Σάββατο 7 Νοεμβρίου 2015

Velimir Khlebnikov, Μικρή επιλογή (μτφ. από τα ρωσικά: Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης)



επιμέλεια άρθρου: Νότα Χρυσίνα

Ποίηση

Δεν ξέρω αν η γη γυρίζει …

Δεν ξέρω αν η γη γυρίζει,
Εξαρτάται από το αν χωρά η λέξη στην γραμμή.
Δεν ξέρω να υπήρξαν η γιαγιά με τον παππού μου
Πίθηκοι, αφού δεν ξέρω αν θέλω γλυκό ή αλμυρό.
Ξέρω όμως ότι θέλω να βράσω και θέλω ο ήλιος
Και η φλέβα του χεριού μου να ενωθούν από το ίδιο τρέμουλο.
Θέλω όμως η αχτίδα τ’ αστεριού να φιλήσει την αχτίδα του ματιού μου,
Όπως το ελάφι την ελαφίνα (ω, πόσο όμορφα είναι τα μάτια τους!».
Θέλω όμως όταν τρέμω εγώ, το γενικό τρέμουλο να ενωθεί με την οικουμένη.
Και θέλω να πιστέψω ότι υπάρχει κάτι που θα απομείνει
Όταν την πλεξούδα της αγαπημένης θα την αντικαταστήσει, για παράδειγμα, ο χρόνος.
Θέλω να βγάλω τις παρενθέσεις του κοινού πολλαπλασιαστή, που ενώνει εμένα, τον Ήλιο, τον ουρανό, και την σκόνη των διαμαντιών.
1909

Σαν πεθαίνουν τ’ άλογα – αναπνέουν

Σαν πεθαίνουν τ’ άλογα – αναπνέουν,
Σαν πεθαίνουν τα χορτάρια - ξεραίνονται,
Σαν πεθαίνουν οι ήλιοι – σβήνουν
Σαν πεθαίνουν οι άνθρωποι – τραγούδια τραγουδούν.
1912

Των γαλάζιων αρκούδων την μέρα

Των γαλάζιων αρκούδων την μέρα ,
Που στα ήρεμα ματοτσίνορα τρέχουν,
Θα προβλέψω μέσα το γαλανό νερό
Στην κούπα των ματιών την εντολή για να ξυπνήσω.
Στο ασημένιο κουτάλι των τεντωμένων ματιών
Με τράβηξε η θάλασσα και το πουλί της καταιγίδας •
Και στο ανταριασμένο πέλαγος, βλέπω, την ιπτάμενη Ρους
Ανάμεσα σε βλεφαρίδες άγνωστες να πετάει.
Θαλασσινός ο άνεμος έσκισε τα πανιά
Στ’ ανταριασμένο τα ‘ριξε νερό,
Και μέσα στην απελπισιά μιαν αστραπή αστράφτει
Μα ο καιρός της άνοιξης ο δρόμος μας πια ήταν.
1919

Τα κορίτσια που περπατούν …

Τα κορίτσια που περπατούν
Με τις μπότες των μαύρων ματιών
Στα λουλούδια της καρδιάς μου.
Τα κορίτσια, που άφησαν το δόρυ
Στη λίμνη των βλεφαρίδων τους.
Τα κορίτσια που πλένουν τα πόδια
Στη λίμνη των λέξεων μου.
1921

Εγώ και η Ρωσία

Η Ρωσία έδωσε σε χιλιάδες χιλιάδων την ελευθερία.
Έργο καλό! Θα το θυμούνται για πολύ.
Έβγαλα την πουκαμίσα,
Και κάθε ουρανοξύστης καθρέφτης των μαλλιών μου,
Κάθε σχισμή
Της πόλης του κορμιού
Έχει στρωθεί με χαλιά και κόκκινα τσίτια.
Πολίτισσες και πολίτες
Σ’ εμένα – στο κράτος
Βόστρυχοι με χιλιάδες μάτια συγκεντρώθηκαν στα παράθυρα.
Όλγες και Ίγκορ,
Δίχως εντολή,
Χαίρονταν τον ήλιο και κοιτούσαν μέσα από το δέρμα.
Έπεσε η φυλακή της πουκαμίσας!
Εγώ απλά έβγαλα την πουκαμίσα –
Πρόσφερα στον ήλιο των λαών Εμένα!
Γυμνός στάθηκα δίπλα στην θάλασσα.
Έτσι χάρισα στους λαούς την ελευθερία,
Στις μάζες το λιόκαμα.
1921

Άνθρωποι! Πάνω απ’ το παράθυρο μας …

Άνθρωποι! Πάνω απ’ το παράθυρο μας
Αύριο
Θα κρεμάσουμε ένα κόκκινο χαλί,
Όπου θα είναι τα ονόματα του Πλάτωνα και του Πουγκατσόφ.
Προφήτες, τραγουδιστές και μάντισσες!
Με τα μάτια των μεγάλων λιμών,
Θα κοιτάζουμε το χαλί
Για να μην κάνει λάθος η πλειοψηφία!
1921

Ρους, είσαι ένα φιλί στην παγωνιά!

Ρους, είσαι ένα φιλί στην παγωνιά!
Της νύχτας λαμπιρίζουν τα δρομάκια.
Τα χείλη λάμψη μπλε έχουν της αστραπής,
Λαμποκοπούν εκείνος και εκείνη.
Την νύχτα πετά η αστραπή
Από το χάδι των χειλιών του ζευγαριού.
Και πέφτει στα παλτό αστράφτοντας
Μιαν αστραπή δίχως αισθήματα.
Κι η νύχτα φέγγει έξυπνα και σκοτεινά.
Φθινόπωρο 1921

Ακόμη μια φορά, ακόμη μια φορά,

Ακόμη μια φορά, ακόμη μια φορά,
Εγώ για σας
Αστέρι είμαι.
Μεγάλη είναι του ναύτη η συμφορά
Που λάθος χάραξε πορεία
Μετρώντας λάθος των αστεριών την γωνία:
Στα βράχια θα γκρεμοτσακιστεί,
Και τους υφάλους.
Μεγάλη θα ‘ναι και η δική σας συμφορά
Αν λάθος χαράξατε προς την δική μου την καρδιά πορεία:
Στα βράχια θα συντριβείτε
Και θα γελούν μ’ εσάς
Έτσι όπως εσείς
Γελούσατε με μένα.
Μάιος 1922

Διήγημα
Ο Κόλια* ήταν ένα όμορφο αγοράκι
Ο Κόλια ήταν ένα όμορφο αγοράκι. Λεπτά μαύρα φρύδια, τα οποία ορισμένες φορές έδειχναν τεράστια, άλλες πάλι σα συνηθισμένες φλέβες, γαλαζοπράσινα μάτια, πονηρό χαμόγελο σχηματισμένο στο στόμα και ένα χαρωπό εύθραυστο προσωπάκι, το οποίο άγγιζε η αναπνοή της υγείας.
Μεγάλωσε σε μονιασμένη οικογένεια • δεν ήξερε τι θα πει να φωνάζουν οι άλλοι ως απάντηση στις αταξίες ή τις σκανδαλιές του, όπως «παιδί μου, γιατί είσαι ανήσυχο;».
Στα μεγάλα του μάτια ταυτόχρονα πάλευαν ένα χλομό γαλανό χρώμα και ένα πράσινο, σαν να έπλεε ένα φύλλο κρίνου στη λίμνη.
Είχε επτά βιολιά κι ένα βιολί Σταντιβάριους. Το αγοράκι, όμως έδειχνε λίγο μελαγχολικό από την αφθονία αυτών των βιολιών. «Μόνο που είσαι λίγο αδύναμος», - του έλεγαν, χαμογελώντας, οι μεγαλύτεροι. Ήταν κοντό, αδύνατο και τρυφερό. Οι οικείοι του τον αποκαλούσαν σφίγγα, υποσχόμενοι ότι θα αλλάξει η διάθεσή του.
Μια φορά, όταν περπατούσε σ’ εκείνη την ακτή, η οποία δεν υπάρχει πια, μουσκεμένος από τα κύματα μιας θαλασσοταραχής, κάποιος παρατηρητικός ναυτικός είπε σκεπτικός: «Μέρμηγκας και τζίτζικας» (ο δεύτερος ήμουν εγώ) • στην πραγματικότητα ήταν πολύ εργατικός σαν μυρμήγκι.
Στην Οδησσό, αυτό το περιστατικό συνέβη στην Οδησσό, πολλοί μετακόμισαν στην ακτή σε προχειροφτιαγμένα κουμάσια, τα οποία έφτιαχναν κατά μήκος των μονοπατιών, κερνώντας στην γιορτή το πλήθος με ακριβό τσάι και φτηνά κουλουράκια.
Σ’ αυτή τη μισοψαράδικη ζωή έβρισκαν κάτι το θαυμάσιο. Τα παιδιά με τα αδέξια πρησμένα χέρια τους σηκώνουν το μπερδεμένα στα φυτά της θάλασσας καλάμι. Άλλοι, έχοντας κουραστεί από τα μαθήματα, βλέπουν τον άξονα της ζωής στο πιάσιμο μικρών καβουριών, τα οποία κατά ομάδες περιφέρονταν στο νερό. Τα κύματα απομακρύνονται σαν ένα μελίσσι αισθημάτων από τους λουόμενους, στον καταπράσινο κήπο εβραίες κυκλοφορούν και ρίχνουν τα φλογερά και μελαγχολικά τους βλέμματα της φυλής τους. Οι μαύρες κόρες των ματιών και τα κατάλευκα μάτια τους είναι έκπληκτα, και δικαίως είναι υπερήφανες γι’ αυτά.
Η τέχνη είναι άγριο θηρίο: διαλύει οικογένειες, τσακίζει την ζωή και την ψυχή. Μια ρωγμή σχίσματος χωρίζει την μια ψυχή από την άλλη και το πτώμα πηγαίνει προς τον πύργο, όπου οι κίρκοι της δόξας τσιμπολογούν το κάποτε ζωντανό άνθρωπο.
Η θύελλα, όταν από την κορυφή του ανεμόμυλου ρίχνει την σκεπή και με τριγμούς σπάζουν τα φτερά, τα δέντρα λυγίζουν προς μια πλευρά, και τα κλαδιά σφυρίζουν από την ένταση, τρέμουν τα γαϊδούρια όρθια, και γκαρίζοντας παραπονιάρικα, καλούν να τους ανοίξουν την πόρτα.
Φυσικά, ωστόσο, αυτή είναι μόνο μια επιτηδευμένη στην κατήφεια της μορφή.
1912 - 1913

* Ο Κόλια ήταν ο Νικολάι Νικολάγιεβιτς Ριαμπτσέφσκι (1896 – 1920), εξάδελφος του Χλέμπνικοφ, ταλαντούχος βιολιστής και εκκολαπτόμενος συνθέτης. Το διάστημα 1910 – 1910 ο Χλέμπνικοφ έζησε μαζί του στο Καζάν, το Κίεβο και την Οδησσό, ήταν καλός του φίλος και έχουν σωθεί αρκετές επιστολές του Χλέμπνικοφ προς αυτόν. (σ.τ.μ.)

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Βελιμίρ Χλέμπνικοφ (1885 – 1922) – το πρωτεϊκό πρόσωπο της Ρωσίας στην αυγή του 20ου αιώνα. Ο τραγικός ποιητής, ο τροβαδούρος των αστεριών, ο κοσμοναύτης του νέου γαλαξία της μνήμης. Ο Βελιμίρ Χλέμπνικοφ, περιπλανήθηκε σε σχολές φυσικών επιστημών και ορνιθολογίας, μα τον κέρδισε η ποίηση. Και έτσι, κέρδισε η ίδια η ποίηση. Στη σύντομη μα πλούσια σε έργο ζωή του, κατάφερε να αναδειχθεί πλοηγός του ατμόπλοιου του μοντερνισμού, να αλλάξει την ρωσική γλώσσα, να οδηγήσει την ρωσική ποίηση σε νέους ατραπούς.


Πηγή:https://el.wikipedia.org/wiki/Βελιμίρ_Χλέμπνικωφ

Βελιμίρ Χλέμπνικωφ


Ο Βίκτωρ Βλαντιμίροβιτς Χλέμπνικωφ (Виктор Владимирович Хлебников9 Νοεμβρίου 1885 - 28 Ιουνίου 1922), γνωστός με το ψευδώνυμο Βελιμίρ Χλέμπνικωφ, ήταν Ρώσος συγγραφέας, κεντρική μορφή του ρωσικού φουτουρισμού.
Ο Βίκτωρ Βλαντιμίροβιτς Χλέμπνικωφ (Viktor Vladimirovich Khlebnikov) γεννήθηκε το 1885 στο Malye DerbetyΠεριφέρεια ΑστραχανΡωσική Αυτοκρατορία, όπου ο πατέρας του ήταν Περιφερειάρχης,]κοντά στο σημείο όπου ο ποταμός Βόλγας χύνεται στην Κασπία. Ο πατέρας του, Βλαντιμίρ Χλέμπνικωφ, ήταν βιολόγος , ειδικός στην ορνιθολογία. Η μητέρα του, Αικατερίνη Νικολάγιεβνα , ήταν εκπαιδευτικός και επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την εκπαίδευση των παιδιών της. Ο Victor ήταν το τρίτο παιδί της οικογένειας, μετά την Εκατερίνα (1883) και τον Μπόρις (1884). Έπειτα ήρθε ο Aleksandr (1887) και η Βέρα (1891). Η γενέτειρα του Χλέμπνικωφ ήταν ένας χειμερινός οικισμός των νομάδων Kalmiks, και αυτό καθόρισε από νωρίς την μελλοντική του σχέση με τους ανθρώπους αυτούς και την κουλτούρα τους. Ένιωθε πάντα σεβασμό για τον τρόπο ζωής των Kalmyks και σεβασμό για τη φύση. Όταν ο Χλέμπνικωφ ήταν έξι χρονών, το 1891, η οικογένεια μετακόμισε στην περιοχή Volhynia, στη σημερινή Ουκρανία (τότε μια επαρχία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας ). Εκεί ο νεαρός Χλέμπνικωφ πέρασε τα παιδικά του χρόνια ασχολούμενος με το κυνήγι, το ψάρεμα και τη συλλογή πεταλούδων. Από εκείνη την περίοδο έχουμε και το παλαιότερο γνωστό του ποίημα , που χρονολογείται το 1897, και είναι η περιγραφή ενός πουλιού σε ένα κλουβί . Την ίδια χρονιά, η οικογένεια εγκαθίσταται στο Σιμπίρσκ (τώρα Ουλιάνοφσκ). Έμειναν εκεί μόνο ένα χρόνο, αφού το 1898 μετακόμισαν στο Καζάν. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου της ζωής του, ο Χλέμπνικωφ συνέχισε να δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη επιστήμη, και το καλοκαίρι του 1903 συμμετείχε σε μια γεωλογική αποστολή στο Νταγκεστάν. Όταν πήγε στο κολέγιο επέλεξε να σπουδάσει μαθηματικά. Αλλά η Ρωσία ζούσε, ήδη, μια εποχή αναταραχής που θα κορυφωθεί με την Επανάσταση του 1905. Ο Χλέμπνικωφ δεν παρέμεινε μακριά από όλα αυτά και μόλις τον πρώτο χρόνο των σπουδών του, το 1903, συμμετέχει σε μια φοιτιτική διαμαρτυρία στο Πανεπιστήμιο του Καζάν, συλλαμβάνεται και περνάει ένα μήνα στη φυλακή, μεταξύ Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου του 1903. Τον Μάιο του 1905, μαζί με τον αδελφό του Aleksandr, πραγματοποιεί μια αποστολή στα Ουράλια, ενώ το 1907 και το 1911 δημοσιεύει τις πρώτες του ορνιθολογικές παρατηρήσεις.

Το ενδιαφέρον του για τη λογοτεχνία υπήρχε από παλιά: ήδη το 1904, σε ένα διερευνητικό ταξίδι στην Μόσχα , έγραψε στο διάσημο συγγραφέα Γκόρκι ζητώντας τις απόψεις τους σχετικά με ορισμένα από τα πρώιμα έργα του, χωρίς να λάβει θετική ανταπόκριση. Μέχρι τότε , Χλέμπνικωφ ενδιαφερόταν κυρίως για τον συμβολισμό. Το 1908 , στο Σουντάκ στην (Κριμαία) συναντήθηκε με έναν από τους πιο σημαντικούς εκπρόσωπους του Συμβολισμού, τον Ιβάνωφ (Vyacheslav Ivanovich Ivanov.
Το 1908 ο Χλέμπνικωφ φεύγει από το Καζάν, χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του, και μετακομίζει στην Αγία Πετρούπολη. Αρχικά σκέφτηκε να συνεχίσει την ακαδημαϊκή του καριέρα. Ωστόσο, σύντομα, άρχισε να τον απορροφά η ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία. Αρχίζει να παρακολουθεί τις "Ποιητικές Τετάρτες» που διοργανώνει το περιοδικό «Απόλλων», το οποίο συνδέεται με την ομάδα ακμεϊστές, τους μετά-συμβολιστές. Ο Χλέμπνικωφ συμμερίζεται το ενδιαφέρον των Συμβολιστών για τη φιλοσοφία, τη μυθολογία, τη ρωσική ιστορία και τη σλαβική λαογραφία. Εκτός από τον Ivanov, ο οποίος ζούσε στην Αγία Πετρούπολη, συνάντησε ποιητές, όπως ο Fiodor Sologub , o Sergey Gorodetski, o Nikolaj Gumilev , Alexej Tolstoy και o Mikhail Kuzmin. Συχνάζει μαζί τους στο λογοτεχνικό σαλόνι του Ιβάνωφ. Η επιθυμία τους ήταν να δημοσιεύουν στο περιοδικό Απόλλων αλλά απογοητεύτηκαν από την εχθρική στάση του επιμελητή της έκδοσης , Σεργκέι Makovsky . Αυτό ήταν και μια από τις αιτίες της διακοπής των σχέσεών τους με το Συμβολισμό.

Ο Vasilij Kamensky, ο οποίος θα εξελιχθεί από συμβολιστής σε έναν από τους κορυφαίους ποιητές του φουτουρισμού και είναι ο εκδότης του περιοδικού Βέσνα ("Άνοιξη"), φέρνει σε επαφή τον Χλέμπνικωφ, το 1909, με τον συνθέτη Mikail Matyushin και την συγγραφέα Elena Guro, και αυτοί, με τη σειρά τους, με τον καλλιτέχνη και ποιητή David Burliuk. Κι ήταν αυτοί, μαζί με τους Aleksej Kručenych (Αλεξέι Κρουτσόνιχ) και τον Βενεδίκτο Λιφσιτς που θα αποτελέσουν αργότερα την ομάδα "Υλαία», όνομα που είχε δοθεί στην περιοχή των Σκυθών απ' το ελληνικό “ύλη-ξυλεία”. Είναι αυτήν την περίοδο που ο Χλέμπνικωφ θα αλλάξει το λατινογενές όνομά του Βίκτωρ στο σλαβικό Βελιμίρ και χρησιμοποιεί τον τίτλο "Πρόεδρος της Υδρογείου". Αυτή του η ενέργεια συνδυάζεται από τη μια με τις εθνολογικές και γλωσσολογικές μελέτες που έχει ήδη αρχίσει και την μελέτη της λαϊκής γλώσσας των λαών και των νομάδων της Ασίας και από την άλλη με την αντίθεση του ρωσικού στον ιταλικό φουτουρισμό. Ο ρωσικός φουτουρισμός αναπτύσσεται μέσα στο επαναστατικό κλίμα της Ρωσίας και, παρά τα κοινά σημεία με τον ιταλικό, διαφοροποιείται έντονα. Ο Χλέμπνικωφ όπως και ο Λίβσιτς αντιδρούν έντονα στους Ιταλούς φουτουριστές για την αδιαφορία που δείχνουν οι Ιταλοί προς την ύλη ως οργανική υπόσταση της τέχνης. Από την άλλη, αντιμετωπίζουν διαφορετικά την παράδοση, και ιδιαίτερα την ρώσικη και την ασιατική νομαδική παράδοση. Γενικά, αντιτάσσουν στη δυτική σκέψη ολόκληρη την Ανατολή. Με την ευκαιρία της έκθεσης που διοργάνωσε η ομάδα αυτή των καλλιτεχνών, τον Μάρτιο του 1910, δημοσιεύονται δύο ποιήματα του Χλέμπνικωφ, που είχε απορρίψει το περιοδικό των συμβολιστών Απόλλων. Ένα από τα ποιήματα ήταν το περίφημο «Χρησμός με το γέλιο» (заклинание смехом). Είναι η εποχή που η ομάδα αρχίζει να ονομάζεται Φουτουριστές. Ωστόσο, ο Χλέμπνικωφ, ο οποίος αποδοκίμαζε την ενσωμάτωση στα ρωσικά δάνειων από άλλες γλώσσες, ποτέ δεν χρησιμοποίησε τον όρο φουτουριστές, αλλά έναν νεολογισμό σλαβικής προέλευσης, τη λέξη ' ' budetlyanin' ', “οι άνθρωποι του Μέλλοντος”, από τον μέλλοντα του βοηθητικού ρήματος ‘είμαι’ {budet‐}/{будет}), οι Μελλόντιοι . Ο όρος ήταν ήδη σε χρήση από το 1911 από μια άλλη λογοτεχνική ομάδα της Πετρούπολης, τους λεγόμενους «εγώ-φουτουριστές» .
Μετά το 1912 οι «Υλαίοι» θα προχωρήσουν σε πιο συνειδητές μορφικές αναζητήσεις συνδέοντας τον φουτουρισμό με τον κυβισμό. Θα λάβουν μια νέα ονομασία «Κυβοφουτουριστές» και θα συγκεντρωθούν γύρω από τον εικαστικό καλλιτέχνη Δαβίδ Μπουρλιούκ. Μέσα από αυτό το περιβάλλον θα γεννηθεί μια μπροσούρα, που θα γίνει το ρώσικο Μανιφέστο του Φουτουρισμού, το «Χαστούκι στο κοινωνικό γούστο». Μια από τις φράσεις του μανιφέστου αυτού που θα γίνει διάσημη είναι : «Πούσκιν, Ντοστογιέφσκι. Τολστόι κλπ. έξω από το Ατμόπλοιο της εποχής μας». Με αυτό το μανιφέστο θα ξεκαθαρίσουν τη θέση τους απέναντι στον ιταλικό φουτουρισμό, μια αντίθεση που θα κορυφωθεί, κατά την επίσκεψη του Μαρινέττι στη Ρωσία στα 1914, με το μοίρασμα από τον ίδιο τον Χλέμπνικωφ φυλλαδίων εναντίον του, έξω από την αίθουσα όπου μιλάει ο Μαρινέττι.
Στις αρχές του 1900 είχε εμφανιστεί στη Ρωσία το βιβλίο του Καναδού ψυχιάτρου Richard Maurice Bucke «Cosmic Consciousness» (Κοσμική Συνείδηση). Σε αυτό, ο Καναδός ψυχίατρος ανέπτυσσε την άποψή του ότι είναι απαραίτητο να περάσει η ανθρωπότητα από την τρισδιάστατη συνείδηση σε μια πολυδιάστατη-κοσμική. Αυτό το πέρασμα το εμπιστευόταν στους καλλιτέχνες, που τους θεωρούσε ως την πρωτοπορία της ψυχικής εξέλιξης του ανθρώπου και το συνδύαζε με αλλαγές στην ίδια τη γλώσσα. To 1915 ιδρύεται στη Μόσχα ο «Γλωσσολογικός Κύκλος» με κυρίαρχη μορφή τον γλωσσολόγο Ρόμαν Γιάκομπσον και το 1916 η «Εταιρεία για τη Μελέτη της Ποιητικής Γλώσσας» με ηγετική μορφή τον επίσης γλωσσολόγο Βίκτορ Σλόφσκι. Στις συζητήσεις που γίνονται συμμετέχουν και οι Κυβοφουτουριστές, οι οποίοι προσανατολίζονται στη δημιουργία ενός αυτοδύναμου ποιητικού λόγου. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο της αναζήτησης θα δημιουργηθεί από τον Αλεξέι Κρουτσόνιχ η ποιητική γλώσσα Zaum (Ζαούμ) (σύνθεση των λέξεων "Ζα", πέραν, και "Ούμ", Νούς ή Λόγος, το Υπερλογικό, το πέρα από την κατανόηση. Ο ίδιος ο Κρουτσόνιχ θα συνοψίσει τις αναζητήσεις σχετικά με τη νέα γλώσσα στην φράση: «Οι λέξεις πεθαίνουν, ο κόσμος παραμένει αιώνια νέος. Ο καλλιτέχνης βλέπει τον κόσμο με ένα καινούργιο βλέμμα και, όπως ο Αδάμ, ονοματίζει από την αρχή τα πράγματα. Ο κρίνος είναι ωραίος, αλλά η λέξη "κρίνος" είναι άσχημη, φθαρμένη, εκχυδαϊσμένη. Γι' αυτό ονομάζω τον κρίνο "euy", αποδίδοντάς του την πρωταρχική του αγνότητα». Ο Χλέμπνικωφ , που είχε ήδη ασχοληθεί με την Γλωσσολογία, θα διασταυρωθεί με το Ζάουμ μέσα από τις δικές του αναζητήσεις για την ανάδειξη της ρώσικης ταυτότητας, την κάθαρση της από τις δυτικές επιρροές και την ανάδειξη του σαμανικού στοιχείου που η ρωσική γλώσσα εμπεριέχει . Αναζήτηση που διατρέχει όλη του την καλλιτεχνική πορεία, πριν ακόμα τη δημιουργία του Ζάουμ. Ήδη στα 1908, αναζητώντας μια νέα γλώσσα, είχε γράψει το ποίημα "Μπομπέομπι", ενώ στο τέλος της ζωής του, κλεισμένος στο άσυλο ψυχοπαθών στο Χάρκοβο, όπου κρυβόταν από την Λευκή Τρομοκρατία, θα γράψει το ποίημα "Λαντομίρ" (σύνθεση των λέξεων "Λαντ", αρμονία και "Μιρ", κόσμος) οραματιζόμενος έναν μελλοντικό κόσμο οικουμενικής αρμονίας. Και για τον Κρουτσόνιχ και για τον Χλέμνικοφ η ποιητική λέξη δεν αποτελεί ένα όχημα ορθολογικής σκέψης αλλά ούτε έχει ένα κρυφό ή κοινωνικό μήνυμα. Αποζητούν την απελευθέρωση της εκφραστικότητας. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η "Αυθύπαρκτη Λέξη", η λέξη ως ένα πρωταρχικό γεγονός, η οποία παραπέμπει μόνο στον εαυτό της και συνεπικουρείται από μια σειρά οπτικών και ηχητικών συνειρμών στην προσπάθεια να αναζητήσει το ίδιο της το νόημα. Κι αυτό απαιτεί την συμμετοχή και την εγρήγορσή του αναγνώστη.
Ο Χλέμπνικωφ είχε σπουδάσει Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο του Καζάν, όπου ο Lobachevsky δίδαξε τη "μη ευκλείδεια γεωμετρία" και συνέχισε τις σπουδές του στη Αγία Πετρούπολη.Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ολοκληρώνει το έργο του "Πίνακες του Πεπρωμένου" όπου αποδομεί ιστορικές περιόδους και χρονολογίες σε σχέσεις του 3 και του 2.
Στα 1919 βρίσκεται στο Χάρκοβο, κλεισμένος σε μια ψυχιατρική κλινική, για να αποφύγει τις επιθέσεις των Λευκών που κατέχουν εναλλάξ την πόλη με τον Κόκκινο Στρατό. Μετά από ένα σύντομο ταξίδι στην Περσία γυρίζει στη Ρωσία και αποφασίζει να πάει στο Άστραχαν, για να επισκεφτεί τους συγγενείς του. Στο δρόμο σταματάει στο σπίτι του φίλου του Pyotr Miturlich στο Santalovo, κοντά στο Novgorod. Εκεί τον βρίσκει ο θάνατος στις 28 Ιουνίου 1922 χτυπημένο από παράλυση και γάγγραινα. Πάνω στον τάφο του γράφεται η φράση "Ο Πρόεδρος της Υδρογείου".


Παρασκευή 6 Νοεμβρίου 2015

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ORANGE WATER



Το εικαστικό φεστιβάλ ORANGE WATER ολοκληρώνει τον κύκλο δράσεων του για το 2015 με την παρουσίαση του καταλόγου του, τη Δευτέρα 16 Νοεμβρίου, στις 20:30, στο Ολλανδικό Ινστιτούτο –οδός Μάκρη 11, Αθήνα (Σταθμός Μετρό Ακρόπολη) 

Μετά την μεγάλη επιτυχία που σημείωσαν οι δράσεις του εικαστικού φεστιβάλ ORANGE WATER την καλοκαιρινή περίοδο στην Κρήτη και την Πάρο το Αθηναϊκό κοινό έχει τη δυνατότητα να επισκεφθεί από κοντά την τελευταία έκθεση  της πολυσυζητημένης διοργάνωσης.

Έως και την Πέμπτη 19 Νοεμβρίου, θα παρουσιάζονται  στο Ολλανδικό Ινστιτούτο της Αθήνας,  επιλογές έργων του φεστιβάλ από τους καλλιτέχνες
Πάνος Αρχολέκας // Bert Van Santen // Εύα Βασδέκη // Paulien Lethen // Κωνσταντίνα Κατρακάζου // Henk Puts // Κώστας Τσώλης // Πάνος Μητσόπουλος // Peter Heij // Νίκος Παπαδημητρίου // Σπυριδούλα Πολίτη // Αποστόλης Ζολωτάκης // Κέλλυ Αθανασιάδου // Jan Mulder // Κυριάκος Μορταράκος // John Sikking.

Τη Δευτέρα 16 Νοεμβρίου, στις 20:30, θα γίνει η παρουσίαση του καταλόγου του φετινού φεστιβάλ από τον Ολλανδό Πρέσβη Caspar Veldkamp.

Το γενικό εννοιολογικό πλαίσιο του φετινού φεστιβάλ είναι το «Τοπίο Μνήμης» και στις εκθέσεις παρουσιάζονται έργα ζωγραφικής και γλυπτά,  που εκτείνονται από τον ρεαλισμό και την Conceptual Art μέχρι την απόλυτη αφαίρεση.
Υπό την Αιγίδα των υπουργείων Πολιτισμού, Τουρισμού και της Ολλανδικής Πρεσβείας, η έκθεση στην Αθήνα αποτελεί τμήμα της συνολικής φεστιβαλικής δράσης του ORANGE WATER που ένωσε 10 χώρους πολιτισμού στην Αθήνα, την Κρήτη και την Πάρο.

Η είσοδος στις εκθέσεις είναι ελεύθερη για το κοινό.

Συνοπτικό Εννοιολογικό Σημείωμα // «Τοπίο Μνήμης»
«Πρόκειται για μια μεγάλη ομαδική εικαστική έκθεση  Ολλανδών και  Ελλήνων καλλιτεχνών· όλοι τους διακεκριμένοι και κάποιοι από αυτούς ακαδημαϊκοί, αντιπροσωπευτικό δείγμα της σύγχρονης εικαστικής σκηνής των δύο χωρών, που εκτείνεται από την αφαίρεση μέχρι τον ρεαλισμό. Η έκθεση πραγματεύεται την σχέση του βλέμματος αναφορικά με την ανάμνηση και την πραγματικότητα. Η μνήμη ως έννοια εμπεριέχει και την αμνησία είτε επιλεκτικά – με συνειδητή ή ασυνείδητη διαδικασία, είτε μέσω των προκαταλήψεων και των ιδεών που επηρεάζουν το φιλτράρισμα της πληροφορίας. Οι ταχύτατες εξελίξεις στη νευρολογία και τη χαρτογράφηση του εγκεφάλου έχουν αποκαλύψει συγκλονιστικές λεπτομέρειες σχετικά με τη λειτουργία της μνήμης. Το ανθρώπινο μάτι δεν είναι μόνο λήπτης της εξωτερικής εικόνας  αλλά ταυτόχρονα λειτουργεί και ως οθόνη προβολής εικόνων που προβάλλονται από τον εγκέφαλο. Έτσι ο κάθε άνθρωπος βλέπει και άρα αντιλαμβάνεται τον κόσμο με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Οι καλλιτέχνες στην παρούσα έκθεση καλούνται να πραγματευτούν τον υποκειμενικό χαρακτήρα της μνήμης χρησιμοποιώντας την ως δημιουργικό ερέθισμα στο έργο τους. Επεξεργάζονται το στοιχείο της μνήμης με τρόπο ιστορικό, πολιτικό, μυθολογικό, ονειρικό, ψυχεδελικό, θρησκευτικό. Παρουσιάζονται έργα ζωγραφικής, γλυπτά και εγκαταστάσεις με τη χρήση μεικτών τεχνικών, ψηφιακών μέσων και conceptual art».








Παρακολουθείστε τις δράσεις του Φεστιβάλ στο
Σχετικοί σύνδεσμοι:
/

Προυστ και ασυνείδητο


Οικογενειακή φωτογραφία του Μαρσέλ Προυστ μαζί με τον αδερφό του Ρομπέρ και την αγαπημένη του μητέρα, της οποίας τα χαρακτηριστικά έχει δώσει στους χαρακτήρες της μητέρας και της γιαγιάς του αφηγητή στο Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο. Ο Προυστ ήταν εξαιρετικά δεμένος με τη μάνα του· όντας φιλάσθενος ως παιδί, ενέπνευσε στη μητέρα του μια υπερπροστατευτική συμπεριφορά, που μάλλον τον οδήγησε ν' αναπτύξει μια ανυπόφορη ευαισθησία που άγγιζε (για να μην πω ξεπερνούσε) την υποχονδρία.
(πηγή φωτο:http://bibliokult.blogspot.gr)


της Νότας Χρυσίνα


Με αφορμή το βιβλίο "Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο" του Προυστ, θα παραθέσω κάποιες σκέψεις μου για τον κόσμο των ονείρων και το ασυνείδητο το οποίο παρουσιάζεται καθαρά μέσα στην λογοτεχνία.
Η σχέση ονείρου- ασυνειδήτου και λογοτεχνίας είναι φανερή μέσα από τις πρώτες πηγές της που δεν είναι άλλες από τους μύθους που ενσαρκώθηκαν σε λόγο μέσα στις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες.
Ο όρος «μυθοπλασία», που χρησιμοποιείται ευρέως σήμερα, παραπέμπει τόσο στον μύθο όσο και στο γένος. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποίησε τον όρο με την διπλή ιδιότητά του δηλαδή εκείνη της παράδοσης, του μύθου,  και της «πλοκής».-  Σήμερα ο όρος χρησιμοποιείται  κυρίως με την δεύτερη ιδιότητά του] .[1]
Ο μύθος του Οιδίποδα και  ο αντίστοιχος μύθος της Ηλέκτρας ενέπνευσαν γενιές και γενιές λογοτεχνών, αρχής γενομένης από τους αρχαίους Έλληνες τραγικούς, Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, τον Σαίξπηρ και τον περίφημο Άμλετ»   μέχρι την Σύλβια Πλαθ και σήμερα.
Η ψυχανάλυση αναφέρεται στον μύθο του Οιδίποδα ή της Ηλέκτρας  ως την προσωποποίηση της ασύνειδης επιθυμίας των αγοριών και των κοριτσιών αντίστοιχα  για ερωτικό σμίξιμο με την μητέρα ή τον πατέρα  και θανάτωση του αντίθετου φύλου. - Κατά τον Φρόυντ και την κλασική ψυχανάλυση, οι νευρώσεις, και ιδιαίτερα η υστερία, οφείλονται σε μία αδυναμία του παιδιού να ξεπεράσει το πανανθρώπινο αυτό σύμπλεγμα.- [2]
Ο μύθος θα μπορούσε να έχει τις ρίζες του στις πρωτόγονες φυλές όπου η "ηθική" των σύγχρονων κοινωνιών ήταν άγνωστη και η σεξουαλική επιθυμία ελεύθερη χωρίς περιορισμούς. Σύμφωνα με τον Ένγκελς, που βασίστηκε στις μελέτες του Μόργκαν, υπήρξε μια πρωτόγονη κατάσταση, όπου μέσα σε μια φυλή επικρατούσαν σεξουαλικές σχέσεις χωρίς κανένα περιορισμό, έτσι που κάθε γυναίκα ανήκε σε κάθε άντρα και επίσης κάθε άντρας σε κάθε γυναίκα.[3]
Σύμφωνα με τον Μπάχοφεν η θρησκευτική ανταύγεια των όρων ζωής στα κεφάλια των ίδιων των ανθρώπων προκάλεσε τις ιστορικές αλλαγές στην αμοιβαία κοινωνική θέση του άντρα και της γυναίκας. Σύμφωνα μ' αυτά, ο Μπάχοφεν παρουσιάζει την Ορέστεια του Αισχύλου σαν τη δραματική περιγραφή του αγώνα ανάμεσα στο μητρικό δίκαιο που έδυε και στο πατρικό δίκαιο που στην ηρωική εποχή ανάτελλε και νικούσε.
 Η Κλυταιμνήστρα για χάρη του εραστή της, Αίγισθου, σκότωσε τον άντρα της, τον Αγαμέμνονα που γύρισε από τον τρωικό πόλεμο. Ο Ορέστης, όμως, που ήταν γιος της Κλυταιμνήστρας και του Αγαμέμνονα, εκδικείται το φόνο του πατέρα, σκοτώνοντας τη μητέρα του. Γι' αυτό τον καταδιώκουν οι Ερινύες, οι δαιμονικές υπερασπίστριες του μητρικού δικαίου, που θεωρεί τη μητροκτονία σαν το πιο βαρύ, το πιο ανεξιλέωτο έγκλημα. Όμως, ο Απόλλωνας, που με το χρησμό του έσπρωξε τον Ορέστη σ' αυτή την πράξη, και η Αθηνά, που την καλούν για δικαστή --οι δυο θεοί που εκπροσωπούν εδώ το καινούργιο καθεστώς του πατρικού δικαίου-τον προστατεύουν. Η Αθηνά ακούει και τις δυο πλευρές. Όλο το διαφιλονικούμενο ζήτημα συνοψίζεται σύντομα στη συζήτηση που γίνεται τώρα ανάμεσα στον Ορέστη και τις Ερινύες.
Ο Ορέστης επικαλείται ότι η Κλυταιμνήστρα έκανε διπλό έγκλημα: σκοτώνοντας τον άντρα της σκότωσε μαζί και τον πατέρα του. Γιατί λοιπόν οι Ερινύες καταδιώκουν αυτόν κι όχι εκείνη, που είναι πολύ πιο φταίχτρα; Η απάντηση είναι χτυπητή: Ο φόνος ενός ανθρώπου που δεν συγγενεύει με αίμα, ακόμα κι αν είναι ο άντρας της φόνισσας, εξιλεώνεται, δεν ενδιαφέρει τις Ερινύες. Δουλειά τους είναι μονάχα να καταδιώκουν το φόνο ανάμεσα στους συγγενείς από αίμα κι εδώ, σύμφωνα με το μητρικό δίκαιο, το πιο βαρύ και το πιο ανεξιλέωτο είναι η μητροκτονία. Τώρα εμφανίζεται ο Απόλλωνας σαν συνήγορος του Ορέστη. Η Αθηνά βάζει τους αρεοπαγίτες -τους Αθηναίους δικαστές-να ψηφίσουν. Οι ψήφοι είναι ίσοι για την αθώωση και την καταδίκη. Τότε η Αθηνά, σαν προεδρεύουσα, δίνει την ψήφο της υπέρ του Ορέστη και τον αθωώνει. Το πατρικό δίκαιο νίκησε το μητρικό δίκαιο. Οι «θεοί της νέας γενιάς», όπως τους χαρακτηρίζουν οι ίδιες οι Ερινύες, νικούν τις Ερινύες που πείθονται στο τέλος να αναλάβουν ένα νέο αξίωμα στην υπηρεσία του νέου καθεστώτος .[4]
Όλα καλά αλλά πού βρίσκεται εδώ το ασυνείδητο και πού ο Προυστ; Αυτό που ισχυρίζομαι λοιπόν είναι ότι ο μύθος που αναφέρεται στο παρελθόν αποτελεί μνήμη ή καλύτερα ανάμνηση η οποία με την δημιουργία του πολιτισμού και της κοινωνίας γίνεται προϊόν του ασυνειδήτου και μεταφέρεται στον κόσμο του μύθου και του ονείρου δηλαδή μετασχηματίζεται ή καλύπτεται πίσω από τον λόγο και καταλήγει να γίνει λογοτεχνικός μύθος και να επιβιώσει με μια αποδεκτή κοινωνικά μορφή. Παράλληλα η σεξουαλική επιθυμία «κλειδώνεται» στο ασυνείδητο και εμφανίζεται μέσα από σύμβολα στον κόσμο του ονείρου όπου κυριαρχεί το ασυνείδητο. Το όνειρο χωρίς την λογοκρισία της συνείδησης και του «Εγώ», που σήμερα αποτελεί δημιούργημα του πολιτισμού, ανασύρει μνήμες και επιθυμίες και πραγματοποιεί τον απαγορευμένο μύθο.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως το όνειρο είναι η σκηνή πάνω στην οποία παίζεται το δράμα της ανθρωπότητας. Ο Οιδίποδας και η Ηλέκτρα, δηλαδή ο άνθρωπος αρσενικό και θηλυκό, σκηνοθετεί μια μοντέρνα έκδοση του μύθου, ο οποίος έχει υφανθεί στο υποσυνείδητο με την αρχή του χρόνου της κάθε ατομικής  ύπαρξης.
Σύμφωνα με τον Benjamin,[5]   ο Προυστ στο έργο του «Αναζητώντας τον Χαμένο χρόνο» παίζει με την ύφανση των αναμνήσεων και την απατηλότητα του χρόνου. [6]Δημιουργεί μία πλοκή και μια οπτική ενός λογοτεχνικού «μύθου» θέλοντας να συγγράψει ένα έργο παρουσιάζει μια ψυχική τοπιογραφία μέσα από πρόσωπα- σύμβολα τα οποία είναι ο ίδιος ο Προυστ όπως τον παρουσιάζει το ασυνείδητο μέσα από ρωγμές χρόνου, και σπασμένες εικόνες. Ο λογοτέχνης υφαίνει έναν προσωπικό μύθο που καταλήγει στο «Ξανακερδίζοντας τον χαμένο χρόνο» να συνειδητοποιήσει τον ίδιο του τον εαυτό μέσα από την παραδοχή της ταύτισης με τον ήρωά του που κατόρθωσε να γράψει το έργο και με αυτόν τον τρόπο να συγκολλήσει τον κατακερματισμένο εαυτό που κρυβόταν στο ασυνείδητο και που με την βοήθεια της γραφής εμφανίστηκε στο συνειδητό και έγινε λογοτεχνία.
Στον συνηθισμένο άνθρωπο ο κόσμος του ασυνειδήτου παραμένει στην σκηνή του ονείρου και διεκδικεί την πραγμάτωσή του στο θέατρο του νου. Δίνει μια ιδιωτική παράσταση με στόχο την λύση του δράματος την κάθαρση που είναι προσωπική υπόθεση. Ο Προυστ αλλά και όλοι οι διάκονοι του πνεύματος σωματοποιούν στον λόγο το δράμα αυτό της ανθρωπότητας που στην βάση της βρίσκεται ο καθολικός μύθος που συνθέτει την μνήμη και προτείνουν την λύση μέσα από την δική τους κάθαρση που συντελείται πάνω στο παρόν το οποίο περικλείει μέσα του το παρελθόν ως μνήμη και το μέλλον ως εν δυνάμει προβολή της μνήμης.
Η λογοτεχνία είναι κιβωτός συλλογικής μνήμης επομένως αποτελεί κοινό πολιτισμικό παρελθόν. Ο μύθος είναι η κοινή μας αναφορά στο παρελθόν και η ζωοποιός ενέργεια μέσα από την οποία ξεπηδάει η ύπαρξη, η κοινή μας αναζήτηση του χαμένου χρόνου ως εαυτού.



[1] Σιαφλέκης Ζ.Ι., Η Εύθραυστη αλήθεια,2η ανατύπωση, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2005, σελ. 48

[4] Στο ίδιο
[5] Benjamin W., Για την εικόνα του Προυστ, εκδ. ΟΥΤΟΠΙΑ







 [n1]

Τετάρτη 4 Νοεμβρίου 2015

Μνημεία της Μεσογείου: Από τη βραχοπολιτεία της Πέτρας στη νεκρόπολη της Πάφου





Η Πέτρα βρισκόταν στο σταυροδρόμι των καραβανιών που περνούσαν φορτωμένα με μπαχαρικά, υφάσματα και αρώματα από τη μακρινή Ασία. Πέτρα, Ιορδανία.
Τα ταφικά μνημεία της Πέτρας των Ναβαταίων στη Νότιο Ιορδανία διακρίνονται για τα κοινά αρχιτεκτονικά στοιχεία με τα αντίστοιχα ταφικά μνημεία της Πάφου στη Κύπρο. Πέτρα, Ιορδανία.

Ο πιο εντυπωσιακός είναι ο λεγόμενος Νούμερο 3, που αποκαταστάθηκε πρόσφατα, και έχει ένα ανοιχτό αίθριο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, το οποίο περιβάλλεται από εντυπωσιακούς δωρικούς κίονες. Τάφοι των Βασιλέων, Πάφος

Η αρχαία βραχοπολιτεία της Πέτρας αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO και θεωρείτε ως ένα από τα Νέα Θαύματα του Κόσμου. Πέτρα, Ιορδανία.

Ονομάστηκαν Τάφοι των Βασιλέων» για τη μεγαλοπρεπή τους εμφάνιση και τους κίονες Δωρικού ρυθμού που στηρίζουν την κατασκευή. Εδώ θάβονταν μέλη των υψηλότερων κοινωνικών τάξεων. Τάφοι των Βασιλέων, Πάφος.




Η αρχαία πόλη της Πέτρας στην Ιορδανία είναι ελληνικής τεχνοτροπίας και αισθητικής Το μνημείο εικάζεται ότι χτίστηκε από νομάδες άραβες, φορείς του ελληνικού πολιτισμού. Πέτρα, Ιορδανία



Οι τάφοι είναι μοναδικοί στην Κύπρο λόγω της περίστυλης αυλής τους, που ήταν επηρεασμένη από την Αιγυπτιακή αρχιτεκτονική. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι οι τάφοι για τους νεκρούς θα πρέπει να μοιάζουν με τα σπίτια για τους ζωντανούς, και αυτή η παράδοση αντανακλάται στους τάφους της Πάφου. Τάφοι των Βασιλέων, Πάφος.




Οι επτά τάφοι στη Νέα Πάφο που ανασκάφηκαν είναι σκαλισμένοι σε μια πλατιά περιοχή και είναι όλοι προσβάσιμοι στο κοινό. Πολλοί τάφοι της Νέας Πάφου είναι προσβάσιμοι μέσω πέτρινης σκάλας και έχουν εσοχές στους τοίχους όπου φυλάσσονταν οι σοροί. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι περισσότεροι από τους θησαυρούς των τάφων αρπάχθηκαν από ληστές και τυχοδιώκτες. Τάφοι των Βασιλέων, Πάφος.



Περισσότερα εδώ