«Ο Ντοστογιέφσκι δεν έγραψε τίποτα άλλο παρά μόνο Θεατρικά Εργα. Και τι έργα! Πραγματικές τραγωδίες που ακολουθούν όλους τους κανόνες του Αριστοτέλη». Αυτό πίστευε ο μέχρι σήμερα ανυπέρβλητος μεταφραστής των μεγάλων αριστουργημάτων του κολοσσιαίου Ρώσου συγγραφέα, Αρης Αλεξάνδρου (Αριστοτέλης Βασιλειάδης). Με αυτήν την πεποίθηση και έχοντας μελετήσει λεπτομερέστατα το ντοστογιεφσκικό «σύμπαν», ο Αλεξάνδρου έγραψε τα εξής μικρά μελετήματα: «Ο δραματουργός Ντοστογιέφσκι», «Μεταφράζοντας Ντοστογιέφσκι», «Ο Ντοστογιέφσκι και το έργο του», «Η εν χρόνω ποιοτική μεταβολή παρά Ντοστογιέφσκι». Στο «Μεταφράζοντας Ντοστογιέφσκι», ο Αλεξάνδρου λέει: «Είχα την αίσθηση πως έπρεπε να αποδώσω θεατρικό έργο και όχι μυθιστόρημα». Επισημαίνει την «απουσία αυτού που λέμε "ύφος", απουσία ροής στην αφήγηση και κάθε έγνοιας εκ μέρους του συγγραφέα να δημιουργήσει "καλή λογοτεχνία"» (σ.σ. ο Ντοστογιέφσκι από βιοποριστική ανάγκη έγραφε στα γρήγορα) και ότι οι ήρωές του, «υπό το κράτος (...) έντονης συναισθηματικής φόρτισης προβαίνουν σε εξομολογήσεις "αναποδογυρίζοντας την ψυχή τους τα μέσα έξω"». Παραμονές του ελληνοαλβανικού πολέμου, ο Αλεξάνδρου διάβασε ένα βιβλιαράκι με τίτλο «Ο μεγάλος Ιεροεξεταστής», που αυθαίρετα και χωρίς σημειώσεις κυκλοφόρησε ένας Ελληνας εκδότης. Τότε, ο κατοπινός κορυφαίος μεταφραστής της Ρωσικής Λογοτεχνίας, αγνοούσε ότι ήταν ένα κεφάλαιο από τους «Αδελφούς Καραμάζωφ». Οπως γράφει στο μελέτημά του, τότε νόμισε ότι επρόκειτο «για είδος μονόπρακτου θεατρικού, ένα είδος μονολόγου ή διαλόγου, καθώς ο Ιεροεξεταστής απευθύνεται στο Χριστό, ο οποίος δεν του απαντά, παρά μόνο με την εύγλωττη σιωπή του. Τελικά, ο Χριστός φεύγει, κατά τα φαινόμενα, πεπεισμένος από τα επιχειρήματα του Ιεροεξεταστή». Η αναφορά μας στα μελετήματα του Αλεξάνδρου γίνεται όχι μόνο γιατί στην έξοχη μετάφρασή του παίζεται «Ο μέγας Ιεροεξεταστής», αλλά κυρίως για να υπογραμμιστεί η εκπληκτική θεατρικότητα της γλώσσας, των καταστάσεων, των χαρακτήρων που έπλασε ο Ντοστογιέφσκι, «απεικονίζοντας τη ζωή (...)». Και «όταν λέμε ζωή, εννοούμε μια βαθμιαία, συνεχή μεταβολή εν χρόνω (...). Μόνον τα έργα που απεικονίζουν την εν χρόνω ποιοτική μεταβολή ανήκουν στη μεγάλη τέχνη», υπογραμμίζει ο Αλεξάνδρου. Γιος παπά, ανυπόφορα δεσποτικού και αήθη, καταναγκαστικά θρησκευόμενος στα παιδικά και εφηβικά του χρόνια, ο Ντοστογιέφσκι όχι μόνο μετενσάρκωσε τη διαβολικότητα του πατέρα του στον «Μεγάλο αμαρτωλό» και στο πρόσωπο του Φιόντορ Καραμάζωφ, αλλά και από μικρός, αντιδρώντας στην εκκλησιαστική θεωρία περί θεού - ενός θεού «που παίζει με το διάβολο» και κάνει τους ανθρώπους δυστυχείς - αποζητούσε για το δύστυχο ρωσικό λαό και όλη την ανθρωπότητα και με τα έργα του (λ.χ. με τον Σάτοφ στους «Δαιμονισμένους»), «διακονούσε» έναν ολότελα αντιμεταφυσικό, έναν γήινο άνθρωπο -Χριστό της κοινωνικής ισότητας και δικαιοσύνης, της καλοσύνης, της συγχώρεσης και βοήθειας προς κάθε εκουσίως ή ακουσίως πάσχοντα. Το σκοταδισμό, τον απανθρωπισμό, τη λυσσώδη πολεμική της Εκκλησίας ενάντια σε έναν τέτοιο άνθρωπο - Χριστό εκφράζει «Ο μέγας Ιεροεξεταστής», θυμίζοντας τις μεσαιωνικές μεθόδους της Ιεράς Εξέτασης, που φίμωνε κάθε διαφορετική φωνή και την εξόντωνε, αν δε δήλωνε τη μετάνοια και υποταγή της. Ο μέγας ιεροεξεταστής Ιβάν -ένας πραγματικός γήινος δαίμονας- εμφανιζόμενος στο κελί του παραβάτη της επίσημης θρησκείας ανθρώπου - Χριστού, έχοντας μόνον αυτός το δικαίωμα του λόγου και ως ο μοναδικός εκπρόσωπος του «Θεού», μονολογώντας δεσποτικά, κυνικά, επηρμένα και απειλητικά, αποκηρύσσει και απαγορεύει όσα -οικουμενικά, διαχρονικά, αλλά και τόσο επίκαιρα- για το καλό του ανθρώπου και της ανθρώπινης κοινωνίας ποθεί και ευαγγελίζεται ο άνθρωπος - Χριστός του Ντοστογιέφσκι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου