Όποιος αντέχει τις περισσότερες ήττες, αυτός είναι που θα επικρατήσει;

Ο Ιερώνυμος Μπος (Hieronymus van Aken, περ. 1450 – 9 Αυγούστου 1516)
Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων – Παράδεισος

Καθώς διάβαζα την συνέντευξη ενός αξιόλογου λογοτέχνη στάθηκα σε μια "δήλωσή" του  "Όποιος αντέχει τις περισσότερες ήττες, αυτός είναι που θα επικρατήσει;". Συλλογίστηκα αρκετή ώρα πάνω σε αυτήν. 

Αρχικά, συμφώνησα μονολογώντας πως ο άνθρωπος που αποδέχεται και αντέχει τις ήττες του αυτός και θα σταθεί στα πόδια του όταν όλα θα καταρρέουν, αργότερα όμως, καθώς η πρόταση αυτή τριγυρνούσε στο μυαλό μου σκέφτηκα τι άραγε σημαίνει ήττα; Αυτό που θεωρώ εγώ ήττα είναι πράγματι ήττα και για τον άλλο άνθρωπο ή η ήττα μπορεί για τον άλλο να ορίζεται ως κάτι διαφορετικό;

Κάποιοι, κυρίως ιστορικοί, ορίζουν ως ήττες μόνο την οριστική αποτυχία μιας μάχης που κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι είναι η αρχή νέων μαχών που οδηγούν σε νίκες.

Στην Ελλάδα συνηθίζουμε να γιορτάζουμε τις ήττες μας ως έθνους ως νίκες. Ας μην μπω σε λεπτομέρειες πάνω σε αυτό. Αλλά τί είναι ήττα;

Η μη επιτυχημένη έκβαση ενός γεγονότος συνιστά ήττα; Μάλλον κατά το λεξικό, ωστόσο η ανεπιτυχής έκβαση ενός σχεδίου, εάν υπήρξε τέτοιο, είναι ήττα ή μία ευκαιρία για αναδιάρθρωση του σχεδίου και εκ νέου σχεδίασή του;

Είμαστε ένας λαός που αρέσκεται να σκέφτεται με δίπολα. Όλα είναι άσπρο ή μαύρο, θετικό ή αρνητικό, καλό ή κακό. Επομένως βιώνουμε συναισθηματικά την απόλυτη χαρά ή την απόλυτη αποτυχία. Εκεί νομίζω πως είναι και το κλειδί.

"Ευτυχισμένος είναι ο άνθρωπος που μπορεί να υποφέρει με ηρεμία και την ανώτατη και την κατώτατη μοίρα". Σενέκας

Ποια είναι η ανώτατη ή η κατώτατη μοίρα, ορίζεται από το περιβάλλον, τις οικονομικοκοινωνικές περιστάσεις, την ιδεολογία, την αισθητική μας και άλλα. Η ηρεμία όμως είναι μία επιλογή που μπορεί να ταιριάξει σε κάθε εποχή, κατάσταση, περιβάλλον.

Ο Επίκουρος δίδασκε την αταραξία της ψυχής που θα οδηγούσε στην ευδαιμονία

«Όλες μας οι πράξεις αυτό έχουν σκοπό, να παραμερίσουν τον πόνο και την ταραχή. Όταν αυτό το καταφέρουμε, γαληνεύει η μπόρα της ψυχής, γιατί ο άνθρωπος δεν έχει πια να τρέξει και να κυνηγήσει κάτι που να συμπληρώσει την ευεξία της ψυχής και του κορμιού.»

Ο Αριστοτέλης μιλούσε για την μεσότητα που για τον κάθε άνθρωπο είναι διαφορετική.

"Αν κοιτάξωμε προς τα έργα των ανθρώπων, θα ονομάσωμε καλά εκείνα που τίποτε δεν τους λείπει, αλλά και τίποτε παρά πάνω δεν έχουν από ό,τι πρέπει. Κάθε έλλειψη και υπερβολή φθείρει· σώζει η μεσότητα. Το ίδιο συμβαίνει με τις πράξεις· είναι σωστές, όταν δεν τραβάνε στα άκρα, αλλά κρατιούνται στη μεσότητα"("Ηθ. Νικ." 1106 a 26).

Σιγά σιγά οδηγούμαι στην σκέψη ότι η κοσμοθέασή μας είναι αυτή που ορίζει τις ήττες και τις νίκες και κυρίως η θεώρηση της μιας ή της άλλης με τρόπο που να μην τις υπερτιμά ή να τις υποτιμά. Εδώ ο συλλογισμός μου με οδηγεί αναπόφευκτα στον τρόπο που γράφτηκε η ιστορία.

Η θετικιστική οπτική, που εκφράστηκε κυρίως από τον Ογκίστ Κοντ, αλλά και η μαρξιστική προσέγγιση της ιστορίας δεν βοήθησαν τον άνθρωπο να σκέφτεται το συμβάν ως ένα μέρος του όλου αλλά το αφαιρούσαν από τους πολλαπλούς παράγοντες που το περιέβαλλαν και την χωροχρονική του τοποθέτηση και κυρίως από την δυναμική του.

Σε έναν κόσμο που εξελίσσεται ραγδαία η ήττα είναι μία μικρή παρένθεση σε μια κοσμογονική αλλαγή προς το θετικό ή το αρνητικό το οποίο και αυτό με την σειρά του εντάσσεται σε μια άλλη παρένθεση και λοιπά. Είναι περίπου όπως η θεωρία των συνόλων και των υποσυνόλων των μαθηματικών.

Επομένως, η ήττα είναι μία στιγμή στον ρου της ανθρωπότητας και ο χρωματισμός της αποδίδεται από το υποκείμενο σύμφωνα με τον τρόπο αντίληψης της ζωής. Εάν η ζωή είναι ένα ποτάμι που ρέει τότε η ήττα δεν αλλάζει τον ρου του απλά τον διακόπτει όπως ένα μικρό ή μεγάλο εμπόδιο.

"Τα πάντα ρει και ουδέν μένει." Ηράκλειτος

Εάν το ποτάμι σταματούσε να κυλάει τότε δεν θα κάναμε λόγο για ήττα αλλά για τέλος και το τέλος έρχεται όταν ο σημερινός άνθρωπος συμπληρώνει την πρόταση με το ρήμα επικρατώ που σημαίνει επί του άλλου. Η απάντηση για εμένα βρίσκεται στο συμπορεύομαι. Αυτό όμως θέλει μια νέα κοσμοαντίληψη την οποία εύχομαι ως νίκη επί της συνολικής  ήττας μας.

Νότα Χρυσίνα