ΓΙΑ Ο,ΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΙ ΓΙΑ Ο,ΤΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΚΟΜΑ

από το χρονολόγιο του Γεώργιου Μητά*

Φωτογραφία, από αριστερά προς τα δεξιά: Άλαν Ρος, Ανδρέας Εμπειρίκος, Νάνος Βαλαωρίτης

Έφυγε χθες ο Νάνος Βαλαωρίτης, πλήρης ημερών, στα 98 του χρόνια. Μαζί του τελειώνει πραγματικά μια ολόκληρη εποχή, ένας «κόσμος του χθες». Αντιγράφουμε από το περιοδικό «Χάρτης» του 1985, όταν ο Βαλαωρίτης έγραφε για τον θάνατο του Ανδρέα Εμπειρίκου, που είχε γεννηθεί 20 χρόνια πριν από τον Νάνο και είχε μόλις κλείσει 10 χρόνια πεθαμένος: 

……………………..

Για μας, ο Ανδρέας Εμπειρίκος ήταν και θα είναι πάντοτε, όπως ένας Θεός… Η παρουσία του στο ελληνικό έδαφος ήταν μια Επιφάνεια Διονυσιακή. Ο πλούτος του ο λεκτικός και διανοητικός, ένας οργασμός του πνεύματος, εκεί που τείνει ακριβώς να σβήσει. Η ανθρώπινη παρουσία του μια παρηγοριά, ένα πανηγύρι, ένα βροντερό όχι στο παραμάζωμα, ένα ναι στη δημιουργία.

Δεν γνώρισα στη ζωή μου κανέναν σαν αυτόν… Και γνώρισα πολλούς σπουδαίους ποιητές, τον Έλιοτ, τον Ντίλαν Τόμας, τον Μπρετόν, τον Περέ, τον 'Οντεν και ένα σωρό άλλους. Κανένας δεν άφησε μέσα μου το χνάρι που άφησε ο Ανδρέας Εμπειρίκος. Το αίσθημα αυτό της απόλυτης, αδίστακτης και ανυστερόβουλης γενναιοδωρίας του πνεύματος. 

Όταν πέθαινε τον επισκέφθηκα. Ο θάνατός του είχε κάτι από τον θάνατο ενός αγίου. Ήταν χαρούμενος, πρόσχαρος όπως πάντα. Με πήρε κοντά του και ζήτησε να με κοιτάξει έντονα, μια και καλή για την αιωνιότητα… Το πνεύμα του ήταν και τότε απόλυτα παρόν, σφριγηλό, ζωντανό. Η παρουσία του ακόμα κι εκεί ήταν συντριπτική. Ήταν ένας οραματιστής που πέθαινε, όπως διαβάζαμε γι΄αυτό στα ρωσικά μυθιστορήματα. Έδινε μιαν άλλη έννοια στον θάνατο. Μια έννοια θριάμβου, νίκης, υπέρβασης.

Για μένα ο Ανδρέας Εμπειρίκος ζει και θα ζει πάντοτε. Είναι ένας αθάνατος. Έστω κι αν πέθανε ένα μέρος του, όπως του Ηρακλή το θνητό μέρος, το άλλο, το αθάνατο πνεύμα που πάλλεται επάνω απ΄τον γαλανό ουρανό, την καφετιά γη, και την θάλασσα του Αιγαίου, όπου είχε τη ρίζα του, δεν θα χαθεί ποτέ. Είναι στις ψυχές μας το υπό- και το υπέρ- συνειδητό στοιχείο που ξυπνάει μέσα μας τη νοσταλγία της αγωνίας ενός έρωτα καθολικού, για ό,τι υπάρχει και για ό,τι δεν υπάρχει ακόμα, αλλά μπορεί να υπάρξει κάποτε μέσα στην ανάπτυξη των δυνατοτήτων της οικουμένης, στο σφύζον εκείνο σύμπαν που το βλέπουμε και το μαντεύουμε γύρω μας.

(Αύγουστος 1985)

Χάρτης 17/18

Αφιέρωμα στον Ανδρέα Εμπειρίκο

Αθήνα, Νοέμβριος 1985

* Ο Γεώργιος Μητάς είναι συγγραφέας