γράφει η Νότα Χρυσίνα
Τα τελευταία χρόνια διαβάζουμε
παντού παρουσιάσεις βιβλίων. Οι περισσότεροι γράφουν για βιβλία χωρίς να έχουν
σπουδάσει λογοτεχνία. Χρειάζεται, όμως, να έχεις κάνει σπουδές πάνω στη
λογοτεχνία για να κάνεις κριτική βιβλίου;
Θα απαντήσω πως σίγουρα
χρειάζεται διότι η κριτική παρουσίαση της λογοτεχνίας είναι διαφορετική από την
βιβλιοπαρουσίαση.
Ας δούμε τι σημαίνει κριτική
παρουσίαση της λογοτεχνίας και ποια η διαφορά από την βιβλιοπαρουσίαση.
Η κριτική παρουσίαση της λογοτεχνίας
απαιτεί γνώσεις θεωρίας της λογοτεχνίας αλλά και γνώσεις συγκριτικής
λογοτεχνίας και κριτικής δηλαδή πολύ καλή γνώση των κριτικών σχολών καθώς και
της σύγχρονης λογοτεχνικής θεωρίας. Ο κριτικός πρέπει να μπορεί να παρακολουθεί
τις σύγχρονες τάσεις της θεωρίας και να ακολουθεί μία βασική λογοτεχνική τάση
με συνέπεια. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να ερμηνεύει τη λογοτεχνία
λαμβάνοντας υπόψη και άλλες θεωρητικές σχολές αλλά η συνέπεια και το ύφος
σημαίνουν αξιοπιστία.
Ο Newton στο βιβλίο του "Η
λογοτεχνική θεωρία του εικοστού αιώνα "αναφέρεται στις γραμματολογικές
σπουδές του 20ού αιώνα. Αναφέρει λοιπόν ότι από τη δεκαετία του 1960 ξεκίνησαν
οι θεωρητικές αναζητήσεις και καλλιεργήθηκαν οι βασικές προσεγγίσεις στη
λογοτεχνία.
Το βιβλίο ξεκινάει από τη συμβολή του Ρωσικού Φορμαλισμού, της
Νέας Κριτικής και της Ερμηνευτικής, ακολούθως
ο Newton παρακολουθεί την επίδραση που άσκησαν στην παραγωγή και την
προσέγγιση της λογοτεχνίας ρεύματα όπως ο Δομισμός και ο Μεταδομισμός, η Ψυχανάλυση,
η Μαρξιστική Κριτική και ο Φεμινισμός, μέσα από τα κείμενα των κορυφαίων
εκπροσώπων τους. Ανθολογεί επιπλέον αντιπροσωπευτικά δοκίμια από τα ρεύματα της
Θεωρίας της Πρόσληψης, του Νέου Ιστορισμού, του Νέου Πραγματισμού και της
Μετααποικιακής Κριτικής.
Δεν θα αναλύσω εδώ τη κάθε
προσέγγιση χωριστά – παραθέτω μικρή βιβλιογραφία-δικτυογραφία για τον/την
επιμελή αναγώστη/στρια στο τέλος του άρθρου- αλλά ο κριτικός λογοτεχνίας
οφείλει να κατανοεί τις παραπάνω σχολές και προσεγγίσεις και να μην διαβάζει τους
παραπάνω όρους σαν «κινέζικα».
Από την άλλη όποιος παρουσιάζει
ένα βιβλίο κάνει τη λεγόμενη βιβλιοπαρουσίαση και σε αυτήν μπορεί να αναφερθεί
στην υπόθεση και σε λίγα τεχνικά ζητήματα όπως η οπτική γωνία, οι τεχνικές όπως
ο εσωτερικός μονόλογος αλλά και κάποια άλλα θέματα που τα μαθαίνουμε στο
σχολείο. Μπορεί επίσης εάν είναι βιβλιόφιλος να αναφερθεί και σε άλλα βιβλία
του/της συγγραφέα και σε σύγχρονους με αυτόν/ην συγγραφείς. Μέχρι όμως εκεί.
Ο κριτικός λογοτεχνίας πρέπει να
γνωρίζει το σύνολο, σχεδόν, του έργου του/της συγγραφέα αλλά και της εποχής,
του ρεύματος, κινήματος ή τάσης και να μπορεί όχι μόνο να τοποθετήσει το έργο
κάπου αλλά και να αιτιολογήσει γιατί το εντάσσει εκεί και κυρίως τι καινούργιο
φέρνει αυτό το βιβλίο, εάν φέρνει κάτι καινούργιο, στη λογοτεχνία.
Θα πρέπει επίσης να μας εξηγήσει
την πορεία του συγκεκριμένου συγγραφέα και τις αφηγηματικές τεχνικές του καθώς
και τις ιδιαιτερότητες που εμφανίζει η γραφή. Με λίγα λόγια η κριτική της λογοτεχνίας
χρειάζεται επιστημονική κατάρτιση η οποία αποκτάται κυρίως μέσα από ακαδημαϊκές
σπουδές καθώς καλείται να υποστηρίξει τη Θεωρία της Λογοτεχνίας, την Κριτική της
Λογοτεχνίας και την επιστήμη της Συγκριτικής λογοτεχνίας.
Στην Ελλάδα υπάρχουν ελάχιστοι
κριτικοί λογοτεχνίας που προχώρησαν και την ίδια τη λογοτεχνία παρακάτω καθώς η
λογοτεχνική κριτική είναι εξίσου σημαντική με την ίδια τη λογοτεχνία αφού είναι
σε έναν διαρκή εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ τους. Η μία δίνει τη σκυτάλη στην
άλλη. Σημαντικοί κριτικοί λογοτεχνίας ήταν ο Τέλλος Άγρας, ο Αντρέας
Καραντώνης, ο Αιμίλιος Χουρμούζιος, ο Γιώργος Σαββίδης και σήμερα ο Δημήτρης
Ραυτόπουλος κ.ά.
Επομένως, η βιβλιοπαρουσίαση
είναι ευχάριστη και βοηθάει το βιβλίο καθώς το κάνει γνωστό και πολλές φορές
ελκυστικό στον/στην αναγνώστη/στρια αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον ρόλο της
κριτικής της λογοτεχνίας.
Βιβλιογραφία- Δικτυογραφία
https://www.academia.edu/8085841/_Ο_θάνατος_του_συγγραφέα_and_Από_το_έργο_στο_κείμενο_Roland_Barthes
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου