Μια μαρτυρία για την προέλευση των Δημοτικών τραγουδιών

(Η σύγκρουση λαϊκού και λόγιου πολιτισμού στην Ελλάδα)

“Αλλά, προφέροντας δια μιας και το αίσχος και τη γλώσσα, σκαρώνουν κάτι στίχους που μόνοι τους τους λένε “πολιτικούς” ¹ [δεκαπεντασύλλαβους] και νομίζουν πως με ένα μέτρο ομοιόμορφο κάτι κάνουν.

Διατηρούν δυο τόνους, έναν κάπου στη μέση ² και έναν στο τέλος, και είναι εντάξει ο στίχος λένε. Βάζουν τόνους σαν το "ώ γη και ήλιε" στα γράμματα, κάνοντας τα μακρά [φωνήεντα] βραχέα, και αμέσως πετυχαίνουν το μέτρο.

Καλά θα ήταν να γράφαμε με τόνους και όχι με γράμματα. Θα το νικάγαμε το κακό.

Αν κάποιος κάτσει να ψαχουλέψει το κατόρθωμά τους, θα βρει πως το έχουν αντιγράψει από τις γυναικούλες της Ιωνίας. ³ Με αυτόν τον ρυθμό αυτές θρηνούν τους νεκρούς που κηδεύουν.

Εγώ, επειδή πρόκειται για ομότεχνους μου που κατασκεύασαν αυτήν την βλασφημία, τόσο σιχαίνομαι, που δεν θα κατηγορήσω καν όποιον τόλμησε να παραφωνήσει με αυτόν τον τρόπο.”

----------------------------

Το γνήσιο κείμενο:
" Αλλά γαρ αισχύνη και γλώττη ταυτί προφέρειν, πολιτικούς τινάς αυτοίς καλουμένους στίχους ποιούσι. μέτρον μεν άπαν εν τούτοις λήτρον ηγούμενοι. τόνους δε δύο περί που τα μέσα και το τέλος τηρούντες, καλώς έχειν τον στίχον φασί. τόνους "ώ γη και ήλιε" προ των στοιχείων εξ ων τα μακρά βραχέα των δ' αύθις το μέτρον τιθέντες. ώσπερ ει τόνοις εγράφομεν και μη γράμμασι και ήδηγε το κακόν εξενίκησεν. εκείνων μεν ουν αν τις επιτωθάζων τω εγχειρήματι, εξ Ιωνικών γυναικαρίων είπεν αυτούς το τοιούτο γε υφελέσθαι. τώδε γαρ τω ρυθμώ κακείνα θρηνεί τους των εκφερομένων νεκρούς. εγώ δε τοσούτου δέω τουτί το βλάσφημον των της αυτής μοι μετεσχόντων τέχνης κατασκευάσαι, ώστε καν επιτημήσαιμι τω τολμήσαντι τι παραφθέγξασθαι κατά τάδε."

Ετυμολογικόν, 657

(από την γραμματική του Μάξιμου Πλανούδη,(13ος αι)

Σημειώσεις

1 Η λέξη “πολιτική”, με την έννοια “δημόσια” σήμαινε και “πόρνη”. Επί της ποίησης, σήμαινε, από τότε, λαϊκή, κοινή ποίηση.

2 Εννοεί την διαίρεση του δεκαπεντασύλλαβου σε δυο ημιστίχια, οχτώ και εφτά στίχων

3 Μια που έχουμε να κάνουμε με αρχαιολάτρη, δεν ξέρουμε αν εννοεί την Μικρασιατική Ιωνία ή την Αττική, την πιο αρχαία. Δεν ξέρουμε καν αν εννοεί τα μοιρολόγια της εποχής του ή τα αρχαία.

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΫΕΤΑΙ ΑΠΟ ΕΔΩ

ΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Η πνευματική δημιουργία σε όλες τις μορφές της Τέχνης δεν μπορεί παρά να έχει λαϊκή αφετηρία.  
Τα πρώτα πνευματικά δημιουργήματα του ανθρώπου δεν ήταν λόγιας, πεπαιδευμένης προέλευσης, αλλά αυθόρμητα έργα. 
Αυθόρμητο προϊόν, η λαϊκή δημιουργία δεν έχει στόχους, ιδεολογία και αντίπαλο.  

Η λόγια πνευματική δημιουργία, ορίζεται σαν μια προσπάθεια έρευνας, συστηματοποίησης και δημιουργίας κανόνων, τύπων και συμπερασμάτων πάνω στην πνευματική ζωή. Μόνο έτσι δεν ξεκίνησε όμως.

Περισσότερα, εδώ