"De Interpretatione" Αριστοτέλους και η μαντική τέχνη του μεταφραστή

Engraving by Charles Laplante

"De Interpretatione" είναι ο λατινικός όρος με τον οποίο είναι γνωστό το έργο του Αριστοτέλη "Περί Ερμηνείας".

"Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη οι λέξεις που προφέρουμε είναι σύμβολα ή σημεία (σύμβολα)  των εντυπώσεων της ψυχής (παθήματα). Οι γραπτές λέξεις είναι τα σύμβολα των λέξεων που προφέρουμε. Όπως η γραφή έτσι και η ομιλία διαφέρει στα γένη των ανθρώπων. Ωστόσο οι αρχικές νοητικές εντυπώσεις, αυτές καθαυτές, των οποίων τα σημεία είναι οι λέξεις, είναι τα αρχικά σημεία και είναι τα ίδια σε όλους τους ανθρώπους καθώς επίσης και τα αντικείμενα (πράγματα) των οποίων είναι οι αναπαραστάσεις ή οι εικόνες ή ακόμη τα αντίγραφα (ομοιώματα)"

Αριστοτέλους "Περί Ερμηνείας" 

Η μετάφραση καλείται να πραγματοποιήσει την αριστοτελική ιδέα "περί ερμηνείας" καθώς η λέξη ως εντύπωση της ψυχής είναι η ίδια για όλους τους ανθρώπους και επιπλέον αναφέρεται στα ίδια τα αντικείμενα των οποίων οι λέξεις είναι αναπαραστάσεις. Τί συμβαίνει όμως με νέες έννοιες ή κατασκευασμένες έννοιες που δεν υπάρχουν σε όλους τους πολιτισμούς;

Ο μεταφραστής καλείται τότε να προσεγγίσει την έννοια με την μεγαλύτερη ευαισθησία και λεπτότητα και σαν τον χειρουργό να αποκαταστήσει το ελλιπές μέλος ή να το θεραπεύσει. Η θεραπεία στη μετάφραση μπορεί κάποιες φορές να είναι η αφαίρεση της λέξης ή της φράσης ή ακόμη η αντικατάστασή της με ένα νέο "μέλος" - λέξη που μεταφέρει κατά προσέγγιση το νόημα της έννοιας όχι όμως αυτή την ίδια την έννοια. Άρα, η αριστοτελική λέξη σύμβολο δεν μπορεί να μεταφέρει το πάθημα της ψυχής παρά μονάχα μέσα από κοινά πολιτισμικά σύμβολα τα οποία παραμένουν διαχρονικά. Έτσι, οι μεταφραστές παίζουν έναν ρόλο νευροδιαβιβαστή της κουλτούρας καθώς μέσα από τον γραπτό λόγο παρουσιάζουν τις εντυπώσεις των ψυχών και μάλιστα με διαφορετικά γραπτά σύμβολα αλλά με κοινά αρχικά παθήματα και προσπαθώντας να αναφερθούν σε παρόμοια ομοιώματα.

Συνεπώς, ο μεταφραστής θα μπορούσε να είναι ο σύγχρονος μάντης που μεταφέρει τον θεικό λόγο αποκρυπτογραφώντας το θείο μήνυμα. Φευ, ο ανταγωνισμός των μάντεων πάντα ήταν ένα απροσπέλαστο εμπόδιο για την μαντική τέχνη. Έτσι, πολλές φορές ο μάντης- μεταφραστής ερμηνεύει το νόημα και χάνει την λέξη όπως ο Κάλχας έχασε την δόξα από τον Μόψο στο μέτρημα των σύκων.

Πρῶτον δεῖ θέσθαι τί ὄνομα καὶ τί ῥῆμα, ἔπειτα τί ἐστιν ἀπόφασις καὶ κατάφασις καὶ ἀπόφανσις καὶ λόγος.

Ἔστι μὲν οὖν τὰ ἐν τῇ φωνῇ τῶν ἐν τῇ ψυχῇ παθημάτων σύμβολα, καὶ τὰ γραφόμενα τῶν ἐν τῇ φωνῇ. καὶ ὥσπερ οὐδὲ γράμματα πᾶσι τὰ αὐτά, οὐδὲ φωναὶ αἱ αὐταί· ὧν μέντοι ταῦτα σημεῖα πρώτων, ταὐτὰ πᾶσι παθήματα τῆς ψυχῆς, καὶ ὧν ταῦτα ὁμοιώματα πράγματα ἤδη ταὐτά.

της Νότας Χρυσίνα