Η Συμφωνία του Τριπαραδείσου (321 π.Χ.) ήταν η δεύτερη διαίρεση της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ανάμεσα στους στρατηγούς του. Η συμφωνία αυτή ήταν τροποποίηση του διαμοιρασμού των σατραπειών από τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου που είχε γίνει δυο χρόνια νωρίτερα στην Συμφωνία της Βαβυλώνας.
Προκλήθηκε μετά τις διαμάχες των Διαδόχων που κατέληξαν στο θάνατο του Περδίκκα. Οι αντίπαλοι του Περδίκκα και του Ευμένη της Καρδίας όρισαν νέο αντιβασιλέα της Μακεδονίας τον Αντίπατρο στη θέση του Περδίκκα. Σημαντικά κερδισμένοι από τη συμφωνία ήταν ο Αντίγονος και ο Σέλευκος (ιδρυτής της σελευκιδικής δυναστείας) που πήρε τη διοίκηση της Βαβυλώνας. Η συμφωνία πήρε το όνομά της από τον τόπο στον οποίο έγινε, τον Τριπαράδεισο της Συρίας.[1]
Υπόβαθρο: Ο θάνατος του Αλεξάνδρου και η συμφωνία της Βαβυλώνας
Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου, η εξουσία της αυτοκρατορίας του δόθηκε κατ' όνομα στον ετεροθαλή αδελφό του Φίλιππο τον Αρριδαίο και στο μωρό του Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης Αλέξανδρο Δ.
Ωστόσο, δεδομένου ότι ο Φίλιππος ήταν ψυχικά άρρωστος και ο Αλέξανδρος Δ΄ ήταν μωρό, που μάλιστα είχε γεννηθεί μετά το θάνατο του πατέρα του, αντιβασιλέας ονομάστηκε ο Περδίκκας. Εν τω μεταξύ, οι πρώην στρατηγοί του Αλεξάνδρου ονομάστηκαν σατράπες των διαφόρων περιοχών της αυτοκρατορίας του, με διαίρεση που συμφωνήθηκε στη Συμφωνία της Βαβυλώνας το 323 π.Χ..
Διαμάχες των Διαδόχων μεταξύ του 323 και του 321 π.Χ.
Αρκετοί σατράπες ήταν πρόθυμοι να αποκτήσουν περισσότερη δύναμη, και όταν ο Πτολεμαίος, σατράπης της Αιγύπτου, επαναστάτησε μαζί με άλλους στρατηγούς, ο Περδίκκας κινήθηκε εναντίον του αλλά σκοτώθηκε από μια ανταρσία στο ίδιο του το στρατόπεδο. Ο Πτολεμαίος αρνήθηκε την αντιβασιλεία και όρισε αντιβασιλείς τον Πείθωνα και τον Αρριδαίο. Αυτό προκάλεσε την έντονη αντίθεση της Ευρυδίκης, συζύγου του Φιλίππου του Γ΄, που οδήγησε στη συνάντηση που έγινε το 321 π.Χ. στον Τριπαράδεισο της Συρίας.
Η Συμφωνία]
Η κοντινότερη σωζόμενη πηγή που έχουμε στα γεγονότα είναι η Ιστορική Βιβλιοθήκη που έγραψε ο Διόδωρος Σικελιώτης (80 - 20 π.Χ.) πάνω από διακόσια χρόνια αργότερα[2]. Η άλλη πηγή προέρχεται από τον Αρριανό (95 - 180 μ.Χ.)[3]
Στον Διόδωρο το Σικελιώτη αναφέρεται: «καθ᾽ ὃν καιρὸν ἡ δευτέρα διαίρεσις ἐγενήθη τῶν σατραπειῶν ἐν Τριπαραδείσῳ» (...τον καιρό που γεννήθηκε η δεύτερη διαίρεση των σατραπειών στον Τριπαράδεισο..)[4] και δίνονται κατ' αρχήν πληροφορίες για τη σύσκεψη και στη συνέχεια για τη διαίρεση[5]:
«Οι επιμελητές των βασιλέων Αρριδαίος και ο Πίθων ερχόμενοι από το Νείλο, μαζί με τους βασιλείς και τις δυνάμεις τους, πήγαν στον Τριπαράδεισο της Άνω Συρίας. Εκεί δε, η Ευριδίκη η βασίλισσα ήταν αντίθετη σε όλα έλεγαν οι επιμελητές και όσοι ήταν μαζί με τον Πίθωνα δυσανασχετούσαν και βλέποντας τους Μακεδόνες να υπακούν στα προστάγματά της, κάλεσαν συνέλευση και οι Μακεδόνες διάλεξαν τον Αντίπατρο για αυτοκράτορα. Αυτός δε, μετά από λίγες ημέρες ήλθε στον Τριπαράδεισο και βρήκε την Ευρυδίκη να στασιάζει και να προσπαθεί να τους ξεσηκώσει εναντίον του Αντιπάτρου.
Έγινε μεγάλη ταραχή στις δυνάμεις και σε κοινή συνέλευση, αφού ο Αντίπατρος διαλέχθηκε από τα πλήθη, σταμάτησε την ταραχή και κάνοντας παρατήρηση στην Ευρυδίκη, την έπεισε να κάνει ησυχία. Μετά από αυτά διαμέρισε από την αρχή τις σατραπείες και στον Πτολεμαίο όρισε αυτήν που ήδη είχε, γιατί θα ήταν αδύνατο να τον μεταθέσει επειδή την διοίκηση της Αιγύπτου με την ίδια του την ανδρεία είχε κρατήσει με το δόρυ του. Και στον Λαομέδοντα μεν τον Μυτιληναίο, τη Συρία έδωσε, στον Φιλόξενο δε την Κιλικία, των δε άνω σατραπειών την Μεσοποταμία και την Αρβηλίτι στον Αμφίμαχο, την δε Βαβυλωνία στον Σέλευκο, στον Αντιγένη δε τη Σουσιανή, γιατί αυτός πρώτος έκανε στην επίθεση ενάντια στον Περδίκκα, στον Πευκέστη δε την Περσίδα, στον Τληπόλεμο στην Καρμανία, στον Πίθωνα τη Μηδία, στον Φίλιππο την Παρθυαία, την Αρία και την Δραγγηνή στον Στάσανδρο τον Κύπριο, την δε Βακτριανή και τη Σογδιανή στον Στασάνορα τον Σόλιο από το ίδιο νησί.
Την Παροπανισάδα δε στον Οξυάρτη όρισε, της Ρωξάνης τον πατέρα, της γυναίκας του Αλεξάνδρου, της δε Ινδικής όσα συνορεύουν στην Παροπανισάδα στον Πίθωνα του Αγήνορα, σε αυτές τις βασιλείες αυτή μεν που είναι στον Ινδό ποταμό, στον Πώρο, αυτήν δε που είναι κοντά στον Υδάσπη στον Ταξίλη, γιατί αυτούς τους βασιλείς δε θα μπορούσε να μετακινήσει χωρίς βασιλική δύναμη και επιφανή ηγεμόνα, αυτών δε που βρίσκονται βόρεια από την Καππαδοκία στον Νικάνορα, τη Φρυγία δε τη μεγάλη και τη Λυκία στονΑντίγονο, όπως προηγουμένως τις είχε, την Καρία δε στον Κάσανδρο, τη Λυδία στον Κλείτο, τη Φρυγία δε που είναι στον Ελλήσποντο στον Αρριδαίο. Στρατηγό δε της βασιλικής δύναμης όρισε τον Αντίγονο, στον οποίο έδωσε εντολή να καταπολεμήσει τον Ευμένη και τον Αλκέτα.»[6]
Αναλυτική παράθεση
Η διανομή των επαρχιών και αξιωμάτων του κράτους, συγκριτικά ανά ιστορικό και ανά συμφωνία -παρατίθεται και η αρχική συμφωνία τη Βαβυλώνας δύο έτη νωρίτερα που ακολούθησε τον θάνατο του Αλεξάνδρου- στον παρακάτω πίνακα:[7]
| Συμφωνία της Βαβυλώνας 323 π.Χ. | Συμφωνία του Τριπαράδεισου 321 π.Χ. | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
Ιστορικοί
Ρόλοι και περιοχές
| Διόδωρος Σικελιώτης 80 - 20 π.Χ. | Φλάβιος Αρριανός 95 - 180 μ.Χ. | Πούμπλιος Δέξιππος 210 - 270 μ.Χ. | Μάρκος Ιουστίνος 2ος - 3ος αιώνας μ.Χ. | Διόδωρος Σικελιώτης | Φλάβιος Αρριανός |
| Βασιλιάς τηςΜακεδονίας | Φίλιππος Γ' | Φίλιππος Γ' | - | Φίλιππος Γ' | Φίλιππος Γ' και Αλέξανδρος Δ' | Φίλιππος Γ' και Αλέξανδρος Δ' |
| Αντιβασιλέας | Περδίκκας | Περδίκκας 1 | - | Περδίκκας | Αντίπατρος | Αντίπατρος |
| Διοικητής τωνΕταίρων | Σέλευκος | - | - | Σέλευκος | Κάσσανδρος | Κάσσανδρος |
| Διοικητής της Φρουράς | - | - | - | Κάσσανδρος | - | - |
| Διοικητής τηςΜακεδονίας | Αντίπατρος | Αντίπατρος και Κρατερός | Αντίπατρος | Αντίπατρος | Αντίπατρος | Αντίπατρος |
| Ιλλυρία | Αντίπατρος | Αντίπατρος και Κρατερός | Αντίπατρος | - | Αντίπατρος | Αντίπατρος |
| Ήπειρος | Αντίπατρος | Αντίπατρος και Κρατερός | Αντίπατρος | Φίλωνας | Αντίπατρος | Αντίπατρος |
| Ελλάδα | Αντίπατρος | Αντίπατρος και Κρατερός | Αντίπατρος | Αντίπατρος | Αντίπατρος | Αντίπατρος |
| Θράκη | Λυσίμαχος | Λυσίμαχος | Λυσίμαχος | Λυσίμαχος | Λυσίμαχος | Λυσίμαχος |
| ΕλλησποντινήΦρυγία | Λεοννάτος | Λεοννάτος | Λεοννάτος | Λεοννάτος | Αρριδαίος | Αρριδαίος |
| Ευρύς Φρυγία | Αντίγονος | Αντίγονος | Αντίγονος | Αντίγονος | Αντίγονος | Αντίγονος |
| Παμφυλία | Αντίγονος | Αντίγονος | Αντίγονος | Νέαρχος | Αντίγονος | Αντίγονος |
| Λυκία | Αντίγονος | Αντίγονος | Αντίγονος | Νέαρχος | Αντίγονος | Αντίγονος |
| Συμφωνία της Βαβυλώνας 323 π.Χ. | Συμφωνία του Τριπαράδεισου 321 π.Χ. | |||||
Ιστορικοί
Ρόλοι και περιοχές
| Διόδωρος Σικελιώτης 80 - 20 π.Χ. | Φλάβιος Αρριανός 95 - 180 μ.Χ. | Δέξιππος 210 - 270 μ.Χ. | Μάρκος Ιουστίνος 2ος - 3ος αιώνας μ.Χ. | Διόδωρος Σικελιώτης | Φλάβιος Αρριανός |
| Καρία | Άσανδρος | Κάσσανδρος | - | Κάσσανδρος | Άσανδρος | Άσανδρος |
| Λυδία | Μένανδρος | Μένανδρος | Μένανδρος | Μένανδρος | Κλείτος ο Λευκός | Κλείτος ο Λευκός |
| Καππαδοκία | Ευμένης | Ευμένης | Ευμένης | Ευμένης | Νικάνωρ | Νικάνωρ |
| Παφλαγονία | Ευμένης | Ευμένης | Ευμένης | Ευμένης | Νικάνωρ | Νικάνωρ |
| Κιλικία | Φιλώτας (σατράπης) | Φιλώτας (σατράπης) | Φιλώτας (σατράπης) | Φιλώτας (σατράπης) | Φιλόξενος | Φιλόξενος |
| Αίγυπτος | Πτολεμαίος | Πτολεμαίος | Πτολεμαίος | Πτολεμαίος | Πτολεμαίος | Πτολεμαίος |
| Συρία | Λαομέδων | Λαομέδων | Λαομέδων | Λαομέδων | Λαομέδων | Λαομέδων |
| Μεσοποταμία | Αρχεσίλαος | - | Αρχεσίλαος | Αρχεσίλαος | Αμφίμαχος | Αμφίμαχος |
| Βαβυλωνία | Άρχων | Σέλευκος | Σέλευκος | Πευκέστας | Σέλευκος | Σέλευκος |
| Πελασγία | - | - | - | Άρχων | - | - |
| Μεγάλη Μηδία | Πείθων | - | Πείθων | Ατροπάτης | Πείθων | Πείθων |
| Μικρή Μηδία | Ατροπάτης | - | - | Ατροπάτης | - | - |
| Σούσα | - | - | - | Σκύνος | Αντιγένης | Αντιγένης |
| Συμφωνία της Βαβυλώνας 323 π.Χ. | Συμφωνία του Τριπαράδεισου 321 π.Χ. | |||||
Ιστορικοί
Ρόλοι και περιοχές
| Διόδωρος Σικελιώτης 80 - 20 π.Χ. | Φλάβιος Αρριανός 95 - 180 μ.Χ. | Δέξιππος 210 - 270 μ.Χ. | Μάρκος Ιουστίνος 2ος - 3ος αιώνας μ.Χ. | Διόδωρος Σικελιώτης | Φλάβιος Αρριανός |
| Περσία (επαρχία) | Πευκέστας | - | Πευκέστας | Τηλεπόλεμος | Πευκέστας | Πευκέστας |
| Καρμανία | Τηλεπόλεμος | - | Νεοπτόλεμος | - | Τηλεπόλεμος | Τηλεπόλεμος |
| Αρμενία | - | - | - | Φραταφέρνης | - | - |
| Υρκανία | Φραταφέρνης | Φραταφέρνης | Φραταφέρνης | Φίλιππος | - | Φίλιππος |
| Παρθία | Φραταφέρνης | - | - | Νικάνωρ | Φίλιππος | Φίλιππος |
| Σογδιανή | Φίλιππος | - | Φίλιππος | Σκυθαίος | Στασάνωρ | Στασάνωρ |
| Βακτριανή | Φίλιππος | Οξυάρτης | Οξυάρτης | Αμύντας | Στασάνωρ | Στασάνωρ |
| Δρανγκιανή | Στασάνωρ | - | Στασάνωρ | Στασάνωρ | Στάσανδρος | Στάσανδρος |
| Αρία | Στασάνωρ | - | Στασάνωρ | Στασάνωρ | Στάσανδρος | Στάσανδρος |
| Αραχωσία | Σιβύρτιος | - | Σιβύρτιος | Σιβύρτιος | - | Σιβύρτιος |
| Γεδρωσία | Σιβύρτιος | - | Σιβύρτιος | Σιβύρτιος | - | - 2 |
| Παροπαμισάδες | Οξυάρτης | - | Οξυάρτης | Εχτάρχης 3 | Οξυάρτης | Οξυάρτης |
| Τάξιλα | Ταξίλης | - | Ταξίλης | Ταξίλης | Ταξίλης | Ταξίλης |
| Ινδός | Πώρος | - | Πώρος | Πείθων του Αγήνορα | Πώρος | Πώρος |
| Γανδάρα | Πείθων του Αγήνορα | Πείθων του Αγήνορα | Πείθων του Αγήνορα | Πείθων του Αγήνορα | Πείθων του Αγήνορα | Πείθων του Αγήνορα |
| Σημειώσεις | 1 = Ο Κρατερός ονομάστηκε 'Προστάτης της Βασιλείας' ενώ επέστρεφε στην Μακεδονία, αλλά έχασε την θέση αυτή από τον Περδίκκα μέσω παρέμβασης του στον Φίλιππο Γ'
2 = Σιβύρτιος, αλλά δεν αναφέρεται ξεκάθαρα
3 = Ο Ιουστίνος αναφέρει Εχτάρχης πιθανώς εννοώντας Οξυάρτης
Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| |||||
