Οικονομική ύφεση και προκλήσεις για την ελληνική ανώτατη εκπαίδευση: το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

γράφει ο Αντώνης Λιοναράκης*

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

Austerity and challenges for the Greek university education: the Hellenic Open University

Οικονομική ύφεση και προκλήσεις για την ελληνική ανώτατη εκπαίδευση: το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Τα τελευταία χρόνια η χώρα και το εκπαιδευτικό της σύστημα βίωσε μια πρωτόγνωρη κατάσταση με εκατοντάδες προεκτάσεις. Η ύφεση και η οικονομική κρίση δημιούργησαν στη χώρα μια αλυσίδα προβλημάτων που συνδέονται με πολλούς και σημαντικούς κόμβους, οι οποίοι όχι μόνο επηρεάζουν το εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά σε πολλά σημεία ανατρέπουν βασικές αρχές, αξίες και πολιτισμικά δεδομένα που ισχύουν και λειτουργούν δεκάδες χρόνια τώρα. 

Ορισμένες συγκυρίες που έδεσαν με το εκπαιδευτικό υποσύστημα και υπόβαθρο, δημιούργησαν ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα διότι δεν έδωσαν την ευκαιρία να συνεχιστεί μια πορεία ανάπτυξης και ευέλικτων πολιτικών. Η περίπτωση του ανοικτού πανεπιστημίου είναι χαρακτηριστική: το ίδρυμα έχοντας τα τελευταία χρόνια μια διορισμένη από τους υπουργούς παιδείας διοίκηση, δεν επικεντρώθηκε καθόλου σε ζητήματα ανάπτυξης. Το αποτέλεσμα ήταν να παγιωθεί μια στατική πολιτική, μια πολιτική που δεν οδηγούσε σε νέα βήματα προς το μέλλον, αλλά μια πολιτική που παρέμεινε στάσιμη και ανάγκασε το ίδρυμα σε μια τροχιά «κεκτημένης ταχύτητας». Δηλαδή σε μια στάσιμη κατάσταση χωρίς προοπτική και ακαδημαϊκή ανάπτυξη. 

Η καρδιά του Ανοικτού Πανεπιστημίου που είναι το εκπαιδευτικό υλικό, έχει παραμείνει για περίπου 20 χρόνια χωρίς αλλαγές ή προσαρμογές (το μεγαλύτερο μέρος του). Ορισμένοι θεσμοί και επιτροπές του ιδρύματος δεν μπόρεσαν να δώσουν λύσεις σε χρόνια προβλήματα. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια προστέθηκε το μέγα πρόβλημα της οικονομικής ύφεσης. 

Τώρα πλέον, 20 χρόνια από το ξεκίνημά του, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο αντιμετωπίζει το πρόβλημα της ίδιας του της ταυτότητας. Αυτό που προέχει δεν είναι να επιβιώσει της κρίσης. Αυτό που προέχει είναι να δημιουργήσει εξ αρχής μια ακαδημαϊκή και οργανωτική δομή ποιότητας σε όλα τα επίπεδα. Έτσι μόνο θα αποτελέσει πρόκληση ουσίας για να ανταποκριθεί στις «παιδικές του ασθένειες». Η μαζικότητα και η βιομηχανοποίηση της εκπαίδευσης μαζί με τον ανταγωνισμό έχει ένα κόστος και κάποιες προϋποθέσεις. Αν δεν τηρηθούν οι προϋποθέσεις αυτές, ο θεσμός θα δυσλειτουργήσει και θα αντιμετωπίσει σοβαρότατα προβλήματα ύπαρξης.

Αντώνης Λιοναράκης*

Ο Αντώνης Λιοναράκης είναι Καθηγητής του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και έχει διδάξει στο Open University της Μεγάλης Βρετανίας  Ήταν μέλος στο Δ.Σ. του Ινστιτούτου Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων, ιδρυτής και πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας «Ελληνικό Δίκτυο Ανοικτής & εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης».

Ήταν μέλος της επιτροπής του ΥΠ.Ε.Π.Θ. για τη δημιουργία του Ε.Α.Π., αργότερα της Ομάδας Εκτέλεσης Έργου και εισηγητής των αρχών της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στη χώρα μας, καθώς επίσης και υπεύθυνος έκδοσης του διεθνούς περιοδικού “Open Education”. Οργανώνει κάθε δύο χρόνια διεθνές συνέδριο για την ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Έχει συμμετάσχει στην έκδοση 21 βιβλίων για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, σε πολλά ερευνητικά προγράμματα, ενώ εργασίες του έχουν δημοσιευτεί σε πολλά επιστημονικά περιοδικά.

Είναι επιστημονικός υπεύθυνος ερευνητικών προγραμμάτων. Από το 2008 είναι μέλος του Global Advisory Council (GAC) για το The Observatory on Borderless Higher Education. Έχει προσκληθεί  να διδάξει και να παρουσιάσει εργασίες του από πολλά πανεπιστήμια στην Ελλάδα, Μεγάλη Βρετανία, Η.Π.Α., Γαλλία, Ισλανδία, Βουλγαρία, Τουρκία και Ιαπωνία. 

Αντώνης Λιοναράκης

Καθηγητής

Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών

Σαχτούρη 23

26222 Πάτρα

+30 693 6510 424

alionar@otenet.gr

Ενδεικτικά άρθρα

Lionarakis A., (2008). The theory of distance education and its complexity.  European Journal of Open, Distance and E-Learning, EURODL, Issue 2008/1.  ISSN 1027 – 5207 

http://www.eurodl.org/materials/contrib/2008/Lionarakis.htm

Βασάλα Π., Χατζηπλής Π., Λιοναράκης Α. (2007) Απόψεις προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών του ΕΑΠ για τις γραπτές εργασίες: συγκριτική μελέτη δύο Θεματικών Ενοτήτων – ΕΚΠ65 και ΕΛΠ10. Στο Α. Λιοναράκης (Επιμ.) Conference Proceedings of the 4^th International Conference in Open and Distance Learning – Forms of Democracy in Education: Open Access and Distance Education. Volume A, (p.p. 296 – 308)   Athens: Propobos, ISBN: 978-960-7860-75-0

Σιάκας Σ., Λιοναράκης Α. (2007) Συμβολή στην κατηγοριοποίηση ενός μοντέλου σχεδιασμού και ανάπτυξης διδακτικού υλικού με βάση την κινηματογραφική αφήγηση: η περίπτωση του εκπαιδευτικού βίντεο. Στο Α. Λιοναράκης (Επιμ.) Conference Proceedings of the 4^th International Conference in Open and Distance Learning – Forms of Democracy in Education: Open Access and Distance Education. Volume A, (p.p. 541 - 552)   Athens: Propobos, ISBN: 978-960-7860-75-0

Μανούσου Ε.. Λιοναράκης Α. (2007) Διεθνείς εφαρμογές εναλλακτικών μορφών εκπαίδευσης σε μαθητές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Open Education, The Journal for Open and Distance Education and Educational Technology, Τεύχος 6,  95 – 107

Λιοναράκης, Α. (2007). Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση και τα παγκόσμια δίκτυα πληροφορίας και επικοινωνίας ως πολιτισμικά αγαθά και παράγοντες αντιστάθμισης στον εθνοκεντρισμό και την παγκοσμιοποίηση. Μουσική στην Πρώτη Βαθμίδα / Εκπαιδευτικά προγράμματα και Πολιτικές Πολιτισμού (Αφιέρωμα), Τεύχος 1, σελ. 22 – 30

Χατζηπλής Π., Βασάλα Β. & Λιοναράκης Α. (2007). Εξ αποστάσεως Εκπαίδευση στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Ανοικτή Εκπαίδευση / Open Education – The Journal for Open and Distance Education and Educational Technology, Τεύχος 5, σελ. 14-36

Lionarakis, A. (2006). Perspectives of Discipline for Distance Education. In the Conference Proceedings 2^nd International Open and Distance Learning Symposium – Lifelong Open and Flexible Learning in the Globalized World, (pp 91 - 98). Anadolu University, Turkey

Chatziplis, P., Vassala, P. & Lionarakis, A. Supplementary Distance Learning in Secondary Education. In the Conference Proceedings 2^nd International Open and Distance Learning Symposium – Lifelong Open and Flexible Learning in the Globalized World, (pp 189 - 202). Anadolu University, Turkey

Κουστουράκης Γ. & Λιοναράκης, Α. (2006). Ένα μοντέλο αναφοράς της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μέσα από την περίπτωση του Βρετανικού Ανοικτού Πανεπιστημίου: μια ιστορική - κοινωνιολογική προσέγγιση. Στο Σ. Μπουζάκης (Επιμ.) πρακτικά του 4^ου Επιστημονικού Συνεδρίου Ιστορίας της Εκπαίδευσης - Ιστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης», SCIENTIFIC CONFERENCE in HISTORY OF EDUCATION WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION. Πάτρα

Lionarakis, A. (2006). Learning through Action and Cognitive Skills in Distance Education. In C. Ho (Ed.), Proceedings of Technology, Colleges & Community Worldwide Online Conference 2006 (pp. 108-115). Honolulu, HI: TCC, University of Hawaii (USA) και Osaka Gakuin University (JAPAN)

Λιοναράκης, Α. & Βαβουράκη Α. (2005). Διαρκής εξ αποστάσεως επιμόρφωση του ακαδημαϊκού προσωπικού – η περίπτωση του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Στο Α. Λιοναράκης (Επιμ), Proceedings of the 3d International Conference on Open and Distance Learnin – Applications of Pedagogy and Technology (Τομ. Α, σελ. 259 - 272). Αθήνα: Προπομπός, ISBN 960-7860-53-5, set 960-7860-52-7

Λιοναράκης, Α. (2005). Διαδικασίες μάθησης στην Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση. Στο: Π. Αναστασιάδης (Επιμ.) Πρακτικά 1^ης Πανελλήνιας Διημερίδας με διεθνή συμμετοχή -  Δια βίου και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση στην κοινωνία της πληροφορίας (σελ. 335 – 345). Ρέθυμνο: Πανεπιστημιούπολη Ρεθύμνου, Κρήτη ISBN: 960-88627-1-X 

Λιοναράκης, Α. (2005). Ανοικτά Πανεπιστήμια και εξ Αποστάσεως Πανεπιστήμια στην Ευρώπη. Δύο διαφορετικές εκπαιδευτικές θεωρήσεις σε αναζήτηση ταυτότητας. Συγκριτική και Διεθνής Εκπαιδευτική Επιθεώρηση της Ελληνικής Εταιρείας Συγκριτικής Εκπαίδευσης, Τεύχος 5^ο,  ISSN 1109-8678 

Λιοναράκης, Α., & Παπαδημητρίου Δ. (2004).  Η διδακτική εμπειρία στην Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση  όπως ορίζεται από τους καθηγητές – συμβούλους του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Επιστήμες της Αγωγής,  Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης  Πανεπιστημίου Κρήτης, Τεύχος 3, 13-24.

Lionarakis, A., (2003). A preliminary framework for a theory of Open and Distance Learning – the evolution of its complexity. In A. Szucs & E. Wagner (Eds), EDEN Conference Proceedings - The Quality Dialogue – Integrating Quality Cultures in Flexible, Distance and eLearning (pp 42 – 47). Rhodes, European Distance Education Network

Λιοναράκης, Α., Παπαδημητρίου Δ. (2002) Συγκριτική Μελέτη Ανοικτής εξ Αποστάσεως & Συμβατικής Εκπαίδευσης: προκαταρτικά δεδομένα της ποιότητας της μαθησιακής εμπειρίας. Στο Α. Δημητρακοπούλου (Επιμ.) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση – Πρακτικά 3^ου Πανελληνίου Συνεδρίου με διεθνή συμμετοχή (σελ. 3 - 12). Αθήνα: Καστανιώτης 

Λιοναράκης, Α. (2001). Ποιοτικές προσεγγίσεις στο σχεδιασμό και στην παραγωγή  εξ αποστάσεως πολυμορφικού εκπαιδευτικού υλικού, στο Β. Μακράκης (Επιμ.), Πρακτικά Συνεδρίου - Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση και στην Εκπαίδευση από Απόσταση (σελ. 47 – 54). ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Κρήτης, Πανεπιστημιούπολη Γάλλος, Ρέθυμνο

Lionarakis A., (1998). Polymorphic Education: A Pedagogical framework for open and distance learning. In A. Szucs & A. Wagner (Eds) Conference Proceedings – Universities in a Digital Era: Transformation, Innovation and Tradition – roles and Perspectives of open and distance learning (pp 499 – 505). University of Bologna, European Distance Education Network

Lionarakis A., (1996). The Establishment of the Hellenic Open University΄, ΄Open Learning΄ - The Journal of Open and Distance Learning, Volume 14, (pp 53 – 58). Pitman Pub., The Open University

ΚΑΒΑΦΗΣ 1968 -2014 – Το Πρόσωπο και το Εμπόδιο

γράφει ο Τάκης Σπετσιώτης *   

Κωνσταντίνος Καβάφης
πηγή φωτο: https://logotejnikimetafrasi.wordpress.com/

                                        «Η πιο απαρατήρητές μου πράξεις

                                                      και τα γραψίματά μου τα πιο σκεπασμένα –

                                       από εκεί μονάχα θα με νιώσουν.»

                                                     

1. Η Προπαίδεια και η Δράση**

Η μοναδική έκδοση των 154 ποιημάτων του Καβάφη που είχα μέχρι πέρσι στη βιβλιοθήκη μου (πιο κάτω θα διηγηθώ γιατί), η κλασσική, με τα δύο του βιβλία ενσωματωμένα σ ’έναν πανόδετο τόμο, εξώφυλλο την προσωπογραφία του ποιητή από τον χαράκτη Κεφαλληνό, και σε επιμέλεια του Σαββίδη, ανακαλύπτω ότι στην τελευταία της σελίδα φέρει αναγραμμένο με στυλό – με τον παιδικό μου γραφικό χαρακτήρα –, το όνομά μου και την ημερομηνία 23 Απριλίου 1968. Από τότε θα πρέπει ν’ αρχίζω να σιγοδιαβάζω την ποίηση του Αλεξανδρινού. 

΄Ένα άλλο καβαφικό κειμήλιο που φέρω από κείνη την μακρινή εποχή είναι το αφιέρωμα του περιοδικού «Νέα Εστία» στα 1963 για τα 100 χρόνια από την γέννηση του ποιητή, με την ίδια χαλκογραφία του Κεφαλληνού στο εξώφυλλο. Μέσα ήταν εγκιβωτισμένο και το τεύχος της ‘Νέας Εστίας’ του 1933, αμέσως μετά τον θάνατο του ποιητή - 250 σελίδες και πλέον. Αυτές οι δύο εκδόσεις είναι οι πρώτες μου επαφές με το έργο του Καβάφη αλλά και με την Εικόνα του προς τα έξω. Εντυπωσιακή ήταν η απουσία φωτογραφιών του ποιητή από κείνο το διπλό τεύχος. Δύο μόνον από την σχετικά νεανική του ηλικία, και μία λίγο πριν το τέλος της ζωής του-, ο Καβάφης δεν αγαπούσε να φωτογραφίζεται, έγραφαν, κι «όταν δεχόταν στο σπίτι του έναν επισκέπτη», όπως μαρτυρούσε ο Ουράνης, «τον τοποθετούσε κοντά σε μιαν αναμμένη λάμπα, ενώ αυτός καθόταν σε μια πολυθρόνα βυθισμένη στο σκοτάδι.» 

Χαρακτηριστική ήταν επίσης κι η απουσία βιογραφικών πληροφοριών. Δυο- τρεις ξερές, κατάξερες γραμμές μόνον, όσες έδινε ο ίδιος: «Η τελευταία μου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώμενον από το Υπουργείον των Δημοσίων ΄Εργων της Αιγύπτου.» Κι όσο για συνεντεύξεις του; Ούτε μία.΄Ηταν φανερή η βούληση του ποιητή αλλά και των μελετητών του στην στροφή της προσοχής των αναγνωστών προς ό,τι έγραψε, και όχι προς ό,τι βίωσε. Σε βαθμό που όταν, φυσικά, ως φιλοπερίεργος έφηβος, πληροφορήθηκα ότι μπορούσα να αντλήσω κάποιες βιογραφικές πληροφορίες για κείνον, πέφτοντας σε μιαν αφελή, κακόγουστη μυθιστορηματική βιογραφία, -του Περάνθη ήταν; - με τίτλο «Ο Αμαρτωλός», - άκου «‘Ο Αμαρτωλός» για τον διανοητικό και σκεπτικιστή Αλεξανδρινό! - απογοητεύτηκα τόσο που από τότε κιόλας την πέταξα στα σκουπίδια. Μ’ άρεσε δεν μ’ άρεσε η αποστασιοποιημένη σχεδόν απρόσωπη ποίησή του έπρεπε σ’ αυτήν να επικεντρωθώ και για όλες τις πληροφορίες της ζωής του επιπλέον, και ν’ αφήσω ήσυχο τον ποιητή «στην πολυθρόνα του, την βυθισμένη στο σκοτάδι.»

Ναπολέων Λαπαθιώτης
πηγή φωτο: http://www.oanagnostis.gr/ναπολέων-λαπαθιώτης-ανέκδοτα-ποιήμα/

Την ίδια περίπου εποχή -1968- ήρθα σ’ επαφή και με δύο άλλα  βιβλία. Τα «Ποιήματα» του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη στην Έκδοση του Φέξη, 1964, με την θρυλική εισαγωγή του Δικταίου την επικεντρωμένη σχεδόν αποκλειστικά σε λεπτομέρειες της ζωής του ποιητή και του αθηναϊκού κοινωνικού περίγυρου της εποχής του, παρά στους στίχους του, αλλά και την επανέκδοση μιας underground νουβέλας του 1927 «Κουρασμένος απ’ τον έρωτα», όπου ο συνοδοιπόρος του Λαπαθιώτη, Γιώργος Τσουκαλάς, περιέγραφε την νυχτερινή ζωή του Αθηναίου δανδή στο Ζάππειο και τον Πειραιά, τους ομοφυλόφιλους και τη ζωή των τεκέδων που είχαν γίνει μύθος και σκάνδαλο τα χρόνια του Μεσοπολέμου, ένας μύθος που διατηρείτο σε κάποιους κύκλους ακόμη αναλλοίωτος. Με αφορμή τις δύο παραπάνω εκδόσεις, κάποια λογοτεχνικά αλλά και λαϊκά περιοδικά έκαναν εντωμεταξύ αφιερώματα στον ουαιλδικό Αθηναίο, δημοσίευαν γοητευτικές νεανικές του φωτογραφίες, ήμουν μπροστά σ’ ένα εγχώριο «έργο τέχνης», παρόμοιο με αυτό του Ουάιλντ που, έστω και αν δεν γνώριζε κανείς το έργο του, το γεγονός και μόνο ότι είχε πάει στην φυλακή για χάρη του έρωτά του προς τον ΄Αλφρεντ Ντάγκλας τον μετέτρεπε σε ζωντανό γλυπτό, όπως ισχυρίζονταν και οι σύγχρονοι εικαστικοί και ποιητές Gilbert and George. ΄Έτσι κι ο Λαπαθιώτης, με την έγκαιρα δηλωμένη δημοσίως ομοφυλοφιλία του, σαν άσωτος ήρωας καβαφικού ποιήματος (σε εποχή που ο Καβάφης κυκλοφορούσε τα λίγα προσωπικά του ποιήματα κρυφά), με τα ναρκωτικά, την νυχτόβια ζωή του και τις, κόντρα στην τάξη του, κομμουνιστικές του πεποιθήσεις, ήταν αναντίρρητα ένα από τα λίγα dramatis personae της λογοτεχνίας αλλά και της σχετικά πρόσφατης κοινωνικής μας ιστορίας και στα πραγματικά ντοκουμέντα της ζωής του βασίστηκε το 1985 το ελάχιστα μυθοποιημένο – τουλάχιστον με την έννοια της τυπικής τηλεοπτικής μυθοπλασίας- «Μετέωρο και Σκιά» ‘‘κάτι μισοειδωμένα πρόσωπα ή γραμμές, κάτι αβέβαιες μνήμες’’, ένα πορτραίτο. 

Στο ελληνικό "Μετέωρο και Σκιά" ο περίπατος του ποιητή προχωρεί μέσα στην Ιστορία, καθώς διαφορετικά πολιτικά γεγονότα βαραίνουν πάνω στον ήρωα που επιμένει διεκδικώντας το δικαίωμά του στην διαφορά, την πραγμάτωση και την δημιουργία.

Στο "Μετέωρο και Σκιά" αντηχεί ο μελαγχολικός ρυθμός του περίπατου, αλλά οι ανταμοιβές του θεατή είναι παντού: από τις ραδιούργες ματιές στη νυχτερινή υποκουλτούρα μέχρι τις σπάνιες εικόνες φιλιών που ωριμάζουν με τα χρόνια. THOMAS WAUGH

Εκείνη περίπου την εποχή, γιορτάζονταν και τα 50 χρόνια από τον θάνατο του Καβάφη, άπειρο μελάνι χυνόταν, δεν έδινα τόση σημασία, με κάλυπτε το εξαίσιο δοκίμιο της Γιουρσενάρ «Κριτική παρουσίαση του Κωνσταντίνου Καβάφη», μα  ποιος άλλος μπορούσε να έχει εμπράκτως εγκυρότερο λόγο πάνω στον ποιητή αυτόν από την πιο άξια μαθήτρια και συνεχίστρια του έργου του, με το σπουδαίο της «Αδριανού απομνημονεύματα», που ήταν ό,τι θα μπορούσε να είχε κάνει κι ο ίδιος ο Καβάφης «αν δεν ήταν αργά», όπως συνήθιζε να λέει ο ποιητής, συνεχίζοντας: «Αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν.» Αλλά, παράλληλα, είχε σχετικά πρόσφατα έρθει στο φως και το μοναδικό ανέκδοτο διήγημα που’χε γράψει στα 1896, το «Εις το φως της ημέρας» κι έτριψα τα χέρια μου από χαρά όταν το αποδέχτηκε η ΕΡΤ1 ως πρότασή μου για τηλεταινία. 

Ηθοποιοί: Γιώργος Κέντρος,Μιχάλης Κοπιδάκης,Γιώργος Χαραλαμπίδης

Ένας αλεξανδρινός νέος στα τέλη του 19ου αιώνα βλέπει ένα φάντασμα στον ύπνο του και εντελώς ξαφνικά το συναντά και στο φως της ημέρας.

΄Ήταν ευκαιρία να κάνω κάτι και για τον ποιητή αυτόν, πλαγίως, χωρίς να μπλέξω στο επικίνδυνο εγχείρημα μιας πιθανόν προβληματικής, άνισης βιογραφίας του, που θα ήταν ολέθρια ως προς την πολυπλοκότητα που διέθετε ο Καβάφης- ιστορική, πολιτική, φιλοσοφική, ηδονιστική, παραινετική-,  μη αποδίδοντάς την μέσα στα περιορισμένα χρονικά όρια μιας ταινίας, ει μη μόνον με κλισέ, ή που θα ήταν παντελώς αδιάφορη, μιας και ο Kαβάφης ούτε dramatis persona συνιστούσε, η «εξωτερική βιογραφία του», όπως έγραφε η Γιουρσενάρ, «χωρούσε σε λίγες γραμμές, και οι στίχοι του μόνο μας πληροφορούσαν περισσότερο για το τι στάθηκε η ύπαρξη αυτή η φαινομενικά οριοθετημένη από την ρουτίνα...» Αλλά ούτε τους στίχους του ήθελα – προς θεού!- απλοϊκά να εικονογραφήσω, γνωρίζοντας ότι η ποίηση του Καβάφη είναι ποίηση στην καλύτερη έννοια της λέξεως. ΄Έχει δηλαδή – όσο λίγων ποιητών-  το κυριότερο χαρακτηριστικό της αληθινής ποίησης: Είν’αδύνατον να ξαναγραφτεί, ή να αναπαραχθεί μεσ’ από οποιοδήποτε καλλιτεχνικό είδος γραφής αλλιώς, και να πει το ίδιο πράγμα. (Ακόμη και στη λέξη -, άλλο πρωιού κι άλλο πρωινού). Θυμάμαι και τον σκηνοθέτη Σταύρο Τορνέ που αυθόρμητα μούχε πει μια φορά: «Καβάφης και Εικόνα; Μα πώς μπορεί να γίνει; Μόνο κάτι σαν τον ‘’Χίτλερ’’ του Ζύμπερμπεργκ, φαντάζομαι.» ‘‘Εμπόδιο στέκονταν και μεταμόρφωνε τες πράξεις και τον τρόπο της ζωής μου’’, μονολογούσα λοιπόν, γυρίζοντας το «Εις το φως της ημέρας» σε ταινία, μια ιστορία του είδους του φανταστικού, μια περιπέτεια μυστηρίου απ’ αυτές που ήσαν της μόδας στην Ευρώπη στα τέλη του 19^ου αιώνα, τοποθετημένη ωστόσο σ’ ελληνικό φως και σε μεσογειακό περιβάλλον, που διέθετε πολλά από τα μυστικά κλειδιά της ποιητικής θεματολογίας του Καβάφη εντός της, και που στοχαζόταν πάνω  στον τρόμο μ’ έναν πιο εσωτερικό τρόπο από αυτόν των γοτθικών παραμυθιών, αντικαθιστώντας την ηδονή της εικόνας των δοντιών του κόμη δράκουλα σε ματωμένους λαιμούς θυμάτων με την ηδονή εικόνων έφεσης για διαλογισμό για τους πάσης φύσεως εσωτερικούς μας τρόμους- οικονομικούς, ερωτικούς, υπαρξιακούς, καλλιτεχνικούς, μεταφυσικούς -, και που στον μύθο ο τρόμος ή το δέος προκαλούνταν μέσα από μικρές, ρεαλιστικές λεπτομέρειες της καθημερινότητας, και από την μορφή ενός μυστήριου, αφηρημένου φαντάσματος το οποίο εμφανιζόταν στον ύπνο αλλά και στο ξύπνιο ενός νεαρού υλιστή ήρωα, κάτω απ’ τον δυνατό ήλιο του μεσογειακού καλοκαιριού, επιβάλλοντάς του –παραινετικά σχεδόν-, να πιστέψει στην ύπαρξη του Υπερφυσικού, στην άλλη όψη της πραγματικότητας.

2. Η Διακεκριμένη Φθορά και η Αναγέννηση.

Τα χρόνια περνούσαν κι άλλο, ο Καβάφης γινόταν όλο και περισσότερο δημοφιλής, οι ίαμβοί του γίνονταν συχνό σημείο αναφοράς, όχι πια στυλάτα, συνωμοτικά όπως τους ανακαλύπταμε στην πρώτη μας νιότη, ως κρυμμένο διακείμενο μέσα στην καλή πεζογραφία μας, στο «Τρίτο στεφάνι» του Ταχτσή λ.χ., όταν λέει η κυρία Εκάβη στην κόρη της πριν πάει να ‘‘απαγάγει’’ τον εγγονό της : «Και μην μ’ αρχίζεις τώρα την φαγούρα πως δεν έχουμε τα μέσα. Εκεί που στήνουμε ένα τσουκάλι για δυο, θα το στήνουμε για τρεις», παρωδώντας τον «Φιλέλληνα» : «Και μην μ’ αρχίζεις τώρα τα πού οι ΄Έλληνες και πού τα Ελληνικά», αλλά πλέον ολοφάνερα, μέσα στα πιο εφήμερα και επίπεδα δημοσιογραφικά άρθρα. Το 2003 μού παράγγειλε ο Κώστας Μαυρουδής ένα άρθρο για το περιοδικό «Το Δέντρο», για τα 70 χρόνια από τον θάνατο του ποιητή, και το 2007, μετά από μια προβολή του «Εις το φως της ημέρας» σ’ ένα βιβλιοπωλείο, αντέδρασα στον Λουκά Θεοδωρακόπουλο που μού ‘πε «Γιατί δεν γράφεις ένα δοκίμιο για τον Καβάφη; Σαν Αλεξανδρινός που γράφει γι’ Αλεξανδρινό;» Πιάνοντας τον υπαινιγμό, « Ο αναγνωρισμένος πλέον Καβάφης δεν χρειάζεται εμένα..», του απάντησα, «τα’χουν πει πολλοί άλλοι καλύτερα από μένα, που ερευνώ τους παραγνωρισμένους, φέρνω έναν αθέατο κόσμο στο φως.», διαφωνώντας με την ιδέα ότι ο Καβάφης – όπως κι ο Προύστ-, θα μπορούσε να ενταχθεί στα στενά πλαίσια της ζωντανής, συχνά πρωτότυπης και σε μεγάλη διεθνή σκηνή εκτεταμένης, ωστόσο κάπως μονομερούς, λόγω του περιορισμένου θεματολογικού της ορίζοντα, queer art. Μπορεί «το χέρι που έγραψε τα ‘Κρυμμένα’ σαν κάπως να έτρεμε», όπως εξαίσια παρατηρεί η Γιουρσενάρ, «το μυστικό και η σιωπή του ποιητή αναφορικά με τους έρωτές του να δοκιμάζονταν ως αβάσταχτο βάρος, καταλήγοντας με την έκφραση της ελπίδας – της πάντοτε αφελούς- σε μια ‘τελειωτέρα  κοινωνία’,  όπου ένας άνθρωπος όπως αυτός θα πράξει ελεύθερα, ωστόσο στο ‘Τα δ’ άλλα εν ΄Αδου τοις κάτω μυθήσομαι’ ο σπαραγμός αυξάνει από το γεγονός ότι η ‘τελειωτέρα κοινωνία’ δεν είναι άλλη από εκείνην των νεκρών. Και ο Ρωμαίος ανθύπατος που μόλις διάβασε αυτό τον ωραίο στίχο από τον ‘Αίαντα’ του Σοφοκλή, συλλογίζεται πως στους νεκρούς μονάχα θα μπορέσει, και αυτός, να εμπιστευτεί τα συγκλονιστικά μυστικά που εφύλαξε σε όλη του τη ζωή, ενώ, με ειρωνικό τρόπο, ένας φιλόσοφος του αποκρίνεται: “Με την προϋπόθεση πως αυτά τα πράγματα τους ενδιαφέρουν ακόμα.”».

Με την σωρεία εκδηλώσεων του 2013, στον εορτασμό του ΄Έτους Καβάφη, έγκωσα, έχοντας μιαν αίσθηση του μπανάλ να περιβάλλει την τόση εκλαΐκευση του ποιητή, και δεν παρακολούθησα σχεδόν καμία. Αλλά η ζωή μού επεφύλαξε κι ένα μικρό θαύμα. ΄Ένα απομεσήμερο του 2014 που περπατούσα στο Μοναστηράκι, έπεσα πάνω στον κλασικό πανόδετο τόμο με τα 154 ποιήματα του ποιητή. Αν και η ε΄ φωτολιθογραφική ανατύπωση, του 1969, η αμέσως επόμενη από αυτήν που είχα από έφηβος, απ’ το 1968, ήταν απίστευτο πόσο καινούργιο έμοιαζε το βιβλίο, σε τι καλή κατάσταση ήταν. «Δύο ευρώ κύριε!», μού φώναξε ένα φτωχό παιδί, ο υπάλληλος του παλαιοπωλείου, βλέποντάς με να το ξεφυλλίζω με λαχτάρα. Πέρα από εικόνες, αφιερώματα, αναρτήσεις ποιημάτων του ως και στα τρόλεϊ, παραστάσεις δεξιά κι αριστερά, ταινίες, δοκίμια, αναμασήματα, ο Καβάφης μού ξαναχαριζόταν άφθαρτος, ακέραιος, καθαρός, προτρέποντάς με να τον ξαναδιαβάσω ακόμη μια φορά, όπως τον πρωτοδιάβασα παιδί. Τού ήμουν ευγνώμων.  

ΤΑΚΗΣ ΣΠΕΤΣΙΩΤΗΣ *

               

     

Ο Δημήτρης (Τάκης) Σπετσιώτης γεννήθηκε στον Πειραιά το 1954. Σπούδασε σκηνοθεσία κινηματογράφου και γύρισε τις ταινίες "Στην αναπαυτική μεριά" (1981), "Μετέωρο και Σκιά" (1985 - Α΄ Κρατικό Βραβείο Καλύτερης Ταινίας, κυκλοφορεί και σε DVD από την MKS VIDEO στις ΗΠΑ), "Εις το φως της ημέρας" (1986) και "Κοράκια" (1991). Σκηνοθέτησε επίσης για το θέατρο το έργο "Ψυχολογία Συριανού συζύγου" του Εμμ. Ροΐδη, Θέατρο "Χυτήριο", 1999-2001.

Παράλληλα με τη σκηνοθεσία ασχολείται με τη μελέτη της νεοελληνικής λογοτεχνίας και τη δοκιμιογραφία, γράφοντας διάφορες κριτικές μελέτες, μερικές από οποίες συγκέντρωσε και κυκλοφόρησε σε δυο τόμους, "Στον Κώστα Ταχτσή, αντί στεφάνου" ("Λογοτεχνικό χρονικό", 1996) και "Χαίρε Ναπολέων" (δοκίμιο για την τέχνη του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, εκδόσεις Άγρα, με έργα του Άγγελου Παπαδημητρίου, 1999).   

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ (2009) Γραμματικός σ' ένα παιδί του δρόμου, Άγρα (2009) Το άλλο κρεβάτι, Άγρα (2007) Τριανδρίες και Σία, Άγρα (2006) Ταχτσής - Δεν ντρέπομαι, Πολύχρωμος Πλανήτης (2003) Δελτίον ταυτότητος, Άγρα (1996) Στον Κώστα Ταχτσή αντί στεφάνου, Οδός Πανός Συμμετοχή σε συλλογικά έργα (2011) Ευγενία Χατζίκου: Notebook, Τετράγωνο (2005) Αντουανέττα Αγγελίδη, Αιγόκερως (1999) Χαίρε Ναπολέων, Άγρα

Κριτικογραφία

Το Ρομάντσο, οι Δοκιμές και το Σέλινο [Μαρία Πολυδούρη, Ρομάντσο και άλλα πεζά], "The Books' Journal", τχ. 56, Ιούνιος 2015 Μαρία, στα τρία [Μαρία Πολυδούρη, Τα ποιήματα], "The Books' Journal", τχ. 47, Σεπτέμβριος 2014

** Εισήγηση του Δημήτρη Σπετσιώτη στο Πάντειο Πανεπιστήμιο με αφορμή το "Έτος Καβάφη"

Πινακοθήκη Γρηγοριάδη

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΠΕΡΙ ΕΡΩΤΟΣ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ

Με άξονα το περιεχόμενο της θεματικής «Περί έρωτος Διασταυρώσεις», η ενεργοποίηση (23) είκοσι τριών Καλλιτεχνών, καταγράφετε ως δράση, από τη διάθεση τους να ανιχνεύσουν τις ορατές και αόρατες μορφές των εσωτερικών ενεργοποιήσεων ενός φαινομένου, όπως είναι ο Έρωτας. Η ανίχνευση, ο εντοπισμός και η αγωνία για να φθάσουμε ξανά στις πηγές των στοιχείων που ορίζουν τις λεπτές νοητικές και πνευματικές λειτουργίες του ανθρώπου, οριοθετούν το πεδίο για να δημιουργηθεί ένα αποτέλεσμα το οποίο μόνο πρωτότυπο και μοναδικό μπορεί να χαρακτηριστεί.

Ο επαναπροσδιορισμός των γεγονότων με άξονα την ουσία της εντύπωσης, η τιτλοφόρηση της ομαδικής έκθεσης «Περί Έρωτος Διασταυρώσεις» περιγράφει γεγονότα μέσα από το πρίσμα των πολλαπλών θεάσεων, έτσι όπως αυτά θα αποτυπωθούν ως ύλη στο χώρο επάνω σε ζωγραφικές, χαρακτικές και γλυπτικές συνθέσεις.

Αυτές οι προτεινόμενες εικαστικές και γλυπτικές προτάσεις δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αρχή της ανάπτυξης ενός διαλόγου που αφορά και διαπραγματεύεται τις έννοιες του Έρωτα, από την εμφάνισή του, στη βάση ενεργοποίησης των ατομικών ή των συλλογικών συμπεριφορών.

Σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η αφύπνιση των αισθήσεων, όπως ο πόθος, η αγωνία, η προσμονή, ο πόνος, η πίστη, το πάθος, οι κρυμμένες εσωτερικές επιθυμίες του υποσυνείδητου, το ταξίδι του νου στο φανταστικό για την αναπλήρωση του κενού που αφήνει η έλλειψη, ωθούν τους δημιουργούς να παρουσιάσουν εκείνα τα σημεία τα οποία τους παιδεύουν και τους ενεργοποιούν.

Οι πηγές των εσωτερικών αφυπνίσεων, προβάλουν στα έργα των καλλιτεχνών τις οπτικές ενός φαινόμενου, που δεν είναι τίποτα άλλο, από μια συγκίνηση, από το ίδιο το καθρέφτισμα των στερητικών στοιχείων, της αναπλήρωσης ενός κενού που επιβάλει η δίψα, η απουσία και η έλλειψη του ποθητού ερεθίσματος ή του επιθυμητού αντικειμένου – υποκείμενου.

Τα διλήμματα που αναπτύσσονται μέσα από τα κείμενα και τους διάλογους των καλλιτεχνών, δεν είναι τίποτα άλλο, παρά αυτό που προκύπτει από την ενεργοποίηση του Εγώ, από τον παραλογισμό της ανοησίας των ακολουθιών μιας σειράς πράξεων για την ικανοποίηση των έσω επιθυμιών για το άγγιγμα της ομορφιάς, το άδειασμα της ψυχής. Υπερβατικές ενέργειες στο Νου των καλλιτεχνών, υποταγμένες σε ένα ρεαλισμό για τη δημιουργία υπερεκτιμένων αξιών για να νιώσουμε τη μαγεία.

Μια δημιουργική διαδικασία, μια λυτρωτική ένωση, ίσως ένας μικρός θάνατος, μια ακολουθία για την ανακάλυψη της πηγής στη ζωή, που στην ουσία μας κάνει ως θνητούς μικρούς και μεγάλους, αθάνατους στο πέρασμα του χρόνου.

Συμμετέχουν : Ανδρουτσάκης Στάθης, Γκαρτσέα Έλενα, Δήμου Δημήτριος, Ζαμπούνη Έλενα, Καλαμάρας Φίλιππος, Καρβουνιάρη Γιώτα, Κόρας Γεώργιος, Λαϊνά Σύλβια, Μιντιούρη Μαρία, Μπέσσας Δημήτριος, Μπουρμά Βασιλική, Μυστίλογλου Βαρβάρα, Μώρου Ειρήνη, Νόση Ευγενεία, Ξυνέλη Χρυσούλα, Παναγιωταράς Γιώργος, Παναγιωτίδου Χριστίνα, Περδικάρη Γιώτα, Πολυχρονόπουλος Νίκος, Σαρλή Έλενα, Ταμουτσέλης Νικόλαος, Ταμουτσέλης Παντελής, Τσαμκόσογλου Άννα.

Συντονισμός – Οργάνωση : Παρέα της Φλώρινας.

Επιμέλεια –Κείμενα: Ταμουτσέλης Νικόλαος.

Εγκαίνια : Πέμπτη, 15 Οκτωβρίου 2015 και 20:00 μμ.

Διάρκεια έκθεσης: 15 Οκτωβρίου έως 30 Οκτωβρίου 2015.

Χώρος : ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗ.

Διεύθυνση : Μαρίνου Αντύπα 18, 14121 Ηράκλειο Αττικής. Τηλ 2102719744. www.pinakothiki.eu

Email: info@pinakothikigrigoriadi.gr

Πολιτιστικά Δρώμενα Τέχνης

" Άπαντα Δημοσθένη Βουτυρά ", Β΄μέρος

γράφει και επιμελείται η Βιβή Γεωργαντοπούλου

lesxianagnosisdegas@gmail.com

Συνεχίζοντας το δικό μας μικρό αφιέρωμα στον Δημοσθένη Βουτυρά και τα Άπαντά του,

μη θέλοντας ένα τυπικό μνημόσυνο με λόγια/κόλλυβα,έκρινα καλύτερο να αφήσω το θεωρούμενο ως το σπουδαιότερο εκ των διηγημάτων του να μιλήσει εκείνο στις καταπονημένες,από την άθλια πραγματικότητα που βιώνουμε εν έτει 2015,ψυχές μας.

Ο «Θρήνος των Βοδιών» γράφτηκε από τον Βουτυρά το 1923 και βρίσκεται στον πέμπτο τόμο των Απάντων του που τα επιμελείται τόμο τόμο ο ιστορικός Βάσιας Τσοκόπουλος για τις εκδόσεις Στάχυ/Δελφίνι, άξιος θερμών συγχαρητηρίων για την αφοσίωση και την μεθοδικότητα  με την οποία το κάνει (και ολότελα αβοήθητος έχω την εντύπωση από την πολιτεία)κοντά είκοσι χρόνια!Ούτε λίγο ούτε πολύ πρόκειται για ένα ομολογουμένως φιλόδοξο και συναρπαστικό όνειρο: θα το αποτελούν,όπως ο Βάσιας Τσοκόπουλος έχει υπολογίσει και πει,14 τόμοι με όλο το έργο του Βουτυρά συγκεντρωμένο σ΄αυτούς,αν σκεφτούμε δε ότι ο Βουτυράς έχει γράψει πάνω από 500 διηγήματα  και νουβέλες θα πρόκειται για προσωπικό άθλο του κυρίου Τσοκόπουλου,μακάρι να γίνει.

Μαζί με το αριστουργηματικό, αλληγορικό αυτό κείμενο του ακάματου και χαμηλών τόνων Δημοσθένη Βουτυρά( δεν πήρε μέρος ούτε καν στην διαμάχη γύρω από το έργο του,την γνωστή ως «το πρόβλημα Βουτυρά» -έτσι την ονόμασε αρχικά ο Γρηγόριος Ξενόπουλος το 1920- απαντώντας,ο Βουτυράς,με τον δικό του τρόπο,αυτόν της σεμνής σιωπής και της παράλληλης συνέχισης διηγημάτων αντί λεκτικών αντιπαραθέσεων στην σφοδρή πολεμική που του εξαπέλυσε ο Κώστας Παρορίτης δημιουργώντας ένα μέτωπο βουτυρικών και αντιβουτυρικών αρθρογράφων)στον πέμπτο αυτόν τόμο ο Τσοκόπουλος παρουσιάζει,και ορθώς,πολλά κείμενα που έχουν να κάνουν και με αυτό το ζήτημα.

Ο «Θρήνος των Βοδιών» αποτελεί την πλέον αποστομωτική απάντηση στους επικριτές του διηγηματογράφου.

Για την ιστορία και την μνήμη του Δημοσθένη Βουτυρά εμείς εδώ ας θυμίσουμε μόνον ότι το διήγημα πρωτοδημοσιεύτηκε το 1928 στο περίφημο περιοδικό «Γράμματα» της Αλεξάνδρειας και έχει επίσης μεταφραστεί στα γαλλικά.

“Ο Θρήνος των Βοδιών”

['Aπαντα, τ. Ε΄, εισ.-επιμ. Βάσιας Τσοκόπουλος, Αθήνα, εκδ.Δελφίνι,2001)

Ο γερο-Γάλιας είχε καθίσει στην άκρη του χαντακιού, που ήταν απ' έξω και κοντά κοντά στη μάντρα του Κωστούλα, κι έτρωγε το ψωμί του. Κι ερημιά παντού υπήρχε, ζωντανό πράγμα δε φαινόταν ολόγυρα. Ψηλά όμως, στο θολό ουρανό, πλήθος κοράκια γύριζαν κι ένα γεράκι μονάχο, με ανοιχτές τις φτερούγες, χωρίς να τις κτυπά, έφερνε βόλτες... Μες στο χαντάκι, λίγο πιο πέρα απ' το γερο-Γάλια, ένα σκυλί μεγάλο βρισκότανε ψόφιο, γυμνωμένο σχεδόν απ' τις σάρκες του, και κοντά του ένα καύκαλο βοδιού.

-Πάει και πάει! έκανε για το σκυλί ο γερο-Γάλιας, και τι θεριό ήτανε!...

Για λίγο έγινε μια κίνηση, ένας θόρυβος στο δρόμο. Η πόρτα η μεγάλη της μάντρας, που δεν έβγαινε στο χαντάκι, άνοιξε κι ένα κοπάδι μεγάλο βόδια βγήκανε. Αργά και με κουνητό κεφάλι πήρανε το δρόμο του ρέματος και χαθήκανε στην κατηφοριά.

Ο γερο-Γάλιας γύρισε τότε, σα να θυμήθηκε κάτι, και κοίταξε μες στη μεγάλη μάντρα απ' την πορτούλα που ήτανε πίσω του, με αραιές σανίδες φραγμένη.

Ενα βόδι μόνο βρισκότανε μέσα, δεμένο στο μεγάλο δέντρο κοντά κοντά στον κορμό του.

Καλά το 'πα, για σφάξιμο είναι! είπε με το νου του.

Το βόδι σήκωσε το κεφάλι του και μούγκρισε...

- Ποιος θα σε βοηθήσει, φουκαρένιο, έκανε ο γερο-Γάλιας, ποιος θα σε βοηθήσει, που όλοι τα κρέατά σου τα περιμένουν πώς και πώς να τα φάνε!

Ακουσε τις φωνές του ανθρώπου που συνόδευε τα βόδια να 'ρχονται απ' το ρέμα:

- Α, α!

- Παλιοδουλειά! είπε.

Και ο καιρός εβάρυνε. Τα σύννεφα, που 'χανε σκεπάσει τον Υμηττό και φαινόντανε να κοιμούνται πάνω του, είχανε σηκωθεί και ξεμαλλιάρικα πατώντας στο βουνό, αγγίζανε τ' άλλα, που ψηλά βρισκόνταν.

Τα κοράκια ξακολουθούσανε να κάνουνε βόλτες στο θολό ουρανό. Το γεράκι είχε χαθεί.

- Εχει να ρίξει βροχή και βροχή! είπε ο γερο-Γάλιας. Κάτι φωνές μες στη μάντρα τον αναγκάσανε να κοιτάξει. Είδε το βόδι χάμω να κουνά τα πόδια του και κοντά του όρθιο έναν άνθρωπο με βρωμερά ρούχα και μ' ένα μαχαίρι στο χέρι. Δυο άλλοι ήτανε παρακάτω μ' ένα παιδάκι κοιτάζοντας.

- Πάει κι αυτό! είπε. Κι έχουνε ψυχή τα βόδια, έχουνε ψυχή!

Είχε φάει το ψωμί του κι έπαψε χτυπώντας το χώμα με το μαχαιράκι του.

Κάτι θυμήθηκε:

- Μα θα τη βγάλει τη μέρα; Μπα! Πού να τη βγάλει! είπε. Χασμουρήθηκε κι έβαλε το μαχαιράκι στο θηκάρι του.

- Νύσταξα!

Καθώς κοίταξε προς την κατηφοριά, είδε τρεις γνωστούς του να 'ρχονται.

- Τι κάνεις, γερο-Γάλια, του φώναξε ο ένας απ' αυτούς, τι κάνει ο Κωστούλας; Μάθαμε πως είναι βαριά!

- Βαριά, λέει; Πάει να συχωρεθεί!

- Τι μου λες!

- Τι να σου πω, αυτό που σου 'πα!

- Βρε, βρε!

Πλησίασαν κοντά και σταθήκανε στην αντικρινή μεριά του χαντακιού.

- Μα πώς το 'παθε; Κάποιος μου 'πε πως τον βάρεσε βόδι.

- Βόδι!... Αυτός βάραγε τα βόδια.

- Πω, πω, ένας σκύλαρος! έκανε ένας άλλος απ' τους τρεις, δείχνοντας το ψόφιο σκυλί.

- Μα δε βρωμά;

- Τι να βρωμίσει τώρα, πάει η βρώμα, πέρασε!

Σταμάτησαν απ' τον κρότο της μεγάλης πόρτας που άνοιξε.

Μια σούστα βγήκε μ' ένα βόδι σφαγμένο. Τα πόδια του τα πισινά ήταν απ' έξω κρεμασμένα.

- Μα σφάζουν εδώ μέσα;

- Πώς δε σφάζουν!

- Και ποιος;

- Ο βοηθός του.

- Και τώρα που 'ναι άρρωστος!

Ο γερο-Γάλιας κούνησε το χέρι στρέφοντας το κεφάλι:

- Αυτούς λογαριάζεις...

- Για πες μας λοιπόν, πώς...

- Ναι, ναι! Εγώ, που λέτε, πολλές φορές με το θάρρος σα συγγενής του και γέρος τού έλεγα: Βρε Κωστούλα, δε μ' αρέσει διόλου η δουλειά σου, δε μ' αρέσει! Συ έχεις παραδάκια, δεν κάνεις καμιά άλλη δουλειά και να πάψεις να σφάζεις βόδια; Κι έχουνε ψυχή τα βόδια! Κι έχουνε ψυχή, μωρέ παιδιά, έχουνε ψυχή! Τι να σας πω;

Όλα τα καταλαβαίνουν, όλα! Τα βλέπεις και κλαίνε, πέφτουν κάτω και φωνάζουνε, δέρνονται! Ποιος, όμως, να τα βοηθήσει, που δεν έχουν μιλιά, ε; Ποιος; Για βάλτε με το νου σας, να ήσαστε σεις βόδια και να νιώθατε, όπως τώρα, τι θα κάνατε; Το ίδιο κι αυτά! Μη γελάτε! Τώρα θα σας πω. Αυτός πού ν' ακούσει τα λόγια μου! Απ' το ένα αυτί τού έμπαιναν κι τ' άλλο τού έβγαιναν. Μάλιστα με κορόιδευε:

Δε μ' αφήνεις ήσυχο και συ με τις ψυχές σου! Θαλασσινός ήσουνα, ή ασκητής και μου ήρθες εδώ;

Τι να του πεις. Αλλά σα να ήμουνα προφήτης! Ενα βράδυ κει που καθόμαστε και κουβεντιάζαμε, ακούμε το σκυλί να ουρλιάζει! Να, αυτό εκεί! Αυτός το σκότωσε! Τ' ακούμε που λέτε, να ουρλιάζει! ε! ε! Η τρίχα μου, να, έτσι σηκώθηκε! Αρπάζει αυτός το τουφέκι και βγαίνει έξω. Μπαμ μια, πάει το σκυλί! στον τόπο!

Περάσανε μέρες πολλές, μήνας. Ενα πρωί που πήγε να σφάξει, του φεύγει ένα μοσχάρι! Απ' εδώ το έχει, απ' εκεί, και με τη βοήθεια κάτι περαστικών το πιάνει! Ε, ρε, τι του έκανε τότε! Του κόβει τη μουτσούνα του... να τούτα τα χείλια του, τη μύτη! Του βγάζει το ένα μάτι, του κόβει τ' αυτιά! Ε, ε, και ν' ακούγατε πώς έκλαιγε το καημένο! Ράγιζε την καρδιά του ανθρώπου... Αυτουνού γιατί δε ράγιζε; Μα μη νομίζεις πως απ' τα μούτρα φαίνονται οι άνθρωποι; Είσαι γελασμένος πολύ! Αν φαίνονταν απ' τα μούτρα, ε, ε, λιγοστοί θα είχανε μούτρο ανθρώπινο! Ναι, ναι, γελάτε όσο θέλετε! Μα το ξέρω ότι λέω σωστά! Για βάλτε προσοχή! Την άλλη μέρα το πρωί έσφαξε κάτι γουρούνια. Ενα απ' αυτά τού ξεφεύγει και το βάζει στα πόδια.

Αυτός αρπάζει μια ξυλάρα γεμάτη από κάτι καρφάρες να, και το παίρνει από κοντά. Είχε πόδι πρώτης! Και σου το φτάνει και σηκώνει την ξυλάρα, παφ! απάνω του! Αλλά δω να δείτε! Σπάζει το ξύλο και πετιέται και του χύνει το ένα μάτι και του σχίζει εδώ έτσι και το φρύδι! Ακούτε;

Αυτή, που λέτε, ήταν η αφορμή! 

Αέρας φύσηξε υγρός, σα να βγήκε απ' την κοιλιά τη φουσκωμένη των μαύρων συννέφων.

- Οπου να είναι θα βρέξει!

- Α, μπα! τους είπε ο γερο-Γάλιας, κοιτάζοντας τα σύννεφα, έχει καιρό ακόμα!

- Να και τα βόδια!

Τα βόδια με το αργό τους βήμα φανήκανε να προβάλουν απ' την κατηφοριά και να έρχονται. Πέρασαν απ' το μέρος που στέκονταν οι τρεις φίλοι του γερο-Γάλια και αρχίσανε να μπαίνουνε στη μάντρα, που η πόρτα της είχε μείνει ανοικτή απ' την ώρα που βγήκε η σούστα με το βόδι.

Οι φίλοι του γερο-Γάλια σηκώθηκαν, γιατί είχαν μισοκαθίσει.

- Καιρός για φευγιό!

- Τα παράπαμε! Και να μη μας πιάσει η βροχή!

- Καθίστε λίγο, δε θα βρέξει ακόμα! Ξέρω γω! τους έκανε ο γερο-Γάλιας έχοντας όρεξη για ομιλία.

Ξαφνικά όμως, πριν ακόμα χαθούν τα βόδια μες στη μάντρα, μια φωνή, ένα ξεφωνητό γυναίκας ακούστηκε να έρχεται από μέσα και, μετά, άλλες φωνές!

- Ω, ω! είπε ο γερο-Γάλιας και πετάχτηκε ορθός, θα τελείωσε!

Και όρμησε να πάει μέσα. Δεν είχε κάνει και πολλά βήματα, κι ένας άνθρωπος βγήκε περνώντας βιαστικά απ' τα τελευταία βόδια.

- Τ' είναι; τον ρώτησε ο γερο-Γάλιας.

- Πάει, συχωρέθηκε! του απάντησε κείνος.

Οι τρεις φίλοι κινήθηκαν να φύγουν, αλλά κείνη τη στιγμή ένας θρήνος μεγάλος, ένα κλάψιμο βραχνό, όμοιο με θρήνο πολλών βραχνών αντρών, ακούστηκε. Κι όλο το μέρος σα να γέμισε απ' αυτόν τον παράξενο θρήνο, απ' αυτό το κλάμα το βαθύ και βραχνό, που έκανε τις γυναικείες φωνές να χαθούν και τους τρεις συντρόφους να σταθούν παγωμένοι.

- Μα τ' είναι! είπαν.

Ενας απ' αυτούς πήδησε στο χαντάκι, ανέβηκε έπειτα απ' την άλλη μεριά και κοίταξε μες στη μάντρα απ' την πορτούλα τη φραγμένη με τις αραιές σανίδες.

- Για ελάτε, για ελάτε! φώναξε στους συντρόφους του.

Ολα τα βόδια στεκόντανε, σχηματίζοντας έναν κύκλο, γύρω απ' το μέρος που κάτω ήτανε κόκκινο απ' το αίμα του σφαγμένου βοδιού, και θρηνούσαν βραχνά! Πάψανε για λίγο. Και τότε ακούστηκαν οι ανθρώπινες φωνές, τα ξεφωνητά των γυναικών. Αλλά πάλι, να, ο θρήνος των βοδιών για το χαμό του συντρόφου τους υψώθηκε μεγάλος, τρομερός κι έπνιξε τις ανθρώπινες φωνές, τα ξεφωνητά για το χαμό ενός ανθρώπου!...

Επίησης εδώ