Πήγή:https://thepoetoftheuniverse.wordpress.com/2013/03/27/εντμουντ-σπενσερ/
ΕΝΤΜΟΥΝΤ ΣΠΕΝΣΕΡ
ΕΝΤΜΟΥΝΤ ΣΠΕΝΣΕΡ [EDMUND SPENCER (1552-1599)]: Έτσι, σαν κυνηγός, που απ’ το κυνήγι
Έτσι, σαν κυνηγός, που απ’ το κυνήγι
κουράστηκε, θωρώντας να ’χει φύγει
μακριά τ’ αγρίμι, και κάθεται σ’ έναν
ίσκιο πλάι σε σκυλιά λαχανιασμένα,
όμοια, αφού την κυνήγησα του κάκου
κι άφησα το κυνήγι κουρασμένος,
ξαναγύρισεν η όμορφη λαφίνα
στο ρυάκι το πλαϊνό να ξεδιψάσει.
Τότε, πιο μαλακά κοιτάζοντάς με
στάθηκε εκεί χωρίς να με φοβάται·
μισότρεμε ως την άγγιξα μονάχα,
και την έδεσα με τη θέλησή της.
Παράξενο, ένα ζώο τόσο άγριο, αλήθεια,
τόσο εύκολα ν’ αφήσει να το πιάσουν.
Μετάφραση: Άρης Δικταίος
ΕΝΤΜΟΥΝΤ ΣΠΕΝΣΕΡ [EDMUND SPENCER (1552-1599)]: Στην άμμο τ’ όνομά της έγραψα μια μέρα
Στην άμμο τ’ όνομά της έγραψα μια μέρα,
αλλά τα κύματα που ήρθανε το σβήσαν·
το ξαναγράφω πάλι, για φορά δευτέρα,
μα οι παλίρροιες και πάλι τ’ αφανίσαν.
‘‘Μάταιε’’, μου ’πε, ‘‘που πασχίζεις μάταια,
πράγμα φθαρτό, αθάνατο να κάνεις,
έτσι κι εγώ θα φύγω, θα γινώ κομμάτια,
όπως το όνομά μου, και με χάνεις’’.
‘‘Όχι’’, της είπα ’γω, ‘‘στη γη ας χαθούνε
τα όντα τα κοινά και σκόνη ας γινούνε·
τις χάρες σου οι στίχοι μου θα υμνούνε
κι αθάνατο θα κάνουν τ’ όνομά σου.
Ώσπου ο θάνατος τον κόσμο καταβάλει,
η αγάπη μας θα ζει κι αιώνια θα θάλλει’’.
Μετάφραση: Πάνος Καραγιώργος
Ο Σπένσερ είχε έτσι την ευκαιρία να ζήσει για λίγο καιρό στο Λονδίνο, σεεπαφή με το περιβάλλον της αυλής και έχοντας την εκτίμηση και τη φιλία των ανθρώπων του πνεύματος. Ως διοικητικός υπάλληλος στάλθηκε στην Ιρλανδία, γραμματέας του Λόρδου Καγκελάριου.
Το 1589 έκανε μια πρώτηπροσπάθεια να επιστρέψει στο Λονδίνο, παίρνοντας μαζί του τους τρεις πρώτους τόμους του αριστουργήματος του "Η βασίλισσα των νεράιδων", που δημοσιεύτηκαν το 1590. Ένα δεύτερο ταξίδι (1595) με άλλα τρία βιβλία, υπήρξεακόμα λιγότερο καρποφόρο, και στην επιστροφή του στην Ιρλανδία ο Σπένσερ αναγκάστηκε να φύγει με τη γυναίκα και ταπαιδιά του στο Κορκ, ενώ οι Ιρλανδοί επαναστάτες έκαιγαν το σπίτι του, τον πύργο του Κίλκολμαν, που του είχεπαραχωρηθεί
προηγουμένως. Στην πυρκαγιά χάθηκαν και άλλοι τόμοι της Βασίλισσας των νεράιδων.
Πέθανε ξαφνικά κατά τη διάρκεια του τρίτου ταξιδιού του στο Λονδίνο το 1599. Τα έξοδα της κηδείας του τα πλήρωσε οκόμης του Έσεξ, που θέλησε να θάψει το Σπένσερ δίπλα στον
Τσώσερ, στο αβαείο του Ουεστμίνστερ. Για τη Βασίλισσατων νεράιδων, που έπρεπε να αποτελείται από 12 τόμους, από τους οποίους μόνο 6 και ένα μέρος του έβδομουδιασώθηκαν, ο Σπένσερ εργάστηκε είκοσι χρόνια. Το ποίημα είναι μια ηθικοδιδακτική αλληγορία,
χωρισμένη σε ωδές μεστροφές 9 στίχων, πάνω στα ίχνη του "Μαινόμενου Ορλάνδου" και της "Απελευθερωμένης Ιερουσαλήμ¨ (μεγαλύτερηομοιότητα παρουσιάζει με το έργο του
Τάσο): η βασίλισσα των νεράιδων είναι η Ελισάβετ και καθένας από τους 12 ιππότες της αυλής της αντιπροσωπεύει μια ηθική αξία. Η αληθινή ποιητική φλέβα του Σπένσερ πρέπει ωστόσο να αναζητηθεί στην ικανότητα του να δίνει με μεγάλη λεπτότητα και κομψότητα
χρωμάτων και περιγραφών τονπερίγυρο της ελισαβετιανής αυλής της Αναγέννησης. Από τα πολλά άλλα έργα του Σπένσερ, Το ημερολόγιο του βοσκού(1589), αφιερωμένο στο
Σίντνεϋ, είναι μια σειρά από βουκολικά ποιήματα, είδος που για πρώτη φορά εισήγαγε ο
Σπένσερ την Αγγλία, ενώ οι τέσσερις Ύμνοι προς τιμή της αγάπης και της ομορφιάς (1596) μπορούν να θεωρηθούν το λογοτεχνικό μανιφέστο της Αναγέννησης στην Αγγλία· στα
ποιήματα αυτά, που εκδόθηκαν μετά τη συλλογήσονέτων Μικρές αγάπες (1595) και των
λυρικών Επιθαλάμιο (1595) και Επιστροφή του Κόλιν Κλάουτ (1595),αλληγορία του
απογοητευτικού ταξιδιού στο Λονδίνο (που ο Σ. έκανε το 1589), προσθέτονται επίσης το
Προθαλάμιο (1596) και άλλα, μικρότερης αξίας έργα, ακόμα και πεζογραφικά.
Πουσσέν “Et in Arkadia ego”
Ο Άγγλος βουκολικός ποιητής και συγγραφέας Έντμουντ Σπένσερ (1552-1599) επαναφέρει ξανά με το έργο του “The Shepheardes Calendar” («Το ημερολόγιο του βοσκού») το 1579 την παράδοση της μορφής των Εκλογών του Βιργιλίου. Η μορφή του ημερολογίου με τις 12 Εκλογές/ στροφές (μια για κάθε μήνα) παραπέμπει στην κυκλική πορεία της φύσης. Το έργο αυτό αντιδρούσε συνάμα στα πολιτικά γεγονότα της εποχής εκείνης, όπως ο εφήμερος γάμος από σκοπιμότητα ανάμεσα στη βασίλισσα Ελισάβετ Α’ και τον Duc D’ Alençon (δούκα ντ’ Αλενσόν). Η κριτική και ο σχολιασμός εκείνου του γεγονότος εκφράζεται εδώ μέσα από τη μορφή της βουκολικής ποίησης. Δίπλα στον Σαίξπηρ και τον Σπένσερ, ο σερ Φίλιπ Σίντνεϊ (1554-1586) θεωρείται ο τρίτος μεγαλύτερος συγγραφέας της Αναγέννησης. Το Wilton House, η μόνιμη κατοικία της οικογένειας Χέρμπερτ οι οποίοι έδρευαν εκεί ως Earls of Pembroke επί 460 χρόνια, αποτέλεσε το σκηνικό και για τα δύο περίφημα αρκαδικά του μυθιστορήματα.
Ο Σίντνεϊ τα έγραψε για την αδερφή του, την Countess of Pembroke στο Wilton House στην αγγλική πόλη Γουίλτσαϊρ. Ως κοσμική κυρία της βασίλισσας Ελισσάβετ Α’ υπήρξε και η ίδια ποιήτρια και μεταφράστρια καθώς και υπέρμαχος της τέχνης και της ποίησης ασκώντας μεγάλη επιρροή καθώς στην έπαυλή της ήταν πάντα ευπρόσδεκτοι σπουδαίοι καλλιτέχνες. Ένα μεγάλο μέρος της Old Arcadia προέκυψε στο Wilton House από το 1577 και μετά, καθώς ο Σίντνεϊ αποσύρθηκε το 1580 σε εκείνη την αριστοκρατική έπαυλη.
Τα εκτενή αριστουργήματά του The Countess of Pembroke ’s Old Arcadia και New Arcadia πραγματεύονται την αγάπη των δύο Ελλήνων πριγκιπών, του Πυροκλή και του Μουσίδωρου, για τις δύο πριγκίπισσες της Αρκαδίας Φιλοκλέα και Πάμελα. Με σκοπό να φτάσουν στις πριγκίπισσες που κρατούνταν κρυφά στην εξοχή, ντύνεται ο Πυροκλής ως Αμαζόνα και ο Μουσίδωρος ως βοσκός. Κάθε είδους ερωτικά μπερδέματα, ιπποτικοί αγώνες, δολοπλοκίες της Αυλής καθώς και ο αγώνας της θεάς Αφροδίτης στον Τρωϊκό πόλεμο ακολουθούν εν μέρει πρότυπα όπως το έργο Αρκαδία του Σαννατζάρο, Αμίντα του Τάσο, αλλά και τον Αινεία του Βιργιλίου, τοOrlandofurioso(«Μαινόμενος Ορλάντο») του Ιταλού ποιητή Λουδοβίκου Αριόστο, το Μεταμορφώσεις ή Ο χρυσός γάιδαρος του Λατίνου συγγραφέα Λεύκιου Απουλήιου, ή το έργο Roman de Troie του Μπενουά ντε Σάιντ – Μωρ.
Η Αρκαδία και η ηρωϊκή ζωγραφική τοπίων
Εκτός από τη λογοτεχνική πρόσληψη του αρκαδικού στοιχείου θα αποκτούσε μεγάλη σημασία και η ενασχόληση των εικαστικών τεχνών με το θέμα αυτό. Από το τέλος του 16οαιώνα εικαστικοί καλλιτέχνες ασχολήθηκαν εντατικά με το θέμα Αρκαδία. Η απεικόνιση του φυσικού τοπίου έγινε σταδιάκα ένα αυτοτελές μοτίβο. Μυθολογικές ή βιβλικές σκηνές έδιναν συνήθως μόνο την πρόφαση για τη πνευματική σύλληψη ενός φυσικού τοπίου ή μιας ιδεατής σύνθεσης φυσικών τοπίων η οποία εμπλουτιζόταν μετά από λεπτομερείς παρατηρήσεις. Η Ιταλία, κυρίως, με τα αρχαία ερείπιά της αποτέλεσε θαυμαστό πρότυπο των ζωγράφων και του βορρά, οι οποίοι ταξίδευαν συνεχώς στη Ρώμη και σε άλλες πόλεις διαμορφώνοντας διαρκώς καινούριες σκηνές φυσικών τοπίων.
“Et in Arkadia ego” – Εικόνες του αρκαδικού μοτίβου από τον Γκουερτσίνο και τον Νικολά Πουσσέν
Ένα πρώτο γνωστό παράδειγμα για το αρκαδικό μοτίβο στην ιταλική ζωγραφική του 17ουαιώνα που άσκησε μεγάλη επιρροή είναι ένας πίνακας του Τζοβάνι Φραντσέσκο Μπαρμπιέρ του 1620 ο οποίος αποκαλούνταν Il Guercino (Γκουερτσίνο). Σε μια προεξοχή ενός τοίχου, δεξιά στο κάτω μέρος του πίνακα μπορεί να διαβάσει κανείς την επιγραφή “Et in Arkadia ego”. Πάνω εκεί βρίσκεται ένα κρανίο με μια μύγα και ένα ποντίκι. Δύο αντρικές φιγούρες που στηρίζονται σε ράβδους βοσκών παρατηρούν αυτή τη νεκρή φύση με βλέμμα ευλαβικό και συνάμα μελαγχολικό. Το βάθος του πίνακα αφήνει το βλέμμα ελεύθερο σε μια ειδυλλιακή άποψη φυσικού τοπίου. Η χρήση του αρκαδικού μοτίβου με τους στοχαστικούς ποιμένες, το μνήμα και ο σαφής υπαινιγμός για την Αρκαδία στην επιγραφή είναι ολοφάνερα. Για ποιο νεκρό πρόκειται είναι αμφίβολο, όπως και εάν οι ποιμένες αντιλαμβάνονται την επιγραφή, καθώς η επιτύμβιος πλάκα απευθύνεται αποκλειστικά στον παρατηρητή. Η επιγραφή δεν αναφέρεται άμεσα στο Βιργίλιο, συσχετίζεται, ωστόσο, με ένα περίφημο σημείο από την 5η Εκλογή του Βιργιλίου: το “Daphnis ego in silvis” έγινε “Et in Arkadia ego” – επίσης, ο Θάνατος, είναι στην Αρκαδία.
Ο Γάλλος ζωγράφος Νικολά Πουσσέν (1594-1665) χάραξε στη μνήμη μας την αρκαδική εικόνα με μεγαλύτερη διάρκεια από οποιονδήποτε άλλο. Με την ηρωϊκή – ιδεατή ζωγραφική τοπίων ανακάλυψε έναν αλληγορικό αρκαδικό κόσμο που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τις επόμενες γενιές καλλιτεχνών, μέσα στον οποίο συμπεριλαμβάνονταν οι παραδοσιακές λογοτεχνικές και μεταφορικές αρκαδικές παραστάσεις. Ο Πουσσέν πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Ρώμη. Εκεί επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την αρχαία τέχνη που ήταν παντού εμφανής, τα έργα του Ραφαήλ, του Τιτσιάνο, καθώς και από τη γνωριμία του με εμπόρους αρχαιοτήτων όπως ο Αθανάσιος Κίρχερ και ο Κασσιάνο νταλ Πότσο.
Πουσσέν“Et in Arkadia ego”
Το αρχαίο φυσικό τοπίο παίζει σημαντικό ρόλο σχεδόν σε όλα τα έργα του Πουσσέν. Δύο από τους πίνακές του είναι άμεσα συνδεδεμένοι με το θέμα “Et in Arkadia ego”. Η πρώτη εκδοχή το 1629/ 1630 - μία μπαρόκ σύνθεση - απεικονίζει στο μπροστινό μέρος μια ανδρική φιγούρα με την πλάτη γυρισμένη, με δάφνες τυλιγμένες γύρω από τα γκρίζα μαλλιά του ο οποίος χύνει νερό από ένα δοχείο. Μια ανάμνηση των αναπαραστάσεων αρχαίων ποταμίσιων θεών, πιθανά μια αναφορά στον Αλφειό, τον μεγαλύτερο ποταμό της Πελοποννήσου που πηγάζει στην Αρκαδία. Το κέντρο του πίνακα καταλαμβάνουν τρεις φιγούρες, δύο ποιμένες και μια γυναίκα με άσπρη ενδυμασία. Η προσοχή τους είναι στραμμένη σε ένα μνήμα στο βάθος, το επάνω μέρος του οποίου έχει στεφθεί με ένα κρανίο. Προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν την επιγραφή “Et in Arkadia ego”.
Η δεύτερη εκδοχή του πίνακα που δημιουργήθηκε γύρω στα 1640 παρουσιάζει μια αρκετά διαφοροποιημένη σύνθεση και ατμόσφαιρα του πίνακα. Σε ένα λοφώδες, κλασικό φυσικό τοπίο βρίσκονται τέσσερις φιγούρες μπροστά από μια μεγάλη, λιτή σαρκοφάγο. Είναι τρείς νέοι ποιμένες και μια γυναικεία φιγούρα με πλούσια, αρχαία ενδυμασία. Στρέφονται και πάλι με περιέργεια προς την επιτύμβια επιγραφή. Ο γονατιστός ποιμένας προσπαθεί και εδώ να αποκρυπτογραφήσει τις λέξεις προτάσσοντας το δάχτυλό του καθώς δημιουργεί με αυτό τον τρόπο μια χαρακτηριστική σκιά με τη μορφή δρέπανου πάνω στην πέτρα. Ο ποιμένας που βρίσκεται δεξιά δείχνει με το αριστερό του χέρι τόσο την επιγραφή όσο και τη σκιά του ποιμένα και στρέφεται απορρημένος προς την ήρεμη γυναίκα που στέκεται μπροστά του.
Τα θέμα του πίνακα είναι ολοφάνερα η στιγμή της αποκάλυψης και αποκρυπτογράφησης ενός κειμηλίου από μια μακρινή εποχή. Δεν γίνεται πια εδώ η τόσο σαφής υπενθύμιση του Γκουερτσίνο στο εφήμερο κάθε έμβιου όντος,αλλά προσφέρεται μια νέα ερμηνεία του αρχαίου υλικού. Η Αρκαδία παρουσιάζεται από τον Πουσσέν ως μια εποχή που έχει τελειώσει εδώ και πολύ καιρό, κατάλοιπα της οποίας θυμίζουν το μεγαλείο της εποχής εκείνης. Με το αρκαδικό μοτίβο δεν συνδέεται μόνο η θλίψη για τον χαμό της Χρυσής Εποχής, αλλά και ο στοχασμός για την ύπαρξη και την απώλεια του ανθρώπου και των επιτευγμάτων του.
Η ζωή των ποιμένων και του λαού ανάμεσα στα αρχαία ερείπια που κληρονόμησαν έγινε ένα δημοφιλές μοτίβο το οποίο απεικονιζόταν κυρίως μέσα από τα έργα του Γάλλου ζωγράφου Κλόντ Λορέν (1600-1682). Η έννοια της αρχαιότητας ως αρκαδικό φυσικό τοπίο είναι ολοφάνερη σε πολλούς πίνακες του “GrandTour”, του υποχρεωτικού εκπαιδευτικού ταξιδιού με προορισμό την Ιταλία κατά τον 17ο και 18ο αιώνα. Αυτοί οι πίνακες επρόκειτο να γίνουν αργότερα πρότυπα για τη δημιουργία αρκαδικών φυσικών τοπίων στους κήπους της εποχής της Αναγέννησης.
Μετάφραση – Απόδοση: Θεοδωράκη Νικολέττα
