Γ΄ Συριακός πόλεμος

Πηγή:https://el.wikipedia.org/wiki/Γ΄_Συριακός_πόλεμος

O Γ΄ Συριακός πόλεμος (246-241 π.Χ.) ή Λαοδίκειος πόλεμος, ήταν μια πολεμική σύγκρουση που έφερε αντιμέτωπους τον Πτολεμαίο Ευεργέτη και τον Σέλευκο Καλλίνικο ^[1].

Αποπομπή της Λαοδίκης. Δυναστική κρίση.

Ο Αντίοχος Β' Θεός εγκατελειψε την σύζυγό του Λαοδίκη και παντρεύτηκε την κόρη του Πτολεμαίου Β' Φιλάδελφου Βερενίκη, προκειμένου οι σχέσεις μεταξύ των δυο βασιλείων να εξομαλυνθούν(253 π.Χ.)^[2].

Ο Αντίοχος Θεός πέθανε ύστερα από έξι χρόνια (Ιούλιος του 246 π.Χ. ). Λίγο πριν πεθάνει όρισε τον διάδοχο του. Αυτός ήταν ο γιος της Λαοδίκης Σέλευκος. Ο Αντίοχος Θεός αγνόησε τα δικαιώματα του μικρού του γιού από την Βερενίκη και προχώρησε σε αυτή την πράξη προκείμενου να αποφύγει μια εσωτερική κρίση. Αυτό όμως πού ήθελε να αποφύγει έγινε επειδή η φιλόδοξη Λαοδίκη παραμέρισε τον νεαρό γιο της και αποφάσισε να κυβερνήσει η ίδια. Η Βερενίκη αντέδρασε ζητώντας από τον αδελφό της Πτολεμαίο Ευεργέτη να επέμβει για να την βοηθήσει. Έτσι ξέσπασε νέος πόλεμος^[3].

Έναρξη του πολέμου. Επέμβαση του Πτολεμαίου Ευεργέτη στην Συρία.

Οι Αντιοχείς υποστήριξαν αρχικά την Βερενίκη επειδή μισούσαν την Λαοδίκη και πίστευαν ότι είχε δηλητηριάσει τον πρώην σύζυγο της πράγμα πολύ πιθανό ^[3]. Η γνώμη τους όμως άλλαξε όταν ο πτολεμαϊκός στόλος κατέλαβε την Κιλικία και το επίνειο της Αντιόχειας την Σελεύκεια της Πιερίας (άνοιξη του 246 π.Χ. ή Σεπτέμβριος του 246 π.Χ.) ^[4][5].

Η Βερενίκη κατέφυγε μαζί με τον γιο της σε έναν ναό του Απόλλωνα που βρίσκονταν στο προάστιο Δάφνη της Αντιόχειας. Εκεί δολοφονήθηκε ύστερα από διαταγή της Λαοδίκης^[3].

Εισβολή του Πτολεμαίου Ευεργέτη στην Συρία

Όταν ο Πτολεμαίος Ευεργέτης πληροφορήθηκε τον θάνατο της αδελφής του εισέβαλε ο ίδιος στην Συρία έφτασε στην Κιλικία και από εκεί προχώρησε μέχρι την Μεσοποταμία(Δεκέμβριος 246 π.Χ.^[6] ή άνοιξη του 245 π.Χ.) ^[4]. Αναγκάστηκε όμως να επιστρέψει στο βασίλειο του (Φεβρουάριος 245 π.Χ.^[7]) επειδή παρουσιάστηκαν εσωτερικά προβλήματα (μια εξέγερση για την οποία τίποτα δεν είναι γνωστό) ^[1].

Ο Σέλευκος Καλλίνικος για να στερεώσει την θέση του συμμάχησε με τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη, στον οποίο έδωσε ως σύζυγο την αδελφή του Λαοδίκη και εδάφη στην Φρυγία και με τον βασιλιά της Καππαδοκίας Αριαράμνη, στον γιο (Αριαράθη) του οποίου έδωσε ως σύζυγο την αδελφή του Στρατονίκη και τις περιοχές Καταονία και Μελιτηνή(245 π.Χ.)^[1][8].

Αντεπίθεση του Σέλευκου

Το καλοκαίρι του 245 π.Χ. ο Σέλευκος Καλλίνικος πέρασε το όρος Ταύρος ξεκινώντας την αντεπίθεση του^[9]. Έως το 244 π.Χ. είχε ανακαταλάβει όλα τα χαμένα εδάφη του βασιλείου του εκτός από ορισμένες πόλεις στην Κιλικία και την Σελεύκεια στην Πιερία, επειδή ο στόλος του ναυάγησε σε τρικυμία. Η επίθεση του όμως στην Νότια Συρία απέτυχε. Ο Σέλευκος Καλλίνικος που επιπλέον αντιμετώπιζε προβλήματα εξαιτίας της μητέρας του Λαοδίκης η οποία δεν εννοούσε να παραιτηθεί από την άσκηση της εξουσίας αποσύρθηκε^[1].

Ο πόλεμος συνεχίστηκε με επιδρομές του πτολεμαϊκού στόλου στα σελευκιδικά εδάφη της Μικράς Ασίας (από την Καρία ως τον Ελλήσποντο). Αρκετές παραλιακές πόλεις και νησιά του Αιγαίου (Έφεσος, Μίλητος , Σάμος) καταλήφθηκαν^[1].

Ο Σέλευκος Καλλίνικος υποχώρησε τελικά στις απαιτήσεις της μητέρας του και παρέδωσε τα εδάφη του κράτους του που βρίσκονταν δυτικά του όρος Ταύρος στην διακυβέρνηση του νεώτερου αδελφού του Αντίοχου Ιέρακος. Πίσω από τον Αντίοχο Ιέρακα βρίσκονταν η Λαοδίκη που ασκούσε την εξουσία^[3]. Μόνο όταν οι στρατιωτικές δυνάμεις των δυο αδελφών ενώθηκαν ο Πτολεμαίος Ευεργέτης αναγκάστηκε να σταματήσει τον πόλεμο (241 π.Χ.) ^[1].

Η συνθήκη ειρήνης

Σύμφωνα με την συνθήκη ειρήνης ο Πτολεμαίος Ευεργέτης κρατούσε τις πόλεις της Κιλικίας , την Σελεύκεια της Πιερίας , τα παράλια της Νότιας Ιωνίας της Καρίας και της Λυκίας τις πόλεις της Θράκης Λυσιμάχεια, Σηστό, Αίνο και Μαρώνεια(και από το 230 π.Χ. και τα Κύψελα, όταν εκδίωξε τον τύραννο τους Αδαίο) και τα νησιά Λέσβο και Σαμοθράκη. Στους Σελευκίδες παρέμενε μόνο η Βόρεια Ιωνία^[1].

Η άποψη κάποιων νεότερων ιστορικών ερευνητών ότι ο Πτολεμαίος Ευεργέτης έχασε την κυριαρχία του Αιγαίου ύστερα από ναυμαχία που έγινε στην Άνδρο (το 246 π.Χ. ή 245 π.Χ.)με αντίπαλο τον Αντίγονο Γονατά, δεν είναι καθόλου βέβαιη, καθώς η ναυμαχία αυτή τοποθετείται σύμφωνα με απόψεις άλλων ερευνητών είτε το 258 π.Χ. είτε το 256 π.Χ. είτε το 227 π.Χ. οπότε αντίπαλος των Πτολεμαίων στην ναυμαχία ήταν ο Αντίγονος Δώσων^[1].

Συνέπειες

Ύστερα από την κατάληψη του μεγαλύτερου μέρους των μικρασιατικών παραλίων από τον στόλο του, ο Πτολεμαίος Ευεργέτης μπορούσε εξ’ αιτίας της εύθραυστης εσωτερικής κατάστασης του σελευκιδικού κράτους να επεμβαίνει όποτε επιθυμούσε στο εσωτερικό του κράτους του αντιπάλου του. Έτσι όταν ο Σέλευκος Καλλίνικος την διάρκεια μιας εμφύλιας διένεξης ηττήθηκε σε μια μάχη που δόθηκε στην Άγκυρα το 239 π.Χ. από τον αδελφό του βρήκε την ευκαιρία να εισβάλει στην Συρία και να πολιορκήσει τις πόλεις Δαμασκό και Ορθωσία τις οποίες θα καταλάμβανε αν ο Σέλευκος Καλλίνικος δεν κατάφερνε να συγκεντρώσει νέες δυνάμεις^[4].

Η κατάστασή αυτή δεν άφησε αδιάφορους τους Αντιγονίδες βασιλείς. Έτσι το 227 π.Χ. ο Αντίγονος Δώσων αποβιβάστηκε στην Καρία και αφού κατέλαβε ορισμένες πόλεις σύναψε συνθήκη με έναν δυνάστη που ονομάζονταν Ολύμπιχος. Οι πολιτικές εξελίξεις στην Κυρίως Ελλάδα άφησαν την επέμβαση αυτή χωρίς συνέχεια^[10].

Παραπομπές

1. ↑ 
   Άλμα πάνω, στο:
   ^{1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7} Ιστορία του Ελληνικού έθνους Τόμος Δ' Μέγας Αλέξανδρος –Ελληνιστικοί Χρόνοι ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Γ' Συριακός πόλεμος 246-241 π.Χ.σελ.415
2. Άλμα πάνω
   ↑ Ιστορία του Ελληνικού έθνους Τόμος Δ' Μέγας Αλέξανδρος –Ελληνιστικοί Χρόνοι ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Β' Συριακός πόλεμος 260-253 π.Χ.σελ.415
3. ↑ 
   Άλμα πάνω, στο:
   ^{3,0 3,1 3,2 3,3} Ιστορία του Ελληνικού έθνους Τόμος Δ' Μέγας Αλέξανδρος –Ελληνιστικοί Χρόνοι ΟΙ ΣΕΛΕΥΚΙΔΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΑΣΙΑΤΙΚΑ ΚΡΑΤΗ(280-221 π.Χ.).ΔΥΝΑΣΤΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΜΕ ΤΑ ΑΣΙΑΤΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ .σελ.404
4. ↑ 
   Άλμα πάνω, στο:
   ^{4,0 4,1 4,2} Στρατιωτική Ιστορία ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΛΑΣΚΑΡΗΣ . Η κατάκτηση της Κοίλης Συρίας από τον Αντίοχο Γ' (202-198 π.Χ.).ΟΙ ΣΥΡΙΑΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ.σελ 58
5. Άλμα πάνω
   ↑ LIVIUS Articles on Ancient History .Third Syrian War (Laodicean War; 246-241)
6. Άλμα πάνω
   ↑ LIVIUS Articles on Ancient History .Third Syrian War (Laodicean War; 246-241)
7. Άλμα πάνω
   ↑ LIVIUS Articles on Ancient History .Third Syrian War (Laodicean War; 246-241)
8. Άλμα πάνω
   ↑ LIVIUS Articles on Ancient History .Third Syrian War (Laodicean War; 246-241)
9. Άλμα πάνω
   ↑ LIVIUS Articles on Ancient History .Third Syrian War (Laodicean War; 246-241)
10. Άλμα πάνω
    ↑ Ιστορία του Ελληνικού έθνους Τόμος Δ' Μέγας Αλέξανδρος –Ελληνιστικοί Χρόνοι ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Γ' Συριακός πόλεμος 246-241 π.Χ.σελ.416

Πηγές

• Ιστορία του Ελληνικού έθνους Τόμος Δ' Μέγας Αλέξανδρος –Ελληνιστικοί Χρόνοι Εκδοτική Αθηνών 1979
• Στρατιωτική Ιστορία ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΛΑΣΚΑΡΗΣ . Η κατάκτηση της Κοίλης Συρίας από τον Αντίοχο Γ (202-198 π.Χ.) Εκδότης Σ. ΠΑΝΕΛΗΣ. Τεύχος 77 . 2003
• LIVIUS Articles on Ancient History Third Syrian War (Laodicean War; 246-241)

" ΜΑΡΚΟ"

ένα ποίημα του Ζαχαρία Σώκου* για τον Μάρκο Μέσκο

Μ Α Ρ Κ Ο

Ω, Μάρκο  Μέσκο, ω, Μάρκο Μέσκο

θα ‘ταν  αστείο να πω

πως  πρόλαβα  τον  Μάρκο  Κράλλη,

τον πιο αδύνατο του λόχου της δοξασμένης  Μεραρχίας

και  τον  πληγωμένο  εχτρό του,

πριν  το  αιμοβόρο  ένστικτο

τα  ματωμένα  νύχια  του αγριμιού

τους  πνίξει  στο  ποτάμι.

Όμως  Μάρκο, το  βυζανιάρικο

της   κυρά – Δέσπως

και  τα’ άλλα τα παιδιά

πήραν  τη  λέξη  του  πληγωμένου  εχτρού,

που  φώναζε  ειρήνη,

την  είπαν  έφηβοι  το  ’63

την  κάνανε  ψωμί  κι  ελευθερία  το  ‘73

κι  ύστερα

με  πέλματα  της  βαρβαρότητας

σιδέρωσαν  την  αθωότητά  τους,

κίτρινα  κάλαντα  η  νιότη  τους ,

και  σώθηκε  το  ψωμί  το  2013.

Λες  να  ‘φταιγε  ο  Φραγκίσκος  της  Ασίζης,

το  κακό  το  ριζικό  μας,

ο  ήλιος,  το  φεγγάρι,  οι  ακρογιαλιές,

οι  μάνες

που  βάφουν  γαλάζια  τα  μάτια  των  παιδιών  τους

και  τα  ποτίζουν έτσι  βουρκωμένους  ουρανούς.

Απάντηση   σ’  ότι  με  διάτεψες

αναζητώ  βρε  Μάρκο,

μ’ όλο το  σεβασμό,

σε  κείνο  το  κοινωνικό  και  ιστορικό

που  πρέπει  απαρέγκλιτα

να  μην  ξεχνώ  στα  ποιήματά  μου,

 και  λένε  τώρα  οι  πιο  νέοι  ποιητές

      ποιος  πούστης  άγγελος

      μου ‘δωσε  τρύπιο  φλασκί

      και  δεν  έχω  μια  στάλα  μελωδία.

Και  εγώ δεν έχω

που να κρατηθώ

καλέ μου.

*Ο Ζαχαρίας Σώκος είναι δημοσιογράφος και ποιητής.

Παρουσίαση του βιβλίου «Πένθιμο Μπλουζ»

Οι Εκδόσεις ΚΙΧΛΗ και η Εταιρεία των Φίλων της Τέχνης του Θεάτρου σας προσκαλούν στην παρουσίαση του βιβλίου του Γ. Χ. Ώντεν «Πένθιμο Μπλουζ» σὲ μετάφραση Ερρίκου Σοφρά τη Δευτέρα 15 Φεβρουαρίου 2016, στις 8.00 μ.μ., στο θέατρο της οδού Κυκλάδων «Λευτέρης Βογιατζής» στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Κάποιες Δευτέρες διαβάζουμε».

   Θα μιλήσουν: Η Λίζυ Τσιριμώκου, Καθηγήτρια Συγκριτικῆς Γραμματολογίας ΑΠΘ, η Αλεξάνδρα Πλαστήρα, ποιήτρια και ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, ποιητής, βιβλιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας.   Θα ακολουθήσει συζήτηση με τον μεταφραστή.       

Δευτέρα 15 Φεβρουαρίου, 20:00 Νέα σκηνή, Κεφαλληνίας & Κυκλάδων 11, Κυψέλη, Ἀθήνα, τηλ.: 210 8217877 

Σκέψεις για τη γλυπτική, με αφορμή την έκθεση του Βασίλη Παπασάικα.

γράφει ο Ζαχαρίας Σώκος*

Σε ένα διάλογό του, περί τέχνης, με τον ζωγράφο Παρράσιο ο Σωκράτης λέει ότι για τη λαϊκή κρίση η ομοιότητα με την πραγματικότητα είναι το πρώτο και σπουδαιότερο κριτήριο. Στο έργο του καλλιτέχνη ο θεατής βλέπει πρωτίστως την απεικόνιση της πραγματικότητας "απεικασίαν των ορωμένων". Η απεικόνιση της πραγματικότητας οδήγησε την πλατωνική σκέψη στην έννοια της μίμησης που αποτέλεσε τη βάση της θεωρίας των ιδεών του Πλάτωνα. Ότι ο αισθητός κόσμος δεν είναι η αληθινή πραγματικότητα αλλά απεικονίσεις – μιμήματα ιδεών και οντοτήτων – που υπάρχουν πέραν και ανεξαρτήτως των αισθητών πραγμάτων.

Την έννοια της μίμησης παρέλαβε ο Αριστοτέλης και την μετεξέλιξε. Το αποτέλεσμα της μίμησης είναι ένας κόσμος καθ’ εαυτόν και όχι απλή αντιγραφή της εξωτερικότητας. Ως κόσμος, που γίνεται αντιληπτός μέσω του νου, λειτουργεί κατά τους εσωτερικούς νόμους της ανθρώπινης ψυχής. 

Στη σκέψη των αρχαίων η ουσία της τέχνης δεν βρίσκονταν στην ψυχή του δημιουργού αλλά στη μορφή και την ψυχή του δημιουργήματος. Το έργο τέχνης δεν ήταν προέκταση του εγώ του δημιουργού. Αυτό που παρατηρούσαν ήταν η σχέση προτύπου και μιμήματος, πραγματικότητας και ειδώλου, αλήθειας και φαντάσματος. Ο καλλιτέχνης και το εγώ του δεν έπρεπε να είναι διακριτά ως τέτοια αλλά να αφομοιώνονται, αφανώς, μέσα στο έργο. Ο καλλιτέχνης παριστάνει – μιμείται πάθη, ήθη, πράξεις των ηρώων του και βεβαίως όχι τα δικά του. Το ίδιο το δημιούργημα – καλλιτέχνημα ως αποτέλεσμα είχε την κυρίαρχη θέση, στην κρίση του θεατή, και όχι ο βίος, τα παθήματα και οι πράξεις του καλλιτέχνη. Πρόκειται για μια στάση για την τέχνη περισσότερο δραματική. 

Η ανείδωτη εσωτερική φωνή. 

Στις εικαστικές καλές τέχνες έχουμε την ιδιαιτερότητα ότι αυτές αποτυπώνουν μία μόνο στιγμή του βίου η οποία όμως θα πρέπει να λειτουργήσει ως έναυσμα ώστε ο θεατής να αναπλάσει το περιεχόμενο του βίου του περιγραφόμενου (πράξεις, παθήματα, ήθη ). Βεβαίως ο βίος αυτός να μην αφορά μόνο την εξωτερικότητα αλλά, και κυρίως , την εσωτερικότητα ήτοι τη μοίρα του ανθρώπου...

Αν συλλογιστούμε επί της τέχνης θα αντιληφθούμε ότι αυτό που μας "αναστατώνει" στη θέα ενός έργου τέχνης είναι κυρίως η ψυχική έκφραση και όχι το εξωτερικό. Η χορδή ποτέ δεν ταυτίστηκε με τη μουσική που αναδίδει. Τα εξωτερικό του κάθε ανθρώπου είναι ένας αινιγματικός αντίλαλος μιας ανείδωτης και ανείπωτης εσωτερικής φωνής που ορίζει την έκφραση. Είναι ένας εσώτερος ψίθυρος που αποτελεί την πύλη σε μια εσωτερική κλίμακα που ορίζει την μοναδιαία ιδιοπροσωπία.

Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα για τον καλλιτέχνη των εικαστικών και ιδιαίτερα της γλυπτικής. Πρέπει να είναι πιστός στην πραγματικότητα ενώ κινείται στον τρισδιάστατο χώρο και μετέρχεται τον όγκο του υλικού που επεξεργάζεται (μάρμαρο, πέτρα, ξύλο, μέταλλο, πηλό). Το έργο του επιδέχεται πολλαπλές θεάσεις και κατά συνέπεια και αντίστοιχες κρίσεις.

"…και πάντων προς πάντα…"

Ο γλύπτης που αποτέλεσε το ερέθισμα για αυτές τις σκέψεις Βασίλης Παπασάικας, ζει και εργάζεται σε ένα χωριό κοντά στην λίμνη Τριχωνίδα, αναφέρει σε ένα κείμενό του:

"…Στην εικαστική τέχνη η αρμονική σύζευξη των μικρών μερών της συνθέσεως, των μορίων δηλαδή, δίδει αρμονικά στοιχεία, η δε αρμονική σύζευξη των στοιχείων αρμονικό σύνολο. Όπως δε λέγει ο Πολύκλειτος " το δε κάλλος ουκ εν τη των στοιχείων αλλ’ εν τη των μορίων συμμετρία συνίστασθαι, δακτύλου προς δάκτυλον δηλονότι και συμπάντων αυτών προς το μετακάρπιον και τον καρπόν και τούτων προς πήχυν και πήχεως προς βραχίονα και πάντων προς πάντα ". 

Αυτή την καθολικότητα, την ουσία με τα συμβεβηκότα της, επιχειρεί να παραστήσει ο γλύπτης επιλέγοντας μία από τις άπειρες παραστάσεις του αισθητού. Η γλυπτική δεν είναι λόγος (λογοτεχνία, ρητορική) που "εισπράττει" το αισθητό, το αντιλαμβάνεται ως νοητό, το κάνει ιδέα, το ονοματίζει και μέσω της γλώσσας –το πράγμα καθ’ αυτό – το προσφέρει στη συν- ενόηση και κατά συνέπεια το οδηγεί και στην πολιτική… 

Στις εικαστικές τέχνες και ιδιαιτέρως στη γλυπτική το αισθητό γίνεται νοητό, αποκτά ουσία και επιστρέφει ως δημιούργημα εικονίζοντας όψη του αισθητού, αλλά δεν είναι μόνο αυτό… 

Οι λέξεις σημαίνουν την ουσία ενώ στα εικαστικά η ουσία αλλά και τα πάθη εικονίζονται γεφυρώνοντας το χάσμα της σωκρατικής διδασκαλίας με την σοφιστική, του θέσει ή θεϊκή φύσει με το φύσει των σοφιστών. Είναι γνωστός ο περίφημος κανόνας του ποιητή Σιμωνίδη (5ος π.Χ. αιώνας): "ζωγραφίαν μεν είναι φθεγγομένην την ποίησιν, ποίησιν δε σιγώσαν την ζωγραφίαν".

 Ο εικαστικός καλλιτέχνης απα - θανατίζει τη στιγμή του υποκειμένου, δηλαδή του ουσιαστικού (ουσία) χωρίς την απαραίτητη συνέργεια του ρήματος. Στον λόγο δεν υφίσταται ουσιαστικό που να μη δέχεται την επίθεση του ρήματος, αν υπάρξει αιωρείται μετέωρο στα αζήτητα… Η λέξη, για παράδειγμα, Μαρία ως ουσιαστικό ή υποκείμενο χωρίς το απαραίτητο ρήμα δεν λέει τίποτα. Μία Μαρία όμως στις εικαστικές τέχνες μπορεί να είναι ένα πρόσωπο με πολλές αναγνώσεις. Η σχέση ουσίας - συμβεβηκότος στα εικαστικά έχει άλλη διάσταση. Ενώ στον γραπτό ή προφορικό λόγο δεν νοείται όνομα χωρίς ρήμα ή ρήμα χωρίς όνομα στις εικαστικές τέχνες το ρήμα υποκειμενοποιείται και επιδέχεται πλήθος αναγνώσεων. Με εμφανή ελευθερία στο συλλογισμό μπορούμε να πούμε ότι στα εικαστικά αφαιρείται ο θάνατος αφού απα- θανατίζεται η στιγμή. Στο όνομα της κίνησης καταργείται η κίνηση ήτοι καταργείται ο χρόνος, αφού κατά τον Αριστοτέλη κίνηση και χρόνος είναι έννοιες αλληλένδετες.

Ο γλύπτης Παπασάικας.

Όλες τούτες οι σκέψεις δημιουργήθηκαν κατά την επίσκεψή μου, στις αρχές του καλοκαιριού, στην έκθεση του συμπατριώτη μου Βασίλη Παπασάικα στην γκαλερί "Έκφραση" στην οδό Βαλαωρίτου.  Μια έκθεση γλυπτικής που λες και έρχονταν από το παρελθόν αλλά ανήκε ήδη στο μέλλον. Παραστάσεις γυναικών – κατά κύριο λόγο – εξαιρετικής αισθητικής πληρότητας εκθέτονταν δημιουργώντας ένα ασυνήθιστο καλλιτεχνικό σκηνικό που αδυνατούσες να το τοποθετήσεις στο χρόνο. Ήταν πλάσματα- μορφές ίσως της λεγόμενης διπλανής πόρτας αλλά η δυσκολία ήταν να εντοπίσεις σε ποιον  αιώνα κινήθηκαν ή κινούνται αυτά τα πλάσματα: στο σήμερα, στο χθες ή στο αύριο. Θα μπορούσε πειστικότατα να ανήκουν σε όλο το φάσμα του ιστορικού χρόνου ακόμα και του μελλοντικού. Ο Παπασάικας, ενώ είναι εμφανές ότι μπορεί άριστα να μετέλθει όλων των νεωτερικών αναζητήσεων στο χώρο της γλυπτικής τέχνης, γυρίζει επιδεικτικά την πλάτη επιμένοντας σε αυτό που ονομάζουμε, αν είναι δόκιμος στη γλυπτική ο όρος, διαχρονικό και κλασικό. Δεν μετέρχεται των μεθόδων του συμβολισμού για να εικονίσει, επιτείνοντας την ασάφεια και τη σύγχυση, αλλά επιλέγει τον δυσκολότερο δρόμο της καθεαυτού απεικόνισης της ανθρώπινης μοίρας που την ορίζει η θνητότητά της για να της προσφέρει την αθανασία της στιγμής.

 Δεν είναι άλλωστε τυχαία η σχεδόν εμμονική του στάση και προτίμηση, σε όλα τα είδη έκφρασης και τέχνης σε αυτό που ονομάζεται ελληνικός τρόπος ή ελληνικότητα και όταν αυτή η ελληνικότητα αμφισβητείται (αυτό κατά τον Παπασάικα συμβαίνει σε πολλές εκφάνσεις του σύγχρονου βίου στον ελλαδικό χώρο) να ενοχλείται εμφανέστατα. Σε κάθε περίπτωση οι δημιουργίες του Παπασάικα είναι εξαιρετικές καταθέσεις στο τρέχον ταμείο της γλυπτικής στη χώρα μας σε μια εποχή σύγχυσης και αμετροέπειας.

Αν δεχτούμε ότι απώτερος σκοπός του καλλιτέχνη είναι να διεγείρει τις αισθήσεις, το συναίσθημα και τη νόηση αυτό επιτυγχάνεται με το παραπάνω στη θέα των έργων του. Αφήνοντας το έργο της επί μέρους κριτικής σε περισσότερο επαΐοντες, όπως ο ακαδημαϊκός και ομότιμος καθηγητής της ιστορίας της τέχνης Χρύσανθος Χρήστου, σημειώνω την επισήμανσή του που δικαιώνει το κριτήριό μου : "…Αρκεί να δει κανείς τα έργα του Βασίλη Παπασάικα για να καταλάβει ότι είναι ένας προικισμένος και γνήσιος γλύπτης…"

 Επιλέγω, λοιπόν, αντί κριτικής, να αναφέρω μια μικρή συζήτηση που είχα μαζί του και ένα ποίημα που μού ενέπνευσαν τα έργα του και τού αφιέρωσα… 

Η συζήτηση

Λειτουργείς ως μοναχικός καβαλάρης αγνοώντας τα σύγχρονα ρεύματα όπως ο μοντερνισμός, ο μεταμοντερνισμός κ.λ.π.

Ίσως η φύση μου να περιέχει αυτό που έκανε ο Διογένης ο Κυνικός. Την ώρα που εξέρχονταν οι θεατές από μια παράσταση αυτός επιχειρούσε να εισέλθει πηγαίνοντας αντίθετα με το ρεύμα του πλήθους. Όταν τον ρώτησαν γιατί το κάνει αυτό απάντησε ότι ασκείται διαρκώς εις το να μην υποτάσσεται εις την γνώμη του όχλου τη συντεταγμένη με τα λάθος κρατούντα…

Οι εικαστικές τέχνες δεν διαφοροποιούνται με το πέρασμα του χρόνου;

Σε καμία περίπτωση. Διαφοροποιείται το ανθρώπινο δράμα που είναι το κύριο σημαινόμενο της τέχνης; Λέει ο Πλούταρχος "δια της παραμυθίας της τέχνης εξημερώνεται το ήθος του ανθρώπου και οδηγείται στη φιλοσοφία και δια αυτής στην αρετή."

Οι σύγχρονες εξελίξεις στις επιστήμες και τα νέα κινήματα δεν σε επηρεάζουν; Η ψυχανάλυση για παράδειγμα και ο κατακερματισμός του υποκειμένου πόσο σε αγγίζουν στην καλλιτεχνική σου έκφραση;

Φρονώ ότι αυτά δεν ενδιαφέρουν ούτε αυτούς που θεωρούνται μοντέρνοι καλλιτέχνες, δεδομένου ότι το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι ο συμβολισμός και μέσω ενός εξόφθαλμου και κραυγαλέου συμβολισμού το σοκ στον θεατή. Εάν κάποιοι προφασίζονται ότι η υπερανάλυση του προσώπου του σύγχρονου ανθρώπου έχει τη οποιαδήποτε επίδραση στην τέχνη τους αυτοί στην πλειοψηφία τους δεν είναι ειλικρινείς σύγχρονοι εικαστικοί εξωθούνται αγεληδόν, από τις εξουσίες περί την τέχνη, σε δραστηριότητες τις οποίες παράλογα, αυθαίρετα και βίαια ονομάζουν εικαστικές. Υπάρχουν επιτεύγματα στις επιστήμες της ψυχολογίας αλλά πιο μεγάλη είναι η σπουδή και η ανάγκη κάποιων υπερεξουσιαστών να διαλύσουν και να καταστρέψουν την αισθητική των ανθρώπων. Είμαστε στη εποχή της τελικής καταστροφής.

Ανησυχείς;

Βεβαίως και ανησυχώ γιατί διαταράσσεται η κοινή λογική. Έχουν κατορθώσει σε μεγάλο βαθμό να επιβάλλουν τον παραλογισμό ως λογική. Υπάρχουν πολλά δείγματα γραφής περί αυτού. Στο όνομα της εικόνας προωθείται η ανεικονικότητα και η καρικατούρα, ακόμα και σε εκπομπή της δημόσιας τηλεόρασης. Παραπλάνηση δηλαδή. Η ελληνική γλώσσα είναι η κατεξοχήν ετυμηγόρος γλώσσα, δηλαδή το λέγειν ή το γράφειν ακριβώς το αληθές. Στα Αργοναυτικά ο Ορφέας ζητάει την "ετυμηγόρον αυδήν" , δηλαδή τη δυνατότητα απ’ τους θεούς να αφηγηθεί το "απολύτως εν τω πράγματι"  ήτοι την απόλυτη αλήθεια.

Από την Αργοναυτική εκστρατεία έχουν περάσει τουλάχιστον 3.000 χρόνια. Η εξέλιξη τι είναι για σένα;

Καμία αντίρρηση, αλλά αν σταθούμε στο Γιάννη Τσαρούχη και τον Περικλή Γιαννόπουλο θα παρατηρήσουμε ότι μας παρέδωσαν την ίδια συλλογιστική, δηλαδή την απόλυτη αλήθεια και δια αυτής το έργο τους χαρακτηρίζεται σήμερα σπουδαίο. Εξέλιξη στην ψυχή και στο σώμα του ανθρώπου, με αυτούς τους όρους, δεν υπάρχει. Πάλι ο Πλούταρχος μιλώντας για το έργο του Φειδία στην Ακρόπολη λέγει: Ήταν τόσο μοντέρνα και ταυτοχρόνως πανάρχαια. Αυτό είναι το φιλοσοφικό πεδίο που επιθυμώ να αγωνίζομαι ως εικαστικός καλλιτέχνης. Πεδίο που παρέχεται από την ελληνική σκέψη , διαχρονικά, πέρα από τις ύποπτες στρεβλώσεις , που δημιούργησε η δυτική μεταφυσική, με αποτέλεσμα τον αλλόφρονα άνθρωπο των ημερών μας…!

Το ποίημα 

ΜΕ ΤΟ ΨΑΡΙ ΣΟΥ ΑΛΟΓΟ

(Στον Βασίλη Παπασάικα)

Αγέρωχος και ταξιδεύεις

στου χρόνου την ανείδωτη καταιγίδα

στο σύρσιμο των χαμερπών που ελλοχεύουν

σου έλαχε ευλογία ασυγχώρητη

σταυρός μ' αγιόκλημα κι αγκάθια

Τι σου ακόνισε τα δάχτυλα Βασίλη;

Μάνα βραγιά αρχαίων μυστικών

πόρος που τρέφει τα κλειδιά σου;

Της Τριχωνίδας κάτοπτρο

ο φοβερός ασίγητος χρωστήρας

γυμνά και γήινα τα είδωλα που ψηλαφίζει

στην αμφιλύκη ως σαλό 

στην αμφιλύκη σε γητεύει

Το ψαρί σου άλογο θε να ιππεύσω

η αμαζόνα από τη μέση θα με σφίγγει

και ξωτικά στο Παναιτωλικό θα τριγυρνάμε.

Στου Κατσαντώνη άγρια ματιά θα αναζητήσω

σε δασιά πλατάνια σε κρυόβρυση τον Καραΐσκο

λένε τον είδαν,

πάνω απ’ το Θέρμο βλαστημάει. 

* Ο Ζαχαρίας Σώκος είναι δημοσιογράφος και ποιητής.

Η θεωρία της εξαπάτησης

Πηγή:http://axia-logou.blogspot.gr/2015/12/blog-post_43.html

Ο Γοργίας, ένας επαγγελματίας ρήτορας, ήταν ο πρώτος μεταξύ πολλών ρητόρων που διαδραμάτισαν κάποιο ρόλο στην ιστορία της αισθητικής. Φιλοσοφικά συνδεόταν με την Ελεατική σχολή, συνδυάζοντας την ακραία και παράδοξη μέθοδο σκέψης με τον σχετικισμό των Σοφιστών. Οι τρεις περίφημες οντολογικο-επιστημολογικές θέσεις του, ήταν πως:

1) τίποτα δεν υπάρχει,

2) εάν κάτι υπάρχει δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε,  

3) εάν γνωρίζουμε πως κάτι υπάρχει δεν μπορούμε να το πούμε στους άλλους.

Ωστόσο, η κύρια αισθητική του θέση φαίνεται να είναι σχεδόν αντίθετη από την τρίτη επιστημολογική του θέση.

Η θέση του αυτή, που αναπτύσσεται στο Ελένης Εγκώμιον, υποστηρίζει πως τα πάντα μπορούν να εκφραστούν με λέξεις[1]. Οι λέξεις μπορούν να πείσουν τον ακροατή για τα πάντα, ακόμα και για όσα δεν υπάρχουν, είναι μια κραταιά δύναμη και έχουν μαγική ισχύ. Κάποιες μας δυσαρεστούν, κάποιες μας ευχαριστούν, κάποιες μας τρομοκρατούν, κάποιες μας δίνουν κουράγιο. Μέσω των λέξεων, οι θεατές στο θέατρο βιώνουν τον τρόμο, το θαυμασμό, τη λύπη, τον οίκτο αλλά και τα προβλήματα των άλλων σαν να ήταν δικά τους. Ακόμη, οι λέξεις μπορούν να δηλητηριάσουν την ψυχή, όπως ακριβώς κάποιες ουσίες μπορούν να δηλητηριάσουν το σώμα: τη γητεύουν, τη μαγεύουν και την ξεγελούν. Αυτή η κατάσταση καλείται απάτη και ήταν ιδιαίτερα ωφέλιμη στο θέατρο. Ο Γοργίας, λοιπόν, έγραψε για την τραγωδία: «Η τραγωδία […] με μύθους και πάθη, προκαλεί την ψευδαίσθηση ότι αυτός που εξαπατά είναι πιο ειλικρινής από εκείνον που δεν εξαπατά και ότι ο εξαπατημένος είναι σοφότερος από εκείνον που δεν εξαπατήθηκε»[2].

Η θεωρία της εξαπάτησης ή του ιλουζιονισμού, που φαίνεται από κάθε άποψη σύγχρονη, ήταν άλλη μια ανακάλυψη των αρχαίων. Δεν την συναντάμε μονάχα στα κείμενα των Σοφιστών, στις Διαλέξεις[3] και στο Περί διαίτης[4], αλλά απηχεί και στα έργα του Πολύβιου, του Οράτιου και του Επίκτητου. Ωστόσο, αυτός που την επινόησε ήταν ο Γοργίας.

Ο Γοργίας εφήρμοσε τη θεωρία του κυρίως στην τραγωδία και την κωμωδία, αλλά και στη ρητορική. Φαίνεται όμως, πως αντιλήφθηκε ένα ανάλογο φαινόμενο και στις οπτικές τέχνες, συγκεκριμένα στη ζωγραφική, όταν γράφει: «οι ζωγράφοι […] από πλήθος χρώματα και σώματα φτιάχνουν ένα ενιαίο τέλειο σώμα και σχήμα». Το σχόλιο αυτό μπορεί να έχει κάποια σχέση με την αθηναϊκή ζωγραφική, συγκεκριμένα με τη σκηνογραφία, τον ιμπρεσιονισμό, τον ιλουζιονισμό και τις εσκεμμένες παραμορφώσεις που προκάλεσε την προσοχή και άλλων σύγχρονων φιλοσόφων, του Δημόκριτου και του Αναξαγόρα.  

Η θεωρία της εξαπάτησης εναρμονίστηκε με τις απόψεις των σοφιστών περί του ωραίου και της τέχνης, τον αισθησιασμό, τον ηδονισμό, τον σχετικισμό και τον υποκειμενισμό τους. Από την άλλη, ήταν μια θεωρία εκ διαμέτρου αντίθετη με τις αντικειμενικές και ορθολογιστικές απόψεις των πυθαγορείων. Αυτή ήταν η μεγάλη αντίθεση που προέκυψε στην πρώιμη αισθητική. […]

Το επίτευγμα των Σοφιστών στην αισθητική, ιδίως εάν θεωρήσουμε τον Γοργία ως έναν από αυτούς, είναι αξιοσημείωτο και περιλαμβάνει: 1) έναν ορισμό του ωραίου, 2) έναν ορισμό της τέχνης (αντιπαραβολή της με τη φύση και την τύχη), 3) παρεμφερή σχόλια περί του σκοπού και της επίδρασης των τεχνών και, 4) πρώιμες απόπειρες διάκρισης του ωραίου και της τέχνης, με την στενότερη αισθητική σημασία.

Η αισθητική των αρχαίων Ελλήνων

Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Αλέξανδρος Πέτρου

[ΤΟ ΒΗΜΑ, 2015, σελ. 193 - 196]

---

[1] Γοργίας Ελένης Εγκώμιον, 8-10 (απ. Β 11, Diels).

[2] Γοργίας (Πλουτάρχου Πότερον Αθηναίοι κατά πόλεμον ή κατά σοφίαν ενδοξότεροι, 5, 384c. Απ. Β 23, Diels)

[3] Αρχαία Σοφιστική (Διαλέξεις ή Δισσοί λόγοι, 3, 10, Σκουτερόπουλος, σ. 588)

[4] Ηράκλειτος (Ιπποκράτους Περί διαίτης, 1, 24).