Παρουσίαση του βιβλίου του γλύπτη Βασίλη Παπασάικα, "Μικρές συντάξεις και σχέδια"

Το βιβλίο του Βασίλη Παπασάικα "Μικρές συντάξεις και σχέδια" παρουσιάστηκε στην γκαλερί "Έκφραση"της Γιάννας Γραμματοπούλου.

Το βιβλίο παρουσίασαν η επιμελήτρια των εκδόσεων Γαβριηλίδη, Βάσω Κυριαζάκου και η ιστορικός τέχνης, Λεωνή Θανασούλα.

Η επιμελήτρια του βιβλίου Βάσω Κυριαζάκου τόνισε ότι "είναι από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της επαγγελματικής μου πορείας αυτή η συνάντηση με τον Βασίλη Παπασάικα αν και έχω πολλά χρόνια στην παραγωγή και επιμέλεια των βιβλίων.Γνώρισα έναν δημιουργό που έχει μία ολοκληρωμένη άποψη και φιλοσοφία και δεν παραπαίει ανάλογα με τα ρεύματα"

Σχέδιο από το βιβλίο  του γλύπτη Βασίλη  Παπασάικα, "Μικρές συντάξεις και σχέδια"

Ο Βασίλης Παπασάικας απάντησε σε ερωτήσεις που τού έθεσε η Βάσω Κυριαζάκου.

Β.Κ.:Πώς αποφάσισες να γίνεις γλύπτης;

Β.Π:Είδα σε ηλικία έντεκα ετών στον κινηματογράφο, στο χωριό μου, ένα φίλμ για τον Μπενβενούτο Τσελίνι βασισμένο ακριβώς πάνω στην αυτοβιογραφία του, όπως διαπίστωσα μετά, που έδειχνε πώς χύτευσε τον Περσέα και αποφάσισα τότε, ότι δεν ήθελα να γίνω ζωγράφος, αλλά γλύπτης.

B.K.:Παρακολούθησες μαθήματα όταν ήρθες στην Αθήνα;

Β.Π.: Προετοιμάστηκα στο φροντιστήριο του μεγάλου δασκάλου Βρασίδα Βλαχόπουλου για να μπω στη σχολή Καλών Τεχνών, όπου φοίτησα στο πρώτο εργαστήριο.

B.K.:Ποιές επιρροές είχες;

Β.Π.:Στη σχολή άκουγα από όλους πως αυτά που έρχονται από το εξωτερικό είναι σπουδαία και έλεγα πως μου αρέσουν για να μην δείξω άγνοια αλλά στην πορεία άρχισα να αντιλαμβάνομαι ότι υπακούω σ’ένα μηχανισμό εκβιασμού του επαίνου και καθώς δεν μου ταίριαζε η μοντέρνα Τέχνη λίγο λίγο απομακρύνθηκα από κάθε είδος τέχνης που δεν με ήλκιε πραγματικά.

B.K.:Πότε είναι καλό ένα άγαλμα και πότε κακό;

Β.Π.:Θα πω αυτό που έλεγε ο Καπράλος "Το κακό άγαλμα πιάνει σκόνη". Εννοούσε ότι το άγαλμα καθώς απευθύνεται στην αφή δεν απλώνεις να το πιάσεις όταν είναι κακό και σε απωθεί.Όταν όμως είναι καλό επιθυμείς να το αγγίξεις και έτσι δε στέκεται η σκόνη επάνω του.

Β.Κ.:Ένα γλυπτό έχει εσωτερικό νόημα;

Β.Π.: Έχει νόημα όταν γίνεται σωστά και αβίαστα και με τον συγκεκριμενο τρόπο. Όλη η αρχαία ελληνική φιλοσοφία αναζητεί το ον και την αλήθεια. Δεν επιδιώκει να σκανδαλίσει. Αφηγείται. Εάν διαβάσουμε την "Πολιτεία" του Πλάτωνα ή έναν στίχο του Πίνδαρου θα κατανοήσουμε τι σημαίνει λόγια τέχνη και πως αναγιγνώσκεται το λόγιον έργο μετά απο πολλές αναγνώσεις. Στη σύγχρονη τέχνη ο συμβολισμός είναι αυτοσκοπός και στις περισσότερες περιπτώσεις υπερσκελίζει το έργο έως και το καταργεί και έτσι δεν υπάρχει εσωτερικό νόημα πραγματικά...

Β.Κ.: Διαβάζεις αρχαίους μύθους και κείμενα. Έχουν αυτά κάποια επίδραση στην Τέχνη σου;

B.Π.: Οι μύθοι διδάσκουν. Εάν τους διαβάσεις επιπόλαια δεν θα διδαχτείς. Ο Δίων ο Χρυσόστομος αναλύει τον 'Ομηρο και λέει ότι  ο 'Ομηρος βάζει τον Αγαμέμνονα να μοιάζει με ταύρο πανίσχυρο, μυαλωμένο και σοβαρό ως βασιλιά που προστατεύει το κοπάδι. Δεν τον βάζει να μοιάζει με λιοντάρι ή αετό διότι θεωρεί τα ζώα τούτα τυρρανικά καθώς επιτίθενται ακόμα και στο γένος τους.

Β.Κ.: Τι παροτρύνει ένα γλύπτη να κάνει ένα γλυπτό;

Β.Π.:Εγώ θέλω να περιγράψω την αθέατη πλευρά του εαυτού μου και κατ' επέκταση να επικοινωνήσω σε ένα επίπεδο πάνω από το σύνηθες, να συγκινήσω δηλαδή τον συνάνθρωπό μου.

Β.Κ.:Όταν σου κάνουν μία παραγγελία συνδέεσαι συναισθηματικά με το έργο;

Β.Π.: Πάντα. Όπως ξέρετε εκθέτω πολλές φορές ιστορικά πρόσωπα στις εκθέσεις μου, που έχουν προκύψει απο παραγγελίες όταν άλλοι εκθέτουν μοντέρνα γλυπτά.

Β.Κ.: Ποιά είναι η ελληνικότητα ενός έργου Τέχνης;

Β.Π.:Εάν δεις ένα γλυπτό ελληνικό θα παρατηρήσεις πως οι φόρμες είναι προς τα έξω ενώ ένα έργο ενός γλύπτη απο τη βόρεια Ευρώπη ας πούμε έχει πολλές κυλότητες καθώς προσπαθεί να δημιουργήσει κοντράστ ανάμεσα στα σκούρα και τα αδύναμα φωτισμένα μέρη του έργου λόγω του λίγου φωτός του Βορρά, αντιθέτως οι έλληνες προσπαθούμε να διώξουμε το φως γιατί εάν κάνουμε βαθιές κυλότητες στα έργα μας τα έργα κρατούν πολλά μαύρα  μέσα και διασπώνται οι φόρμες. Αυτό δεν είναι ευχάριστο στο μάτι. Αλλά και στη ζωγραφική αν δείς ένα έργο του Σπύρου Βασιλείου για παράδειγμα βλέπεις όλο αυτό το φως, που λούζει και σένα κάθε μέρα αυτό είναι ένα στοιχείο απ΄αυτά που συνιστούν την ελληνικότητα.

Β.Κ.: Πώς επιλέγεις τα υλικά της γλυπτικής και γιατί;

Β.Π.:Η γλυπτική γίνεται σε σκληρό υλικό  από έξω προς τα μέσα ενώ η πλαστική γίνεται με μαλακά υλικά είναι προσθετική πηγαίνει από μέσα προς τα έξω. Θεωρώ τον εαυτό μου χαλκοπλάστη.

Β.Κ.:Στην σημερινή εποχή είναι κοινωνική ανάγκη ένα έργο τέχνης;

B.Π.: Είναι πάντοτε. Ένα έργο τέχνης διαμορφώνει την αισθητική της κοινωνίας. Σε εποχές καχεκτικές όπως η σημερινή, υπάρχουν σπουδαίοι καλλιτέχνες αλλά εμποδίζονται να φτάσουν στο κοινό, δεν προβάλλονται διότι  προβάλλονται όσοι σκανδαλίζουν και εξυπηρετούν την σημερινή πολιτική με το προσωπικό της που όλοι γνωρίζουμε δεδομένου ότι με τον τρόπο τους το αναπαράγουν.

Β.Κ.:Υπάρχουν καλλιτέχνες που στηρίζονται στο σκανδαλώδες;

B.Π.:Σήμερα είναι ο κανόνας. Δέστε τα εξωφρενικά πράγματα που ονομάζουν τέχνη, αυθαίρετα και βίαια. Σήμερα όλοι αυτοί λένε ότι "τώρα κάνουμε κάτι άλλο".Όμως η τέχνη δεν είναι ένα πράγμα που λες ξαφνικά ότι κάνεις κάτι άλλο. Ανακουφίζει το δράμα του ανθρώπου. Άλλαξε το δράμα του ανθρώπου;

B.K.:Τι εννοείς με τον όρο εθνικό επαρχιωτισμό που αναφέρεις στο βιβλίο;

B.Π.:Παράδειγμα κάνουν έναν στρεβλό νόμο και ξεσηκώνονται οι άνθρωποι που έχουν λογική και φωνάζουν "μα τι κάνετε"; Αυτό είναι στρεψόδικο και παράνομο  και οι νομοθέτες απαντούν "Μα στην Γαλλία έτσι γίνεται".Αυτό είναι εθνικός επαρχιωτισμός, η σταβομάρα δηλαδή του Γάλλου, να έρθει και εδώ.  Τα ίδια καταγγέλει και ο Περικλής Γιαννόπουλος 100 χρόνια πρίν.

Β.Κ.: Τι πρέπει να ακολουθήσει κάποιος ώστε να ξέρει τι είναι αληθινό έργο τέχνης;

Β.Π.:Να ακολουθήσει την καρδιά του. Όλοι γνωρίζουν τι είναι Ωραίο. Είναι ανθρώπινη ανάγκη.

B.K.: Ο καλλιτέχνης πρέπει να διάγει μοναχικό βίο;

Β.Π.:Δεν γίνεται αλλιώς. Πρέπει να απομονώνεσαι στο εργαστήριο και να δουλεύεις.

Β.Κ.: Ο γλύπτης πρέπει να έχει μοντέλα; 

Β.Π.: Ο μεγαλύτερος δάσκαλος είναι η φύση έλεγε ο Καραβάτζο. Εάν δημιουργήσεις από μνήμης το έργο θα είναι απονευρωμένο, δεν θα υπάρχει η σπαργή της ζωής και η μαγεία που δημιουργείται από έναν ικανό εικαστικό όταν με την αντιληπτική του δύναμη αποδώσει την αλήθεια.

Β.Κ.: Ποιοι είναι οι αγαπημένοι εικαστικοί;

Β.Π.:Εκτιμώ τον Βασιλείου, τον Τσαρούχη, τον Μανουσάκη, την Καραγάτση, τον Μαλάμο αλλά και πολλούς άλλους που τώρα ξεχνώ, από την Αναγέννηση τον Μιχαήλ Άγγελο,  τον Μπενβενούτο  Τσελίνι, τους Γκιμπέρτι, τον Μπρουνελέσκι. Από το Βυζάντιο τον Εμμανουήλ Πανσέληνο. Αυτό που με καταπλήσσει  με τους βυζαντινούς είναι ότι δεν ξεχωρίζεις που σταματάει η ανατομία στην εικόνα και πού αρχίζει η γεωμετρία. Απίστευτη γνώση σού δίνει την εντύπωση οτι δεν κατακτιέται σε μια ζωή.

    γράφει η Λεωνή  Θανασούλα

Η έκδοση του βιβλίου του Βασίλη Παπασάικα παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα: δεν αφορά έργα πλαστικής, αλλά αποτελεί μια διπλή συνομιλία του γλύπτη με το κοινό, μέσω της γραφής με τη σύγχρονη έννοια και της γραφής που αναφέρεται στη ζωγραφική, με την αρχαία της έννοια.

Ύστερα από σαράντα και πλέον χρόνια εντρύφησης στην τέχνη του, ο γλύπτης απευθύνεται στο κοινό μέσω της ζωγραφικής, συνοδευόμενη από μεστό λόγο, συνειδητά ή ασυνείδητα με μια γλώσσα που περισσότερο έχει αναφορές στη νεότητά του και στις πρώτες σπουδές του. Όπως αναφέρει σε αδημοσίευτο κείμενό του περιγράφοντας τη ζωή του κοντά στον Χρήστο Καπράλο, ο Καπράλος αναγνώρισε το ταλέντο του νεαρού τότε Παπασάικα όχι από τα γλυπτά του, αλλά από τα ζωγραφικά του σχέδια. Η έκδοση «Μικρές συντάξεις και σχέδια» λειτουργεί ως μια μικρή ανασύνταξη δυνάμεων, σηματοδοτώντας την ολοκλήρωση ενός κύκλου και την έναρξη ενός νέου στην εικαστική του πορεία.

Ο Παπασάικας αποφοίτησε από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών το 1985, μια εποχή όπου κυριαρχεί ο μοντερνισμός και το αφηρημένο στην ελληνική γλυπτική. Ο αιτωλοακαρνάνας Χρήστος Καπράλος, μέντορας του Παπασάικα και φίλος έως το τέλος της ζωή του, είναι αυτός που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εικαστικής του ταυτότητας. Τις βάσεις είχε θέσει νωρίτερα ο ζωγράφος Βρασίδας Βλαχόπουλος, τον οποίο ο καλλιτέχνης αναγνωρίζει και ως δάσκαλο του.  

Τα κείμενα της γραφής συνοδεύουν αντικριστά στην έκδοση είκοσι οχτώ ζωγραφικά σχέδια του καλλιτέχνη χρονολογημένα από την αρχή των εικαστικών σπουδών του έως σήμερα. Από τις πρώτες γραμμές του βιβλίου αναφέρεται στη σχέση του με τη ζωγραφική και το σχέδιο, η οποία δεν τον είλκυσε ποτέ όσο η πλαστική, την οποία επέλεξε εξ αρχής ως την κύρια εικαστική του έκφραση.

Αναμφίβολα, το εικαστικό έργο αποπνέει και δηλώνει τη φιλοσοφία του δημιουργού. Ο Παπασάικας χρησιμοποιεί την αμεσότητα του γραπτού λόγου για να παραθέσει τις ιδέες του και να τοποθετήσει την καλλιτεχνική του υπόσταση στις σύγχρονες συνθήκες.

Αφετηρία συλλογισμών για την Τέχνη αποτελούν οι περίοδοι που έφτασε σε μεγάλα ύψη, όπως η Αρχαιότητα και η Αναγέννηση. Η εξημέρωση των ηθών μέσω αυτής ανοίγει τον δρόμο για την κατανόηση της φιλοσοφίας που οδηγεί στην αρετή. Η λειτουργία της Τέχνης είναι να διηγηθεί τα ανθρώπινα, να συγκινήσει ώστε να λυτρώσει, να εξυψώσει τον άνθρωπο, να ποιήσει ήθος. Όταν η Τέχνη χάσει τον παραμυθητικό και εξυψωτικό της ρόλο, χάνει την αξία της, και δεν πρέπει να συνδέεται με την υλική και τεχνολογική πρόοδο, καθώς ορίζεται από αρχετυπικούς άξονες και σταθερές. Ο εικαστικός που υπηρετεί τους εν λόγω άξονες δύναται να θεωρηθεί «πνευματικός ταγός» της κοινωνίας. Στην εικαστική απεικόνιση οφείλει να αναζητά το «ον και όχι το φαινόμενο», σύμφωνα με τον Λύσσιπο.

Στην ουσία, ο Παπασάικας στα κείμενά του ορίζει την ελληνική σκέψη και εν γένει την ελληνική αρχαιότητα και την επίδρασή της ως διαμορφωτή της δικής του σκέψης και ταυτότητας. Ευθέως καταδικάζει την μοντέρνα τέχνη ως υπονομευτή της ελεύθερης και κριτικής σκέψης, αναγνωρίζοντας την ισχύ της τέχνης στη διαμόρφωση και καλλιέργεια των πολιτών. Επικρίνει την αποδόμηση, τον συμβολισμό, την απόδοση όρων όπως «πρωτοπορία» στην Τέχνη, ως άκρως επιθετικά στην ανθρώπινη ψυχή, η οποία εκ φύσεως επιζητεί την αρμονία και την ομορφιά, ανεξαρτήτως ιστορικών συνθηκών και φιλοσοφικών θεωριών. Επισημαίνει την τάση του σύγχρονου δυτικού κόσμου να επιβάλλει την αισθητική της ασχήμιας και τη δυσκολία του καλλιτέχνη που αντίκειται στην τάση αυτή.    

Σαν άλλος Χατζιδάκις, έχοντας ολοκληρώσει έναν μεγάλο κύκλο έργου κι έχοντας αποκομίσει την εμπειρία των κοινωνικών και πολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα των τελευταίων δεκαετιών, δεν διστάζει να κατονομάσει τα πολιτικά κακώς κείμενα, που δεν υπηρετούν τις δημοκρατικές λειτουργίες.

Εδώ, θα ήθελα να αναφερθώ στη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας. Επιλέγει ένα λόγιο, αρχαΐζον ύφος, σε συνδυασμό με λαϊκά στοιχεία που παραπέμπουν στη γλώσσα των ηρώων της Επανάστασης, καθόλου σύγχρονο, το οποίο όχι μόνο σπανίζει σε σύγχρονες εκδόσεις, αλλά έχει σχεδόν εξαλειφθεί και ενοχοποιηθεί ως αναχρονιστική. Η επιλογή αυτή είναι δηλωτική όχι αναχρονισμού, αλλά τοποθέτησης ως προς τη γλώσσα και αναγνώρισης της διαχρονικής της αξίας. Μέσω της γλώσσας ο Παπασάικας υποδεικνύει τη σύνδεσή του με την αρχαιότητα όχι εμμένοντας στο παρελθόν, αλλά προσδιοριζόμενος από αυτήν, εντάσσεται στη φιλοσοφία και το σύστημα αξιών που η γλώσσα αυτή εξέφρασε.

Έργα μνημειακά και προσωπικά του Παπασάικα βρίσκονται σήμερα σε πολλούς δημόσιους χώρους και ιδιωτικές συλλογές. Θα ήθελα όμως να αναφέρω ενδεικτικά κάποια όπως: μνημείο των πέντε πρωθυπουργών στο Μεσολόγγι,  ανδριάντας του Χαριλάου Τρικούπη στο Μεσολόγγι ανδριάντας και προτομή του ήρωα Κατσαντώνη στο Καρπενήσι και στον Μάραθο Αγράφων αντίστοιχα, κολοσσιαία προτομή του Γεωργίου Καραϊσκάκη στον Ελληνόπυργο Αγράφων, προτομή του ήρωα Ραζή-Κότζικα στο Μεσολόγγι, ανδριάντας του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού στο Καινούργιο Τριχωνίδος και στο Αντίρριο, τάφος του Μάνου Χατζηδάκι στην Παιανία, τάφος του Γιάννη Ρίτσου στην Μονεμβασία, προτομή του Γιάννη Ρίτσου στο Καρλόβασι Σάμου, ανδριάντας του Παύλου Μπακογιάννη και του Χρυσοστόμου Καραπιπέρη στο Καρπενήσι, προτομή του Βασιλείου Τατάκη στην Άνδρο, προτομή του διευθυντού του ΜΙΤ Μιχάλη Δερτούζου στην Άνδρο, προτομή του ποιητή Κώστα Χατζόπουλου στο Αγρίνιο, άγαλμα της σκεπτόμενης γυναίκας στο Αγρίνιο, προτομή του Χριστοφόρου Κατσάμπα στον Προυσό.

Σε πρόσφατη εκδήλωση, όπου παρουσιάστηκε το βιβλίο από τον Δήμο Αγρινίου, σε ερώτηση  ο Β. Παπασάικας δήλωσε: «Υπάρχει σπουδαία Τέχνη, αλλά δεν μπορεί να φτάσει στον κόσμο από το θόρυβο και την ακρισία που δημιουργούν οι θεράποντες και οι υποστηρικτές της μοντέρνας τέχνης. Αποτέλεσμα αυτού είναι η χαμηλής ποιότητας αισθητική που εμποδίζει τους ανθρώπους να απαιτήσουν πολιτικούς αντίστοιχου επιπέδου με τη σπουδαία τέχνη που παράγεται σήμερα στον τόπο μας.

Η πραγματική Τέχνη υπάρχει και λειτουργεί εν αντιθέσει με την πολιτική της οποίας οι εκπρόσωποι προκαλούν σε κάθε συνειδητό Έλληνα οργή και θλίψη».

Η σημερινή όχι μόνο κρίση, αλλά οδύνη η οποία μαστίζει τη χώρα, είναι απότοκο των τελευταίων σαράντα ετών ακολουθώντας την ευρωπαϊκή και παγκοσμιοποιημένη πορεία της. Σήμερα, εκ νέου αναζητείται η ελληνικότητα, αμφισβητείται η αναγκαιότητά της, κλονίζεται η σημασία της. Ως πνευματικός άνθρωπος, ο Παπασάικας, δίνει καθαρή τη θέση του σε όσα συμβαίνουν γύρω μας, θυμίζοντας τα λόγια του Καζαντζάκη από την Ασκητική:

«Η Κραυγή δεν είναι δική σου. Δεν μιλάς εσύ, μιλούν αρίφνητοι    πρόγονοι με το στόμα σου. Δεν πεθυμάς εσύ˙ πεθυμούν αρίφνητες γενεές απόγονοι με την καρδιά σου….. Οι μελλούμενες γενεές δε σαλεύουν μέσα στον αβέβαιο καιρό, μακριά από σένα. Ζουν, ενεργούν και θέλουν μέσα στα νεφρά και την καρδιά σου. Το πρώτο σου χρέος πλαταίνοντας το εγώ σου είναι, στην αστραπόχρονη τούτη στιγμή που περπατάς στη γης, να μπορέσεις να ζήσεις την απέραντη πορεία, την ορατή και την αόρατη, του εαυτού σου….»    

Σχέδιο από το βιβλίο  του γλύπτη Βασίλη  Παπασάικα, "Μικρές συντάξεις και σχέδια"

Σχέδιο από το βιβλίο  του γλύπτη Βασίλη  Παπασάικα, "Μικρές συντάξεις και σχέδια"

Σχέδιο από το βιβλίο  του γλύπτη Βασίλη  Παπασάικα, "Μικρές συντάξεις και σχέδια"

Διαβάστε την συνέντευξη του Βασίλη Παπασάικα στο cantus fimus:

"Η προοπτική στο χαρτί γίνεται πλασματικά, δεν είναι αληθινή.

Με ενοχλεί ότι πρέπει να εργαστώ για να σκηνοθετήσω το βάθος διότι το βάθος είναι σκηνοθετημένο στη ζωγραφική.

Από τη φύση μου είμαι άνθρωπος στατικός, άνθρωπος που αγαπά τη μηχανική και τις κατασκευές. Αγαπώ γενικά την στάση και οχι τόσο την κίνηση, γι’ αυτό και είμαι γλύπτης".

Βασίλης Παπασάικας

http://cantfus.blogspot.gr/2016/03/blog-post_69.html

Ακούστε ΕΔΩ τη ραδιοφωνική εκπομπή στο:

www. dailytvradio.gr

που ήταν αφιερωμένη στον Βασίλη Παπασάικα και το βιβλίο του "Μικρές συντάξεις και σχέδια"

https://www.mixcloud.com/nota-chryssina/tetradio-politismou-by-nota-chryssina-μικρεσ-συνταξεισ-και-σχεδια/

Η Λεωνή Θανασούλα είναι δημιουργός του The Precious Tree Biography. Έχει σπουδάσει Ιστορία με μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλασσική Φιλολογία και τον Πολιτισμό και έχει εργαστεί ως εκπαιδευτικός και μεταφράστρια. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια δημιουργικής γραφής, ενώ αρθρογραφεί στον τοπικό τύπο. Μέσω της ιστορικής έρευνας ασχολείται με την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Για την πιο πρόσφατη εργασία της ερευνά δημόσια και ιδιωτικά αρχεία στο Λονδίνο με υποτροφία της Αρχαιολογικής Βρετανικής Σχολής Αθηνών. Συνεργάτης της συγγραφικής ομάδας ΥΦΕΓΝΗ*