Με αφορμή την έκθεση του Σωτήρη Σόρογκα!

Σκουριασμένο φορτηγόό(Ακρυλικό και κάρβουνο σε μουσαμά 180x280 εκ.)

Ο ζωγράφος Σωτήρης Σόρογκας τοποθετεί τη μνήμη πάνω στον χώρο και την ακινητοποιεί στον χρόνο. Η μνήμη παρουσιάζεται μέσα από αντικείμενα αισθητά και αποκτά μορφή. Η μορφή μπορεί να παραπέμπει σε υλικά αντικείμενα και γνωστά σχήματα ωστόσο συνδέεται περισσότερο με έναν κόσμο πέραν του πραγματικού. Ο κόσμος είναι και δεν είναι. Είναι γνωστά αντικείμενα φορτισμένα με μνήμες αλλά και αντικείμενα που ανασύρονται από τη μνήμη που συνθέτει μία άλλη πραγματικότητα. Η ύλη εμπεριέχει πνεύμα και το πνεύμα δεν μπορεί παρά να μορφοποιείται μέσα στην ύλη.

Κοιτάζοντας τους πίνακες του Σωτήρη Σόρογκα βλέπω τον άνθρωπο ως καλλιτέχνη μέσα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Από τον προϊστορικό άνθρωπο που σκαλίζει μέσα στην σπηλιά τον γνωστό του κόσμο μέχρι τον φιλόσοφο που κατασκευάζει θεούς και  θυμάμαι την ρήση  του Θαλή από την Μίλητο που έλεγε «Τα πάντα πλήρη θεών». Κάθε αντικείμενο αναδεικνύεται σε εικόνα σύμβολο της ποιητικής φύσης του ανθρώπου που υμνεί τον δημιουργό του. Ο σύγχρονος καλλιτέχνης γίνεται αφαιρετικός ώστε να πει με το ελάχιστο τη μέγιστη αλήθεια. Το υλικό : ξύλο, πέτρα, αλλά και η φθορά του απασχολούν τη φαντασία του Σόρογκα. Η φθορά όμως δίνεται μέσα από την ομορφιά της και όχι την ασχήμια της.  Λέει ο ποιητής στον Ερωτόκριτο «Από κακό βγαίνει καλό, χαράν από τη θλίψη» (Θυσία, 711-πρβλ. Ερωτόκριτος Γ΄, 1298).

Η σκουριά για παράδειγμα ανοίγει μια παλέτα χρωμάτων και ξεκλειδώνει το μυστικό της ζωής. Η ομορφιά της φθοράς σε οδηγεί στην σκέψη της ακμής της ζωής. Η όψη των αντιθέτων.  Κατά τον Ηράκλειτο, η φύση αγαπά τις αντιθέσεις και ξέρει να χειρίζεται τη σύνθεση τους για να παράγει την αρμονία. Αυτό ακριβώς επιτυγχάνει ο Σωτήρης Σόρογκας απεικονίζοντας τα αντικείμενα αυτούσια ή φθαρμένα.

Η πέτρα αποτελεί στο έργο του μία σταθερά. Θεμέλιο της σκέψης και της βάσης του πολιτισμού. Καταγράφει τον χρόνο και τον περιέχει. Η πέτρα θα μπορούσε να παραστήσει τον χρόνο που κινείται και ωστόσο παραμένει ακίνητος. Κάθε πέτρα μία μνήμη σύμπαντος κόσμου και χρόνου. Η οργανική ύλη. Ο άνθρωπος θα χαράξει τη γραφή πάνω στην πέτρα και θα την κάνει μνήμα. Με την πέτρα θα οριοθετήσει, επίσης, τον χώρο του.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως η μνήμη και ο χρόνος είναι τα βασικά θέματα του Σόρογκα. Ο χρόνος παριστάνεται και στην κίνηση των γραμμών του. Οι γραμμές είναι καθαρές και βυθίζονται στο λευκό φως. Το φως λειαίνει το σχήμα και το κάνει να αποκτά μορφή. Η μορφή αποκτά όγκο καθώς βυθίζεται μέσα σε ένα υπερκόσμιο λευκό. Το λευκό του Σόρογκα θυμίζει το χρυσό της βυζαντινής αγιογραφίας. Τα πάντα καθοσιώνονται στο λευκό. Ο Σόρογκας βαπτίζει τα αισθητά στο αττικό φως και τα αναδύει ιερά σύμβολα της εσωτερικής μας συνομιλίας με το θείο. Το θείο παρουσιάζεται μέσα από τα αντικείμενα της καθημερινότητας. Ο Πλάτωνας πίστευε πως ο αισθητός κόσμος μιμείται τον κόσμο των ιδεών. Μέσα από τη πραγματικότητα μετέχουμε στον ιδεατό κόσμο. Στην Γένεση διαβάζουμε «ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ἡμετέραν και καθ’ ομοίωσιν». Εάν ο ζωγράφος είναι ο μεσολαβητής μεταξύ θείου και ανθρώπινου τότε η όρασή του και η απεικόνιση του κόσμου είναι ένα παράθυρο στον κόσμο των Ιδεών ή εικονοποίηση του θείου.

Ο Σόρογκας συνομιλεί με την ποίηση της Γενιάς του ’30 αλλά και με σύγχρονους ποιητές και ποιήτριες. Ενδεικτικά αναφέρω τον Σεφέρη που γράφει «Ἄνθη τῆς πέτρας μπροστὰ στὴν πράσινη θάλασσα»[Ἄνθη τῆς πέτρας] Σχέδια γιὰ ἕνα καλοκαίρι. Και ο Ελύτης «Πέτρα πικρή, δοκιμασμένη, αγέρωχη/Ζήτησες πρωτομάρτυρα τον ήλιο» Ωδή στη Σαντορίνη.

Οι βάρκες του Σόρογκα και η Κική Δημουλά λικνίζονται και τραγουδούν «Πες κάτι. Πες «κύμα», που δεν στέκεται./Πες «βάρκα», που βουλιάζει…» Η ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΗ ΠΕΤΡΑ

Τα άλογα του Σωτήρη Σόρογκα «καλπάζουν» μέσα από τα γλυπτά της κλασικής περιόδου αλλά θυμίζουν θα τολμήσω να γράψω τις χορεύτριες του Ντεγκά. Η υλικότητα θυμίζει το λευκό μάρμαρο της Πεντέλης αλλά η κίνηση τον ιμπρεσιονιστή ζωγράφο. Πολλοί επίσης πίνακές του μού έφεραν στον νου χαρακτικά του Ντύρερ ως προς το άψογο σχέδιο. Ωστόσο, πρέπει να αναφερθεί εδώ η ιδιότητα του Σόρογκα ο οποίος είναι καθηγητής του Eθνικού Mετσόβιου Πολυτεχνείου στη Σχολή Aρχιτεκτόνων.

Θέλω να τονίσω εδώ την κυριαρχία φωτός-  σκιάς στο έργο του Σόρογκα που παραπέμπει στο δίπολο ζωή –θάνατος. Η πάλη αυτή έχει αποδοθεί πολύ ωραία στους στίχους «Μέσά 'μαι στην παράδεισο και βρίσκομαι στον Άδη /φως έχουνε τα μάτια μου και σκοτεινάγρα ομάδι /κι εκείνο πού ΄ναι πλιότερο, μοίρα ασύστατή μου, /το θάνατό μου πιθυμώ και θέλω τη ζωή μου.» (Κατζούρμπος, Γ΄)

Τέλος, νομίζω πως το ποίημα του Σεφέρη «Φυγή» συμπυκνώνει την κοσμοθεωρία του Σωτήρη Σόρογκα που ζωγράφισε τη ζωή κι άφησε την ψυχή να εξηγήσει με πάθος και αγάπη κάθε τι προσπαθώντας να απαντήσει «γιατί δεν θέλουμε να πεθάνουμε».

Φυγή

Δὲν ἦταν ἄλλη ἡ ἀγάπη μας

ἔφευγε ξαναγύριζε καὶ μᾶς ἔφερνε

ἕνα χαμηλωμένο βλέφαρο πολὺ μακρινὸ

ἕνα χαμόγελο μαρμαρωμένο, χαμένο

μέσα στὸ πρωινὸ χορτάρι

ἕνα παράξενο κοχύλι ποὺ δοκίμαζε

νὰ τὸ ἐξηγήσει ἐπίμονα ἡ ψυχή μας.

Ἡ ἀγάπη μας δὲν ἦταν ἄλλη ψηλαφοῦσε

σιγὰ μέσα στὰ πράγματα ποὺ μᾶς τριγύριζαν

νὰ ἐξηγήσει γιατί δὲ θέλουμε νὰ πεθάνουμε

μὲ τόσο πάθος.

Κι ἂν κρατηθήκαμε ἀπὸ λαγόνια κι ἂν ἀγκαλιάσαμε

μ᾿ ὅλη τὴ δύναμή μας ἄλλους αὐχένες

κι ἂν σμίξαμε τὴν ἀνάσα μας μὲ τὴν ἀνάσα

ἐκείνου τοῦ ἀνθρώπου

κι ἂν κλείσαμε τὰ μάτια μας, δὲν ἦταν ἄλλη

μονάχα αὐτὸς ὁ βαθύτερος καημὸς νὰ κρατηθοῦμε

μέσα στὴ φυγή.

Νότα Χρυσίνα