Free associations διαβάζοντας τη "Στυμφαλία" του Μιχάλη Μοδινού!

Οι ελεύθεροι συνειρμοί που ακολουθούν βγήκαν από το πρώτο διάβασμα της Στυμφαλίας. Απέφυγα βιβλιοκριτικές εξηγήσεις και παρουσιάσεις και άρχιζα να διαβάζω χωρίς να έχω ιδέα για το στόρι.  Κατευθείαν βουτιά στη μυθική λίμνη  αψηφώντας τη θερμοκρασία του νερού (το μυθιστόρημα διαδραματίζεται σε “διαδοχικά παρατεταμένα ψυχρά μέτωπα.”) Και όπως στον ψυχαναλυτικό καναπέ – τον οποίο θα προσέθετα στον τύμβο ύψους 18 μέτρων όπου λατρεύονται πλυντήρια, κουζίνες και λοιπά ογκώδη αντικείμενα της καταναλωτικής κοινωνίας – τα associations της Τελευταίας Εξόδου ήλθαν φύρδην μίγδην και χωρίς λόγον διδόναι. Αρχίζω με την αναφορά στη Δευτέρα Παρουσία του Yeats.

Τα πράγματα διαλύονται Το κέντρο δεν κρατάει: Ακόμη θυμάμαι σε ποιο σημείο στεκόμουν στο Barns and Nobles του Roanoke όταν έπεσα πάνω στο Second Coming. Ή μάλλον όταν το Second Coming έπεσε πάνω-μου φθινόπωρο του 2002 στην πρώτη επέτειο του September 11 όταν ο αέρας μύριζε τοξικό μίγμα καμένου Μανχάτταν, εκδίκησης και Forever War. Τεράστιες δημοσκοπικές πλειοψηφίες υποστήριζαν την εισβολή στο Ιράκ.

Το Second Coming είναι haunting, αν και μεταφραζόμενο το ποίημα falls apart μαζί με Τα πράγματα και Το κέντρο-του.

Η Δευτέρα Παρουσία έχει λεηλατηθεί δεξιά και αριστερά σε όλες τις ηπείρους και εποχές. Από το Things Fall Apart του Chinua Achebe (εκτός από τον τίτλο, το ποίημα φιγουράρει και σαν motto), μέχρι το Centre cannot hold που ήταν, surprise surprise, αγαπημένο τσιτάτο μορφωμένων ακροδεξιών στις ΗΠΑ στα 90s. Who would have thought, but then again, why not?

 Όμως οι στίχοι που πονάνε είναι οι αμέσως επόμενοι:

The best lack all conviction, while the worst

Are full of passionate intensity.

Οι καλύτεροι δεν έχουν conviction, ενώ οι χειρότεροι…

Το conviction είναι η έξτρα ενέργεια που μετατρέπει την πίστη από κάτι αφηρημένο και νεφελώδες σε φυσική δύναμη που κάνει πράγματα.

Μπορεί για παράδειγμα να πιστεύω ότι ο έχων δύο χιτώνες πρέπει να δίνει τον ένα, αλλά χωρίς conviction η πίστη αυτή παραμένει απλή γνώμη, και pure wind όπως θάλεγε ο Όργουελ. Ο Χίτλερ από την άλλη έτρεμε σύγκορμος όταν απαριθμούσε τις αδικίες σε βάρος της Γερμανίας και τις ραδιουργίες των Εβραιομπολσεβίκων. Με τέτοιο conviction (ή μήπως ήταν passionate intensity) πως να μην τον ακολουθήσουν ως το τέλος;

Ο Yeats υπονοεί ότι το έλλειμα conviction που χαρακτηρίζει τους καλύτερους, αντισταθμίζεται από το πλεόνασμα passionate intensity των χειρότερων. Η ψυχική οικονομία της Γεητσικής Δευτέρας Παρουσίας είναι υδραυλική: όσο ελαττώνεται το conviction των μεν, τόσο αυξάνει το passionate intensity των δε.

Αλλά σε αυτή την τραμπάλα των best και των worst, ποιοι είναι οι καλύτεροι και ποιοι οι χειρότεροι; Ο πονηρός ποιητής απέφυγε να απαντήσει, και human nature being what it is, το Second Coming μετατρέπεται σε Rorschach τεστ.

Καλύτεροι; Εμείς!

Χειρότεροι; Προφανώς αυτοί!

Μία από τις αρετές της Στυμφαλίας είναι ότι αφήνει το ερώτημα “Ποιοι είναι οι χειρότεροι;” να χάσκει μετέωρο πάνω από το νυχτερινό συνταξιδιώτη/αναγνώστη.

Διόδια: “Γυρίζω στην πόλη αυτή που εδώ και καιρό είναι ένα άδειο κέλυφος…” Κάποτε ένας φίλος ψυχίατρος μου εξομολογήθηκε ότι όποιος χρησιμοποιεί την έκφραση empty shell έχει κατάθλιψη.

Low and behold η πρόταση που ξεκινά με το “Γυρίζω στην πόλη αυτή που εδώ και καιρό είναι ένα άδειο κέλυφος…” τελειώνει με “κατατονικές μορφές… και με επαίτες που αφηγούνται τις καταθλιπτικές ιστορίες-τους…”

Τα Διόδια είναι αριστουργηματικό flash of brilliant inspiration. Τα διάβασα δεκάδες φορές και κάθε φορά που τα διαβάζω γλιστράω στο alternate universe της Στυμφαλίας.

Αριθμοί: “…ένα μικρό αγόρι με τη σοβαρότητα εκείνη των παιδιών που σε κάνει να αναμετριέσαι με τις ευθύνες-σου πάνω στη Γη.” Τρομερή πρόταση. Adds depth and complexity to the narrator while it avoids “telling.”

Της Γης οι Κολασμένοι: “Υιός του Πατρός πήρε κληρονομικώ δικαιώματι την εξουσία με τη δήλωση Λεφτά υπάρχουν…” Μου αρέσει αυτό το Υιός του Πατρός, με το σαφές χριστιανικό hue. Μόνο το Άγιο Πνεύμα λείπει.

Εδώ και χρόνια σκέφτομαι την Αλλαγή του 1981 με βιβλικούς χολυγουντιανούς όρους και το ΠΑΣΟΚ σαν την Ενδέκατη Πληγή του Φαραώ

Αλλά εάν το ΠΑΣΟΚ ήταν ελληνική βιβλική υπερπαραγωγή που ανήκε στους Έλληνες (τα αυτιά-μου βουίζουν ακόμα από τις Καρμίνες Μπουράνες στο Σύνταγμα), ποιος ήταν ο σκηνοθέτης; Μα ποιος άλλος εκτός από το Ελληνικό Δημόσιο στο ρόλο του Σέσιλ Ντε Μίλ;

Παραφράζοντας τους χεγκελιανούς προγόνους θα έλεγα ότι o ιστορικός ρόλος του ΠΑΣΟΚ ήταν να εκδημοκρατίσει διαφθορά, ανικανότητα, μετριότητα, ημετερισμό, επαρχιωτισμό, αμορφωσιά, κλεπτοκρατική απληστία, ισοπεδωτισμό, υπερχρέωση και utter immense ugliness – τα χειρότερα στοιχεία στο DNA του Νέου Ελληνισμού ακόμη και πριν την τυπική εμφάνιση νεοελληνικού κράτους. Πολύ πριν πεθάνουμε σα χώρα, είχαμε γεννηθεί σαν αποικία χρέους: μαζί με το “αθάνατο κρασί του 21” οι οπλαρχηγοί έπαιρναν αθάνατα δάνεια από ξένες δυνάμεις τα οποία θα ξεπλήρωνε το μελλοντικό ελληνικό κράτος. Business as usual για το La Grèce Profonde.

Εξ αιτίας ενός ιστορικού ατυχήματος (εμφύλιος), μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο τα ανωτέρω Fleurs du mal τα νέμονταν μονοπωλιακά μία πλευρά, γεγονός που έκανε το σύστημα ασταθές. Το 1981 οι Δημοκρατικές Δυνάμεις αποκατέστησαν την ισορροπία και έκαναν και ένα δώρο στον εαυτό-τους. Ήταν Theodicy του Θεού των Ελλήνων.

Το λένε Δημοκρατία αλλά η Ελλάδα είναι κοιτίδα της Δημοσιοκρατίας, το black hole του ελληνισμού από το οποίο δεν υπάρχει διαφυγή. Δημόσιο, γραφειοκρατία, σφραγιδο-τυπο-λατρεία, εμπόδια, απαγορεύσεις εκκρίνονται από τους πόρους-μας όπως ιδρώτας, κακοσμία, αυθαίρετα και παρκάρισμα στα πεζοδρόμια.

Παρένθεση 1: Μήπως όμως τα παραπάνω είναι βαριές κουβέντες και υπερβολικές κατηγορίες που αδικούν κάποιους; Σίγουρα, αλλά ο τελικός λογαριασμός δεν αλλάζει από το αναιμικό conviction λίγων καλών που δεν έφαγαν, δε διόρισαν, δε διορίστηκαν, δεν πήραν φακελάκια, δε φοροδιέφυγαν, δεν έλεγαν όχι στα πάντα. Των λίγων που ήλπιζαν να νοικοκυρέψουν, να βάλουν τάξη, να εκσυγχρονίσουν, να σταματήσουν το παρκάρισμα στα πεζοδρόμια, τα βουνά σκουπιδιών στο κατακαλόκαιρο. Πάντα υπάρχουν καλοί με λίγο conviction, το λέει και η Δευτέρα Παρουσία του Γεητς.

Παρένθεση 2: Κάπου ανάμεσα στις σελίδες 43-49 άρχισα να αναρωτιέμαι μήπως η Στυμφαλία είναι ένα long suicide note.

There are an awful lot of terminal events and last announcements here. Από “τα τελευταία εξήντα ευρώ από το ΑΤΜ” των Διοδίων, και το “ράκος που κλαίει στον αυτοκινητόδρομο”, μέχρι το “θα ενταχθώ στα ιστογράμματα”, και “στις ώρες που μου απομένουν” (π.Κ.), the writing is on the wall. Or rather on the page.

Ξαφνικά, το “Τελευταία Έξοδος” του τίτλου αποκτά άλλο νόημα από driving directions που αφελώς υπέθεσα στην αρχή.

Ο κόσμος από μακριά: “Ο φθόνος βαπτίσθηκε ταξική πάλη.” Τρομερή μπηχτή και τόσο αληθινή.

Σταθμός εξυπηρέτησης Πελατών: “Τριάντα πέντε σεντς, με το πουρμπουάρ σαράντα. Πριν από λίγα χρόνια θα πλήρωνα έξη ευρώ. Τα καλά του Κουρέματος.”

In what universe do you pay 35 cents for a doppio and croissant? Κούρεμα με κεφαλαίο Κ;

Προφανώς βρίσκομαι σε apocalyptic narrative space.

“Όγδοος χειμώνας μετά την Καταστροφή. Εγκαταλειμμένα κτίρια (the phrase occurs twice.)

Μου αρέσει ότι ακόμα και στο demi-μαντμαξοποιημένο μ.Κ. μέλλον, ο ιδιωτικός τομέας συνεχίζει τα χούγια του Δημόσιου π.Κ.

“Ένστολοι της PYRSOS & Associates ψάχνουν το πίσω κάθισμα αλλά αφήνουν το πορτ μπαγκάζ.”

“Η μπάρα σηκώθηκε. Ο φρουρός της BRINK’S ελέγχει την ηλεκτρονική κάρτα-μου στο μηχάνημα, που μάλλον δεν λειτουργεί.”

Το σχέδιο Μερκοζί είναι αριστουργηματικό touch. Obviously το Γερμανογαλλικό Κέντρο/“Centre” holds μια χαρά!

Φήμες ανθρωποθυσιών στα βουνά. Δευκαλίων = The Road. Πενήντα ευρώ τη βδομάδα το άτομο.

Άσωτος υιός: “Τον κακομάθαινα με κάθε ευκαιρία και το απολάμβανα.”

Ο ρόλος-μας σαν γονιών είναι να κακομαθαίνουμε τα παιδιά-μας. Και υπάρχει special αμφίδρομο εξαρτησιακό/ addictive σύνδρομο ανάμεσα σε πατέρες και γιούς.

Ο γιός-μου είναι η εξαρτησιογόνος ουσία-μου. Και κάθε φορά που τον κακομάθαινα, έκανα θεραπεία σ’ εμένα.  Όπως είπε και η Mrs. Doudtfire “I am addicted to my children, sir.”

Μήπως το εν λόγω κεφάλαιο της Στυμφαλίας θα έπρεπε να λέγεται Άσωτος Πατέρας;

Power Point: “…κινητήρια δύναμη της ελληνικής υπανάπτυξης υπήρξε το μίσος.”

Πριν από πολλά χρόνια (definitely  στα 1990s και αφού είχε Τελειώσει την Ιστορία), ο Fukuyama δημοσίευσε το Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity.

Στη σκιά του Τέλους της Ιστορίας (το οποίο για χιλιοειπωμένους λόγους ήταν το ιδανικό μπεστ σέλερ της δεκαετίας), το Trust πέρασε απαρατήρητο στο ευρύ κοινό, αλλά όχι τόσο απαρατήρητο ώστε να μην σχολιασθεί σε πολλές βιβλιοκριτικές. Το insight του ήταν ότι στις επιτυχημένες και prosperous χώρες (Γερμανία, Ιαπωνία, ΗΠΑ) οι συναλλαγές μεταξύ αγνώστων χαρακτηρίζονται από εμπιστοσύνη. Το βασικό factum είναι ότι παρ’ ότι σου είμαι άγνωστος δεν πρόκειται να με ρίξεις και να μου τη φέρεις (και αν μου τη φέρεις θα το πληρώσεις ακριβά.)

Η foundational εμπιστοσύνη μεταξύ αγνώστων αντιδιαστέλεται στην οικογενειοκρατία, τους δεσμούς αίματος, τα σόγια και τον εκμοντερνισμό-τους με το “μέσον” που οδηγούν σε dysfunctional loyalties και rigidities όπως λέει και ο Fukuyama (you got to admire his understatements!) και αργά ή γρήγορα επιβάλουν το αενάως διογκούμενο λαβυρινθώδες κράτος. Γαλλία, Ιταλία, Κορέα ήταν case studies του φουκουγιαμικού Trust για τις ρίζες και την ανθεκτικότητα των “σογιών.”

“Που να είχε δει το ελληνικό σόϊ” ήταν η πρώτη-μου σκέψη ενώ διάβαζα το πολυσέλιδο review στο Nation.

Σόγια και νεποτισμός στην Ελλάδα συναντιούνται με το “Σύνδρομο της Κατσίκας του Γείτονα.” Ποιες είναι οι επιλογές-μου όταν ο γείτονας έχει κατσίκα αλλά εγώ δεν έχω; Για κάποιο λόγο αντί να προσπαθήσω να αποκτήσω κι εγώ κατσίκα, κάνω τα πάντα για να χάσει ο γείτονας τη δικιά-του. Αντί να έχουμε και οι δύο από μια κατσίκα, προτιμούμε να μην έχει κανένας. Στο τέλος μίσος και φθόνος υπονομεύουν ατομικό και συλλογικό συμφέρον.

Επανερχόμενος στο Trust, και χωρίς να ωραιοποιώ το corporate America, εδώ πάνω απ’ όλα είναι το team και το teamwork και όχι “ποιόν ξέρεις.”

Όταν περιγράφω σε φίλους και φίλες στην Ελλάδα το ρόλο του interview στο hiring process ακούω σχεδόν την ίδια ένσταση: “Καλά, ο διευθυντής δε θα διορίσει τον δικό-του; Αυτός που έχει μέσον δε θα πάρει τη θέση;”

Η έννοια του interview σαν αδιάβλητης διαδικασίας, ή το ότι είμαστε όλοι vested (με πρώτο τον “διευθυντή”) στο integrity of the process είναι alien. Δυσπιστία και καχυποψία (τα αντίθετα του Trust) είναι εμπεδωμένα, hardened entrenched features του ελληνισμού – ίσως και πρώτες ύλες.

Prosperity και markets (που έχουν ένα σχεδόν εκ κατασκευής ενοχικό πρόσημο στην Ελλάδα – ή τουλάχιστον είχαν, ελπίζω αυτό να αλλάζει) παραπέμπουν σε κάτι βαθύτερο και σημαντικότερο από monetary values, τραπεζικούς λογαριασμούς, υλικά αγαθά και καταναλωτισμό με τη στενή έννοια του όρου. Η πρόσβαση σε καλοδιατηρημένα, καθαρά, ασφαλή πάρκα, σε δημόσιες βιβλιοθήκες που λειτουργούν, σε δημόσια σχολεία και ανώτερη εκπαίδευση με τις καλύτερες προδιαγραφές, μουσεία παγκοσμίου βεληνεκούς, σε thriving downtowns και Main Streets αποτελούν θεμελιώδες στοιχείο του prosperity και των functional markets.

Παρένθεση 3: Τα πράγματα είναι πάντα πολυπλοκότερα από τις in vitro αναλύσεις των πανεπιστημιακών. Εκτός από Trust χρειάζονται Fairness και Justice. Ενώ ετοιμάζομαι να κάνω Send το παρόν, οι ΗΠΑ έχουν αρπάξει φωτιά (για άλλη μια φορά) καθώς υποτροπιάζει το πύον του Προπατορικού Αμαρτήματος της Αμερικής: η βαθιά συστηματική, δομική καταπίεση των black people και οι αφόρητες suffocating διακρίσεις σε βάρος-τους που συνοψίζονται στο I Can’t Breath!

Μία από τις σημαντικές μετατοπίσεις που πραγματοποιούνται in front of our eyes είναι ότι η λέξη “W/white” γίνεται τοξική σε ένα ευρύτερο φάσμα (για τους μαύρους της Αμερικής, το W/white ήταν πάντα τοξικό και δολοφονικό signifier.)

Αλλά back στη Στυμφαλία.

Αιξωνή: Συμφωνώ με τον Σεμπάστιαν. Η “τοπική δομική ανηθικότητα-μας είναι μέρος του εξωτισμού αυτής της παράξενης χώρας.”

On the other hand, υποψιάζομαι ότι οι χώρες είναι σαν τους ανθρώπους του Adler: οι μόνες φυσιολογικές είναι όσες δεν γνωρίζουμε.

Αναγκαία και ικανή συνθήκη: Για ποιο λόγο κάποιοι αισθάνονται υποχρεωμένοι να συμπεράνουν “δεν είμαι ένα τυχαίο παραπροϊόν της μοίρας;” Τι θα πάθω εάν είμαι “ένα τυχαίο παραπροϊόν της μοίρας;” Κατάθλιψη; Θα γίνω snowflake και θα καταρρεύσω;

Προσωπικά I know the score. Είμαι κάτι πολύ λιγότερο από ένα τυχαίο παραπροϊόν της μοίρας. Δεν υπήρχε κανείς λόγος να υπάρχω. Είμαι α-σήμαντος and I feel fine.

Πιστεύω εις ένα μεγάλο παγωμένο και αδιάφορο Σύμπαν το οποίο στερείται νοήματος και ευτυχώς που είναι έτσι. I don’t know how to resist τον εξυπνακισμό, αλλά η ιδέα ότι το Σύμπαν “έχει νόημα” συνιστά μια από τις μεγαλύτερες ναρκισσιστικές ανθρωπομορφικές α-νοησίες. Εάν το Σύμπαν είχε νόημα (φυσικό, μαθηματικό, φιλοσοφικό or something else), το “νόημα”-του θα συνιστούσε σκάνδαλο και αίνιγμα πρώτου μεγέθους!

Universe to Writers, Philosophers και λοιπούς διανοούμενους: Leave me alone!

Τι γίνεται όμως όταν η καθημερινότητα γίνει αβίωτη; That’s a great question! Και τι γίνεται με το “τεράστιο ψέμα” της σελίδας 163; Ενώ φιλοσοφικά και ψυχολογικά η Στυμφαλία ανήκει στον αστερισμό του Ενός Μεγάλου (και Κακού) Γεγονότος, η irresistible γοητεία-της βρίσκεται στις λεπτομέρειες της γραφής.

Οι Ανέγγιχτοι: “Πως καταντήσαμε να εκλιπαρούμε την επιστήμη για λίγο πρόσθετο χρόνο πάνω σ’ αυτή τη γη, γέροι και ανήμποροι, μόνοι και καταθλιμμένοι, με αντιβιοτικά, ενέσεις, φυσιοθεραπείες, αξονικές τομογραφίες, εγχειρήσεις και φαρμακευτικές αγωγές, με το ιατρικό λόμπυ να έχει αναχθεί σε σύγχρονο ιερατείο;”

Εάν το ιατρικό λόμπυ είναι η απάντηση, ποια ήταν η ερώτηση; Και ποιοι ρωτάνε;

Μία απάντηση δόθηκε στα 1960s με το The Triumph of the Therapeutic του Philip Rieff. Κυκλοφόρησε το 1966 και ο υπότιτλος, Uses of Faith After Freud, τα λέει σχεδόν όλα. Το βιβλίο παρέμεινε άγνωστο στο ευρύ κοινό, αλλά η κεντρική ιδέα του Θριάμβου του Θεραπευτικού διαπότισε αναρίθμητες ποπ κοινωνιοψυχολογίες που καταβροχθίστηκαν από το Zeitgeist. Εάν κάτι άλλαξε στον τελευταίο μισό αιώνα είναι ότι το Therapeutic ξεπέρασε κατά πολύ τα στενά όρια του Ψυχοθεραπευτικού (όπως το καταλάβαιναν στον απόηχο των 1950s-1960s) προκειμένου να επεκταθεί σε όλο το μήκος και το πλάτος του Κοινωνικού. Τώρα έχουμε πλαστική χειρουργική, τριχοεμφυτεύματα, ενέσεις τεστοστερόνης (μεγάλο σουξέ), μπαλονάκια, τρυπανάκια και stents για αθηρωματικές πλάκες, θεραπείες για χρόνια κόπωση, για ανήσυχα πόδια (Restless Leg Syndrome), και για εμμηνοπαυσιακή λιβιδινική ανεπάρκεια. Πλήρης και 100% ιατρικοποίηση όλων των ηλικιών και αναγκών, από πριν υπάρξουμε (τεχνητή γονιμοποίηση) και προγεννητική φροντίδα μέχρι τον εντατικό θάνατο προστιθέμενης αξίας στις ΜΕΘ.

Ειρήσθω εν παρόδω μια και το παρόν γράφεται εν τω μέσω πανδημίας, το Covid-19 αποτελεί climactic moment στο ongoing fusion ανάμεσα σε Surveillance Capitalism, Ενημερωτικό Κράτος και Therapeutic-Pharmaco-Industrial Complex. Μετά τις Εκκλησίες και τις Μέκκες, ήλθε η σειρά του Πολιτικού να προσκυνήσει την Άσπρη Ποδιά του Σύγχρονου Τεχνο-Ιερατείου. Το Πολιτικό μετατρέπεται σε θεραπαινίδα του Υγειονομικού (επιπρόσθετη ειρωνεία μια και θεραπαινίς προέρχεται από το θεραπεύειν.) Οι πολιτικοί συνωστίζονται και τσακίζονται για το ποιός θα μας πρωτοφέρει Τεστ, Εμβόλια και Πιστοποιητικά Ανοσίας.

Τελικά η Άρεντ είχε δίκιο όταν μιλούσε για το peculiar nature of politics.

And for last, some sheer reading pleasure: Οι τέσσερις αγαπημένες-μου προτάσεις, all with strong visual descriptions.

Ο μαύρος αυτοκινητόδρομος καταπίνει το παρελθόν σαν γλώσσα ερπετού.

Ο Θερμαϊκός βαρύς κι ακίνητος σαν ορυκτέλαιο.

Οι βαριοί κυλινδρικοί όγκοι των δεξαμενών κάθονται στον υποθετικό ορίζοντα.

Η φωτεινή δοκός κάτι αναζητεί στα κατάμαυρο στερέωμα που διασχίζεται από τις ασημένιες της βροχής.