Το "μαύρο" ποίημα του Καρυωτάκη στα παιδικά αναγνωστικά!

της Νότας Χρυσίνα

Ένα ποίημα του Καρυωτάκη, που μεταφέρει όλη την ειρωνεία και την πίκρα του ποιητή, παίζει με μία λέξη που ο Καρυωτάκης την υπονοεί σχεδόν σε ολόκληρο το έργο του, την αφέλεια. Το ποίημα τιτλοφορείται "Παιδικό". Αυτό έκανε κάποιους να το εντάξουν σε παιδικά αναγνωστικά. Τα παιδάκια διαβάζουν ένα τόσο πικρό ποίημα διότι οι δάσκαλοι δεν κατανόησαν ποτέ τον Καρυωτάκη.

Ο Καρυωτάκης αυτός ο υπέροχος μοντερνιστής που σημάδεψε την ποίηση "Μας ξεπέρασε άμεσα κι εξακολουθητικά".όπως έγραψε ο Τέλος Άγρας. Άναψε τα αστέρια και κατάφερε να πραγματοποιήσει την επιθυμία του "θέλω νὰ γίνω μία χρυσὴ σκόνη μὲς στὸν αἰθέρα,

ἁπλὸ στοιχεῖο, ἐλεύθερο, γενναῖο."  και πήγε να βρει  κάτι που δεν γνώριζε αλλά ως εραστής του απόλυτου στόχευε στο ιδεατό

"Γιὰ ποιὰν ἀνέλπιστη χαρά,

γιὰ ποιὲς ἀγάπες

γιὰ ποιὸ ταξίδι ὀνειρευτό."

Οι εικόνες των ποιημάτων του είναι πρωτότυπες και αέρινες, ανήκουν στον κόσμο πέραν του πραγματικού 

"Κι ἔφυγαν οἱ ψυχές, πατοῦνε μόνες των,

ἀργά, τὴ χλόη σὰν ἀνοιχτὸ βιβλίο."

και συνεχίζει με έναν στίχο που υμνεί την ζωή αλλά την ζωή αυτών που την φωτίζουν σαν ήλιοι ακόμη και με τον θάνατό τους ή με ένα χαμόγελο

"Μὰ κεῖθε ἀπ᾿ τὸν ὁρίζοντα, σὰν ἥλιοι

δύουν οἱ ψυχές, τὸν οὐρανὸ ποὺ φόρεσαν,

ἢ σὰν ἁπλὰ χαμόγελα σὲ χείλη."

Μόνο ένας άνθρωπος που βίωσε την απόλυτη μοναξιά μπορεί να μιλήσει με τους ανθρώπους και να τους πει με τον δικό του τρόπο αυτό που διαπίστωσαν όλα τα "καθαρά" μυαλά της ανθρωπότητας για την εικόνα του "είμαι" και του "φαίνεσθαι" όπως γίνεται αντιληπτή από τον άλλο. Ζούμε στην φαντασία του άλλου ως μία εικόνα μας που δημιούργησε ο άλλος μέσα από τον δικό του κόσμο. Κι ενώ ακόμη είμαστε ζωντανοί δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε με τον διπλανό μας που βλέπει την σκιά του σπηλαίου και πλάθει ένα ομοίωμά μας στο μυαλό του

"Σὰ νὰ μὴν ἤρθαμε ποτὲ σ᾿ αὐτὴν ἐδῶ τὴ γῆ,

σὰ νὰ μένουμε ἀκόμη στὴν ἀνυπαρξία.

Σκοτάδι γύρω δίχως μία μαρμαρυγή.

Ἄνθρωποι στῶν ἄλλων μόνο τὴ φαντασία."

Ο θάνατος γίνεται και αυτός αντικείμενο σάτιρας και ελεγείας κρυμμένης μέσα της

"Πόση ἡσυχία δωπέρα βασιλεύει!

Οἱ τάφοι λὲς κι αὐτοὶ χαμογελοῦνε,

ἐνῷ μὲ κεφαλαῖα σιγὰ μιλοῦνε

οἱ νεκροὶ γράμματα, βαθιὰ στὰ ἐρέβη."

ο άνθρωπος γράφει με κεφαλαία την ανυπαρξία του πάνω σε τάφους ενώ έχασε την ευκαιρία να υπάρξει και χάθηκε στην αιώνια σιωπή των τάφων που περιμένουν ανοιχτοί σαν να "χαμογελούν" ειρωνικά καθώς μας περιμένουν...

Τα έργα των ανθρώπων ένας κόκκος στην άμμο

"Στὴν ἄμμο τὰ ἔργα στήνονται μεγάλα τῶν ἀνθρώπων,

καὶ σὰν παιδάκι τὰ γκρεμίζει ὁ Χρόνος μὲ τὸ πόδι."

Ο Καρυωτάκης αυτοκτόνησε αλλά πρόλαβε να υμνήσει την ζωή και να της αποθέσει το στεφάνι της δόξας της σοφίας. Αυτό είναι μία θυσία προσωπική αλλά και ηρωική όπως εκείνη όσων πολέμησαν για έναν καλύτερο κόσμο όπου ένα "Παιδικό" ποίημα σαν αυτό που έγραψε δεν θα μπει σε παιδικά βιβλία αλλά στην συνείδηση των ενηλίκων που γινόμαστε. Μα ο χρόνος μένει πάντα νέος, ένα παιδάκι που γκρεμίζει με το πόδι του ό,τι χτίσαμε και εμείς σπουδαίοι άνθρωποι και γονείς μαθαίνουμε το γνωστό ποίημα "Φεγγαράκι μου λαμπρό, φέγγε μου να περπατώ". Μα τί φταίει το φεγγαράκι και τόσα φεγγαράκια που έσβησαν. Τόσες ζωές τελείωσαν με μια απαλή ή και ανέμελη σπρωξιά του χρόνου πάνω στα έργα των αφελών παιδιών που παραμένει ο άνθρωπος.

Όλες οι θρησκείες που διδάσκουν αγάπη δεν μπορούν να γεμίσουν το άδειο του κόσμου. 

ΠΑΙΔΙΚΟ

Τώρα ἡ βραδιά,
γλυκιὰ ποὺ φτάνει,
θὰ μοῦ γλυκάνει
καὶ τὴν καρδιά.

Τ᾿ ἀστέρια ἐκεῖ
θὰ δῶ, θὰ νιώσω
οἱ ἄνθρωποι πόσο
εἶναι κακοί.

Κλαίοντας θὰ πῶ:
«Ἄστρα μου, ἀστράκια
τ᾿ ἄλλα παιδάκια
θὰ τ᾿ ἀγαπῶ.

»Ἂς μὲ χτυποῦν
πάντα κι ἀκόμα.
Θά ῾μαι τὸ χῶμα
ποὺ τὸ πατοῦν.

»Ἄστρα, καθὼς
ἄστρα καὶ κρίνο,
ἔτσι θὰ γίνω
τώρα καλός.»

Αυτό το ποίημα είναι ένα ράπισμα στην ηθική της κοινωνίας μας και είναι η συνέχεια των ποιημάτων του βυζαντινού ποιητή Πτωχοπρόδρομου που με το ίδιο σχεδόν ύφος της ειρωνείας και σάτιρας καταγέλλει τον κόσμο στον εαυτό του.