ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΘΕΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ ΠΑΝΘΕΟΥ

                                                     Η θεά Άρτεμη

της Νότας Χρυσίνα

Το πιο εκπληκτικό χαρακτηριστικό του πολυθεϊσμού είναι η ύπαρξη των πανθέων, των ομαδοποιήσεων των θεοτήτων που φέρουν κάποιο όνομα, μία ταυτότητα και ανάλογες λειτουργίες. Οι Έλληνες επινόησαν και επεξεργάστηκαν φιλοσοφικώς πολυάριθμους συνδυασμούς θεοτήτων, καθώς και πολυάριθμες ιεραρχίες, ανάλογες και των συστημάτων οργάνωσης του κόσμου. Οι δώδεκα Ολύμπιοι θεοί και θεές ήταν γνωστοί σε όλους τους Έλληνες αλλά δεν λατρεύονταν σε όλες τις ελληνικές πόλεις.[1]

Οι θεότητες παίρνουν μία σειρά από εξειδικευμένες μορφές που σημαίνονται με ένα λατρευτικό επίθετο, ανάλογα με τον τόπο λατρείας τους και τη λειτουργία που επιτελούν. [2]

Έτσι, η Αθηνά λατρεύεται ως Αθηνά Πολιάς (προστάτιδα της πόλης), Αθηνά Φρατρία, Αθηνά Παρθένος, Αθηνά Νίκη, Αθηνά Εργάνη, Πρόμαχος Αθηνά, Αθηνά Υγεία.

Ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό των πανθέων ήταν η συμπληρωματικότητα των θείων δυνάμεων η οποία φαίνεται, μεταξύ άλλων, στον θεσμό του γάμου.

Η Ήρα ήταν η θεά του γάμου και προστάτιδα των γυναικών. Ήταν αδερφή και σύζυγος του Δία. Λατρευόταν με το επίθετο Τελεία, που δείχνει την τελειότητα και την ολοκλήρωση της γυναίκας μέσα από τον νόμιμο γάμο. Συχνά η Ήρα περιγραφόταν ή απεικονιζόταν κρατώντας κάποιο σκήπτρο ως σύμβολο κυριαρχίας ή έχοντας στα χέρια της ρόδι (σύμβολο γονιμότητας). Προς τιμήν της Ήρας γίνονταν γιορτές σε πολλές πόλεις της αρχαίας Ελλάδας και ονομάζονταν Ηραία. Τα λαμπρότερα Ηραία γινόταν στο Άργος, τη Σάμο και την Ολυμπία.

Η Αθηνά ήταν η θεά της σοφίας, της στρατηγικής και του πολέμου. Σχετίζεται εμμέσως με τον γάμο καθώς ήταν αυτή που δίδασκε τις κοπέλες υφαντική, δραστηριότητα απαραίτητη για τη συμμετοχή της συζύγου στην οικονομική ζωή του οίκου.[3]  Γεννήθηκε από το κεφάλι του Δία, πάνοπλη, φορώντας περικεφαλαία και κρατώντας μια ασπίδα. Κέρδισε σε μονομαχία τον Ποσειδώνα και έδωσε το όνομά της στην πόλη της Αθήνας προσφέροντας ως δώρο την ελιά. Ο Παρθενώνας ήταν ναός αφιερωμένος στην Αθηνά Παρθένο.[4]

Η Αφροδίτη ήταν η θεά του έρωτα και της ομορφιάς. Ήταν σύζυγος του Ηφαίστου αλλά περιγράφεται ως ερωμένη του Άρη. Στον γάμο η Αφροδίτη δίνει ως δώρα τον πόθο και την ηδονή. Έχει περιορισμένη θέση στις γαμήλιες τελετές.[5]

Η Άρτεμις ήταν θεά του κυνηγιού, προστάτιδα των μικρών παιδιών και των ζώων. Οφείλει την παρουσία της στις γαμήλιες τελετές ως προστάτιδα του άγριου κόσμου, όλων δηλαδή των υπάρξεων που δεν έχουν μπει στον πολιτισμένο κόσμο, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται και οι νέοι, αγόρια και κορίτσια.[6] Κόρη του Δία και της Λητούς, δίδυμη αδερφή του Απόλλωνα. Η Άρτεμις ταυτίζεται με την Ειλειθυία, τη θεά του τοκετού.

Η Δήμητρα ήταν η ιδεατή ανθρωπόμορφη θεότητα της καλλιέργειας δηλαδή της γεωργίας, αλλά και της ελεύθερης βλάστησης, του εδάφους και της γονιμότητας αυτού, συνέπεια των οποίων ήταν να θεωρείται και προστάτιδα του γάμου και της μητρότητας των ανθρώπων. Οι έγγαμες γυναίκες τιμούσαν τη θεά Δήμητρα με την εορτή των Θεσμοφορίων. Η Δήμητρα και η κόρη της Περσεφόνη ήταν οι κεντρικοί χαρακτήρες στα Ελευσίνια μυστήρια.

Η Εστία ήταν η θεά της εστίας(η εστία βρίσκεται στο κέντρο της πόλης αλλά και στο κέντρο του οίκου)[7], της οικιακής ζωής και της οικογένειας, η οποία λάμβανε την πρώτη προσφορά σε κάθε θυσία στο σπιτικό, αλλά δεν είχε δημόσια λατρεία.

---

[1] Στο ίδιο, σελ. 179.

[2]Ό.π., σελ. 175.

[3] Ό.π., σελ. 185.

[4] Ό.π., σελ. 96.

[5] Ό.π., σελ. 185.

[6] Ό.π., σελ. 184.

[7] Ό.π., σελ. 91.