Ευτύχης Πυροβολάκης, εκλεγμένος επίκουρος καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Θωμάς Συμεωνίδης, Δρ. φιλοσοφίας, διδάσκων

Γεράσιμος Στεφανάτος, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής

Νικόλαος- Ίων Τερζόγλου, επίκουρος καθηγητής, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Γιώργος Φαράκλας, καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Συμμετέχουν επίσης: 

Εύη Γραμμάτη, Μαριλένα Καρρά, Νίκος Μανωλόπουλος, Ανέστης Μελιδώνης, Φιλιώ Πίπη

Είσοδος ελεύθερη

Σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος

Με την υποστήριξη των εκδόσεων Ευρασία

Θα δοθούν βεβαιώσεις παρακολούθησης

Τhe symptom projects 2017

Το The Symptom Projects πραγματοποιεί για όγδοη συνεχόμενη χρονιά στην πόλη της Άμφισσας το εκθεσιακό του πρόγραμμα: Την Παρασκευή 6 Οκτωβρίου 2017 πραγματοποιούνται τα εγκαίνια της φωτογραφικής έκθεσης “Περί-λήψεως” σε επιμέλεια της Νίκης Παπασπύρου και μια μέρα μετά, το Σάββατο 7 Οκτωβρίου τα εγκαίνια της ομαδικής έκθεσης “Τουρισμός”, σε επιμέλεια Ελπίδας Καραμπά και Γλυκερίας Σταθοπούλου και στις 13 και 14 Οκτωβρίου λογοτεχνικές συναντήσεις σε επιμέλεια του Αποστόλη Αρτινού. 

the symptom 08 / “Τουρισμός”

Επιμέλεια: Ελπίδα Καραμπά και Γλυκερία Σταθοπούλου

Παραγωγή: The Symptom Projects

Παλαιό Νοσοκομείο Άμφισσας

Εγκαίνια: Σάββατο 8 Οκτωβρίου 2017, στο Παλαιό Νοσοκομείο Άμφισσας

Διάρκεια έκθεσης: 8 - 22 Οκτωβρίου, 2017

Ώρες λειτουργίας: καθημερινά 18.00 - 22.00

«Η ιδέα του τουρισμού είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένη με την Ελλάδα, καθώς η Ελλάδα μαζί με την Ιταλία υπήρξαν παραδοσιακοί προορισμοί ταξιδιού πολύ πριν οργανωθεί η βιομηχανία του τουρισμού. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο τα ταξίδια προωθήθηκαν ως μέρος της διπλωματίας, ενώ η επανάσταση των μεσων μεταφοράς επέκτεινε στις μάζες το δικαίωμα του ταξιδιού, μέχρι το ταξίδι και ο τουρισμός να συνδεθούν άρρηκτα με την οικονομία του θεάματος και την παγκοσμιοποιημένη οικονομία, που σαρώνει με τον ίδιο τρόπο το Κολλοσαίο, τη Ντίσνεϊλαντ, το Τσερνομπίλ και το Νταχάου. 

Ως ένα από τα σημεία διαπλοκής και αλληλεπίδρασης του τοπικού με το παγκόσμιο, ο τουρισμός φαίνεται να είναι το ιδανικό εκείνο πρίσμα, μέσω του οποίου μπορούν να εξεταστούν διάφορες εκφάνσεις του τοπικού, του υπερτοπικού, της ταυτότητας, της ετερότητας, της πολιτιστικής κληρονομιάς, της εμπορευματοποίησης και της παγκόσμιας κυκλοφορίας των ανθρώπων, εικόνων και κεφαλαίων. Διαμορφώνει το πεδίο πάνω στο οποίο εκφράζονται, σημασιολογούνται και επιτελούνται διάφορες εθνικές, τοπικές, έμφυλες, εργασιακές ταυτότητες και κοινωνικοί ρόλοι, καθώς και επαναπροσδιορίζονται οι ταυτότητες των χώρων και των τοπικών κοινοτήτων υποδοχής.

Οι τουριστικοί προορισμοί και τα αξιοθέατα, μπορούν να θεωρηθούν ως κόμβοι μιας επανάληψης επιτελεστικών πράξεων (ο θαυμασμός ενός αξιοθέατου, η ρομαντικοποίηση μια τοποθεσίας κ.α.). Οι τόποι εμπλέκονται σε πολύπλοκα δίκτυα σχεσιακότητας, όπου οικοδεσπότες, επισκέπτες, κτίσματα και αντικείμενα συνδέονται για να επιτελέσουν ορισμένες αναπαραστάσεις. Οι προορισμοί αυτοί συχνά αποτελούν ιζηματογενείς συσσωρεύσεις αυτών των επιτελέσεων.

Με την ευκαιρία της έκθεσης, καλούμε στην Άμφισσα καλλιτέχνες να παρουσιάσουν έργα πάνω στο θέμα του τουρισμού, θέτοντας φανερά και λανθάνοντα ζητήματα που συνδέονται με την ιδέα και την ιστορία του τουρισμού ως μέρους μιας ευρύτερης βιομηχανίας, της πολιτικής και της οικονομίας, που επεκτείνονται σε ζητήματα του τοπικού και του παγκόσμιου, σε ζητήματα ταυτότητας, κοινωνικών ρόλων, αναπαραστάσεων και φυσικών ή νοητικών κατασκευών.

Η Άμφισσα δεν γίνεται εδώ κατάνοητή απλά ως ένα γεωγραφικό σημείο αλλά μας παρέχει τη δυνατότητα να στοχαστούμε πάνω στην ειδυλλιακότητα και την αποκέντρωση. Γειτνιάζοντας με έναν βαρυσήμαντο συμβολικά τόπο, τους Δελφούς, μας παρέχει την αφορμή να σταθούμε κριτικά απέναντι στα θεωρούμενα ως αυτονόητα και να προβληματίσουμε καθιερωμένες και κυρίαρχες μορφές και συστήματα γνώσης και εμπειρίας.»

Ελπίδα Καραμπά και Γλυκερία Σταθοπούλου         

Συμμετέχοντες: Μιχάλης Αδάμης, Νίκος Αρβανίτης, Εύα Γιαννακοπούλου, Θοδωρής Ζαφειρόπουλος, Γιώτα Ιωαννίδου, Νίκος Καναρέλης, Απόστολος Καραστεργίου, Ζήσης Κοτιώνης, Πάνος Κούρος, Μαρία Λάλου και Skafte Aymo-Boot, Νατάσα Μπιζά, Ραλλού Παναγιώτου, Πάνος Σκλαβενίτης, Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, Ινώ Βαρβαρίτη και Γιάννης Δελαγραμμάτικας, KaveCs, Οι αρχιτέκτονες της φάλαινας, Ευθύμης Θέου και Ηλέκτρα Αγγελοπούλου, Aysenur Babuna.

«Η αδύνατη εκφορά»

(επιτελεστικές αναγνώσεις)

Σάββατο, 14 Οκτωβρίου. 19.00.

Συμμετέχοντες: Δημήτρης Αμελαδιώτης, Φοίβη Γιαννίση, Αντώνης Γκρίτσης, Πατρίτσια Κολαίτη, Δημήτρης Λεοντζάκος, Βιργινία Μαστρογιαννάκη, Ιορδάνης Παπαδόπουλος, Χαρά Πιπερίδου

Δημήτρη Αμελαδιώτη: H performance «Γιατί είναι πλάσματα του νου», είναι βασισμένη σε αποσπάσματα έργων του Γ.Βιζυηνού και του Ν.Καζαντζάκη  ( "Το αμάρτημα της μητρός μου"/ "Ασκητική" ), και επιχειρεί μίαν ανάγνωση των κειμένων αυτών διά της παρεκφοράς του λόγου και της εμψύχωσης ενός μπόγου σχοινιών, κατάλοιπο άλλων δοκιμών κι εμπειριών.

Φοίβη Γιαννίση: Θάλαμος

Μέσα σε θάλαμο τον έβαλε, κι εφάρμοσε τις φωτεινές τις πόρτες

κι εκείνου η φωνή έρεε δυνατή, αλλά ρώμη

δεν είχε όπως παλιά στα μέλη τα κυρτά

(Ομηρικός Υμνος στην Αφροδίτη)

Η θεική και η ζωική φωνή. Η Αφροδίτη και ο Τιθωνός. 

Αντώνης Γκρίτσης 

Ένα ποίημα για δύο φωνές, η φωνή του ηθοποιού και η φωνή του ποιητή. Ο Αντώνης Γκρίτσης διαβάζει στο μικρόφωνο ποιήματα από τις Ωδές στον Πρίγκιπα με την φωνή του Νίκου Αλέξη Ασλάνογλου. 

Πατρίτσια Κολαίτη: «ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ Ή ΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ"

Απαγγελία στα όρια του πνιγμού. Η σωματική καταγωγικότητα της φωνής αναδυόμενη από τα βάθη του αμνιακού σάκκου, της γυάλας, του νερού, του πηγαδιού. Η Περσεφόνη κόρη-χρυσόψαρο, η ασφυξία και η θραύση, σε μια υβριδική πειραματική περφόρμανς που συγκεράζει σωματική δράση, επιτελεστική απαγγελία και sound poetry.

Δημήτρης Λεοντζάκος: «Το τείχος / Η αδύνατη εκφορά».

Είναι υπάρξεις ακουστικές. Η φύση τους είναι μια φύση τείχους. Λεπτές και επίπεδες σαν αρμοί και γλείφουν τις πέτρες, τους τοίχους. Σαν βρύα, συναισθηματικές και θλιμμένες, σαν αδύνατη ανάμνηση γης.

Ανάγνωση, ήχοι και εικόνα σε σκηνικό ημίφως. Λεπτής, αδιέξοδης αιώρησης και λεκτικής συντριβής.

Βιργινία Μαστρογιαννάκη: «reading in/ reading out»

Το κείμενο της Α’ Εθνοσυνέλευσης αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο επάνω στον οποίο βασίστηκε η νομοθεσία της χώρας, αναφορικά στα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις του πολίτη, αλλά και την οργάνωση και τους βασικούς λειτουργικούς κανόνες του κράτους και των θεσμών. Θα διαβαστεί απνευστί,  τόσο κατά την εκπνοή, όσο και κατά την εισπνοή.

Χαρά Πιπερίδου: Το «Amor-logie plus éloignée» αποτελεί μια σύμφυρση  αφηγήσεων του έρωτα - βασισμένη σε κείμενα του George Bataille ("Μαντάμ Εντουαρντά" / "Ο Ερωτισμός") και ποιήματα του Jalaluddin Rumi ( "Ο Αγαπημένος") - και συνθέτει ένα τοπίο ομολογίας και εξαΰλωσης του εαυτού. Η “Έρωτο-λογία" αυτή ενσαρκωμένη υπό τον μανδύα εικονοποιημένων υπαινικτικών λεκτικών στοιχείων, επιθυμεί να αποπνεύσει μία απόκοσμη αύρα.

http://the-symptom-projects.blogspot.gr/2017/09/he-symptom-projects-2017.html

Η κριτική της κριτικής στην Ελλάδα

[σύντομο σχόλιο]

"ο δρόμος άρχισε, το ταξίδι τελείωσε"
Georgy Lukacs

«δεν υπάρχει πια πραγματικότητα· το πολύ πολύ υπάρχει η γελοιογραφία της»
Gottfried Benn

Από χθες (με αφορμή μία συζήτηση με φίλες ποιήτριες και συγγραφείς) με βασανίζει ακόμη περισσότερο ένα ερώτημα. "Γιατί δεν υπάρχουν σπουδαίοι κριτικοί λογοτεχνίας;" 

Έχω δύο απαντήσεις που θα τις παραθέσω σύντομα: 

Η μία θα μπορούσε να είναι ότι δεν υπάρχουν σπουδαίοι ποιητές και πεζογράφοι που να εμπνέουν την σπουδαία λογοτεχνική κριτική. 

Η άλλη είναι μία απάντηση που βασίζεται πάνω σε κάποια δοκίμια που διάβαζα πρόσφατα για την κρίση και αναφέρεται στην αδυναμία έκφρασης με τα εκφραστικά μέσα του χθες. Η εποχή μας δεν χρειάζεται κριτική αλλά δημιουργία με νέα εκφραστικά μέσα και εκεί θα πρέπει να επικεντρωθούν οι δημιουργοί!

Χρειαζόμαστε ανανέωση της μορφής και της γλωσσικής έκφρασης. Χρειαζόμαστε να βρεθούν νέοι τρόποι έκφρασης της πραγματικότητας που μας ξεπερνά πριν ακόμη γεννηθούμε. Αυτή την πραγματικότητα, που θα την ονόμαζα υπερπραγματικότητα η έναν "ρεαλισμό του παραλόγου", δεν την απεικονίζουν τα κείμενα που φτάνουν στον "διαθέσιμο" αναγνώστη με αποτέλεσμα να νιώθει μετέωρος και ματαιωμένος από την προσέγγισή του με αυτά.

 Η πραγματικότητα μέσα στην οποία ζει και πεθαίνει είναι πέρα από τον ρεαλισμό και αγγίζει το παράλογο μερικές φορές δε είναι παρά μια παρωδία του ρεαλισμού. 

Η ζωή μας μοιάζει με ένα συμβάν ειδωμένο σε rewind. Σαν να τρέχουμε και να διατρέχουμε την πραγματικότητα από τον θάνατο προς τη ζωή, τη γέννησή μας, καθώς όσα ζούμε μοιάζουν με προσομοίωση. Ο χρόνος κινείται με τέτοια ταχύτητα που το μυαλό αδυνατεί να την καταγράψει και τα γεγονότα μοιάζουν να είναι ένα ατελείωτο de ja vu. Όλα έχουν ειπωθεί και όλα έχουν συμβεί μέσα στον κύκλο της ζωής.

 Πρέπει να βρεθεί μια νέα γλώσσα να μιλήσει για το συνεχές παρόν. Πρέπει μια νέα λογοτεχνική ματιά να ακινητοποιήσει τον χρόνο και να τον τιθασεύσει μέσα στους υποδοχείς της γλώσσας. Η γλώσσα δεν αρκεί να παραληρεί αλλά πρέπει να μπορεί να σχηματίζει νέες ερμηνείες της πραγματικότητας. 

Μέχρι τότε η κριτική δεν μπορεί να δημιουργήσει έργα αξίας διότι η κριτική μοιάζει σαν την οικονομία, είναι δηλαδή ο δευτερογενής τομέας που στηρίζεται στον πρωτογενή και αξιοποιεί τις πρώτες ύλες, που στη λογοτεχνία είναι ο λόγος και ο ρυθμός.

Για τον Georgy Lukavs το πρόβλημα του μυθιστορήματος συνίσταται στην ανάγκη ότι ό,τι ηθικό και αφηρημένο υπάρχει στη συνείδηση του μυθιστοριογράφου να με- τουσιωθεί σε ουσιαστικό στοιχείο ενός έργου, όπου η πραγματικότητα δεν θα υπήρχε παρά ως απουσία αθεματοποίητη· με άλλα λόγια, ως παρουσία υπο­ βαθμισμένη. Κατά τον Lukâcs, το μυθιστόρημα είναι το μοναδικό λογοτε­χνικό είδος όπου η ηθική του μυθιστοριογράφου γίνεται πρόβλημα αισθητι­κής του έργου.
 Η μυθιστορηματική μορφή, όπως επισημαίνει ο L. Goldmann, φαίνεται να είναι «η μετατόπιση στο λογοτεχνικό επίπεδο της καθημερινής ζωής μέσα στην ατομιστική κοινωνία, γεννημένη από την παραγωγή και προοριζόμενη για την κατανάλωση».

Νότα Χρυσίνα

Ο Γιώργος Κεντρωτής μεταφράζει Alfonso Gatto

ALFONSO GATTO

ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής.

ΒΡΑΔΥ

Ο εργάτης ντυμένος με τη μπλε του φόρμα
έσκασε μύτη στην Πλατεία Πίζας
ο Άρνος ήτανε στεγνός από σκόνη
τα ροζ σπίτια ένιωθαν να τα βαραίνει εκεί πιο πολύ

το χρυσάφι του χρόνου που κατεβαίνει στη θάλασσα.

Το άμεμπτο βήμα του ανθρώπου διέσχισε τη νύχτα
τον τοίχο, όπου ο ίσκιος τού κλείνει
την πόρτα της Ανατολής.

Και στο σπίτι άναψε η λάμπα
τη γαλανή επαρχία των νερών της θαλάσσης.

SERA

L’operaio vestito d’azzurro
spuntò nella piazza di Pisa,
l’Arno era magro di polvere
le case di rosa patita più in là dell’oro,
del tempo che scende al mare.

Il passo illeso dell’uomo varcò la sera,
il muro ove l’ombra gli chiuse
la porta d’oriente.

E nella casa accese il lume
l’azzurra provincia del mare.

ΕΝΑ ΑΝΘΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΒΑΦΗ

Ένας άνδρας σαν εκείνον που του μοιάζει
καταπονημένος και πρόθυμος να είναι πιο μόνος
απ’ ό, τι ήτο με τας σκέψεις του
με τα χέρια του να γυρεύουνε προσεχτικά να βρούνε θέσιν
στο κύπελλο, στο ποτήρι, στο σμικρόν τετράδιον
με τους στίχους.

Αστράφτει στα ομματοϋάλιά του
των όσων έζησεν η τρυφερότης ολονέν εντονοτέρα:
πάρε μες στο ψύχος του εντροπαλού ετούτου Οκτώβριου,
το άνθος που σου φέρω – παρ’ το!
Μέσα εις το γλυκό εμπορικόν της πλήξεως
η καραμέλα η στοχαστική που όλο πιπιλάς θα λειώνει
με την πικρή του βλέμματος σου τη βραδυπορία –
θα βλέπεις, θα παρατηρείς, πλην ουδέποτε θα καταλήξεις
ν’ ανεύρεις, όπως έλεγες
τί είναι η φύσει οκνηρά του έρωτος σοφία.

UN FIORE PER KAVAFIS

Un uomo come lui che gli somigli,
stanco e voglioso d'essere più solo
di quel che fu con i pensieri suoi,
con le sue mani attente a trovar posto
alla tazza al bicchiere al quadernetto
di versi, luccicante per gli occhiali
l'intensa tenerezza di cui visse:
questo, nel freddo dell'ottobre schivo,
il fiore che ti porto.
È nell'emporio dolce della noia
il confetto pensoso che rimugini
con l'amara lentezza dello sguardo,
il notare il notare e mai concludere,
come dicevi,
e la saggezza pigra dell'amore.

Η ΚΑΜΑΡΑ

Τούτη η κάμαρά μου με την αφελή της πίστη,
για να κατοικηθεί με ίδια πίστη
νεώτερη από μένα, πιστεύει –μόνο αυτή πιστεύει–
στη νέα μου ιστορία, εσύ δεν θέλεις
να πιστέψεις, λες προσωρινά είναι όλα.

Αν μ’ αφήσεις τον θάνατο ή την ελπίδα
ν’ αλλάξω πλανώμενος, δεν ξέρεις καν
ούτε αντέχεις να πιστέψεις εσύ πως είσαι
η προσκεκλημένη παρουσία.

Η κάμαρά μου έχει το κενό που της αφήνεις.
Δεν της λείπει η καρέκλα, η θέση σου της λείπει.
Δεν της λείπει το πικάπ, η φωνή σου
της λείπει και η σιωπή τού να σ’ έχει παντού ολόγυρα.

Λείπουν τα μάτια σου – πιο πολύ απ’ τον καθρέφτη λείπουνε.

LA STANZA

Questa mia stanza candida di fede,
ad abitarla con eguale fede
più giovane di me, lei sola crede
alla mia nuova storia, tu non vuoi
credere, dici è tutto provvisorio.

Se mi lasci la morte o la speranza
di mutare vagando non sai dire,
né a credere sopporti che tu sia
la presenza invocata.

La mia stanza ha il vuoto che le lasci.
Non le manca la sedia, ma il tuo posto.
Non manca il giradischi, la tua voce
manca e il silenzio dell’averti intorno.

Mancano gli occhi tuoi più dello specchio.

Πηγή βιογραφικού Fractal 

Ο Alfonso Gatto γεννήθηκε  στο Salerno της Campania το 1909. Το 1926 εγγράφεται στο πανεπιστήμιο της Napoli, όμως εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων δεν θα ολοκληρώσει ποτέ τις σπουδές του. Από τον γάμο του με την καθηγήτρια του στα  μαθηματικά  Agnese Jole Turco , θα αποκτήσει δυο κόρες αφού πρώτα καταφύγει στο Milano. To 1936 συλλαμβάνεται από το καθεστώς με την κατηγορία της αντιφασιστικής δράσης ενώ το 1938 ιδρύει μαζί με τον  Vasco Pratolini  το λογοτεχνικό περιοδικό, Campo di Marte. Το 1944 γίνεται μέλος του ιταλικού κομμουνιστικού κόμματος (PCI)  και τον επόμενο χρόνο συνεργάτης της αριστερής εφημερίδας L’ Unita. Στις 8 Μαρτίου του 1978, μετά από ένα σοβαρό αυτοκινητιστικό δυστύχημα, θα αφήσει την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο  di Grosseto. Στον τάφο του στο Salerno,  ο Eugenio Montaleθα γράψει:

«Στον Alfonso Gatto

του οποίου η ζωή και η ποίηση

ήταν η μοναδική μαρτυρία   της αγάπης»

Μερικά από τα έργα του Alfonso Gatto:

• Isola, Napoli 1932.
• Morto ai paesi, Modena 1937.
• Poesie, Milano 1939, nuova edizione, Firenze 1943.
• L’allodola, Milano 1943.
• La spiaggia dei poveri, Milano 1944.
• Amore della vita, Milano 1944.
• La spiaggia dei poveri, Milano 1944, nuova edizione Salerno 1996.
• Il sigaro di fuoco. Poesie per bambini, Milano 1945.
• Il capo sulla neve, Milano 1947.
• Nuove poesie 1941-49, Milano 1949.
• La forza degli occhi, Milano 1954.
• La storia delle vittime, Milano 1966.
• Rime di viaggio per la terra dipinta, Milano 1969.
• Poesie 1929-69, Milano 1972.

Γιώργος Κεντρωτής

Ο Γιώργος Κεντρωτής γεννήθηκε το 1958 στους Μολάους Λακωνίας. Σπούδασε Νομικά και Πολιτικές Επιστήμες στην Ελλάδα και στη Γερμανία. Είναι καθηγητής Θεωρίας της Μετάφρασης στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Έχει εκδόσει βιβλία για τη μετάφραση και την Επτανησιακή Σχολή και έχει μεταφράσει στα ελληνικά έργα πολλών συγγραφέων.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ (2016) Ορίτζιναλ μαϊμούδες, Τυπωθήτω (2013) Ο κόσμος καρναβάλι, Τυπωθήτω (2012) Ανάποδα ψαλίδια, Δίαυλος (2009) Παρέλαση, Τυπωθήτω (2008) Εκατόν δύο ματς, Τυπωθήτω (2007) Στις κερκίδες του λόγου, Δίαυλος (2006) Με απ' όλα μέσα, Τυπωθήτω (2003) 45 χρόνια βάζω γκολ στους βάζελους, Δίαυλος (2003) Πόσα χουνέρια και τι πλεκτάνες, Τυπωθήτω (1997) Το αλφαβητάρι του Ολυμπιακού, Δίαυλος (1996) Θεωρία και πράξη της μετάφρασης, Δίαυλος   Συμμετοχή σε συλλογικά έργα (2012) Κουίζ ολυμπιακογνωσίας και θρυλοφροσύνης, Δίαυλος (2012) Κώστας Βάρναλης: Φως που πάντα καίει, Σύγχρονη Εποχή (2012) Ποδόσφαιρο και πολιτισμός, Εκδόσεις Γκοβόστη (2011) Γιάννης Ρίτσος, Σύγχρονη Εποχή (2011) Όψεις κοινωνικής δυναμικής, Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (2010) Οπαδική βία και άλλες πτυχές της βίας στον αθλητισμό, Νόβολι (2010) Σελίδες στην οθόνη ή σε χαρτί, Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (2009) George Trakl: Από τα τέλη του 19ου στις αρχές του 21ου αιώνα, Ύψιλον (2009) Εισαγωγή στην ποίηση του Ρίτσου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2006) Δέκα γραφές για τον Διονύση Σέρρα και την ποίησή του, Ραπόρτο (2006) Θρησκευόμενοι κόκκινοι επιστήμονες, Ελληνικά Γράμματα (1996) Η μεταπολεμική πεζογραφία, Σοκόλη   Μεταφράσεις (2017) Tacitus, Poplius Cornelius, Διάλογος περί ρητόρων, Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (2015) Vico, Giambattista, Η νέα επιστημονική γνώση, Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (2014) Brecht, Bertolt, 1898-1956, Η βαβυλωνιακή σύγχυση των λέξεων, Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (2014) Παλατινή ανθολογία, Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (2013) Πλάτων, Κρατύλος, Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός [μετάφραση, επιμέλεια] (2011) Mayakovsky, Vladimir, Τραγωδία, Τυπωθήτω (2011) Musil, Robert, 1880-1942, Τρεις γυναίκες, Μεταίχμιο (2009) Κορφιάτης, Χρήστος, Διονυσίου Σολωμού, Τα κερκυραϊκά, Αλκίνοος (2009) Σολωμός, Διονύσιος, 1798-1857, Διονυσίου Σολωμού, Τα κερκυραϊκά [Διονυσίου Σολωμού: Τα ευρισκόμενα], Αλκίνοος (2008) Kandinsky, Wassily, 1866-1944, Αναδρομή 1901-1913, Διάττων (2008) Neruda, Pablo, 1904-1973, Η στείρωση των αστέρων, Τυπωθήτω (2008) Cicero, Marcus Tullius, 106-43 π.Χ.., Ο τέλειος ρήτορας, Πόλις (2007) Neruda, Pablo, 1904-1973, Στα χθόνια δώματα, Ύψιλον (2007) Éluard, Paul, 1895-1952, Των Αλγηδόνων πρωτεύουσα, Ύψιλον (2007) Mayakovsky, Vladimir, Φυσώντας των σπονδύλων μου το φλάουτο και άλλα 8 ποιήματα, Τυπωθήτω (2005) Neruda, Pablo, 1904-1973, Είκοσι ερωτικά ποιήματα και ένα τραγούδι χωρίς καμμιάν ελπίδα, Τυπωθήτω (2005) Brecht, Bertolt, 1898-1956, Σάουνα και συνουσία, Ύψιλον (2004) Hoffmann, Ernst Theodor Amadeus, 1776-1822, Κρέσπελ και Αντωνία, Μαΐστρος (2004) Αισχύλος, Προμηθέας Δεσμώτης, Μαΐστρος (2004) Σολωμός, Διονύσιος, 1798-1857, Ρίμες εξ απροόπτου, Ύψιλον (2004) Musil, Robert, 1880-1942, Τρεις γυναίκες, Μεταίχμιο (2001) Πλάτων, Κρατύλος, Πόλις [επιμέλεια, μετάφραση] (2000) Broch, Hermann, Βιργιλίου θάνατος, Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (1997) Heaton, John, Ο Βιτγκενστάιν με εικόνες, Δίαυλος (1996) Pavese, Cesare, 1908-1950, Αγροίκοι, Αλεξάνδρεια (1994) Musil, Robert, 1880-1942, Κατάλοιπα ζωντανού συγγραφέα, Αλεξάνδρεια (1993) Pavese, Cesare, 1908-1950, Στην παραλία, Ύψιλον (1988) Musil, Robert, 1880-1942, Ο κότσυφας, Διάττων (1987) Hesse, Hermann, 1877-1962, Το τελευταίο καλοκαίρι του Κλίνγκζορ. Παιδική ψυχή. Κλάιν και Βάγκνερ, Νεφέλη (1986) Musil, Robert, 1880-1942, Δεσμοί, Νεφέλη (1986) Klee, Paul, 1879-1940, Τα ημερολόγια 1898-1918, Νεφέλη (1986) Kandinsky, Wassily, 1866-1944, Τέχνη και καλλιτέχνες, Νεφέλη (1985) Klee, Paul, 1879-1940, Τα ημερολόγια 1898-1918, Νεφέλη (1985) Musil, Robert, 1880-1942, Τρεις γυναίκες, Νεφέλη   Λοιποί τίτλοι (2008) Κριμπάς, Παναγιώτης Γ., Φρασεολογισμοί στη ρωσική λογοτεχνική γλώσσα και η απόδοσή τους στη νέα ελληνική, Γρηγόρη [επιμέλεια] (2007) Καρμπονάρος, Βικέντιος, Ο συνονόματος ,ή, Πέφτοντας στο κάθετο ρήγμα του λόγου, Τυπωθήτω [επιμέλεια] (2006) Ανθολογία επτανησιακής ποίησης 1950-2006, Περί Τεχνών [ανθολόγηση] (2002) Γρικώντας την άπλαστη αρμονία των ουρανών, Ύψιλον [επιμέλεια] (1999) Εγγονόπουλος, Νίκος, 1907-1985, Οι άγγελοι στον παράδεισο μιλούν ελληνικά, Ύψιλον [επιμέλεια]

Ελένη Κουρμαντζή-Παναγιωτάκου: Νεοελληνική Αναγέννηση στα Γιάννενα

της Νότας Χρυσίνα

Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ:August 14, 2017

Ελένη Κουρμαντζή-Παναγιωτάκου
Νεοελληνική Αναγέννηση στα Γιάννενα
Από τον πάροικο έμπορο στον Αθανάσιο Ψαλίδα και τον Ιωάννη Βηλαρά

 (17ος – αρχές 19ου αιώνα)
Εκδόσεις: Gutenberg

Η πόλη των Ιωαννίνων είναι το πνευματικό κέντρο στο οποίο εστιάζει η μελέτη της καθηγήτριας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Ελένης Κουρμαντζή- Παναγιωτάκου, τόπος καταγωγής της συγγραφέα και πολλών πνευματικών ανθρώπων που έγιναν φορείς των σύγχρονων ιδεών του Διαφωτισμού και ίδρυσαν τα πρώτα νεωτεριστικά σχολεία (από τα μέσα ήδη του 17ου αιώνα) αλλά και τα πρώτα ελληνικά τυπογραφεία στις σπουδαιότερες πόλεις της Δύσης όπως η Βενετία και η Βιέννη.

Το πρώτο κεφάλαιο της μελέτης της Κουρμαντζή είναι αφιερωμένο στις παροικίες των πεφωτισμένων γιαννιωτών εμπόρων και λογίων που συνέβαλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση του νεοελληνικού διαφωτισμού. Οι γιαννιώτες έμποροι ήρθαν σε επαφή με τις Επιστήμες και τον Ορθολογισμό της Δύσης όταν η νέα δομή οικονομίας με την άνθηση του εμπορίου τούς επέτρεψε να δημιουργήσουν εστίες σε πολλές πόλεις της Ευρώπης όπως η Βενετία, το Λιβόρνο, η Τεργέστη, το Βουκουρέστι, το Ιάσιο, η Μόσχα, η Οδησσός, η Βιέννη κ.ά. Σε αυτές τις πόλεις διαμορφώνονται οι νέες αντιλήψεις του νεότερου ελληνισμού και προετοιμάζεται η ελληνική Επανάσταση.

Η συγγραφέας παραθέτει σημαντικά στοιχεία που αφορούν την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας από τους Έλληνες που ζούσαν στη Ρωσία και αλλού. Στο βιβλίο γίνεται λεπτομερής καταγραφή των εμπορικών σχέσεων των ελληνικών γιαννιώτικων οικογενειών, των πόλεων δράσης τους στην Ευρώπη, μέσα από τα επίσημα αρχεία των χωρών, και πώς αυτές συνέβαλαν στον αγώνα της ανεξαρτησίας. Επίσης δίνεται έμφαση στη συμβολή των εύπορων Γιαννιωτών στη δημιουργία και χρηματοδότηση σχολείων, με τις ευεργεσίες, στα οποία δίδαξαν λόγιοι όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Αθανάσιος Ψαλίδας κ.ά.

Το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου είναι αφιερωμένο στον εκπαιδευτικό και λόγιο Αθανάσιο Ψαλίδα. Η συγγραφέας προσεγγίζει το κριτικό πνεύμα του Ψαλίδα μέσα από τα έργα του «Αληθής Ευδαιμονία», «Καλοκινήματα» και «Έρωτος Αποτελέσματα» τα οποία συγκρίνει με έργα όπως «Ο Ανώνυμος του 1789», «η Ελληνική Νομαρχία» και «ο Ρωσσαγγλογάλλος», έργα που η Κουρμαντζή ισχυρίζεται, μέσα από την τεκμηριωμένη, αναλυτική σύγκρισή τους, πως γράφτηκαν από τον Ψαλίδα. «Ο Ψαλίδας, γράφει η Κουρμαντζή, χρησιμοποιεί κάποιες θρησκευτικές αρχές ως προκάλυψη της φιλοσοφικής του σκέψης και τις απονεκρώνει αποκόπτοντάς τες από το περιεχόμενό τους και τελικά τις απορρίπτει ολοκληρωτικά». Παράδειγμα η ιδέα του Θεού για την οποία καταλήγει ότι τα επιχειρήματα των Φιλοσόφων περί υπάρξεως του θεού δεν ισχύουν για τον ίδιο, γιατί τελικά «ο Νους δεν μπορεί να μας δείξει την ύπαρξη του Όντος έξω τούτου του Κόσμου, εφόσον αυτό δεν είναι δυνατόν να υποπίπτει στις αισθήσεις μας». Ο Ψαλίδας αρνείται, επίσης, τις θεωρίες των φυσικών φιλοσόφων για την Ειμαρμένη και την Ελευθερία και συνδέει την Ελευθερία με την ανθρώπινη βούληση.

Η Κουρμαντζή υποστηρίζει ότι αρκετές θέσεις που συναντάμε στα έργα του Ψαλίδα εντοπίζονται και στην «Ελληνική Νομαρχία» αλλά και στον «Ρωσσαγγλογάλλο». Για τον λόγο αυτό προβαίνει σε αντιπαραβολή της «Ελληνικής Νομαρχίας» με έργα του Ψαλίδα συγκρίνοντας έννοιες κοινωνικές, πολιτικές, φιλοσοφικές και ιστορικές που περιέχονται σε αυτά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η έννοια της Ελευθερίας που στην «Αληθή Ευδαιμονία» είναι μια από τις προϋποθέσεις της «ανθρώπινης ευδαιμονίας». Η ίδια θέση υπάρχει στην «Ελληνική Νομαρχία»: «ιδού λοιπόν οπού απεδείχθη, αγκαλά και συντόμως πλην με σαφήνειαν και αλήθειαν, τι εστί ελευθερία, οπόσον είναι αναγκαία εις την ανθρώπινον ευδαιμονίαν…». Στον «Ρωσσαγγλογάλλο» υπάρχει η βασική θέση του Ψαλίδα ότι δεν πρέπει ο ελληνισμός να περιμένει την απελευθέρωσή του από τις Ξένες Δυνάμεις. Επίσης κοινό θέμα όλων των έργων είναι η προτροπή για Ελευθερία.

Το τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου είναι αφιερωμένο στον σατιρικό ποιητή, φιλόσοφο, λόγιο και γλωσσολόγο Ιωάννη Βηλαρά, φίλο του Αθανάσιου Ψαλίδα. Η σατιρική ποίηση του Βηλαρά είναι όχημα κοινωνικής κριτικής. Στα έργα του «Λογιώτατος Ταξιδιώτης». «Λογιώτατος ή ο Κολοκυθούλης» και «Ρομέηκη γλόσα» παραθέτει τις απόψεις του για τον «φωτισμό» του Γένους ο οποίος πηγάζει από την καλλιέργεια των ιδεών μέσα από τις Τέχνες, τις Επιστήμες και τη Φιλοσοφία και όχι από την ίδια τη γλώσσα. Ο Βηλαράς είναι υπέρμαχος του δημοτικισμού της ομιλούμενης γλώσσας που εκφράζει την ελληνική πραγματικότητα. Το έργο του Βηλαρά θα δικαιωθεί από τον Σολωμό και τον Ψυχάρη.

Η Ελένη Κουρμαντζή- Παναγιωτάκου επιχείρησε τη μελέτη του «Γιαννιώτικου Διαφωτισμού» μετά από προτροπή του σπουδαίου συγγραφέα Δημήτρη Χατζή και τη συμπαράσταση του ποιητή και ακαδημαϊκού δάσκαλου Γιάννη Δάλλα. Στο επίμετρο του βιβλίου παρατίθεται, από τη συγγραφέα, πλούσια βιβλιογραφία.